GOŚCICHOWO

(1230 recte 1232?, kop. XVII w. Gostekovve, 1230 kop. XVII w. Gostichova, 1230 or. fals.? Gostecove, 1234! rps XV w. Gosczikowo, 1236 kop. XVII w. Gostichovo, Gostichove) zw. także → Paradyż, 1945 Paradies), obecnie Gościkowo, 12 km na SW od Międzyrzecza.

1. [Pow. pozn.]; 1230 n. par. własna, → też Paradyż (Wp. 1 nr 126, 127; Now. 2, 474).

2. 1230 G. w gran. od doliny → Gnymar wzdłuż rz. → Paklicy, → p. 3; a. 1236 młyn w G. → p. 3; 1236 źreb w G. → Apud Frankonem, → p. 3.

3. Własn. rycerska, następnie kl. cyst. parad. 1230 [recte 1232?], komes Bronisz za zgodą ks. Władysława Od. i Pawła bpa pozn. oraz Sędziwoja swego brata, Jarosta s. swego brata [Chwała] oraz swej ż. i rodziców nadaje Henrykowi opatowi i braciom z Lenin [Lehnin, Brandenburgia] swoją posiadłość (locus proprietatis mee) zw. G. w celu założenia tu nowego opactwa cyst. zw. → Paradyż, w gran. od doliny Gnymar wzdłuż rz. Paklicy (descendendo per eundem rivulum) aż do krańców (fines) tej dziedziny, (Wp. 1 nr 126; Matuszewski Imm. 398); 1234! wzm. XV w. komes Bronisz z G. wda [pozn.] h. Wieniawa [recte Pomian] nadaje cyst. z Lenin swoją wieś G. w celu założenia w niej nowego ich kl., która to wieś odtąd i obecnie [tzn. w XV w.], zw. jest → Paradyż oraz in. swoje wsie: Lina [→ Linie?], Kłodawa, Gorzyca (Gorzica, Gorzika) i Polencz [wsie niezident., 3 ostatnie prawdop. z terenu ziemi lubuskiej] (DH 2, 245; DA 6 s. 271 i 390 przyp. 22)1Źródło tej wiadomości Długosza nie jest znane, a jej treść nastręcza wątpliwości. Wiadomo bowiem z in. źródeł, że pierwotne nadanie Bronisza obejmowało tylko teren Gościkowa – Paradyża oraz wsie z okolic Książa i Śremu. Z 4 wymienionych tu poza G. wsi, tylko jedna, tzn. Lina, wspomn. jest w podejrzanym zresztą dok. dot, dóbr kl. parad. z 1257 (Wp. 1 nr 351; Bielińska s. 261-262) i tylko w jej wypadku ze względu na kontekst z wsiami zarówno wielkopolskimi, jak i z ziemi lubuskiej można brać pod uwagę możliwość, że znajdowała się w Wielkopolsce, choć wątpliwe też, czy chodzi tu o → Linie k. Lwówka. Pozostałe nie były wymieniane w żadnych późniejszych dok. dot. dóbr kl. parad. Tak więc może słusznie wydawca DA 6 w wypadku Kłodawy (o ile nie zachodzi tu pomyłka zamiast nazwy Kaława) identyfikuje ją z wsią o tej nazwie w b. pow. gorzowskim (tamże, s. 390, przyp. 22). Podobnie dla nazwy Polencz znajdujemy podobne w b. pow. rzepińskim (Polenz Wiese – Połęcze, Polenzig – Połęcko i Polenzigerbruch – Połęcin, → Rospond Nazwy 2, 653), a Now. 2, 483 wymienia pleb. z Rusinowa w dek. Świebodzin z l. 1404-06 zw. Mik. Polencz. Wreszcie w przypadku Gorzycy, nie jest to na pewno → Gorzyca k. Międzyrzecza ze względu na in. właścicieli, tamże a. 1239. W sumie wszystko przemawia za tym, że wspomn. 3 wsi należy szukać na terenie dawnej ziemi lubuskiej; 1236 komes Bronisz oświadcza, że zanim przybył do G. konwent kl. parad., osadził w kącie (in angulo) swej dziedziny G. na pewien tylko czas, a nie na pr. dziedz. pewnego Niemca zw. Frank, dając mu mały źreb (sors) w celu osiedlenia na nim pewnych Niemców; źreb ten nazywają Apud Frankonem; ponieważ Frank z powodu ubóstwa nie mógł tego źrebia uprawić ani zasiedlić, ustąpił z niego wraz z braćmi na żądanie Bronisza w obecności różnych świadków na rzecz braci klaszt., aby ci mogli posiadać wieś G. bez przeszkód (Wp. 1 nr 193); 1236 tenże Bronisz oświadcza, że zanim sprowadził do G. konwent kl. parad., osadził we wsi G. pewnego Niemca zw. Wilhelm w młynie, zbudowanym tu kosztem Bronisza w celu naprawy i ulepszenia tegoż mł., lecz nie na pr. dziedz. tylko na 3 l.; tenże Wilhelm, ponieważ nie mógł – jak zamierzał – osadzić tu Niemców i założyć wsi na pr. niem. (villa Teutonicalis), po upływie 3 l. dobrowolnie zrezygnował z mł. i lokowania wsi oraz przyrzekł, że nie będzie w G. w niczym szkodził kl. tamże (Wp. 1 nr 198).

5. 1230 [recte 1232?] Wilhelm pleb. w G., śwd. (Wp. 1 nr 126; Matuszewski Imm. 358); 1230 Paweł bp pozn. odwzajemniając wierność komesa Bronisza dla Kościoła, za zgodą kap. pozn. nadaje kościołowi [par.] Ś. Marcina w G. dzies. z wsi G., w której kościół ten znajduje się w miejscu, gdzie przedtem była pustka (desertum) i miejsce łowów tegoż Bronisza oraz jego rodziny (Wp. 1 nr 127); 1230 [recte 1232?, fals.?] Paweł bp pozn. oznajmia, że za zgodą kap. pozn. nadał kl. cyst. nowej fundacji zw. Paradyż, założonemu w G., całą dzies. z wsi G., którą to dzies. tenże bp uposażył konsekrowany niegdyś przez siebie kościół par. zbudowany w tejże wsi (Wp. 1 nr 129; Now. 2, 474).

8. W 1871 r. odkryto w G. skarb srebrny ukryty po 1055 r. (J. ŚlASK I, S. Tabaczyński, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski. Materiały, Wrocław etc. 1959, nr 92).

Uwaga: Wieś G. od początków sprowadzenia do niej konwentu kl. cyst. aż do XV w. nazywana była – podobnie jak sam kl. – zamiennie: nazwą pierwotną G., albo nazwą klasztoru → Paradyż Raj Świętej Marii – (Paradisus Sanctae Mariae) albo też – i to najczęściej – obydwoma nazwami jednocześnie w różnych formach alternatywnych. Paradyż jako nazwa również wsi G. przyjęła się ostatecznie (do 1945) w XV w. W powyższym haśle uwzględniono tylko najwcześniejsze wiadomości dot. przede wszystkim samej wsi G. (gran., mieszkańcy, początki kl. i kościoła par.). Wszystkie in., późniejsze wiadomości dot. klasztoru parad., jego siedziby i dóbr klaszt. zostaną zamieszczone bez względu na formę nazwy wsi w haśle → Paradyż. Do tego też hasła odesłane będą pozostałe, wyżej wspomn. nazwy źródłowe wsi G.

1 Źródło tej wiadomości Długosza nie jest znane, a jej treść nastręcza wątpliwości. Wiadomo bowiem z in. źródeł, że pierwotne nadanie Bronisza obejmowało tylko teren Gościkowa – Paradyża oraz wsie z okolic Książa i Śremu. Z 4 wymienionych tu poza G. wsi, tylko jedna, tzn. Lina, wspomn. jest w podejrzanym zresztą dok. dot, dóbr kl. parad. z 1257 (Wp. 1 nr 351; Bielińska s. 261-262) i tylko w jej wypadku ze względu na kontekst z wsiami zarówno wielkopolskimi, jak i z ziemi lubuskiej można brać pod uwagę możliwość, że znajdowała się w Wielkopolsce, choć wątpliwe też, czy chodzi tu o → Linie k. Lwówka. Pozostałe nie były wymieniane w żadnych późniejszych dok. dot. dóbr kl. parad. Tak więc może słusznie wydawca DA 6 w wypadku Kłodawy (o ile nie zachodzi tu pomyłka zamiast nazwy Kaława) identyfikuje ją z wsią o tej nazwie w b. pow. gorzowskim (tamże, s. 390, przyp. 22). Podobnie dla nazwy Polencz znajdujemy podobne w b. pow. rzepińskim (Polenz Wiese – Połęcze, Polenzig – Połęcko i Polenzigerbruch – Połęcin, → Rospond Nazwy 2, 653), a Now. 2, 483 wymienia pleb. z Rusinowa w dek. Świebodzin z l. 1404-06 zw. Mik. Polencz. Wreszcie w przypadku Gorzycy, nie jest to na pewno → Gorzyca k. Międzyrzecza ze względu na in. właścicieli, tamże a. 1239. W sumie wszystko przemawia za tym, że wspomn. 3 wsi należy szukać na terenie dawnej ziemi lubuskiej.