1310 kop. XV w. Kelczewo (Wp. 2 nr 935), 1356 kop. XVIII w. Kelczevo (Wp. 3 nr 1335), 1407 or. Kelczewo (ZSW nr 1171), 1434 Kyelczewo (KoścZ 10, 257), 1507 Kiełczewo (ACC 84, 116v), 1570 Kielczow (CP 4 nr 122), 1 km na N od Kościana.

1. 1530 n. pow. kośc. (ASK I 3, 122); 1581 par. Kościan (ŹD 61).

2. 1310 zezwolenie na budowę mł. na Obrze, 1506 mł. sołecki → p. 4; 1407 łąki, lasy, pastwiska, drogi → p. 3; 1424 drogi, łąki, pastwiska → p. 3; 1434 drogi, łąki, pastwiska, lasy, bory → p. 3; 1452 łąki, pastwiska, ścieżki, drogi, lasy dębowe → p. 3.

1446 łąki Ostrów, ogrody → p. 4; 1507, 1509 ogród → p. 4.

1534 Jan [Latalski] bp pozn. zatwierdza wykup łąk od poddanych wsi K. przez m. Kościan dla przeprowadzenia kanałów doprowadzających wodę do miasta; ratajom (coloni), na których gruntach prowadzone będą kanały, miasto ma płacić rocznie 6 gr za ich używanie (M. Kościan I 10; CP 3 nr 158).

3. Własn. bpstwa pozn. 1310 Andrzej [Zaremba] bp pozn. lokuje wieś K. na pr. niem. → p. 4; 1393 Dobrogost [Nowodworski] bp pozn. zapisuje nowo erygowanej altarii Ś. Mikołaja w kat. pozn. 6 grz. czynszu na wsi K., w zamian za 70 grz., jakie na jej uposażenie złożył kan. pozn. Jan z Wszołowa (Wp. 6 nr 333)¹Dok. znany tylko ze streszczenia z XVIII w.; Now. 1, 260 streszcza jego treść opierając się na obecnie zaginionej kopii z XV w.

1407 Wojciech [Jastrzębiec] bp pozn. zapowiada łąki, lasy, pastwiska, drogi (vie indirecte) we wsiach K. i Grzybowo (ZSW nr 1171); 1424-52 woźni sąd. zapowiadają we wsiach K. i Grzybowo, które należą do bpa pozn.: 1424 drogi (vie indirecte), łąki, pastwiska i wszystkie pożytki, 1434 drogi (vie indirecte), łąki, pastwiska, bory, lasy i wszystkie pożytki w całym kluczu należącym do Wielichowa i K., 1452 łąki, pastwiska, ścieżki, drogi (vie indirecte), lasy dębowe i wszystkie pożytki, które należą do bpa pozn. i sołtysa Pietrzyka z K. (KoścZ 8, 31; KoścZ 10, 257; KoścZ 14, 136).

1437-38 kanonicy pozn. postanawiają wypłacić z dochodów wsi K.: 5 grz. pisarzowi ziemskiemu pozn., po 3 grz. dwóm pisarzom star. [gen. wlkp.], 4 grz. szpitalowi, 4 grz. murarzowi za nagrobek bpa (AC 1 nr 232, 237, 240).

1469 Andrzej [Bniński] bp pozn. daje [w użytkowanie] Wincentemu Wierzbięcie [z Poznania, dominikaninowi] postulowanemu na swego sufragana wsie K. i Grzybowo (CP 30, 105; CP 3 nr 20); 1473 tenże na prośbę Wincentego swego sufragana zezwala mu sprzedać lub osadzić 4 ł. w K., które są opust. i nie przynoszą korzyści (CP 3 nr 40); 1478 tenże na prośbę Wincentego swego sufragana zezwala mu osadzić kmieci na 4 ł. w K. (CP 30, 146); 1488 Wincenty sufragan pozn. dożywotni pan wsi K. (ACC 66, 104); 1506 Jan [Lubrański] bp pozn. wydzierżawia dominikanom pozn. swą wieś K. na 2 lata za 100 zł dla umożliwienia podróży do Rzymu Wojciechowi [z Sochaczewa, dominikaninowi] swemu sufraganowi nominatowi (CP 34, 27v).

1511 król Zygmunt na skargę kapituły pozn. poleca mieszczanom kośc., by nie przeszkadzali mieszkańcom K. szynkować piwa (CP 3 nr 138).

1530 pobór: 15 ł. (ASK I 3, 122); 1563 pobór: cz. bpa pozn. 21 ł., 2 wiatraki, 7 rzem., 6 komor.; cz. kapituły pozn.²Prawdopodobnie było to dawne sołectwo kupione przez kapitułę w 1505 r. → p. 4: 1 ł., 13 rzem., 5 kramarzy (revenditores), 6 komor., 4 piwowarów, 2 kotły gorzałczane (ASK 14, 149); 1566 pobór: cz. kapituły pozn. 1 ł. roli, 12 rzem., 24 zagr., 3 piwowarów, 1 kocioł gorzałczany, 4 komor.; cz. bpa pozn.: 21 ł. kmiecych, 2 wiatraki, 5 rzem., 31 zagr.; sołectwo → p. 4 (ASK I 4, 246); 1571 pobór: wieś bpa pozn. 21 ł., 31 zagr., 2 karczmy, 2 wiatraki (ASK 1 5, 422); 1571 pobór: przedmieście kościańskie czyli K. kapituły pozn.: 8 półł., 2 ł., 14 zagr., 10 rzem., 3 karczmy, 2 gorzelanych, od 3 komor. po 3 gr, od 1 komor. 2 gr, od 1 komor. 6 gr, od 3 ubogich kobiet po 2 gr, od komor. tkacza 6 gr, 1 wiatrak (ASK I 5, 433v); 1581 pobór: cz jezuitów pozn.: 20 1/4 ł., 31 wolnych zagr., 4 komor., 1 komor. ubogi, 1 komor. z bydłem, 6 rzem., 2 wiatraki dziedz.; cz. kapituły pozn.: 27 wolnych zagr., 9 komor., 13 rzem. (ŹD 61; ASK 1 6, 479v).

Mieszkańcy: 1463 Strzyga kmieć (laicus) z K. pozwany przez Stanisława przeora dominikanów z Kościana o to. że odmówił przewiezienia wozem zboża i in. rzeczy dla dominikanów; kmieć tłumaczy się innymi zajęciami (ACC 43, 60); 1469-71 ugoda w sprawie 100 grz. zapisanych przez zm. Jana Słabego z K. na rzecz budowy kościoła Bożego Ciała w Poznaniu (Now. 2, 768; cytowanego tam aktu z ACC nie udało się odszukać); 1494 Urszula wd. po Piotrze Layp mieszcz. kośc. posiada 1 wiard. [czynszu?] z ogrodu w K., w którym przedtem mieszkał Rorman (AC 2 nr 1491); 1507 Paweł rybak → p. 4; 1507 Wawrzyniec Quatter kmieć z K. na podstawie orzeczenia bpa pozn. Jana, iż czynsze zapisane w K. bez zgody bpa są nieważne i mają być wykupione, zwraca Piotrowi Kluczewskiemu altaryście w Kościanie 2 grz. jako pierwszą ratę sumy gł. 6 grz., od której płacił czynsz (ACC 84, 108v); 1509 wykup czynszu 1/2 grz. od sumy gł. 6 zł zapisanego altarii w Kościanie na ogrodzie Wawrzyńca Quattera w K. (ACC 86, 135v); 1510 prac. Jakub Marcisz wykupuje za 6 grz. czynsz zapisany Maciejowi z Krzywinia altaryście w Kościanie na jego 1/2 ł. w K., która to rola leży między rolami Jerzego Vaynera i Marcina Gardzina (ACC 87, 51v); 1510 z roli Jana Marcisza w K. 1 grz. czynszu należy do altarii Bożego Ciała w [farze w] Kościanie; czynsze należące do altarii NMP w [farze w] Kościanie: 1 grz. z półł. Szymona Zurki, 14 sk. z półł. Marcina Gardzena, 1/2 grz. z półł. Jakuba Marciszka, 1/2 grz. z półł. Grzegorza Vaynera (LBP 191-192); 1510 Szymon Jurek kmieć w K. skwitowany przez Macieja z Krzywinia altarystę w Kościanie z zapłaty sumy gł. 12 grz. i 1 grz. czynszu (ACC 87, 51v); 1510 Marcin Gardzin kmieć z K. sprzedaje 1 grz. czynszu Maciejowi z Krzywinia altaryście w Kościanie; czynsz ten został przeniesiony z roli Szymona Jurka (ACC 87, 52); 1511 Stan. Szurek z K. płaci Sobockiemu altaryście w Kościanie 6 grz. sumy gł. i 1 kopę zaległego czynszu i wykupuje czynsz 1/2 grz. ciążący na roli Stanisława w K., na której rezyduje wraz z ż. Jadwigą Świedroniową (ACC 87, 166); 1513 Andrzej zagrodnik → p. 4; 1521 Anna wd. [po Wawrzyńcu] i Jan Kyvnd z K. toczą proces z Wojciechem altarystą w Kościanie; altarysta domaga się od nich 14 sk. czynszu z 1/2 ł. roli uprawianej przez Annę i ogrodu sołectwa uprawianego przez Jana; altarysta przedstawił dok. wydany w sprawie tego czynszu przez ławników z K.; Anna i Jan zaprzeczają jakoby posiadali i uprawiali wspomn. rolę i ogród (ACC 96, 195); 1526 Wojciech altarysta w Kościanie kwituje odbiór 3 grz. sumy głównej od prac. Stefana Maszysz i jego matki wd. Anny, od której to sumy płacono 1 wiard. czynszu zapisanego na 1/4 połowy ł. w K.; czynsz zapisany był w 1497 (ACC 101, 113); 1527 Anna wd. i jej s. Stefan Marzysz z K. toczą proces z Wojciechem altarystą w Kościanie; Anna z synem zeznają, że altarysta zmusił ich do płacenia czynszu i spłacenia sumy głównej, mimo że już jej zm. mąż Wawrzyniec spłacił całą sumę główną poprzednikowi Wojciecha w 1514; oficjał uwalnia Annę od płacenia czynszu (ACC 102, 26-26v); 1527 Barbara Gardzinowa z K. toczy proces z Wojciechem altarystą w Kościanie; altarysta domaga się, by Barbara zapłaciła 2 grz. zaległego czynszu, który jej zm. ojciec Marcin Gardzina zapisał na 1 ł. posiadanym obecnie przez Barbarę; pełnomocnik Barbary stwierdza że ł. ów był własnością matki Barbary i ojciec jej nie mógł zapisać wspomn. czynszu; altarysta dowodzi, że Marcin posiadał ł. po śmierci żony i wtedy w 1510 zapisał czynsz; oficjał wyrokuje, że Barbara ma płacić czynsz nadal, zaś czynsz zaległy poleca zmniejszyć o połowę (ACC 102, 34); 1527 Mac. Marcisz kmieć z K. pozywa Piotra Gniewowskiego i Klemensa Klimka opiekunów szpitala Ś. Ducha w Kościanie o wiatrak znajdujący się w jego dziedzinie Marciszewskiej w K.; opiekunowie przejęli ten wiatrak na potrzeby szpitala, gdyż młynarz Michał Kopytko zapisał im na tym wiatraku 14 grz. czynszu chcąc wraz z żoną znaleźć schronienie w szpitalu; Kopytko nie wszedł jednak do szpitala, a więc wiatrak nie należy się szpitalowi; jeżeli Michał Zawiedlik (aktualny dzierżawca wiatraka) chce wiatrak dalej trzymać po zm. Janie Zawiedliku, musi płacić Marciszowi 1 kopę czynszu (AE VII 62v-63).

4. 1310 Andrzej [Zaremba] bp pozn. przekazuje Hermanowi mieszcz. kośc. wieś K. do lokacji na pr. niem.; sołtys ma pr. zbudować mł. na Obrze; do sołtysa należeć będzie 1/3 dochodów sąd., co siódmy ł. wolny, pr. połowu ryb i inne pożytki z 1/2 rz. Obry; mieszkańcy otrzymują 2 lata wolnizny, podczas której będą płacić tylko dzies.: 4 sk. z ł., potem zaś mają dawać tytułem czynszu i dzies. po 4 małd. pszenicy, żyta i owsa oraz 1 wiard. srebra; każdy z nich ma 3 razy w roku uprawiać role bpa, każdy po 1 morgu (Wp. 2 nr 935); 1356 Jan komandor joan. z Kościana lokuje wieś Wydziszewo na wzór wsi K. (Wp. 3 nr 1355).

Sołtysi: 1310 Herman → wyżej; 1427 Sędziwój Sikorzyński przysięga, że nie wziął od Nikła sołtysa w K. 10 grz. czynszu (WR 3 nr 1191).

1446-69 Piotr Pietrzyk mieszcz. z → Kościana (przyp. 40) sołtys w K.: 1446 na prośbę tegoż Andrzej [Bniński] bp pozn. transumuje dok. lokacyjny z 1310 oraz dodaje, że sołtys może dalej posiadać zagrodników na rolach sołeckich już osadzonych, oraz ogrody i łąki Ostrów, tudzież może wypasać bydło, owce i trzodę w granicach wsi przy pomocy własnego pasterza (A 169); 1452 tenże → p. 3; 1460 tenże z krewnymi (nepotes) Maciejem i Michałem braćmi, sołtysami w Żelaźnie, sprzedaje sołectwo w Żelaźnie (DBL nr 236); 1462 tenże pozywa Mik. Drzeczkowskiego o spłatę 294 zł i tyleż szkody (KoścZ 14, 309-309v); 1465 tenże pozywa Mścisława Chwałkowskiego o 3 1/2 grz. za konia (KoścZ 15, 103); 1469 Kasper Leszczyński zeznaje, że jest winien temuż 20 zł węg. poręki za Elżbietę i Annę cc. zm. Mik. Drzeczkowskiego (KoścZ 15, 272); 1470 tenże wspomn. jako zm. stryj Szymona altarysty w Osiecznej (KoścZ 15, 491); 1472 rajcy i ławnicy m. Krzywinia zaświadczają, że Anna Koszczyna jest siostrą [zm. Piotra] sołtysa w K., a jej dzieci są uprawnione do dziedziczenia domu tegoż sołtysa w Krzywiniu (RH 9, 92).

1473-88 Ludwik Giecz mieszcz. pozn., sołtys w K.: 1473 tenże kupuje sołectwo i folw. w K. od Szymona z Krzywinia altarysty w Osiecznej, które to sołectwo Szymon uzyskał prawem bliższości po zm. Piotrze Pietrzyku (CP 3 nr 110); 1488 Marta z Kościana nadaje kościołowi Ś. Marcina pod Poznaniem czynsz 2 grz. kupiony od tegoż sołtysa w K.; dok. sprzedaży tego czynszu wystawił tenże sołtys i ławnicy K. (ACC 66 k. 104-104v).

1483 Melchior altarysta w Kościanie toczy proces z Janem Grobskim o 11 grz. czynszu zapisanego na przedmieściu Kościana i sołectwie w K., który to czynsz sprzedał Maciejowi woźnemu kośc. (ACC 61, 19v).

1505-1509 Katarzyna wd. po Ludwiku Gieczu, jej ss. Wawrzyniec i Wojciech kleryk, jej c. Katarzyna z mężem Marcinem Kościeszą mieszcz. pozn.: 1505 ciż sprzedają kapitule pozn. sołectwo w K. za 180 grz. (CP 34, 10v-11); 1506 Jan Lubrański bp pozn. potwierdza, że ciż sprzedali kapitule pozn. sołectwo w K. wraz z młynem uzyskane po śmierci Jana [recte Ludwika] Giecza mieszcz. pozn. (A 184); 1507 tenże Marcin w imieniu swej teściowej, tejże Katarzyny sołtyski w K., kwituje Piotra łaziebnika z Kościana z 5 grz., które miał on zapłacić ze swego ogrodu w K. z tytułu czynszów, oraz w zamian za powinności (labores) i za koguty (ACC 84 k. 14-15); 1507 taż Katarzyna sołtyska w K. w sporze z Pawłem rybakiem z K., o to, że nie zapłacił on jej 6 wiard. (ACC 84, 116v); 1507 kapituła pozn. zaświadcza, że ciż [byli posiadacze sołectwa] uwolnili sołectwo w K. od długów; ciż kwitują kapitułę z wypłaty należności za sołectwo (ACC 84, 149); 1509 Wawrzyniec Kwater z K. [zapewne identyczny z s. Ludwika Giecza] odkupuje 1/2 grz. czynszu ze swego ogrodu w K. od altarysty z Kościana za 6 grz.; unieważniony zostaje dok. w sprawie tego czynszu wydany przez sołtysa Ludwika i ławników z K. (ACC 86, 80v).

1513 Andrzej zagr., niegdyś sołtys w K. [może s. Wawrzyńca?] (ACC 89, 140v).

1521 ogród sołectwa uprawia Jan Kyvnd → p. 3 mieszkańcy.

1559-1564 Stan. Zeyfert Korablewski mieszcz. kośc., sołtys w K.: 1559 tenże posiada sołectwo w K. → niżej; 1564 tenże sprzedaje Pawłowi Kani mieszcz. kośc. sołectwo w K. zw. Korab lub Korablewo ³Now. 2, 140 pisze, że Korablewo było to sołectwo, które w 1505 r. nabyła kapituła (zacytowane źródła nic upoważniają do takiego stwierdzenia). Sołectwo znane z 2 połowy XVI w. bez wątpienia jest jednak nowym sołectwem, gdyż tamto wciąż stanowiło własność kapituły. Nazwę Korab albo Korablewo odnieść można tylko do nowego sołectwa za 880 grz. (Cieplucha 186).

1566 sołectwo w posiadaniu Pawła Kani mieszcz. kośc. płaci pobór od wiatraka i 2 zagr. (ASK I 4, 246); 1570 kapituła pozn. nadaje Janowi Powodowskiemu scholastykowi pozn., kan. gnieźn. i sekretarzowi król., w uznaniu jego zasług przy wykupie sołectwa w Bieńkowie i K. od Pawła Kani, sołectwo czyli wójtostwo w K. z ciężarami opisanymi w dok. 1559 dla Stan. Korablewskiego, z rolami, polami, ogrodami tak, jak posiadali je Korablewski i Kania (CP 4 nr 122); 1580 kapituła pozn. nadaje temuż Janowi Powodowskiemu prep. pozn., kan. gnieźn. i sekretarzowi król. sołectwo w K., które wykupił on za własne pieniądze od Pawła Kani mieszcz. kośc. za 67 grz., wraz z budynkami wartości 100 zł (CP 4 nr 171); 1614 Wojc. Czerniakowski rektor kolegium jezuitów w Poznaniu toczy proces przeciwko kapitule pozn.; kapituła nie posiada w K. nic poza sołectwem zw. Korablewo odgraniczonym od gruntów jezuitów zgodnie z przywilejem tego sołectwa (PP 3, 88v).

1521 ławnicy w K. → p. 3 mieszkańcy.

5. 1610 kmiecie z K. płacą meszne pleb. w Kościanie (AV 4, 6Sv).

8. na polach wsi K. znaleziono ślady osady prehistorycznej i ułamki naczyń z poł. X – poł. XIII w. (Hensel 3, s. 64-67).

Uwaga: Nowacki podaje informację o ugodzie w sprawie 100 grz. legatu zm. Jana Słabego z K. na budowę kościoła Bożego Ciała w Poznaniu (Now. 2, 768 wg AC Obligationes 1469-71, k. 187 – cytowanej zapiski nie udało się odszukać). Nie wiadomo, czy tegoż Jana łączyć można z K. w pow. kośc.