(1393 rps 1784 Iłowiec Minor, 1395 or. Gilowecz, 1398 Gylowecz, 1410 kop. 1483 Gylowyecz Minor, Gilowiecz, 1449 Gylowyecz Minus, 1510 Gylowyecz, 1530 Gyloviecz, 1565 Iłowiecz Minor, 1581 Illowiecz Minor), obecnie cz. wsi Iłowiec, 4,5 km na NE od Czempinia.

1. 1489 n. pow. kośc. (PG 10, 123v); 1404 n. par. własna (Now. 2, 425-426; SzPozn. 124); 1510 n. dek. Kościan (LBP 133).

2. 1399 k. wsi G. leży wieś Pecna → p. 3; 1409 Świętosław Iłowiecki dowodzi przeciwko Małgorzacie [wd. po Mik. Iłowieckim, → p. 3], że wieś Peczna jest wsią osobną, odgraniczoną kopcami od G. (WR 3 nr 397); 1419 drogi, lasy i łąki k. wsi Pecna i G. → Iłowiec Wielki, p. 2; 1425, 1428 woźny sąd. zapowiada dobra Świętosława Iłowieckiego m. in. G. M. → Iłowiec Wielki, p. 2; 1449 król Kazimierz Jag. poleca rozgraniczyć wieś król. Krosna [obecnie Krosno], którą dzierżawi Piotr z Bnina [kaszt. gnieźn.] oraz wieś G. M. należącą do Wojc. Iłowieckiego (KoścZ 14, 76v); 1450 podkom. pozn. rozgranicza wsie Krosna, G. M. i Srocko Wielkie (KoścZ 14, 76v); 1524 łąka dawniej karczmarza w G. w pobliżu brodu [przez strumień Tymiankę, znany z 1616?, → niżej: las Tymianka] zw. Brodek, położona k. drogi do Krzywinia → p. 3; 1569 las zw. Tymianka (Tzimianka)¹Nazwa strumienia o nazwie Tymianka płynącego przez. I. M. oraz gruntu o tej samej nazwie znana jest z l. 1615 i 1616 (K 3, 346). Na MTop. 1948 oznaczona jest struga bez nazwy płynąca od Piotrowa i Szołdr oraz uchodząca za I. M. (tzn. maj. Iłowiec) do Olszynki położony na gruncie wsi Krosna [i gran. z I. M.] należący do tenut. król. Stanisława z Górki Miejskiej, tenut. kośc., w którym poddani Jakuba Iłowieckiego z wsi I. M. wycięli olszynę na długości 1 staja i szerokości 12 zagonów (KoścG 23, 95v); 1597 w ugodzie o rozgraniczeniu gruntów w I. M. między Łukaszem Iłowieckim a Andrzejem, Wojciechem i Stan. Malechowskimi ss. zm. Jana wspomn.: płot k. roli Iłowieckiego ciągnącej się od I. [M.] do Górek, las Narty na gruncie I. M. ze znakami gran. na drzewach (KoścZ 79 k. 246v, 248).

3. Własn. szlach. 1393 – a. 1409 Mikołaj, Miczek Iłowiecki dz. w I. M. i Iłowcu Wielkim? oraz Pecnie, stryj Świętosława (WR 1 nr 177; WR 3 nr 175, 118) i a. 1409 – a. 1415 jego ż. Małgorzata [z Górki Miejskiej]: 1393 tenże Mikołaj z I. M. → p. 5; 1398-99 tenże wygrywa proces z braćmi Wojciechem i Andrzejem Grońskimi [z Grońska] o pretensje do 1/2 wsi Pecna, która leży k. G. (Lek. 1 nr 2961; Lek. 2 nr 2134); 1402 tenże wraz z Dziersławem Błożejewskim dowodzą przeciwko Kat. Łęskiej [(Lansczka) z Łęgu Wielkiego?], że [już] od 3 l. nie płacili jej [czynszu? (płat)] od 10 grz. (WR 3 nr 190); a. 1409 (wzm. 1409) Mikołaj z ż. Małgorzatą dziedzice w I. M. darowali kl. dominikanów w Poznaniu czynsz roczny 10 grz. od 110 grz. szer. gr w zamian za wieczystą mszę przed ołtarzem Ś. Katarzyny w kościele klaszt. (BJ 8057 IV 139); 1409 pretensje Mościca ze Stęszewa do Świętosława Iłowieckiego i jego braci o obciążenie oprawy Małg. Iłowieckiej przez Mikołaja jej [zm.] męża a ich stryja, → p. 5; 1409 spór tejże Małgorzaty ze Świętosławem Iłowieckim o Pecnę → p. 2; 1410 taż Małgorzata z G. M. wraz z braćmi Mikołajem kanclerzem kap. pozn. i Jakubem z Górki Miejskiej oraz Anną z G. M.²Osoba tylko raz wymieniona jako dz. w I. M.; nie wiadomo, czy identyczna z Anną Będlewską siostrą Elżbiety ż. Wojc. Iłowieckiego wspomn. w 1435 → Iłowiec Wielki fundują altarię ŚŚ. Wacława, Zygmunta, Leonarda, Marii Magdaleny i Doroty w kat. pozn., uposażając ją w czynsz roczny 11 grz., w tym 5 grz. zapisanych na G. M. od sumy 50 grz. (Wp. 5 nr 166, 168; Now. 1, 330).

1409, 1415, 1425, 1428 Świętosław Iłowiecki dz. w I. M. → Iłowiec Wielki, p. 2 i 3.

1410 Anna dz. w G. M. → wyżej: Mikołaj i jego ż. Małgorzata.

1436 Mikołaj z Górki [Miejskiej] kanclerz kap. pozn. funduje altarię w kat. pozn. uposażając ją w czynsz na obu Iłowcach → Iłowiec Wielki.

1449-62 Wojc. Iłowiecki s. Świętosława dz. w I. M., → Iłowcu Wielkim i Pecnie: 1449-50 tenże → p. 2; 1462 tenże → Iłowiec Wielki, p. 3.

1462 Jan Iłowiecki s. Wojciecha pleb. w Nieparcie, od 1464 kan. pozn., dz. w I. M. → Iłowiec Wielki.

1489, 1495 Piotr Iłowiecki s. Wojciecha, brat Jana dz. w I. M., → Iłowcu Wielkim i Pecnie: 1489 tenże Piotr chor. pozn. zapisuje Annie ż. swego s. Jana po 300 zł węg. posagu i wiana na folw. i dworze w I. M. i na 1/2 wsi Górki [k. Czempinia] (PG 10, 123v); 1495 tenże wraz z s. Andrzejem zapisuje Annie c. zm. Mik. Strykowskiego, ż. tegoż Andrzeja, posag i wiano na wsiach Iłowiec Wielki, I. M. i Górki → Iłowiec Wielki, p. 3.

1489-1524 Jan i 1489-1510 Andrzej Iłowieccy ss. Piotra dz. w I. M., → Iłowcu Wielkim i in. dobrach: 1489, 1495 ciż bracia → wyżej: Piotr; 1506 ciż bracia dzielą się po połowie dobrami m. in. wsią I. M. → Iłowiec Wielki; 1510 w G. wsi dziedziców [tychże braci] 3 ł. os. i 3 karczmarzy, którzy uprawiają po 1/2 ł. (LBP 133); 1524 Jan Iłowiecki zapisuje Barbarze c. Jana Baranowskiego [z Baranowa k. Mosiny], ż. swego s. Wojciecha, po 300 fl. pol. posagu i wiana na 1/2 wsi G. M. oraz całej cz. m. Górki [k. Czempinia] i wsi opust. Pecna, na całym dworze, domu i folw. w G. M. z całym dobytkiem i lasami z wyjątkiem łąki, którą posiadał karczmarz Kozieł k. brodu zw. Brodek, położonej przy drodze do Krzywinia, a którą zachowuje dla siebie (PG 16, 62-62v).

1563-66 Jakub Iłowiecki dz. w I. M. → Iłowiec Wielki: 1563, 1565 części tegoż i [jego bratanka] Cypriana [s. zm. Mikołaja] Iłowieckich w I. M. → niżej: pobór; 1569 tenże Jakub dz. w I. M. → p. 2; 1575 Jan Iłowiecki → Iłowiec Wielki; 1581 części Łukasza Iłowieckiego i Jana Malechowskiego → niżej: pobór.

Pobór: 1530 z 2 ł. (ASK I 3, 125v); 1563 z części Jakuba i Cypriana Iłowieckich z 3 ł.; rataj (colonus) na 1/2 ł. po pożarze; z cz. ur. Iłowieckiej [imienia brak] z 1 ł. i 3 kwart (ASK I 4, 151v); 1565 z części Jakuba i Cypriana Iłowieckich z 3 1/4 ł., od 1 zagr. i 1 komor. (ASK I 4, 257v); 1581 z cz. Łukasza Iłowieckiego z 2 1/4 ł., od 2 komor., 1 rzem.; z cz. Jana Malechowskiego z 4 ł. i od 4 zagr. (ASK I 6, 489v).

4. 1423 Klimecz sołtys z I. M. (Wp. 5 nr 370).

5. 1393 Mik. Jameński [pleb. w Jamnie k. Gąbina na Mazowszu], kan. pozn. w sporze z Dzierżkiem z Rogaczewa i Miczkiem [Mikołajem] z I. M. o dzies. snop. z ról kmiecych w tychże wsiach (Wp. 6 nr 330); a. 1409 Mik. Iłowiecki uposażył kościół [par.] w G. czynszem [rocznym] 5 grz.³Now. 2, 426, wspomina o czynszu 5 grz. jako pierwotnym uposażeniu kościoła. Zapewne chodzi tu o tenże zapis Mikołaja Iłowieckiego, co mogłoby potwierdzać przypuszczenie autora o fundacji tego kościoła w końcu XIV w obciążając nim oprawę [swej ż.] Małgorzaty [na którym Iłowcu?], o co wnosi w 1409 pretensje do Świętosława i jego braci [→ Iłowiec Wielki, p. 3] Mościc ze Stęszewa kaszt. pozn. (Cieplucha 165); 1438 (kop. 1441) pleb. [imienia brak] z I. [M.] otrzymuje polecenie od Jana [Chebdy] z Niewiesza archid. gnieźn., administratora bpstwa pozn., aby wprowadził do kościoła par. w Brodnicy jako pleb., Mikołaja dotychczasowego pleb. z wsi Biała [k. Czarnkowa?, → tamże, przyp. 1] i altarystę kośc. z prezenty braci Jana, Andrzeja i Mik. Bnińskich (Wp. 5 nr 623); 1455 w I. M. kościół par. Ś. Doroty (Now. 2, 425); 1473-74 i wzm. 1485 Jan pleb. z G. i altarysta bractwa ubogich w Czempiniu → tamże, p. 5⁴W haśle Czempiń omyłkowo podano jako siedzibę par. Iłowiec Wielki zamiast I. M; 1473 erekcja ołtarza i altarii Matki Boskiej i Ś. Piotra w kościele par. w I. M. z fundacji ks. Piotra z Sienna [pow. kośc.], patronatu Iłowieckich (Now. 2, 426); 1510 w G. kościół par. ŚŚ. Andrzeja i Doroty, patronami dziedzice G. [Jan i Andrzej Iłowieccy], dzies. wiard. z 3 ł. os. i 3 półł. karczmarzy tamże po 6 gr z łanu dla wikariuszy [kat. pozn.], a dla pleb. po 8 gr i meszne; w par.: G. i wieś → Górki (LBP 133⁵Now. 2, 246, powołując się na LBP mylnie podaje, że oprócz ogrodu i łąki do pleb. w I. M. należały aż 3 ł. roli); 1516 do uposażenia kościoła par. w I. M. należą 2 grz. czynszu rocznego z tej wsi; 1537 w uposażeniu tegoż kościoła ogród i łąka w I. M., a w 1543 rola, łąka i dzies. snop. z folw. tamże (Now. 2, 246).

Plebani w I. M.: 1404 Mikołaj (Cieplucha 167; Now. 2, 425); 1415 Paweł śwd. Świętosława Iłowieckiego (WR 3 nr 549); 1425-27 Paweł (SzPozn. 124); 1472-74 zm. a. 1485 Jan altarysta bractwa ubogich w kościele par. w → Czempiniu.

Uwaga: Podział pierwotnej wsi Iłowiec na 2 osady o nazwach Iłowiec Wielki i Mały nastąpił najpewniej dopiero w 2. poł. XIV w. Z tego też powodu wszystkie przekazy źródłowe z 1. poł. XIV w. umownie podano w haśle Iłowiec Wielki, jakkolwiek nie ma pewności, która ze wspomn. części Iłowca została wcześniej zasiedlona. Now. 2, 425, przypuszczał, że kościół par. w I. M. powstał dopiero u schyłku XIV w., co nie świadczy o młodszej metryce tej wsi; np. z 2 pobliskich wsi Borowo i Borówko ta ostatnia została poświadczona wcześniej i w niej też założono kościół par.

Pisarze dokumentów jeszcze do pocz. XVI w. często opuszczali drugie człony nazwy Iłowiec, stąd też niekiedy powstają trudności w odróżnieniu tych wsi i pewniejszym określeniu własności w nich poszczególnych Iłowieckich. Dawny I. M. oznaczony jeszcze na mapie Perthéesa nazwą ,,Jelowiec M.[ały]”, na MTop. 1948 jako ,,Maj.[ątek] Iłowiec”; Spis 371 podaje tylko Iłowiec wieś.