GRZEBIENISKO

(1387 or. [Grebeniczsko], 1391 or. Grzebeniczsko, 1400 Grzebenczsko, 1406 Grzebenice, 1408 Grzebyeniczsko, Krzebyeniczsko, 1427 Grzebeniczko, 1428 Grzebenyczko, 1434 Grzyebyeniczsko, 1440 Grzebyenicze, 1462 Grzebyensko, 1485 Grabyeniczsko!, 1487 Grzebyenyszczko, 1508 Grzebyenyczko, 1563 Grzebiensko, 1566 Grzebienisko) 8,5 km na N od Buku.

1. 1445 n. pow. pozn.; do 1432 par. Ceradz Stary, 1432, 1433 par. Mieścisko → p. 5; 1508, 1510, 1564, 1580, par. Ceradz Stary (ASK I 3, 3; LBP 167; IBP 304; ŹD 7).

2. 1418 Piotrek z G. i Marcin z Ceradza Nowego toczą proces o kopce [gran.] (PZ 5, 86v-87); 1566 z rozgraniczenia wsi Ceradz Stary i Ceradz Nowy: m. in. od drogi z Gaju [Wielkiego] do Buku, u młyńskiego błota grzbieniskiego aż do drogi z Ceradza Starego do G. 7 kopców gran., potem granica wzdłuż drogi z Ceradza Starego do G., aż do Poświętnego plebańskiego, nad tą drogą 8 kopców gran. (PG 111, 882).

3. Własn. szlach. 1387-96 Szymon Grzebienicki (Lek. 1 nr 240; WR 1 nr 215); 1394 tenże w sporze z Świętosławem ze wsi Sarb (k. Buku, obecnie Sarbia) o 6 grz. i 8 sk. (Lek. 1 nr 1924).

1391-1413 Prędota z G., Grzebienicki1W sąsiedniej Wierzei występuje Prędota w latach 1387-1429. Być może, że jest on identyczny z Prędota z G. Otóż w 1405 r. Prędota z Wierzei toczy proces z Mikołajem z Wilkowa [k. Buku], a w następnym roku Prędota z G. dowodzi, że wspomn. Mikołaj zegnał mu kmiecia z jego roli (KP nr 2704). Niejasne sformułowanie KR 8, 22 zdaje się wskazywać, że uważał on Prędotę z G. oraz Prędotę z Wierzei za tę samą osobę (WR 1 nr 149, 376, 810; WR 3 nr 264, 484; Lek. 1 nr 2810; Wp. 5 nr 19, 141): 1391 tenże brat Piotra (WR 1 nr 273); 1406 tenże w procesie z Mik. Wilkowskim [z Wilkowa k. Buku] dowodzi, że [ten] zegnał mu kmiecia (agricolam repulit de ipsius agro) z jego roli (KP nr 2704); 1415 tenże, Piotrek i Ubysław z G. toczą proces z Elżbietą z G. o 16 grz., 2 konie i szatę (tunica) wartości 14 grz. (PZ 4, 74; KR 8, 17 pod 1414 r.).

1391-1420 Piotr, Pietrasz, Piotrek z G., Grzebienicki, Grzebienieski (WR 1 340, 531, 538, 633, 643, 790, 799, 846; WR 3 nr 487; KP nr 2908; PZ 4, 74); 1391 tenże brat Prędoty (WR 1 nr 273); 1399 tenże w sporze z Jaśkiem dz. z Dupiewca (Lek. 1 nr 3047); 1404 tenże toczy proces z Mik. Pietrskim [z Pietrska, obecnie Piersko], który ma w sądzie przedstawić poświadczenie Dobrogosta z Szamotuł, że zm. Wojewoda [pozn. Sędziwój Świdwa z Szamotuł] dał mu konia (KP nr 2001); 1406-07 tenże w sporze z Mik. Kaliną mieszcz. pozn., który twierdzi, że jego ludzie i z jego rozkazu zabrali mu konia wartości 5 grz. (KP nr 2806, 2915); 1411 tenże w sporze z Wszegniewem wójtem z Kamionny o 10 grz. szer. gr (PZ 3, 135); 1414 tenże z braćmi (WR 1 nr 853); 1415 tenże wraz z Jakubem Radwankowskim poręcza Marcinowi Ceradzkiemu [z Ceradza Nowego] za Mikołaja, Dziersława i ich braci z Ceradza [Starego] (PZ 4 k. 93, 95v); 1418 → p. 2; 1420 tenże w sporze z Parysem (Parzyszem) z Sokolnik [Wielkich k. Szamotuł] twierdzi, że Parys pobrał mu na drodze 12 szt. bydła i 2 konie (WR 1 nr 1060).

1399 Męka Grzebienicka, pani Męka, czyli Grzebienicka odpiera roszczenia Jana i jego brata wójtów ze Skoków [pow. gnieźn]. o 5 grz. z tytułu poręczenia (Lek. 1 nr 2876), wygrywa proces z Anną mieszczką pozn. ż. Piotra (Lek. 1 nr 2918).

1399-1415 Ubyszek, Ubysław z G. [zapewne brat Prędoty i Piotra] (Lek. 1 nr 2976; KP nr 254; MHP s. 33; PZ 4, 74); 1436 wspomn. jako zm. (PZ 13, 191).

1409-35 Andrzej (Jędrzej) [z G.], Grzebienicki (WR 1 nr 674, 789; WR 3 nr 459); 1411 tenże w procesie z Tomaszem mieszcz. z Kaźmierza dowodzi, że nie szedł do jego domu i nie wziął po złodziejsku 22 grz. (WR 1 nr 676); 1414 Tomisław Bielawski [z Bielaw? Bielewski, czyli Bielejewski, z Bielejewa?] toczy proces z Pietraszem Grzebienickim i jego braćmi i dowodzi, że Jędrzej [z G.] miał zapisać swej ż. 60 grz. wiana na 1/2 G. (WR 1 nr 853); 1435 Andrzej, Maciej, Mikołaj, Jan, Wincenty bracia niedz. (PZ 13, 24).

1412 Lisek Grzebienicki (WR 1 nr 844).

1415 Elżbieta z G. (PZ 4, 74; KR 8, 17 pod 1414 r.).

1424-74? Sędziwój z G., Grzebienicki (WR 1 nr 1438; WR 3 1122; Wp. 5 nr 669; AR 1 nr 924; PZ 7, 141v; PZ 10, 75; PZ 12 k. 157r, 157v; PZ 13 k. 24, 218): 1427 tenże pozwany o wiano na G. przez swą siostrę Barbarę ż. Mikołaja z Ręcska, która zwalnia go od swych roszczeń (PZ 9 k. 108, 120v); 1428 tenże i Jan bracia niedz. przedłożyli w sądzie dok. przeniesienia na nich pr. własności 1/2 Wierzei, a sąd wyrokuje, że dok. został słusznie wystawiony (PZ 10, 9v); 1434 tenże toczy proces z dziedzicami Trzciela [spadkobiercami Macieja Trzcielskiego, zapewne o jego długi] (PZ 12 k. 116v, 127); 1436 ugoda polubowna pod karą umowną 50 grz. między Sędziwojem z G. i jego bratem Janem a ich bratem stryjecznym Stanisławem z Poznania, który ich pozwał o 25 grz. posagu i 25 grz. wyprawy po matce, o 1/8 dziedziny G. wartości 90 grz. jako swej ojcowizny, o spadek (pieniądze, złoto, srebro, konie) po stryju Ubyszku wartości 30 grz. oraz o zboże i siano [po stryju? czy z 1/8 G.?] wartości 10 grz.; Stanisław odstępuje od tych roszczeń, lecz Sędziwój i Jan winni mu wydać dokument [nie podanej treści] oraz odstąpić od uprawnień w nim zawartych; za Sędziwoja poręczają Jan Mleczko [ze Zborowa i Nieproszewa] oraz Peregryn z Brodów; nadto Sędziwój [z nie podanego tytułu] płaci Stanisławowi 8 grz. (PZ 13, 191); 1444 Sędziwój z G. sprzedaje 1/2 Wierzei Tomaszowi z Cieśli [k. Buku] za 250 grz. (PG 2, 8v); 1445 tenże na 1/2 Ceradza [Starego] zapisuje c. swej Annie 100 grz. posagu po zm. matce Małgorzacie wraz z 30 grz. wyprawy (PG 2, 85); 1445 tenże od Mikołaja z Ceradza Starego kupuje części w Ceradzu Starym za 60 grz. (PG 2, 90v); 1445 tenże zapisuje ż. Urszuli po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 G. (PG 2, 128); 1446 tenże kupuje od Jana z Ceradza Starego cz. w Ceradzu Starym za 200 grz. (PG 2, 170v); 1457 tegoż kap. kat. pozn. kwituje z 12 grz. sumy głównej i 1 grz. czynszu rocznego, jaki ciążył na dziedzinie G. (AC 1 nr 468); 1459 tenże z Ceradza [Starego] stryj Piotra z G. i jego siostry niedz. Katarzyny (PZ 17, 253v); 1459 tenże pozwany z G. i Ceradza [Starego] przez Jana Tarnkę [z Wierzei, przedtem z Grodziszczka] (PZ 17, 261); 1469 tenże kupuje od Mik. Konińskiego 1/2 Konina [pod Pniewami] za 600 grz. (PG 8, 2); 1472 tenże z s. niedz. Janem zapisuje Dorocie c. Jana Knyszyńskiego, a ż. swego s. Jana po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 wsi Konin [pod Pniewami] (PG 8, 156); 1474? tenże, jako starzec, wysyła s. Jana na wyprawę wojenną (ExpBel. nr 662).

1428-37 Jan z G. (PZ 12 k. 157r, 157v; PZ 13 k. 191, 218); 1428 tenże, brat niedz. Sędziwoja; 1434, 1437 tenże toczy proces z Jadwigą służebniczką (familiaris) Mirosława z Wierzei (PZ 12, 157; PZ 13, 218).

1440 Mirosław z G. i Stanisław niegdyś Grzebienicki (Wp. 5 nr 669).

1443 Jan z G. toczy proces z Szymonem z Nieproszewa [obecnie Niepruszewo] (PZ 14, 138v).

1459 Piotr z G. z siostrą niedz. Katarzyną wraz ze stryjem Sędziwojem [z G. i] Ceradza [Starego] i wujem Stanisławem z Niemieczkowa zeznaje, że Bartosz z Kobylnik [k. Kościana] zaspokoił ich roszczenia do sumy 170 grz. tytułem posagu i wiana po ich matce Annie, która to mienie wniosła z Niemieczkowa do G., a później z G. do Kobylnik tegoż Bartosza (PZ 17, 253v).

1472-85 Jan z G., Grzebienicki, w latach 1482-87 też jako Jan Koniński [z Konina pod Pniewami]; 1472 jego ż. Dorota c. Jana Knyszyńskiego zob. wyżej Sędziwój; 1474? tenże, s. Sędziwoja Grzebienieckiego (ExpBel. nr 662); 1482 tenże Jan. Koniński sprzedaje Janowi Dokowskiemu [z Dokowa Mokrego] 1/2 wsi G. za 130 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 9, 153); 1485 tenże, dz. w G. obciąża swą 1/2 G. sumą główną 84 zł węg. i czynszem rocznym 4 grz. na rzecz szpitala ubogich Ś. Ducha we Lwówku (AE III 66), a 1487 jako Jan Koniński toż samo zeznaje przed sądem grodzkim pozn. (PG 10, 83); 1509 tenże Jan Koniński wspomn. jako zm., jego c. żoną Stefana Zaleskiego, czyli Witkowskiego (PG 14, 78).

1480-97 Piotr Grzebieniecki, 1509 Koniński [z Konina k. Pniew]: 1480 tenże zapisuje Mikołajowi kapłanowi z Lwówka na 1/2 wsi G. 2 kopy czynszu rocznego z zastrz. pr. wykupu celem ufundowania altarii w kościele par. w Lwówku (PG 9, 191); 1491 tenże zapisuje ż. Jadwidze po 100 zł węg. [posagu] i wiana na połowie 1/2 G. (PG 10, 137); 1493 w sprawie o obsadzenie wakującej altarii Ś. Jana Chrzc. w kat. pozn. występują Mikołaj z Bytynia, Piotr Jabłonowski dz. w Charcicach, Piotr Grzebieniecki, Adam z Młodawska, Jakub i Zachariasz z Kunowa, którzy uważają, że posiadają pr. patronatu tej altarii (AE II 179; ACC 70 k. 48, 49, 50v, 54v; Now. 1, 308); 1496-97 w sporze o obsadzenie wakującego kościoła par. Ś. Małgorzaty w Śródce [pod Poznaniem] występuje Piotr Grzebieniecki jako opiekun swych córek [?] Heleny, Katarzyny i Anny [w jednym z przekazów zamiast Anny jest Barbara] dziedziców w Cieślach [k. Buku] (ACC 73 k. 115, 120v; ACC 74, 89); 1509 Stefan Zaleski, czyli Witkowski, zapisuje swej żonie, c. zm. Jana Konińskiego [czyli Grzebienickiego] po 100 zł węg. posagu i wiana na połowach swych części w Rościegniewicach i G., które posiada tytułem sprzedaży za 225 grz. z zastrz. pr. wykupu od Piotra Konińskiego „sororio suo alias od schurzego” (PG 14, 78).

1510 G. wieś dwóch panów, 1/2 Jadwigi wd. [po Piotrze Grzebienieckim] i 1/2 Stefana [Zaleskiego, czyli Witkowskiego]; 15 ł., z tego 1 1/2 ł. opust., folw., 3 karczmy; 1/2 grz. [czynszu rocznego] z G. dla szpitala Ś. Ducha pod Bukiem (LBP 167, 209).

1524 cz. dziedziny G. uwolniona od sumy głównej 12 grz. i czynszu rocznego 1 grz. na rzecz kap. kat. pozn., jaki ciążył zgodnie z dok. Jakuba z Wyganowa wikariusza gen. in spiritualibus [a więc z lat 1444-57, por. Now. 2, 211] (A 246).

1508 pobór: 13 ł., 2 karczmy po 6 gr (ASK I 3, 3); 1510 w G. 15 ł., z tego 1 1/2 ł. opust., folwark, 3 karczmy (LBP 167); 1563 pobór: 14 ł., 2 karczmy dor., 1 krawiec (ASK I 5, 216); 1564 w G. 14 ł. [kmiecych] (IBP 302); 1577 płatnicy poboru: Wawrz. Dokowski i Paweł Charliński (ASK I 5, 666); 1580 płatnik poboru2W latach nieco późniejszych G. występuje jako własność Skórów Obornickich z Gaju [Wielkiego k. Buku]: 1588 Andrzej i Wojciech ss. Stanisława dzielą między siebie dobra po ojcu, m. in.G. po połowie (PG 158, 247-248); 1591 Wojciech Skóra Obornicki powzdaje bratu Andrzejowi swe części wsi, m. in. cz. G. (PG 23, 702v-703); 1596 tenże Wojciech sprzedaje Stan. Wielżyńskiemu m. in. 1/2 wsi G. (PG 24, 815-817; PG 25, 80-82) Feliks Jaktorowski: 9 półł., 1 zagr., 4 komor., 1/4 ł.; drugi płatnik Wawrz. Dokowski: 7 ł., 3 zagr., karczma na 1/4 ł., krawiec (ŹD 7; ASK I 6, 85v).

Kmiecie: 1406 zob. wyż. Prędota; 1408 Wincencja z Mieściska [k. Buku] toczy proces z Piotrem kmieciem z G. o zabranie zboża wartości 14 grz. (w innym miejscu: 12 grz.) i dowodzi, że Jan [bliżej nie określony] „nie ręczył za kmiecia, nic dalej jedno do Buku” (PZ 3 k. 130, 143; WR 1 nr 658).

5. 1432 bp pozn. wznawiając par. w Mieścisku [k. Buku] dołącza wsie, które do niej dawniej należały, m. in. G., i odłącza je od par. w Ceradzu [Starym] (Now. 2, 460 na podstawie luźnej karty w ACC 1499, której w 1975 r. nie udało się odszukać; z tejże samej podstawy odpis w BJ IV 8057, 162 lecz pod datą 1431 r.; taż wiadomość w CP 28, 79v pod 1432); 1433 oficjał pozn. zawiadamia wikariuszy w Buku i Ceradzu [Starym], że Jan pleban w Mieścisku [k. Buku] wystąpił [w procesie z plebanem z Ceradza Starego] jako strona (dominus litis) w zamian za kmieci ze wsi przyłączonych do kościoła par. w Mieścisku [a więc m. in. z G.], przeto zwalnia tych kmieci z kary ekskomuniki, jeśli w nią popadli z powodu mesznego (ACC 17, 181v); 1564 w G. z 14 ł. dla bpa pozn. dzies. snop. wartości 1 grz. z ł. (IBP 302, 304).

1 W sąsiedniej Wierzei występuje Prędota w latach 1387-1429. Być może, że jest on identyczny z Prędota z G. Otóż w 1405 r. Prędota z Wierzei toczy proces z Mikołajem z Wilkowa [k. Buku], a w następnym roku Prędota z G. dowodzi, że wspomn. Mikołaj zegnał mu kmiecia z jego roli (KP nr 2704). Niejasne sformułowanie KR 8, 22 zdaje się wskazywać, że uważał on Prędotę z G. oraz Prędotę z Wierzei za tę samą osobę.

2 W latach nieco późniejszych G. występuje jako własność Skórów Obornickich z Gaju [Wielkiego k. Buku]: 1588 Andrzej i Wojciech ss. Stanisława dzielą między siebie dobra po ojcu, m. in.G. po połowie (PG 158, 247-248); 1591 Wojciech Skóra Obornicki powzdaje bratu Andrzejowi swe części wsi, m. in. cz. G. (PG 23, 702v-703); 1596 tenże Wojciech sprzedaje Stan. Wielżyńskiemu m. in. 1/2 wsi G. (PG 24, 815-817; PG 25, 80-82).