(1275 kop. XVIII w. Gostina, 1301 kop. XVI, XVIII w. Antiqua Gostina, Antiqua Gosthina, Gostina Antiqua, 1370 kop. XVI w. Antiqua Gostin, 1376 or. Antiqua Gostina, 1418 kop. 1489 Stara Gostyna, 1428 Antiqua Gostinya, 1478 Starigostyn, 1485 Stary Gostyn, 1510 Antiquagostyn, 1513 Starigostin, 1530 Gostin Antiqum), obecnie Stary Gostyń, 4,5 km na NW od Gostynia.

1. 1530 pow. kośc. (ASK I 3, 124v), 1301 par. własna (Wp. 2 nr 841, 843); 1510 dek. Śrem (LBP 109).

2. 1415 Mikołaj opat lub. i prep. z A.G. w sporze z Małgorzatą wd. z Goli z powodu usypania kopców gran. między Golą a Kosowem i A.G. (KoścZ 4, 179v); 1420 wzm. XVIII w. spór w sprawie kopców gran. między A.G. a Golą i Pożegowem (Lub. C 38 k. 140v).

[ok. 1487-94] wyrok sądu polubownego w sporze między Maciejem prep. z A.G. a Mik. Radomickim dz. Daleszyna: brzeg strugi dzielącej A.G. i Daleszyn przysądza się do S.G., a Mik. Daleszyński będzie miał pr. usypać groble blisko drogi z Gostynia do Krzywinia; gran. tych dwóch wsi biegnie wzdłuż wspomn. strugi i wzdłuż wspomn. drogi do kopca narożnego ze Stankowem; dz. Daleszyna da prepozytowi i jego poddanym płone pastwiska leżące między S.G. a Daleszynem; opat i prepozyt nie udowodnili, że posiadają przywileje na młyn Skrobacz i jez. Zdbino (Lub. C XVIII 2); 1506 (reg. XVII w.) droga wielka [z Gostynia do Krzywinia] biegnie błotem albo smugiem zw. Bykowska nal. do Daleszyna przy granicy Daleszyna z S.G. (Lub. C XVII 17). 1517 (wzm. XVIII w.) ugoda opata lub. z Daleszyńskim: opat lub. ma pr. do pastwisk w Daleszynie i z prawa tego mogą korzystać poddani ze Stankowa i S., a Daleszyński ma pr. do pastwisk w Stankowie i do ścinania drzew w borach w S. (Lub. C 38, 139v); 1519 ugoda w sprawie granic i pr. do ścinania drzew dot. tychże wsi (Lub. C 38, 140); 1522 oblata wyroku polubownego z lat ok. 1487-94 (zob. wyżej) w księgach ziemskich kośc. (Lub. C VII 2); 1523 ugoda między Mikołajem opatem lub. a Wojciechem Daleszyńskim w sprawie ścinania drzew nad strugą w lesie starogostyńskim i korzystanie z pastwisk w Daleszynie (Lub. C 27 nr 1; Lub. C 38 k. 98, 101, 101v); 1571 Olszewy Las (Olszewy las) zarośla w S.G. (KP 5, 97 cytowanego aktu nie udało się odnaleźć).

3. Własn. szlach., po r. 1301 własn. prepozytury bened. lub.; 1275 Przemysł II przysądza komesowi Mikołajowi łowczemu pozn. dziedz. G. wbrew pretensjom komesa Macieja z Pożegowa (Wp. 1 nr 458); 1278 tenże Mikołaj gen. sędzia dworu Przemysła II → p. 4; 1301 komes Mik. Przedpełkowic wda kal. dz. Gostynia oznajmia, że wybudował szpital Ś. Ducha w m. Gostyniu, za zgodą bpa pozn. przyłączył do niego kościół w A.G. wraz z jego dzies. i in. dochodami i przeznaczył tę fundację na utworzenie prepozytury, którą oddał do obsadzenia zakonnikami Marcinowi opatowi bened. w Lubiniu; do uposażenia tej fundacji należały ponadto dziedz. A. G. oraz młyn Skrobacz (Wp. 2 nr 841); Andrzej bp pozn. na prośbę Mikołaja z Gostynia wdy kal. przyłącza kościół par. w A.G. do szpitala w G. i wymienia wsie, z których dzies. płacone są temu kościołowi → 5 (Wp. 2 nr 843.)

1530 pobór z G.A. od 3 kwart roli (ASK I 3, 124v); 1563 pobór od 2 ł., karczmy i 3 komor. (ASK I 4, 161v); 1571 opat lub. płaci pobór od 2 ł., 1 karczmy i 1 zagr. (ASK I 5, 423v); 1581 pobór od 2 ł. (ŹD 66)¹W G.S. cała wieś należała do uposażenia kościoła. Wg wizytacji z 1610 r. prep. posiadał 1 ł. roli, 4 poddanych osiadłych na roli, 1 zagr. i 1 karczmę (AAP Acta Visitationum 4, 51); odpowiada to obiektom, które w XVI w. były podstawą wymiaru poboru z tej wsi.

4. 1278 Przemysł II zezwala komesowi Mikołajowi gen. sędziemu swego dworu lokować G. [Stary] i Brzezie oraz in. dziedziny już istniejące lub nowo założone w granicach dóbr (in districtu dictarum hereditatum) na pr. niem. oraz zbudować m. [Gostyń] z obwarowaniami (municiones) na terenie wsi Brzezie (Wp. 1 nr 474).

5. 1301 par. w A.G. przyłączona do szpitala Ś. Ducha k. m. Gostynia → p. 3; do par. A.G. należą dzies. ze wsi: G.A., Daleszyn, Gola, Brzezie, Zdbino, Malewo i Pożegowo (Wp. 2 nr 843).

1421 Sędziwój prep. z A.G. w sporze z Bartoszem Wezenborgiem [z Gostynia] o dzies. z Dusiny (ACC 5, 114); Tomasz „minister ecclesie in Duschyny”²Na tej podstawie Nowacki przyjął, że w → Dusinie był osobny kościół (Now. 2, 645). Nie wiadomo, czy kościelny (minister) kościoła w S.G. mógłby mieszkać we wsi oddalonej o 4 km? zeznaje, że Sędziwój prep. w A.G. upominał się u niego o dzies. płatną w życie (ACC 5, 143); 1424 Paweł Ortil, w imieniu swoim i swego ojca Marcina, oraz Mikołaj Stok, sołtysi z Brzezia zobowiązują się płacić dzies, snop. z 4 ł. sołectwa w Brzeziu prepozytowi w A.G. (ACC 7, 154); 1425 prep. z A.G. [bez imienia] w sporze z pleb. w Gostyniu w sprawie dot. Drzęczewa (ACC 8, 91v); 1426 oficjał pozn. wydaje wyrok w sporze o dzies. snop. z folw. → Dusina zw. → Piąszyce; stan sporu: Mikołaj prep. w A.G. pozwał Bartosza Wezenborga dz. Gostynia o zaległą od 3 l. dzies. z folw. w D.; Paweł pleb. w Gostyniu, jako zachodźca Wezenborga, zeznał, że folw. Piąszyce od ok. 80 l. należy do zamku w Gostyniu i dzies. z niego pobierają plebani gostyńscy, a stwierdzenie prep. Mikołaja, iż role [zw. Piąszyce] należą do Dusiny, jest fałszywe; wyrok: dzies. z D. należą się prepozytowi z A.G., a Ziemięta pleb. z Gostynia [następca Pawła] ma ponieść koszty procesu (Lub. Diss. XVIII 1); 1426 Wojciech [Jastrzębiec] abp nadaje odpusty kościołowi klasztornemu w Lubiniu, zależnemu od niego kościołowi par. Ś. Marcina w A.G. i prepozyturze zw. Gulika³Tak samo w podstawie źródłowej (Lubiń, Archiwum OO. Benedyktynów, Liber albus). Wydawca tej nazwy nie objaśnił; wydaje się, że jest to pomyłka kopisty, a zwrot dotyczy prepozytury w S.G (DBL nr 160); 1428 Jerzy prep. z A.G. w sporze z Ziemiętą pleb. z Gostynia⁴W jednej z notatek dot. tego sporu pisarz omyłkowo nazwał Jerzego plebanem w Gostyniu, a Ziemiętę prepozytem w S.G., co Nowacki za nim potwórzył (CoPr. II 42v; Now. 2, 655) o dzies. snop. z Dusiny: strony umarzają dotychczasowy spór: dzies. z Dusiny pobierać będzie prep. z A.G. z tym, że w roku bież. prep. Jerzy nie otrzyma dzies. grochu i owsa (ACC 11, 150v).

1428 Benedykt z Modły oficjał gnieźn. rozstrzyga wspomn. spór i przysądza Jerzemu prep. z A.G. (spór wszczął jego poprzednik prep. Mikołaj) dzies. z ról folw. zw. Piąszyce albo Dusina nal. do Bartosza [Wezenborga z Gostynia], a pleb. Ziemiętę z Gostynia obciąża kosztami procesu wynoszącymi 2 grz. (AAP Stary Gostyń, kościół par. A 1).

1443 Andrzej [Bniński] bp pozn. potwierdza przyw. bpa Andrzeja z 1301 r. dot. kościoła w A.G. i należnych mu dzies. z A.G., Daleszyna, Goli, Brzezia, Zdbina, Malewa i Pożegowa (DBL nr 191; Wp. 5 nr 706 reg.).

1450 Sędziwój prep. z A.G. upomina się u kmieci z Dusiny o 2 gr zaległej opłaty [z łanu] oraz po 1 ćw. żyta i 1 ćw. owsa tytułem małdratów i wiardunków [dzies.]; kmiecie zeznają, że przed 20 laty Bartosz Wezenborg z Gostynia razem z kl. [tzn. z prepozytem] z powodu opustoszenia D. i złego stanu ról kmiecych (pravitas agrorum) zwolnił kmieci od płacenia 7 gr [czynszu] i odtąd kmiecie płacili [prepozytowi?] po 5 gr i po 1 korcu żyta i 1 korcu owsa (ACC 32, 63); tenże jest winien 7 fl. węg., a Henryk w Gostyniu pożyczył je na podróż do Rzymu w roku jubileuszowym (AE I, 181).

1478 Andrzej bp pozn. poleca Janowi Radomickiemu, aby płacił dzies. snop. z uprawianych przez niego ról opust. w Daleszynie Maciejowi prepozytowi w S.; gdy role będą obsadzone przez kmieci, oni płacić będą wiardunki [dzies.] i meszne, tak jak inni mieszkańcy tej wsi (AE II, 513).

1485 Stanisław i Szczepan sołtysi w Kosowie mają razem płacić 1 grz. czynszu rocznego zapisanego testamentem przez ich ojca zm. Jakuba sołtysa tamże dla [kl.] w S.G.; jest to fundacja mszalna (DBL nr 335).

1510 par. A. [formularz nie wypełniony] (LBP 109).

1513 Wawrz. Droszczak mieszkaniec przedmieścia Gostynia zapisuje w testamencie 1/2 kopy gr mnichom z S. na 30 mszy [pro tricesima – msze gregoriańskie?] (ACC 90, 81v).

1581 par. obejmuje wsie: G.A., Stężyca, Daleszyn, Malewo, Dusina, Pożegowo [K]osowo, Siemowo⁵Siemowo było osobną parafią, a dzies. z tej wsi należały do par. Lubiń. W rejestrach poborowych, m. in. z r. 1563 wymieniono tę wieś w par. S.G. (ASK I 4, 196) i z 1581 r i Gola (ŹD 66).

1599 Jakub Krzczonowski prep. w S. upomina się u Andrzeja Daleszyńskiego o zaległe od 5 lat meszne z Daleszyna (Lub. Diss. XIV a. 1).

1363-1599 prepozyci bened. w G.S.: 1363 Sulisław (DBL nr 85), 1369, 1370, 1372, 1375, 1376, 1378 Mikołaj [stale ta sama osoba?] (DBL nr 100; Wp. 3 nr 1609, 1677, 1720, 1732, 1748), 1382 Jan Kiwała (Wp. 3 nr 1805), 1386 Jan (DBL nr 116), 1415 Mikołaj (DBL nr 150; KoścZA, 179v; Lub. A 32,) 1418-21 Sędziwój (Sandko; DBL nr 152; Wp. 5 nr 286; ACC 5 k. 114, 143), 1426 [a. 1428] Mikołaj (AAP Stary Gostyń – kościół par. A 1; Lub. Diss. XVIII 1), 1428 Jerzy (ACC 11, 150v; AAP Stary Gostyń – kościół par. A 1), 1435 Gerard albo Gerald (DBL nr 169; ACC 19, 96), 1441 Wacław zmarł (MPHn. 9/2, 87), 1444-50 Sędziwój (KsLub. nr 4448; DBL nr 214; AE I 181; ACC 32, 63), 1460 Wacław (DBL nr 232), 1468 Jan (M. Krzywiń I 33, 21), 1478 Maciej (AE II, 513), 1484 zmarł Bartłomiej (MPHn. 9/2, 61), 1503 Maciej (Lub. A 47); 1515 tenże? Maciej (ACC 91, 1v); 1526 zmarł Błażej z Wolsztyna (MPHn. 9/2, 60), do 1535 Wawrzyniec [z Młodzikowa] od 1535 opat (MK 51, 108v), 1569 Paweł (ACC 126, 139), 1570 Grzegorz Stolecki (ACC 126, 139v), 1599 Jakub Krzczonowski [z Chrzczonowic w ziemi rawskiej] (Lub. Diss. XIV a 1).

Prepozyci znani tylko z nekrologu: a. 1439 Mikołaj, późniejszy opat⁶Nie wiadomo, do którego opata Mikołaja odnosi się ten wpis (por. → Lubiń, poczet opatów) (MPHn. 9/2, 25); Detko (MPHn. 9/2, 52;) Piotr (MPHn. 9/2, 59), [1439-1500] Jan Barwyerz (MPHn. 9/2, 91).

Inni duchowni z G.S.: 1419 Mikołaj wikary z [kościoła] Ś. Ducha k. Gostynia (ACC 4, 25v); a. 1439 Michał mnich (MPHn. 9/2, 86); 1461 Jan Klocek wikary w A.G. (DBL nr 238); [1501-1600] Walenty przeor z A.G. (MPHn. 9/2, 45), Jakub Gadyrka zakonnik (MPHn. 9/2, 53).

7. L. Sobkowski, L. Krotoski, Stary Gostyń, Poznań 1938.

8. Ok. 1300 – kościół murowany, wczesnogotycki w układzie wendyjskim, jednonawowy, rozbudowany 1910-12 (KZSz. V 4, 41).