2. Zasięg stwa: 1414 n. Bonikowo w stwie kośc. (Cieplucha 122; podstawa źródłowa tej wiadomości niezn.); 1426 tenut. kośc. rezyduje w Bonikowie → p. 3.

1440 n. Kurza Góra, Bonikowo, Nacław, Sieraków, Czarnkowo [obecnie Czarkowo] w stwie kośc. → p. 3; 1444 n. Grodztwo [znane od 1425 jako folw. król. pod m. Kościan, albo jako Wolwark, → Kościan–Grodztwo] w stwie kośc. → p. 3.

1504 król Aleksander na sejmie w Piotrkowie powołuje komisarzy dla przeprowadzenia rozgraniczenia między wsią król. Bonikowo w tenucie kośc. a wsią szlach. Łęka Mała (MK 19, 127v; MS 3 nr 1310).

1564/65 wg lustracji do zamku i stwa kośc. należą: zamek i młyny kośc. (→ Kościan miasto, p. 2A i 3C), folw. Grodztwo, Kurza Góra i → Bonikowo oraz wsie miejskie [bez folwarków] Nacław i Czarnkowo; [lustracja nie wymienia wsi Sieraków]¹Z kwerendy w zachowanych od 1542 księgach radzieckich i ławniczych m. Kościam wynika, że mieszkańcy wsi Czarkowo, Nacław i Sieraków podlegali pr. miejskiemu w Kościanie i wszystkie transakcje dot. swych posiadłości załatwiali przed tymiż księgami. Wielu mieszczan kośc. wywodziło się z tych wsi. Sieraków wymieniany w XV w. wśród wsi stwa kośc. (→ p. 3), formalnie był własnością m. Kościana, → Kościan miasto, p. 4Da oraz przyp. 32 (LWK 1, 156-161).

3. Własn. król. 1359 Przecław z Gultów kaszt. pozn. i burgr. kośc.²Przecław zarządzał prawdop. dobrami król. z bezpośredniego mandatu król., dlatego, choć używał tytułu burgr., stawiamy go na czele listy tenutariuszy i starostów kośc. (A. Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970, s. 264) zatwierdza sprzedaż 1/3 młyna król. w Kościanie [tzn. trzeciej miary w tym młynie] → Kościan miasto, p. 3C (Wp. 2 nr 2051).

1385 królowa Jadwiga zastawia za 1200 grz. [Nałęczom] Dobrogostowi bpowi pozn., rycerzom Niemierzy i Janowi oraz Abrahamowi s. Abrahama, dziedzicom Nowego Dworu [na Mazowszu] m. Międzyrzecz z przyległościami, wsie Sokolniki i Nową Wieś [Królewską] w pow. pyzdr.; ponadto w zamian za zastawiony niegdyś tymże [Nałęczom] Białaczów [woj. sandomierskie] obecnie królowa daje w zastaw m. C. z przyległościami (Wp. 3 nr 1840); 1387-[94] Dobrogost [Nałęcz] bp pozn. ma w Kościanie swego pełnomocnika, → p. 6A.

1405 król Władysław zawiera ugodę z Ulrykiem von Osten: w zamian za wydanie królowi pol. Drezdenka von Osten miał otrzymać m. in. na 1 rok m. C. z wsiami [ugoda nie została zrealizowana] (Wp. 7 nr nr 551).

1409 śwd. Jan z Rydzyny [i Czerniny na Śląsku] star. kośc. i wsch. (Wp. 5 nr 143, 144, 152).

1410 Przybysław z Gryżyny zobowiązuje się zapłacić królowi Władysławowi 500 grz. zastawu za m. C. na ręce Jana z Rydzyny; pełny zastaw wynosił 1000 grz., lecz 500 grz. Przybysław już królowi spłacił (Wp. 5 nr 160); 1428 tenże nadal winien jest królowi Władysławowi 500 grz., → Gryżyna, p. 3D (Wp. 9 nr 1176; KoścZ 9, 55).

1426 Sędziwój z Ostroroga wda pozn. i tenut. kośc. przewodniczy sądowi polubownemu w Bonikowie w sprawie między Dobiesławem i Mikołajem ze Skoraczewa a Jaśkiem z Księginek [k. Kościana] (Wp. 9 nr 1112).

1432³G.Star., podaje daty 1428-32, jednakże w cytowanych zapiskach z 1428 Mikołaj z Tymieńca występuje tylko jako kaszt. bydg. (PyZ 6 k. 131v, 134v) Mik. [Kiełbasa] z Tymieńca kaszt. bydg. i star. kośc. toczy spór ze Stefanem Rydzyńskim, który ma stawić w sądzie Mikołaja sołtysa oraz karczmarza z synami z Robczyska obwinionych przez star. [nie wiadomo o co] (KoścZ 10, 7).

1433-69 Łukasz z Górki tenut. (star.) kośc. (AC 2 nr 1045; KoścZ 11, 155; PG 1, 78; PWc. 1 k. 134v, 152; Pol. 2 nr 582).

1440-42 król Władysław zapisuje temuż Łukaszowi Górce: 1440 1000 grz. na m. C., na czynszach z przedmieścia [liczba pojedyncza!] oraz na wsiach Kurza Góra, Bonikowo, Nacław, Sieraków, Czarnkowo [obecnie Czarkowo] (AG perg. 377; Rykaczewski 283 – tu błędnie: Turza Góra! i Kunikowo!); 1441 600 grz. na zamku im. C. i wsiach do niego należących (Pol. 1 nr 181); 1442 za zasługi położone na Węgrzech 400 grz. na m. C. i wsiach (AG perg. 427; Rykaczewski 283).

1444 tenże król stren. Piotrowi z Szamotuł zapisuje na zamku i m. C. oraz na wsiach Kurza Góra, Bonikowo, Wolwark [→ Kościan–Grodztwo], Nacław, Czarnkowo za zasługi w walce z Turkami: 23 III 1000 zł węg. (AG perg. 506, wzm. z 1464) oraz 22 VIII 500 zł węg. (AG perg. 434, 506 – tu wzm. z 1564; Rykaczewski 284); 1444 śwd. Piotr z Szamotuł tenut. kośc. (MK 36, 218-219).

1464 król Kazimierz potwierdza, że Łukasz z Górki spłacił Piotrowi Świdwie z Szamotuł 1500 zł węg., które w 1444 zostały zapisane Świdwie na m. C. i wsiach przyległych (AG perg. 506; Rykaczewski 287).

1466-69 król Kazimierz zapisuje Łukaszowi z Górki wdzie pozn. na zamku i m. C. oraz na wsiach Bonikowo, Kurza Góra, Sieraków, Nacław i na folw. pod m. C. [→ Kościan–Grodztwo]: 3 VIII 1466 235 zł węg., które Górka pożyczył królowi w nagłej potrzebie, 25 X 1466 200 grz., które wydał Górka dla odzyskania ziem pruskich, 26 X 1468 500 grz. za zasługi położone w Prusach [Król.] oraz 100 grz. dla Jana s. Łukasza, 18 VII 1469 100 grz. Łukaszowi za zasługi (AG perg. 698, 701, 712, 713, 740; Rykaczewski s. 287-288).

1476-79 Mikołaj z Górki, s. Łukasza, dworzanin król., tenut. kośc.: 1476 król Kazimierz zapisuje mu na zamku i m. C. oraz na wsiach nal. do tej tenuty 100 grz. w nagrodę za służbę i 50 grz. za sól, którą Mikołaj miał od króla otrzymać, ale jej nie odebrał (AG perg. 894; Rykaczewski 289); 1479 tenże król temuż Mikołajowi swemu dworzaninowi zapisuje 200 grz. na dobrach C. (MS 1 nr 1514, Mikołaja nazwano tu Górskim!).

1491 Uriel z Górki bp pozn. występuje w roli star. kośc. [w zastępstwie bratanka małol. Łukasza z Górki s. Mikołaja] → Kościan–Grodztwo (KoścG 3 k. 121v, 172v); 1492 król Jan Olbracht zawiera ugodę z bpem Urielem z Górki i jego bratankiem Łukaszem: poprzedni królowie zapisali Górkom 8092 fl. węg. na stwach Kościan i Pobiedziska; Górkowie ustępują z m. Kościana i wsi nal. do niego na sumę 4000 zł węg., a pozostałą sumę [4092 fl. węg., lecz w tekście w MK omyłkowo 3092 fl. węg.] król zapisuje na stwie Pobiedziska i zastrzega sobie pr. wykupu tego stwa do 2 II 1493; należną sumę [za stwo kośc.?, czy za stwo pobiedz.?] Górkowie mają otrzymać z sum, które zbiorą poborcy woj. kal. (MK 15 k. 46v, 47v; MS 2 nr 282); 1493 tenże król zapisuje tymże Górkom 3392 fl. węg. [skąd taka suma?] na dobrach Pobiedziska (MK 15, 47v).

[1492?] wzm. 1515 Łukasz z Górki kaszt. pozn. i starosta gen. Wlkp. przedstawia dokumenty i stwierdza, że gdy sam był małol., to jego opiekun Uriel z Górki bp pozn. zrzekł się na rzecz króla Jana Olbrachta 8000 fl. zapisanych na tenucie kośc., która prawem dziedz. należała się Łukaszowi [po ojcu] (CMP nr 141); 1515 król Zygmunt daje Łukaszowi z Górki kaszt. pozn. dobra → Wieleń i → Wronki na prawie dziedz. w zamian za pr. dziedz. do Pobiedzisk oraz za 8000 fl. zapisanych na tenucie kośc. (MS 4/2 nr 10527; CMP nr 151).

1499-1508 Spytek z Jarosławia kaszt. krak., star. kośc.: 1499 król Jan Olbracht ustanawia (promovet) Spytka starostą kośc. i poleca mu wybrać sobie z dochodów stwa 737 grz., które mu król jest winien (MS 2 nr 1353); 1502 król Aleksander zapisuje mu na zamku kośc. 100 kóp gr i 100 grz. (MS 3 nr 159); 1502 tenże król poleca [Spytkowi] kasztelanowi krak., aby przywiózł do króla do Lublina dokumenty dot. zapisów [sum] na Kościanie (AA nr 55); 1503-06 tenże król zapisuje temuż Spytkowi sumy na stwie kośc.: 287 grz, 700 grz.; Spytek ma co roku z dochodów stwa wypłacać 40 grz. na utrzymanie zamku i [opłacenie] jego załogi (familia; MK 19, 110v; MS 3 nr 856); 1504 tenże król zatwierdza rozliczenie dochodów tenuty kośc. za l. 1499-1501 dokonane na polecenie króla ze Spytkiem z Jarosławia przez Mikołaja z Kamieńca kaszt. sandomierskiego i star. krakowskiego, Macieja z Drzewicy prep. ze Skalbmierza i podkanclerzego koronnego oraz Jakuba z Szydłowca; z tego rozliczenia wynika, że Spytek odebrał z dochodów stwa 287 grz. długu (MK 19, 134; MS 3 nr 1251); 1504 tenże król temuż Spytkowi daje za zasługi stwo kośc. w dożywocie, z tym, że dla siebie Spytek może wziąć 60 grz. „pro salario”, a z pozostałych dochodów musi rozliczyć się z królem (MK 20, 195v; MS 3 nr 1274); 1504 tenże król potwierdza, że w l. 1499-1501 Spytek z Jarosławia wziął 95 grz. i 22 gr dochodu ze stwa kośc., a na 1502 król poleca wwiązać w to stwo dworzanina król. Daniela Dłuskiego, który ma się rozliczyć ze Spytkiem (MK 20, 204; MS 3 nr 1310); 1505 tenże król potwierdza, że Spytek z Jarosławia rozliczył się z królem za okres od przyjęcia przez niego tenuty do 1504 włącznie (MK 21, 256v; MS3 nr 2369); 1505 tenże król daje Spytkowi z Jarosławia stwo kośc. w dożywocie i daje mu pr. do „salarium” 60 grz., a z reszty dochodów Spytek ma się z królem rozliczać; król go nie usunie ze stwa, dopóki nie będą spłacone sumy zapisane na tym stwie (MK 21, 257; MS 3 nr 1370); 1506 tenże król zezwala Łukaszowi z Górki na wykup stwa kośc. z rąk Spytka z Jarosławia, zapisuje mu na tym stwie 1141 grz. i poleca, aby Górka co roku płacił z dochodów stwa po 40 grz. na utrzymanie zamku [wykup nie został zrealizowany] (MK 21, 331; MS 3 nr 2555); 1507 król Zygmunt potwierdza rozliczenie dochodów tenuty kośc. za l. 1505-06 dokonane przez podkanclerzego koronnego Macieja z Drzewicy bpa przemyskiego; z sumy dochodów potrącono wynagrodzenia (salaria) służby oraz koszty naprawy młyna (MK 22, 117; MS 4/2 nr 8401); 1508 tenże król zapisuje temuż Spytkowi roczną pensję: w l. 1508-09 po 30 grz., a w latach n. po 60 grz. (MS 4/1 nr 316); 1508 tenże król kwituje Spytka z Jarosławia z dochodów i czynszów tenuty kośc. do 1507 włącznie i potwierdza, że jest winien Spytkowi 1020 1/2 grz.; dług ten ciąży na tenucie kośc. i ma być zwrócony Spytkowi w 2 ratach w ciągu 2 lat (MK 23 s. 260; MS 4/1 nr 314, 315).

1508-16 Mik. Ocieski koniuszy nadw. i star. kośc. (MS 4/1 nr 1079, 1712, 1818, 2316, 2366; MS 4/2 nr 8823, 9544, 9559, 10395, 10847, 10868; CMP nr 139, 161, 770): 1509 król Zygmunt daje mu w zarząd stwo kośc. pod warunkiem płacenia z dochodów stwa 100 grz. królowi i pensji dożywotniej Spytkowi z Jarosławia (MS 4/2 nr 9097); 1512 tenże król daje temuż Mikołajowi w dożywocie stwo kośc. z zamkiem i wsiami; z dochodów stwa Ocieski ma płacić 100 grz. rocznie na utrzymanie urzędu i zamku oraz 60 grz. [pensji rocznej] dla Spytka z Jarosławia (MS 4/1 nr 1711); 1516 tenże król potwierdza Mik. Ocieskiemu rozliczenie dochodów stwa kośc. za 8 l., do 25 III 1516 (MS 4/2 nr 10846); 1519 tenże król kwituje Jana Bryla Ocieskiego z zarządu stwem kośc. po śmierci jego brata Mik. Ocieskiego [w 1516] (MS 4/1 nr 3059).

1517-29 Mik. Tomicki koniuszy nadworny i star. kośc. (MS 4/1 nr 3209, 3711, 4470, 4476; MS 4/2 nr 11233, 13020, 13986, 14957, 15204; SLP nr 91): 1518 tenże król zezwala temuż Tomickiemu na wykup sołectwa w Kurzej Górze z rąk Winc. Kamblana [→ Kurza Góra] i zapisuje mu na tym sołectwie 200 grz. (MS 4/1 nr 2741; MS 4/2 nr 11824); 1519 tenże król temuż Tomickiemu daje stwo kośc. w dożywocie pod warunkiem płacenia 160 grz. do skarbu król. (MS 4/1 nr 3041); 1525 tenże król poleca temuż Tomickiemu, aby śledził (inquirere) luteranów przebywających w Kościanie oraz okolicy i obłożył ich karami przewidzianymi w edyktach król. (MK 39, 91; MS 4/2 nr 14404); 1527 tenże król kwituje tegoż Tomickiego wojskiego łęcz. i koniuszego nadwornego z dzierżawy starostw: kośc. za l. 1516-26 oraz pyzdr. i kon. za l. 1523-26 (MS 4/2 nr 15314); [1529] wzm. o śmierci Mik. Tomickiego (Acta Tomiciana 11, Poznań 1901, nr 113).

1530-51 Piotr Opaliński kaszt. lędzki, od 1535 kaszt. gnieźn., star. kośc.: 1530 król Zygmunt nadaje Piotrowi stwo kośc. (MS 4/2 nr 15731; G.Star. 47, tamże dalsze odsyłacze do źródeł); 1552-78 Wojc. Czarnkowski od 1569 kaszt. rogoz., star. kośc.⁴Wg A. Sucheni-Grabowskiej, Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, cz. I, Geneza egzekucji dóbr, Wrocław 1974, s. 217-218, dochód król. z stwa kośc. wynosił za czasów star. Piotra Opalińskiego 256 zł rocznie płaconych tytułem arendy, natomiast dożywotni posiadacz stwa Wojc. Czarnkowski płacił 150 zł arendy. Por. też tejże, Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504-1548, Wrocław 1967, s. 206, 215, 232 (G.Star. 47, tamże dalsze odsyłacze do źródeł).

6A. Burgrabiowie kośc. – zarządcy dóbr król.

[W Kościanie działali burgrabiowie ziemscy (członkowie roczku sądowego) wyznaczeni przez starostów gen. Wlkp. oraz burgrabiowie działający z ramienia miejscowych tenutariuszy i starostów kośc. Rozróżnienie osób należących do obu tych kategorii nastręcza nieco trudności; daje temu wyraz w swych komentarzach GUrz. nr C 726-787. Poniżej wymieniamy burgrabiów działających z ramienia starostów kośc. Jedynie pierwszy noszący ten tytuł Przecław z Gultów w 1359 wymieniony został → wyżej w p. 3, gdyż, jak się zdaje, pełnił funkcję podobną do późniejszych starostów.]

1387-95 Tomisław [z Sarbinowa k. Janowca, pow. gnieźn.] kaszt. żoński: 1387 tenże jako burgr. kośc. i pełnomocnik (procurator) Dobrogosta bpa pozn. (a wg drugiego dokumentu starosta osadzony przez wspomn. bpa) zaświadcza o sprzedaży trzeciej miary w młynie nal. do stwa kośc. w Kościanie (Wp. 3 nr 1860, 1861); 1393 temuż burgrabiemu kośc. bp Dobrogost zastawia za 75 grz. wieś Pętkowo [k. Środy, pow. pyzdr.] nal. do stołu bpiego (Wp. 3 nr 1939); 1394 tenże [nadal jako burgr. kośc.?] zasiada w sądzie ziemskim kośc. (Lek. 2 nr 1677); 1394-95 tenże toczy różne spory wpow. kośc.: z Michałem skarbnikiem [z Parska k. Dolska], z [Januszem?] Walermulem [z Popowa k. Śmigla] (Lek. 2 nr 1673, 1786); 1394 tenże otrzymuje (recepit) 20 szt. własnego bydła [które mu zostało skradzione?] w Dalewie i domaga się zapłacenia kary [przez winnych] (Lek. 2 nr 1759).

1403 Wojtek [podstarości?] (subsenior) kośc. zasiada w sądzie ziemskim w miejsce (vice)burgrabiego (KoścZ 2, 44v).

1433 Piotr dz. Dąbrowy [zapewne Piotr Słap z Dąbrowy w par. Skórzewo k. Poznania] burgr. kośc. wygrywa w sądzie król. w Sieradzu proces z Mikołajem z Górki [zapewne Miejskiej]: Mikołaj ma zapłacić Piotrowi 3 razy po 3 grz., ponieważ nazwał go fałszerzem i oszczercą (calumpniator) i zniesławił go przed sądem oraz ma mu oddać 2 konie (Wp. 9 nr 1336).

1436-47 Stan. Sczeniecki⁵Stan. Sczeniecki (Sczeneczki, Sczenerski!) pochodził zapewne ze Szczańca w ziemi świebodzińskiej, → p. 6B:1436 temuż kmiecie z Lubosza i Bonikowa ręczą za kmiecia Stan. Rygusa [z Lubosza?], że będzie on żył w zgodzie z ludźmi Łukasza Górki star. kośc. (KoścG 1, 7v); 1440 temuż w sporze z Procesem z Piotrkowic [k. Czempinia] przysługuje wwiązanie w Piotrkowice na sumę 20 grz. (KoścZ 12 k.170, 177); [1443] tenże zabity przez mieszczan kośc., → p. 6B.

1475 szl. Kozłowski⁶W 1481 toczył się proces między Michałem pleb. kośc. a Melchiorem Kozłowskim [s. Piotra Słapa z Dąbrowy w par. Skórzewo k. Poznania] o różne wzajemne pretensje (→ Kościan miasto, p. 5Ab; AC 2 nr 1418), z czego wynika, że Melchior działał na terenie Kościana; on to więc prawdop. był burgr. kośc. w 1475 burgr. kośc. zajmuje wóz i konie nal. do opata lub., ponieważ konie te zostały wynajęte w Kościanie do przywozu piwa z Koźmina wbrew zarządzeniu tenutariusza kośc., który zakazał wwozić obce piwo do Kościana (AC 2 nr 1381).

1520-21 Andrzej Ręcski burgr. kośc. star. [Mik. Tomickiego], faktor w → Kurzej Górze (ACC 95, 120v: ACC 96, 77); 1525 Jasiek burgr. kośc. star. Mik. Tomickiego, faktor w → Kurzej Górze (ACC 100 k. 84v, 85).

6B. Sądy nad poddanymi starosty:

1447-48 postępowanie sądowe w sprawie zabójstwa Stan. Sczenieckiego burgr. kośc. z ramienia star. kośc. Łukasza z Górki wdy pozn. oraz zranienia Adama Dąbrowskiego pisarza tegoż starosty [wg akt konsystorskich przestępstwo to miało miejsce w 1443, → Kościan miasto, p. 5Aa]: 1447 1-2 VII przed sądem grodzkim krak. toczy się proces, w którym Łukasz Górka wda pozn., jego pisarz Adam Dąbrowski, Mik. Goślina [mieszcz. kośc.], Wichna wd. po Stan. Sczenieckim oraz jego matka Jadwiga pozywają burmistrza, rajców i całą gminę (communitas) m. Kościan o zabicie wspomn. Stan. Sczenieckiego burgr. kośc. (Archiwum Państwowe w Krakowie, Castrensia Cracoviensia 10, 113); 1447 8 VII Łukasz z Górki wycofuje swój pozew przeciw mieszczanom kośc. o wspomn. zabójstwo, jednakże m. Kościan ma mu zapłacić 120 grz. w półgr i 800 grz. monety krak. (M. Kościan I 1); 1447 17 VII sąd nadworny króla; wyrok w sprawie między Łukaszem z Górki wdą pozn. i Dobrogostem z Kolna podsędkiem pozn. a rajcami, burmistrzem i wójtem m. C.: wspomn. władze m. C. oraz całe pospólstwo (communitas) za wszystkie utrapienia (molestie), za zabójstwo domowników (familiares) [liczba mnoga!] starosty oraz za gwałtowne zajęcie (recepcio et devellacio) zamku [w K.] mają zapłacić wspomn. wdzie Łukaszowi 3000 grz. w półgr monety krakowskiej w 2 ratach, na Boże Narodzenie 1447 i 1448; z tej sumy 200 grz. ma przypaść wspomn. Dobrogostowi [z Kolna] i jego siostrze Jadwidze jako główszczyzna za zabicie Stanisława [Sczenieckiego ze Szczańca w ziemi świebodzińskiej, a potem z → Kreska, a w 1426 mieszczanina w Zbąszyniu (KObceRyc. 98); w 1421 za pośrednictwem Andrzeja Bojanowskiego zgłaszała pr. bliższości do → Krzemieniewa (BR 628 nr 80)] (SPPP 2 nr 3306); 1447 4 VIII król Kazimierz przebacza mieszczanom kośc. zabicie burgr. w kościele, ponieważ ułagodzili króla i star. kośc. pobożnymi uczynkami (MS 1, 3; KPKM nr 19); 1447 31 X burm., rajcy i cała gmina miejska pozwani przez wspomn. Adama Dąbrowskiego mają zapłacić 8 sk. kary, ponieważ nie stawili się w sądzie ziemskim w Śremie [→ Kościan – powiat sądowy] (KoścZ 13, 44); 1447 28 XI zapiska pod nagłówkiem: „broią koscienianie”: ciż mieszczanie pozwani przez wspomn. Adama Dąbrowskiego o to, że we wtorek po Wielkanocy [w 1443 a więc 23 IV] napadli na burgr. Stan. Sczenieckiego, gdy szedł z zamku do kościoła i w kościele go zabili, a Adamowi Dąbrowskiemu zadali 6 ran i wyrzucili go za bramę miejską; Dąbrowski żąda 500 zł węg. i 100 grz. w półgr oraz 100 grz. w półgr za zabrane mu szaty, konie, zbroję (lorica) i siodła (KoścZ 13, 92); 1448 24 I cd. tego procesu; w imieniu Adama występuje jego ojciec Dziersław Dąbrowski (KoścZ 13, 139); 1448 22 V woźny sąd. oświadcza, że burm. kośc. z rajcami i całą gminą miejską zapłacili [Wichnie] wd. po Stan. [Sczenieckim] 20 grz. główszczyzny (pro capite... mariti ipsius; KoścZ 13, 278).

1492 Łukasz z Górki star. kośc. pozywa burmistrza i radę m. K. oraz starszych cechowych przed sąd powołany przez niego w Kurzej Górze [pod Kościanem], ponieważ mieszczanie kośc. zbuntowali się i z bronią w ręku nie dopuścili do wjazdu Łukasza z Górki star. kośc. do m. i zamku; za tę obrazę Łukasz z Górki zażądał zadośćuczynienia w wysokości 2000 grz. dla siebie i 2000 grz. dla sądu; ponadto star. kośc. pozywa mieszczan kośc. o to, że a) nie dopuścili robotników (laboratores [prawdop. byli to kmiecie ze wsi nal. do stwa kośc.]) sprowadzonych przez Górkę do poprawy [pogłębienia?] fos miejskich, co spowodowało szkodę w wysokości 300 zł węg., b) o to, że władze m. Kościana przez 8 l. przywłaszczały sobie co roku [po] 50 grz. opłat targowych pobieranych na cotygodniowych targach w Kościanie, c) o to, że mieszczanie w sile 400! osób dokonali napadu na mł. słodowy będący w posiadaniu Piotra Jarosza, d) o to, że mieszczanie bojkotują mł. słodowy nal. [prawem zwierzchnim] do star. kośc. oraz e) o to, że władze m. Kościana powiesiły bezprawnie bez sądu sługę zamkowego [a więc poddanego star. kośc.] Wojciecha zw. Zagoszka (czy Jagoszka?); posiedzenia sądu ustanowionego przez star. kośc. odbyły się 12 razy od XII 1492 do XI 1493; sędzią był Piotr Łagiewnicki⁷Tenże Piotr Łagiewnicki był w l. 1481-90 burgr. ziemskim w Pyzdrach (GUrz. nr C 561), a w l. 1489-96 podsędkiem kal. (UDR I/1 s. 120) [z Łagiewnik Kościelnych, pow. gnieźn.] (obecny na każdym posiedzeniu, a asesorami, którzy towarzyszyli mu w różnym składzie, byli: Jan Rosnowski, Mik. Cielecki, Andrzej Bojanowski, Piotr Jabłonowski [z Charcic, → Jabłonowo k. Sierakowa], Jan Rąbiński z Kokorzyna, Jan i Wojciech z Sepna, Mik. Kamblan Wszołowski [z Wszołowa w pow. kal. oraz Karmina w pow. kośc.] i Wojc. Powodowski; ostateczny wynik postępowania sąd. we wspomn. wyżej sprawach nie jest znany (APP Sądy Patrymonialne, Patr. 1 k. 1-50).

6C. Księgi stwa kośc.: 1491-93 Łukasz Górka star. kośc. prowadził osobne księgi dot. sądów w stwie kośc.: 1491-92 w opisach pobicia poddanych z folw. Grodztwo (→ Kościan–Grodztwo) wzmianki o [zaginionej] księdze starosty, która szerzej opowiadała o tych wydarzeniach (KoścG 3 k. 121v, 172v, 181v); 1492-93 księga APP Patr. 1 → wyżej.