PAWŁÓW

(1325-7, 1327-55 Paulow, 1336 Pavlow, 1362, 1363, 1384 Pawlow, 1363 Paulowo, 1373-4, 1402, 1407 Paulow, 1425n. Pawlow [ale: 1435 Pawlouo], 1780n. Pawłów; Kam. 148; Niec. 152; Kop.K 196; Rospond 283) 10 km na SE od Starachowic, na prawym brzegu rz. Świśliny; ok. 12,5 km od kl.

1. 1463 pow. opat. (AG 1860), 1504n. pow. sand. (ASK VI 102), 1827 pow. opat. (Tabela II 80); 1325n. par. własna (MVI 169n.).

2. 1470-80 graniczy z Zapniowem, → Dąbrową, Chybicami, Pokrzywnicą, Warszówkiem, → Rzepinem i Bujową (DLb. III 237); 1532, 1572, 1601 → Rzepin; 1780 droga z → Boleszyna (Inw.Bol. 11); 1780 graniczy od E z Bukowem, od S z Warszówkiem, od N i W z dobrami Bened. święt. (Inw.Rzep. 17).

3. Własn. szlach., od 1463 r. kl. święt. 1339 Małgorzata wd. po Tomaszu niegdyś z P. przegrywa proces o wieś Jeziorko z bpem krak. (KK I 167); 1363 Krzesław z P. (Pol. 137); 1402 Jan z P. (ZDK I 154); 1407 Jan z P. sprzedaje kapitule krak. wieś Świątniki (KK II 503); 1425 Wilhelm z P. przegrywa proces o wieś Świątniki z kapitułą krak. (Mp. IV 1227); 1435 Stanisław s. Andrzeja z P. prosi o unieważnienie swojego 12-letniego małżeństwa z Anną, z którą ma troje dzieci, ponieważ jest ona córką jego matki chrzestnej, Jachny c. Jakuba (BP V 407)1Identyfikacja tej miejscowości (Pawlouo) z naszym Pawłowem jest niepewna; 1445 dz. Jan (ZDK II 484); 1463 Jan Pawłowski z s. Wilhelmem oraz Mikołaj s. Stanisława z P (CU II 206);

1463 Michał opat i konw. święt. zamieniają swoją wieś → Wojsław na P., wraz z pr. patronatu nad tutejszym kościołem, należący do Jana Skrzętki (Skrzanthka) i jego ż. Anny (AG 1860); 1463 Kazimierz Jag. zatwierdza tę zamianę oraz zrównuje wieś P. w prawach i wolnościach z innymi posiadłościami opactwa (ib.); 1464 sąd z. sand. oświadcza, że Michał opat i konw. święt. zobowiązali się dopłacić Janowi Skrzętce (Skrzantka) 190 grz., co poręczył Jan z Rytwian, marszałek Królestwa Polskiego, Jan zaś ma opuścić P. do dnia ś. Jana Chrzciciela [24 VI] tego roku; zgodę na transakcję wyrazili krewni Jana Skrzętki, jego br. Wilhelm, s. także Wilhelm oraz Gutek ze Święcicy (ib. 1862);

1470-80 opat święt. Michał uzyskał P. w 1471 r. [!] od Jana Skrzętki Pawłowskiego h. Godzięba w zamian za Wojsław i 200 grz. [!]. Jest tu dwór i folw. klaszt., 10 łkm., 3 zagrody z rolą, 3 [w tekście 2] karczmy z rolą. Kmiecie płacą po 1 grz. czynszu i poradlne, dają po 30 jaj, 2 koguty, 2 sery, pracują po 1 dniu tyg. własnym wozem lub pługiem. Karczmy płacą czynsz, odpowiednio: 0,5 grz., 1/6 grz. oraz 2 grz. (DLb. III 236-7; II 484); 1504 pobór z 4,5 ł., od 1 zagr. i z karczmy (ASK I/7 102); 1506, 1510 pobór z 3 ł., 2 karczem, w tym jednej bez roli, a drugiej - z 1/2 ł. (RP; ASK I/10 20);

1529 należy do stołu opata, płaci 4,5 grz. czynszu (LR 349); 1530-2, 1538 pobór z 2 ł. w cz. opata święt. i z karczmy (ASK I/10 214v, 459v, 596v; I/7 189); 1569, 1571 „parochia” opata święt., pobór z 3 ł. i karczmy (ib. I/7 264v, 339, 408); 1577 opat święt. daje pobór od 6 kmieci na 3 ł., z karczmy i od kowala (ib. 579v); 1578 z cz. opata święt. pobór od 6 kmieci na 3 ł., 3 zagr. z rolą, 1 komor, bez bydła i z karczmy z kwartą roli (ib. I/10 772; Paw. 190); 1613 kl. święt. oddaje wieś w 7-letnią dzierżawę w zamian za pożyczkę 1400 zł zaciągniętą na opłacenie poboru uchwalonego przez sejm (Gacki 263); 1629 opat święt. daje pobór od 6 kmieci na 3 ł., 3 zagr. z rolą, 1 komor. bez bydła i z kwarty roli należącej do karczmy (RS 1629 60); 1662 opat święt. daje pogłówne od 6 czeladzi folw. i 57 mkw wsi (ASK I/67 30); 1673 opat święt. daje pogłówne od 45 czeladzi folw. i mkw wsi (ib. 236); 1674 pogłówne od szl. wd. Lesnowskiej, 4 czeladzi folw. i 45 mkw wsi (ib. 405v); 1674 należy do opata święt., pogłówne [w drugiej racie] od szl. wd. Lesnowskiej, 3 czeladzi i 44 mkw wsi (ib. 459);

1780 należy do klucza rzepińskiego dóbr stołu opata komendatoryjnego. Liczy 13 dymów. Niegdyś był tu folw., w jego zabudowaniach mieszka owczarz. Obora z chlewami, 2 sadzawki, karczma przy gościńcu za kościołem i stajnią. 5 niw folwarcznych oraz łąka zw. Warszowska i pastewnik. We wsi 11 dymów. 2 kmieci (Piotr Pytel, Ignacy Wincenciak), 8 zagr. (Łukasz Tkacz, Wojciech Saramak, Jakob Grzesiak, Jan Kosmala, Jan Tkacz, Wincenty Marcin, Szczepan Wincenciak, Hilary Smalec), 2 komor. (Michał Jastal, wd. Wawrzakowa), 1162 zagony puste. Kmiecie pracują po 4 dni tyg. sprzężajem, odrabiają po 2 dni powaby i 12 łokci oprawy, płacą po 24 gr, 2 kor. żyta, 2 kapłony i 30 jaj, zagr. pracują po 3 dni tyg. pieszo i odrabiają po 2 dni powaby i 6 łokci oprawy, dają po 6 gr czynszu, komor. pracują po 1 dniu tyg. pieszo. Poddani dają stróżę nocną tylko do browaru w Rzepinie, inne powinności jak w → Rzepinie (Inw.Rzep. 15-6, 29-30); 1787 liczy 124 mkw, w tym 2 Żydów (Spis 1414; II 135); 1819 folw. i wieś P. należą do stołu opata, na folw. drewn. mieszkanie, we wsi karczma, całość w dzierżawie (AOkup. 3v, 4, 104-5v, 237); 1827 ma 18 domów i 127 mkw (Tabela II 81).

4. 1553 Zygmunt A. przenosi na pr. niem. imiennie wyliczone posiadłości kl. święt., w tym P. (AG 1909); 1572 opat i konw., nie mogąc z powodu nieurodzaju zwrócić 500 fl. pożyczki uzyskanej od Marcina Broniowskiego z Zapniowa na zapłacenie kontrybucji na żołd wojsk w służbie Wielkiego Księstwa Litewskiego uchwalonej w 1566 r., oddają temuż Marcinowi oraz jego s. Andrzejowi i przyszłej żonie tegoż w dożywocie pustki po 3 kmieciach w P., zw. „Kalkowska”, „Niegowska” i „Troschinska”, wraz z już dokonanymi na nich zasiewami. 2 zagr. (Trochę i Lecha), mały staw rybny za folw. należącym do P., zezwolenie na założenie nowych stawów, łąkę zw. Warszowska rozciągającą się od P. do granic łąki młynarza w Rzepinie, wolny wyrąb drzew i krzewów na własne potrzeby i wypas bydła oraz świń. Kmiecie i zagr. z P. wraz z tutejszym karczmarzem mają, począwszy od najbliższych Zielonych Świąt, pracować dla nich przez 3 lata po 2 dni tyg., jednak czynsze i daniny oddają opactwu. Po 3 latach na potrzeby dzierżawców pracować ma tylko 2 zagr. (Trocha i Lech). Po śmierci ostatniego z ww. trojga opactwo ma odzyskać swoją własność bez zwrotu nakładów (ib. 1901); 1574 Franciszek Krasiński bp krak. zatwierdza ww. zastaw dóbr klaszt., zastrzegając, że ponieważ wg praw Królestwa nie można nadać jednym pismem dożywocia dla wielu osób, wyjąwszy małżeństwo, Andrzej Broniowski s. Marcina wraz z żoną mają korzystać z tego zapisu aż do zgonu ich obojga (ib. 1898); 1582 Piotr Myszkowski bp krak. potwierdza wieczyste nadanie przez kl. karczmy w P. (Gacki 258); 1594 Łukasz Janowski administrator opactwa i konw. święt. za zgodą Jerzego Radziwiłła, administratora bpstwa krak., nadaje w dożywocie wójtostwo w P. Janowi Boboli z Wielkich Piasków, pkom. sand., jego ż. Urszuli z Wieniar i jego s. Jakubowi, z powodu przysług wyświadczonych kl., nakładając na nich obowiązki takie, jakie ciążyły na innych posiadaczach wójtostwa, zezwalając na wyrąb drzew na budynki, korzystanie z drewna leżącego oraz wolny wypas świń i bydła (AG 1908); 1597, 1747 wójtostwo i karczma w P. (AVCap. VIII 18; AV XXXVII 146).

5. Wieś par., patronat szlach., od 1463 r. szlach. i kl. święt., dzies. należy do miejscowego pleb.

1326-8 pleb. Andrzej (MV I 169, 244); 1326-8, 1350-1, 1354-5 par. płaci dzies. pap., taksa 3 grz. (MV I 169, 244; MV II 371, 403, 419); 1328, 1336, 1343-74, 1551-4, 1556 par. wymieniona w spisach świętopietrza, płaci po 8 sk. (MV I 313, 389; M II 184, 186, 199, 208, 227, 236, 246, 254, 263, 270, 278, 286, 293, 300; MV IX 18, 38; Gromnicki 350-1);

1362 bp krak. Bodzanta przyłącza do nowo utworzonej par. w Chybicach należącą dotąd do par. P. wieś Wieloborowice (Mp. III 752); 1384 pleb. Mikołaj (ZDK I 89); 1402 Elżbieta i jej s. Jan dz. Skórczowa oraz Stanisław, Imram, Zbigniew, Piotr i Dobiesław dz. Wieloborowic przyznają Janowi z P. 1/2 pr. patronatu nad kościołem par. w P. (ib. 154); 1462 pleb. Bogusz (AG 1985, 1858); 1467 Piotr pleb. w zamian za dzies. z Warszówka oddaje Janowi pleb. Krynek dzies. z wsi Jawor i → Okręglów (Wiś.Op. 224; Wiś.Ił. 156);

1470-80 drewn. kościół par., którego własn., pr. patronatu i kollacja należą do kl. święt. Pleb. ma swój folw., łąkę i mały staw, jemu też dowożą dzies. snop. i kon. z całej wsi oprócz jego ról wart. do 10 lub 12 grz. (DLb. II 484; III 236-7). Okręg par.: P., Dąbrowa, → Dziurów, Jabłonna, Pokrzywnica, 1/2 Rzepina, Trzeszków i → Zawada (ib. II 484-6); 1496 kardynał Fryderyk Jag. nadał kościołowi w P. odpusty (AVCap. VIII 19);

1529 kościół par. w prepozyturze kiel., pleb. Jan Bostowski. do którego należy dzies. snop. z łkm. w P. wart. 10 grz., z całego Warszówka wart. 10 grz., z → Bukówki i → Broniewic wart. 6 grz., z ról folwarcznych w → Jamach i Pokrzywnicy wart. po 2 grz. oraz w Wieloborowicach wart. 2,5 grz., z pewnej roli zw. Wieloborowice w Chybicach wart. 16 grz. oraz 10 gr za dzies. kon. z P. i 30 gr za kolędę; wikary otrzymuje 2,5 grz., kościelny 2 grz., zaś dochód par. wynosi 33/32 grz. (LR 361); 1546 Walerian z Bodzentyna, pleb P. i → Modliborzyc (AG 1895); 1549 pleb. Walerian (Rokoszny 162); 1564-5 okręg par.: P., Broniewice, Bukówka. Dąbrowa, Jabłonna, Jamy, Okręglów, Pokrzywnica, Trzeszków, Zapniów i Zawada (LS 1564-5 330); 1578 okręg par.: jw. plus Nowa Wieś, Warszówek i Wieloborowice. brak Okręglowa (Paw. 190-1);

1597 drewn. kościół par. ś. Jana Chrzciciela, konsekrowany, patronat należy do kl. święt. i Brzezińskich. Pleb. Wojciech z Brzezin. Uposażenie pleb.: role w P. i Warszówku, te ostatnie okupowane, dzies. snop. z P., z wójtostwa i ról karczmy w P., z folw. w Pokrzywnicy, za którą Brzezińscy płacą 20 grz. Szkoła fundacji Brzezińskich, jej rektora utrzymuje pleb. Okręg par.: P., Broniewice, Bukówka, Dąbrowa, Dziurów, Jabłonna, Jamy, → Michałów, Pokrzywnica, 1/2 Rzepina, dwie Rudy, Trzeszków, Warszówek, Zapniów, Zawada (AVCap. VIII 18-9; LXV 511); 1604 pleb. Wojciech (Wiś.Ił. 139); 1632 pleb. Jan Jeżowski (ib. 156);

1662 okręg par.: P., Krawara, Michałów, Styków (Paw. 55a - wykaz cząstkowy); 1716n. plebani: Jan Krasowski, Franciszek Krajewski, Fulgenty Strojnowski, zakonnik święt., Wojciech Denarski, Tomasz Gałkowski kan. kiel. i dziekan kunowski (Wiś.Ił. 156); 1738 drewn. kościół par., stary. ś. Jana Chrzciciela, konsekrowany (AV XXVII 488-92);

1747 drewn. kościół par. ś. Jana Chrzciciela, własn. opata święt. 4 ołtarze: Wniebowzięcia NMP, ś. Anny, NMP Częstochowskiej, ś. Antoniego z Padwy. Pleb. Franciszek Krasiński od 1737 r., utrzymuje tylko organistę, ma wolne role w P. i Warszówku oraz dzies. snop. z całego P., Warszówka, folw. w Rzepinie, cz. Trzeszkowa, dzies. pien. z Bukówki, Jam, Broniewic, Szelig i Zapniowa oraz folw. w Wieloborowicach, łączny dochód 916 fl., wydatki 598 fl. Zniszczony szpital dla ubogich. Okręg par.: P., Bogusławiec, Broniewice, Bukówka, Dąbrowa, Dziurów, Jabłonna, Jamy, → Kuczów, 1/2 Michałowa, Pokrzywnica, 1/2 Rzepina, Styków, Warszówek, Zapniów, Zawada, łącznie 654 dusze (ib. XXXVII 141-9, 517-29); 1781 parafią zawiaduje Jan Gałkowski, dziekan kunowski (ib. L 39v-40);

1780 drewn. kościół par. ś. Jana Chrzciciela, kollatorami są opat i konw. święt., obsługiwany przez duchownych świeckich. 3 dymy plebańskie. Dzies. snop. wytyczną z P. zwożą do stodół pleb. Poza tym pleb. P. pobiera dzies. z 350 zaoranych zagonów łąki pod Zawadą, z niw dworskich Rzepina, oprócz niwy Bogusławiec i Kuczowskiej, gdzie rości sobie prawa do dzies. z jednego gruntu chłopskiego, dawniej dworskiego, a także z gruntów wsi → Pisarka i Zawada położonych po drugiej stronie rz. Świśliny. Subsidium charitativum wynosi 202 zł (Inw.Rzep. 4, 9, 11-2, 17, 29); 1787 okręg par.: P., Bogusławiec, Broniewice, Bukówka, Dąbrowa, Dziurów, Jabłonna, Jamy, Krawara, Kuczów, 1/2 Michałowa, Pisarka, Pokrzywnica, 1/2 Rzepina, Styków, Warszówek, → Wymysłów, Zapniów, Zawada, liczy 1283 mkw, w tym 51 Żydów (Spis 1414; II 135); 1802n. plebani: Antoni Beder kan. kiel., Jan Sawicki, Jan Strochowski (Wiś.Ił. 156); 1806 drewn. kościół par. ś. Jana Chrzciciela, kollatorem jest opat święt., któremu przypisuje się fundację kościoła (ib. 154); 1854 wykaz uposażenia kościoła (ib. 155n.).

6. Studenci U. Kr.2Identyfikacja miejscowości niepewna: 1414-5 Jakub s. Mikołaja (Al. I 36); 1437 Baltazar s. Mikołaja (ib. 90); 1440 Mikołaj Gniewosz s. Andrzeja (ib. 97); 1456 Wojciech s. Imrama (ib. 147).

7. ZDP rpsy 482-94, 6010-1, 8717-9; Wyciąg 642; Gacki 87, 212-4, 257-8, 262-3; SG VII 905; Wiś.Ił. 153-6; Derwich 1987 166-7, 169; Rzewuska-Kurzeja 85-6; Derwich 1992 wg indeksu; 1997a 64-5.

8. Osada hutnicza R st. 1, dat. na 170/180-V/VI w. (Bielenin 1976; 1992 224). Siedziba rycerska, zapewne jednodworcza, położona k. kościoła, dat. na 1 poł. XIV w. (Z.W. Pyzik, Relikty osady średniowiecznej w Pawłowie, województwo kieleckie, RMNK 15, 1986-7, 307-13).

1 Identyfikacja tej miejscowości (Pawlouo) z naszym Pawłowem jest niepewna. 2 Identyfikacja miejscowości niepewna.