KIEKRZ

1386 or. Kerz (Lek. 1 nr 87), 1392 or. Kekers (Lek. 1 nr 1187), Keckrze (Lek. 1 nr 1258), 1395 Kekrsz (Lek. 1 nr 1962), 1400 Kekrza, Kekrz (KP nr 173, 174), 1422 Kekrs (L. prom. 15), 1431 Kyekrz (AS 1, 77), 1432 Kekrzs (WR 1 nr 1539), 1433 Kyekrzs (ACC 17, 128), 4434 Kyekzye (MK 20, 263), 1454 Kekrze (Biskup Spisy 97), 1475 Kyeczr (PZ 20, 12), 1520 Kyersch (PZ 29, 9v), 1524 Kiekrz (PG 16, 39), 12 km na NW od Poznania.

1. 1400 n. pow. pozn. (KP nr 429); 1397 n. par. własna (Lek. 1 nr 2507); 1510 dek. Oborniki (LBP 82).

2. 1391 gaje, 1503 jez., 1519 strumień Bród, granica ze Złotnikami, 1520 las, 1524 dwór, dom, folw., jezioro → p. 3; 1481 kopiec narożny koło drogi U Krzyża dzieli wsie Psarskie, Złotniki i K. (PZ 20, 126v).

3. Własn. szlach. 1386-1400 Mikołaj, zw. Krwawy Diabeł, także z Wenecji [pow. kcyn.], Rokietnicy, Starzyn i Chomiąży [pow. kcyn.], sędzia kal. 1381-1400 (GUrz. A 123); 1386 tenże skarży podsędka i wojewodziego pozn., że kaszt. sant. [Dziersławowi Grocholi z Ostroroga] dali wwiązanie w wieś K. (Lek. 1 nr 87); 1395 tenże1W zapisce jako Jan sędzia kal.; sędzią kal. byt wtedy Mikołaj w sporze z Bieniakiem Wygonowskim [z Wyganowa pow., pyzdr.]: Bieniak lub jego brat Mikołaj ma okazać swe części w K., Starzynach i Szeradowie [obecnie nieznane] (Lek. 1 nr 1962); 1396-1400 tenże toczy procesy z Maciejem i Mikołajem z Zielątkowa: 1396 o 1/2 K., 1/2 Starzyn i 1/2 Szeradowa; 1400 o Starzyny i K., a 1400 Maciej i Mikołaj z Zielątkowa przedstawiają w sądzie dok. kupna tychże części dóbr od ich poprzedniego właściciela, który ma przejąć ich sprawę, a sąd przysądza im sporne dobra (Lek. 1 nr 2119; Lek. 2 nr 2472; KP nr 173); 1400 Mikołaj i Maciej z Zielątkowa odpierają roszczenia tegoż do 1/2 sołectwa w K. (KP nr 174); 1400 star. [gen. wlkp.] i wda pozn. zakazują pozywać dzieci (pueri) zm. Mikołaja sędziego kal. ze wsi Rokietnica, K. i Starzyny oraz innych dóbr w pow. pozn., zezwalają jednak na ich pozywanie z dóbr w pow. gnieźn. (KP nr 429).

1391-1392 Dobrogost z K. (Lek. 1 nr 1105, 1187): 1391 tenże w sporze z Wojciechem z Lulina o jezioro (Lek. 1 nr 1026); 1391 tenże w sporze z Piotrem z Psarskich [k. K.] pozwany o wycięcie 2 gajów w K. (Lek. 1 nr 1028).

1392 Dzierżek (Dziersław) Wielżyński z K. (Lek. 1 nr 1258), także z → Wielżyna, ze → Świączyna [obecnie nie istnieje], z rodu Przosnów (Lek. 1 nr 2321)2On i jego krewni z Wielżyna procesowali się z Mikołajem Krwawym Diabłem (Lek. 1 nr 350, 361, 754, 797, 798, 1113, 1329); być może w związku z tym część K. przeszła w ich ręce.

1418-47 Wojciech, s. Dziersława z K. → p. 5 i 6.

1432-1436 Michał Duchan Kierski z K., także z → Chyb, s. Mikołaja z Chyb3Mikołaj z Chyb mógł być identyczny z Mikołajem z Zielątkowa, który 1396-1400 procesował się z Mik. Krwawym Diabłem, m. in. o K. Mikołaj i Maciej z Zielątkowa 1399- 1406 rozgraniczali wsie Skórzewo i Dąbrowa wraz z dziedzicami Dąbrowy (Lek. 1 nr 3113; WR 1 nr 411; KP nr 2640), występowali więc jako dziedzice przynajmniej cz. Skórzewa. W Skórzewie od 1416 występował Chwalibóg Chybski, s. Mikołaja z Chyb (PZ 4, 154), później zaś także jego brat Mikołaj i ss. Mikołaj, Filip i Jan (→ Chyby). Wskazuje to na możliwość powiązania Chybskich z Mikołajem z Zielątkowa. Wśród Zielątkowskich byli Maciej (→ p. 3) i Szczepan (WR 1 nr 330), które to imiona były później popularne u Chybskich i Kierskich, brat Chwaliboga i Szczepana z Chyb: 1432, 1434, 1435 tenże wraz z braćmi w sporze z Wincentym Czurydłą z Bielaw s. Jury o posag Anny c. Piotra Suczki z Psarskiego, żony Jury z Bielaw → Bielawy, → Chyby; 1432 tenże ręczy Wincentemu Czurydle z Bielaw za swego brata Szczepana (Stephanus) z Chyb za 1/3 dok. zrzeczenia się pr. bliższości [do posagu Anny ż. Jury?] (PZ 12, 63); 1436 tenże zastępuje w sądzie Szczepana Chybskiego z Gołaszyna [swego brata] (PZ 13, 182).

1433-1435 Michał Łuniak (Lunak, Lunay, Lunag, Iunak) z K., także z → Urbanowa (tu 1421-1426), [brat Wojciecha, s. Dziersława z K.?4Wskazuje to na ich wspólne wystąpienie w 1435; Wojciech z K. był z pewnością identyczny z Wojciechem dz. w K., s. Dziersława z 1445 → p. 6] (BJ 8057 IV s. 178, 183, 195; ACC 17, 128; MK 20, 263): 1435 tenże wraz z Wojciechem z K. [swym bratem?] przedkładają w sądzie dok. kupna wsi Starzyny za 300 grz.; nikt nie zgłosił roszczeń z tytułu pr. bliższości, a sąd przyznaje temu dok. wieczną moc (PZ 13, 90); 1435 tenże pełnomocnik Szczepana z Chyb w sporze z Wincentym Czurydłą z Bielaw5Zapiska jako pełnomocników wymienia dwóch Michałów z K.; być może chodzi tu o Michała Duchana i Michała Łuniaka, a być może jest to zwykły błąd pisarza. W dalszym ciągu zapiski wymienieni są bowiem jako obecni w sądzie tylko bracia Michał i Szczepan oraz ich bratankowie (PZ 13 k. 19v-20).

1433-1436 Michał Kierski z K.: przekazy dotyczące Michała Duchana lub Michała Łuniaka (WR 1 nr 1421, 1478; PZ 12, 168).

1453 Anna Kierska wd. po Bieniaku z Łodzi, Wyglosz dz. w K. → p. 5.

Część spadkobierców Michała Duchana: 1445-1464 Maciej Kurek z K., s. Michała [Duchana6Wskazuje na to fakt, że brat Macieja, Jan dziedziczył w Gołaszynie [k. Obornik], który niegdyś należał do Szczepana brata Michała Duchana] (PZ 15, 125v), brat Jarosława, Jana, Jakuba, zapewne i Sędziwoja, 1463 mąż Doroty (PG 6, 202v), 1467 mąż Małgorzaty (PG 6, 244v), także z → Pawłowic [k. Poznania]: 1447 tenże pozywa Bartłomieja dzierżawcę (conventor) dochodów kościoła w Sobocie [koło K.] o 2 kopy [gr] tytułem poręki (AC 2 nr 1228); 1464 tenże sprzedaje Janowi z Pawłowic swemu bratu część ojcowską w Pawłowicach, którą otrzymał po bracie Jarosławie, altaryście w Kościanie (PG 7, 274v).

1454-1475 Jakub z K., [s. Michała Duchana]: 1454 tenże → p. 6; 1475 tenże z Janem z K. i Gowarzewa bracia niedz. w sporze z Wojciechem Bielawskim (PZ 20, 12).

1462-1475 Jan Kierski z K., Pawłowic, → Gołaszyna i Gowarzewa, [s. Michała Duchana]: 1462 tenże zapisuje swej ż. Małgorzacie 100 kóp [gr] wiana na swej części posiadanej wraz z braćmi w Swadzimiu (PG 6, 149v); 1464 tenże kupuje część Pawłowic → wyżej; 1471 tenże dz. w Gołaszynie (PG 57, 91v); 1475 tenże i Jakub z K. i Gowarzewa, bracia niedz. → wyżej.

1463 Sędziwój Kierski zapisuje swej ż. Przybysławie po 150 grz. posagu i wiana na swej części w Swadzimiu i na swych częściach w K. (PG 6, 109); 1483 tenże dz. w K. → p. 5; 1494 Barbara c. zm. Sędziwoja Kierskiego, ż. Mik. Węgierskiego (PG 7, 34v); 1514 Katarzyna c. Sędziwoja Kierskiego ż. Jerzego Przyborowskiego (PG 15, 18), 1517 taż Katarzyna c. zm. Sędziwoja Kierskiego (PG 15, 179v).

1483 Szczepan i Sędziwój bracia z Gołaszyna dziedzice w K. [ss. Jana Kierskiego] → p. 5.

1497-1511 Michał Kierski, ojciec Jana, Wincentego i Wawrzyńca, mąż Elżbiety Sobockiej, Doroty i Kat. Spławskiej: 1497 tenże zapisuje swej ż. Elżbiecie c. Dobrogosta Sobockiego po 100 kóp [gr] posagu i wiana na 1/2 K. i Swadzimia (PG 7, 152); 1498 tenże dz. w K. → p. 5; 1500 tenże toczy proces z Janem Bielawskim (PG 62, 68v); 1509 tenże zapisuje Janowi Kierskiemu swemu s. ze zm. ż. Doroty 300 zł na K. i Swadzimiu (PG 14, 152); 1511 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana sędziego kal., Jakuba, Mikołaja i Winc. Spławskich wieś Kobylepole z mł. w pow. pozn. za 300 grz. (PG 14, 264); 1532 Kat. Spławska wd. po Michale Kierskim, ż. Mik. Sobockiego (PG 16, 542v).

1509-29 Jan Kierski, s. Michała i Doroty, ojciec Andrzeja i Doroty: 1509 tenże → wyżej; 1519 tenże zawiera ugodę z Sędziwojem Sadowskim: w ciągu 3 lat mają równo wymierzyć role kmiece i folwarczne oraz pole na ugór, tudzież podzielić łąki przy strumieniu Bród i granicy wsi Złotniki (PG 70, 115); 1520 tenże pozwany przez Sędziwoja Sadowskiego o zranienie w lesie K. Jakuba poddanego ze Starzyn (PZ 29, 9v); 1523 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Mikołaja i Stan. Pawłowickich 4 ł. w Pawłowicach w pow. pozn. za 60 grz. (PG 15, 503); 1524 tenże zapisuje swej ż. Annie c. zm. Mik. Korczboka Rybieńskiego po 250 zł posagu i wiana na swej 1/2 wsi K. z dworem, domem, folw. i swą cz. jeziora (PG 16, 28); 1524 tenże kupuje od Adama Goślińskiego Długą Goślinę za 900 grz. (PG 16, 37v); 1524 tenże wraz z Sędziwojem Sadowskim sprzedają Dziersławowi Wielickiemu rolę Kierchówek we wsi Wielkie w pow. pozn.; Jan Kierski sprzedaje Sędziwojowi Sadowskiemu 1/2 K. za 500 grz. (PG 16, 38v-39); 1525 tenże zapisuje swej ż. Annie Rybieńskiej po 250 zł posagu i wiana na Długiej Goślinie; tenże wyznacza żonę opiekunką swych dzieci Andrzeja i Doroty w dobrach Długa Goślina (PG 16, 63v); 1528 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana Łekieńskiego 4 ł. os. w Werkowie w pow. kcyn. (PG 16, 252v); 1529 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana Łekieńskiego wieś Werkowo za 490 zł (PG 16, 274v); 1529 tenże kupuje od Bogusława Żabickiego 1/2 Mirkowic w pow. kcyn. za 400 grz. (PG 16, 283v); 1529 tenże sprzedaje Mac. Wojnowskiemu całą swą cz. Długiej Gośliny za 500 grz. (PG 16, 302); 1534 Anna Rybieńska ż. [zmarłego?] Jana Kierskiego kupuje z zastrz. pr. odkupu od Doroty Żabickiej wd. po Bogusławie jej oprawę na Żabiczynie i Nowej Wsi w pow. kcyn. za 260 grz. (PG 16, 711v); 1535 taż ż. Jana Kierskiego kupuje od Andrzeja Mirkowkiego Kota jego cz. w Mirkowicach za 200 zł (PG 16, 750v).

1524-27 Wincenty i Wawrzyniec Kierscy ss. Michała: 1524 ciż ss. zm. Michała dziedzice w Swadzimiu kupują z zastrz. pr. odkupu od Andrzeja Sobockiego czynsz 5 grz. od sumy głównej 100 grz. na Nieczajnie (PG 16, 26v); 1525 ciż kupują z zastrz. pr. odkupu od Jakuba Spławskiego podsędka kal. Mrowiniec w pow. kcyn. za 100 grz. (PG 16, 100); 1527 ciż dziedzice w K. dzielą się dobrami (MS 4/2 nr 15719).

1580 Mac. Kierski dz. w K. → pobór.

Część spadkobierców Michała Łuniaka: 1475 Bodzęta Pałuka z K. w sporze z Wojciechem z Bielaw (PZ 20, 12); 1481 Frącka c. zm. Bodzęty Pałuki z K. i Starzyn toczy proces z Wojc. Bielawskim (PZ 20, 152v); 1483 Anna ż. Mik. Wielickiego z ziemi dobrzyńskiej sprzedaje Małgorzacie wd. po Bodzęcie zw. Pałuka z K. swe części w K., wsie Starzyny i Rudowo oraz sołectwo w Starzynach za 300 grz. (PG 9, 180); 1483 Małgorzata i jej c. Frącka dziedziczki w K. → p. 5.

1488-1520 Sędziwój Sadowski [z → Sadów 1462-1520], mąż Małgorzaty (PG 10, 68)7Był spokrewniony z Wielżyńskimi: 1506 Kat. Wielżyńska nazwała go swym stryjem (PG 13, 86v): 1488 tenże kupuje od Małgorzaty „de Murzyne” [Murzynowa pow. pozn.?] wd. po Bodzęcie zw. Pałuka dz. w K. jej części w K., Starzynach i Rudowie z sołectwem w Starzynach za 300 grz. (PG 10, 98v); 1488 tenże kupuje od Frącki ż. Mik. Radzikowskiego chor. dobrzyńskiego jej ojcowiznę w K., Starzynach i Rudowie za 420 grz. (PG 10, 99); 1492 tenże zapisuje swej siostrze Annie z zastrz. pr. odkupu 5 grz. czynszu na wsiach Sady, Strzeszyn, Starzyny i K. (PG 10, 169v); 1498 tenże patron kościoła w K. → p. 5; 1503 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Janowi z Osiecznej altaryście altarii ŚŚ. Macieja i Jana Apostołów, Erazma i Katarzyny w kościele w Śremie czynsz 6 grz. na wsi Starzyny i 1/2 wsi K. z 1/2 jez. w K. oraz na całym Strzeszynie za 100 grz. (PG 12, 282v-283); 1519, 1520, 1524 → wyżej Jan Kierski.

1530 Jakub Sadowski zapisuje swej ż. Katarzynie c. Jana Prusieckiego po 600 zł posagu i wiana na swych połowach 1/2 Sadów, K., Starzyn, Strzeszyna należnych z działów z bratem rodz. Wojciechem (PG 16, 384).

1502 Małgorzacie Kierskiej mąż Dziersław Wielicki zapisuje po 100 kóp gr posagu i wiana na wsi Wielkie w pow. pozn. (PG 12, 183); 1516 Barbara c. Kierskiego ż. Mik. Krzyżankowskiego z Krzyżanek w pow. kośc. (PG 15, 94).

Przekazy dotyczące całej wsi:

1508 wiardunki wojenne: cz. Sadowskiego: z 1/2 ł. 6 gr, z karczmy 6 gr; cz. Kierskich: 4 półł., z karczmy 6 gr (ASK I 3, 9); 1509 pobór: cz. Sadowskiego z 1/2 ł. 3 gr., z karczmy 3 gr; cz. Kierskiego: 4 półł., z karczmy 3 gr (ASK I 3, 46); 1510 wieś ma 16 ł. (LBP 82); 1535 pobór: karczma (ASK I 5, 141); 1563 pobór: 2,5 ł., karczma (ASK I 5, 223); 1577 pobór: [formularz nie wypełniony] (ASK I 5, 683v); 1580 pobór: wieś Mac. Kierskiego płaci od 4 półł., 5 zagr., mł. (ŹD 17).

Mieszkańcy: 1445 Szymon krawiec (PZ 15, 125v); 1501 Marek (AR nr 1829).

4. 1400 Mikołaj sędzia kal. w sporze z Mikołajem i Maciejem z Zielątkowa o 1/2 z 8 ł. sołectwa w K. (KP nr 174).

5. 1397-1447 plebani w K.: 1397 Paweł (Lek. 1 nr 2507); 1404 pleb. w K. [imię nie odczytane] (ACC 1, 47v); 1420-47 Wojciech s. Dziersława z K. → p. 6; 1453 Maciej pleb. w K. toczy proces z Anną Kierską chorążyną [wd. po chor. pozn. Bieniaku] z Łodzi (ACC 34 k. 109, 138); Maciej pleb. w K. toczy proces z Wygloszem dziedzicem w K. (ACC 34, 131v); 1470 Maciej pleb. w K. toczy proces z Maciejem gracjalistą z Kostrzyna o należność za książkę, którą pleb. kupił przed 10 lub więcej laty; pleb. przysięga, że zapłacił za książkę i zostaje uwolniony od zarzutów (ACC 50, 55v); 1483 spór o prezentę na pleb. kościoła Ś. Michała Archanioła w K. po śmierci pleb. Macieja: Małgorzata i jej c. Frącka dziedziczki w K. prezentują Dobrogosta Bytkowskiego, Sędziwój dz. w K., oraz Szczepan i Sędziwój z Gołaszyna bracia dziedzice w K. prezentują Mik. Rokitnickiego (ACC 61 k. 99v, 100v, 102, 103, 107, 109v, 114v); 1498 spór o prezentę na pleb. w K. po śmierci pleb. Mik. Rokitnickiego: Michał dz. w K. prezentuje Jana Sobockiego [swego szwagra], Sędziwój Sadowski prezentuje Jakuba Niemieczkowskiego; strony godzą się w ten sposób, że Sobocki zrzeka się na rzecz Niemieczkowskiego mansjonarii w kolegiacie NMP w Kaliszu, zaś Niemieczkowski zrzeka się na rzecz Sobockiego pretensji do kościoła w K. (ACC 75 k. 18v, 31, 51v, 71-71v); 1498 Jan Sobocki pleb. w Sobocie zrzeka się praw do kościoła par. w K. na rzecz Marcina Rosmana z Poznania; Rosman przedstawia dok. prezenty wystawiony przez Michała Kierskiego i Sędziwoja Sadowskiego (ACC 75, 138).

1510 par. w K. obejmuje wsie: K., Starzyny, Baworówko [obecnie Baborówko], Chyby, Wielkie, Psarskie, Złotniki, Strzeszyn, Krzyżowniki (LBP 82); 1580 par. w K. obejmuje wsie: K., Złotniki, Krzyżowniki, Baranowo, Chyby, Wielkie, Psarskie, Starzyny, Strzeszynek (ŹD 17).

6. 1418-47 Wojciech s. Dziersława z K.: 1418 tenże student w Krakowie (AS 1, 42); 1420 tenże uzyskuje od pap. ponowną prowizję na pleb. w K.; Wojciech był już bowiem plebanem, ale nie uzyskał wymaganych święceń i musiał zrezygnować z godności; dochody kościoła określone na 12 grz. (Bul. Pol. 4 nr 677); 1422 tenże uzyskuje stopień bakałarza na Uniwersytecie Krak. (L. prom. 15); 1426-44 tenże pleb. w K. i altarysta altarii Wniebowzięca NMP w kościele Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu (Wp. 5 nr 431, 726)8Regest w Wp. 5 nr 431 podaje, że Wojciech był s. Dziersława plebana w K.; jest to oczywista pomyłka; 1445 tenże dz. w K. i altarysta wspomn. altarii (PG 2, 85); 1447 tenże pleb. w K. otrzymuje od pap. Mikołaja V ekspektatywę na dwa beneficja w Król. Polskim (Repertorium Germanicum, t. 6, Rom-Tübingen 1985, s. 6).

1431 Wojciech s. Mikołaja z K. student w Krakowie (AS 1, 77); 1437 tenże uzyskuje stopień bakałarza na Uniwersytecie Krakowskim (L. prom. 30).

1454 Jakub z K. wzięty do niewoli pod Chojnicami (Biskup Spisy 97).

7. SzPozn. 145-146.

8. Ślady osad: osada palowa na Jez. Kierskim o nie ustalonej chronologii; IX -poł. XIII w. osady: na wschodnim brzegu Jez. Kierskiego oraz między Jez. Kierskim a torami kolejowymi; poł. X-XI w. osada na zachodnim brzegu Jez. Kierskiego; poł. X – poł. XIII w. osada na wschodnim brzegu Jez. Kierskiego (Hensel 3 s. 60-63).

1 W zapisce jako Jan sędzia kal.; sędzią kal. byt wtedy Mikołaj.

2 On i jego krewni z Wielżyna procesowali się z Mikołajem Krwawym Diabłem (Lek. 1 nr 350, 361, 754, 797, 798, 1113, 1329); być może w związku z tym część K. przeszła w ich ręce.

3 Mikołaj z Chyb mógł być identyczny z Mikołajem z Zielątkowa, który 1396-1400 procesował się z Mik. Krwawym Diabłem, m. in. o K. Mikołaj i Maciej z Zielątkowa 1399- 1406 rozgraniczali wsie Skórzewo i Dąbrowa wraz z dziedzicami Dąbrowy (Lek. 1 nr 3113; WR 1 nr 411; KP nr 2640), występowali więc jako dziedzice przynajmniej cz. Skórzewa. W Skórzewie od 1416 występował Chwalibóg Chybski, s. Mikołaja z Chyb (PZ 4, 154), później zaś także jego brat Mikołaj i ss. Mikołaj, Filip i Jan (→ Chyby). Wskazuje to na możliwość powiązania Chybskich z Mikołajem z Zielątkowa. Wśród Zielątkowskich byli Maciej (→ p. 3) i Szczepan (WR 1 nr 330), które to imiona były później popularne u Chybskich i Kierskich.

4 Wskazuje to na ich wspólne wystąpienie w 1435; Wojciech z K. był z pewnością identyczny z Wojciechem dz. w K., s. Dziersława z 1445 → p. 6.

5 Zapiska jako pełnomocników wymienia dwóch Michałów z K.; być może chodzi tu o Michała Duchana i Michała Łuniaka, a być może jest to zwykły błąd pisarza. W dalszym ciągu zapiski wymienieni są bowiem jako obecni w sądzie tylko bracia Michał i Szczepan oraz ich bratankowie.

6 Wskazuje na to fakt, że brat Macieja, Jan dziedziczył w Gołaszynie [k. Obornik], który niegdyś należał do Szczepana brata Michała Duchana.

7 Był spokrewniony z Wielżyńskimi: 1506 Kat. Wielżyńska nazwała go swym stryjem (PG 13, 86v).

8 Regest w Wp. 5 nr 431 podaje, że Wojciech był s. Dziersława plebana w K.; jest to oczywista pomyłka.