KSIĘGINKI

1210 or. Knegeniz (Wp. 1 nr 66), 1232 Cneghenits (Wp. 1 nr 137), 1421 Xanginky (Wp. 5 nr 332), 1514 Kxyagynky (KoścZ 18, 507v), 1530 Xyaginki (ASK I 3, 123v), ok. 1556 Kxianginky (CP 4 nr 86), 1564 Xieginki (IBP 289), 1571 Kszięginki (ASK I 5, 421), 1582 Ksiąginky (KoścZ 67, 501), 3 km na SE od m. Dolsk.

1. 1210 „provintia” śremska (Wp. 1 nr 66), 1232 „territorium” śremskie (Wp. 1 nr 137), 1530 n. pow. kośc. (ASK I 3, 123v); 1581 n. par. Dolsk (ŹD 64).

2. 1232 granice → p. 3; 1421 droga z m. Dolsk do wsi X. (Wp. 5 nr 332); 1514 kopiec węgielny między lasami „Przibilo” i Gajki rozdziela wsie X., Mszczyczyn, Pokrzywnica i Okale (KoścZ 18, 507v); 1542, 1586 w aktach podziału wsi Mszczyczyn i Gajewo wymienieniono granicę [tych wsi, albo jednej z nich, czego nie sprecyzowano] ze wsią K. (PG 145, 554v-556; KoścG 42, 38-41).

3. Własn. książęca, potem kościelna (cystersi, później bpstwo pozn. – klucz dolski).

1210 Władysław [Od.] ks. kal. opatowi kl. cystersów w Pforta celem założenia kl. cystersów w Przemęcie1Dok., zachowany w or., jest autentyczny, mimo zastrzeżeń niektórych badaczy. Fundacja klasztoru nie została zrealizowana (Matuszewski Imm. s. 406) nadaje m. in. „possessio” K. wraz z pełnym imm. sąd. i ekon. (Wp. 1 nr 66).

1232 bp pozn. dokonuje zamiany z kl. cystersów w Lądzie i otrzymuje odeń 2 wsie, m. in. C.; w obejściu [granic] tych wsi wziął udział osobiście bp ze swym dworem oraz opat z konwentem (Wp. 1 nr 137).

1514, 1582 K. własn. bpstwa pozn. (KoścZ 18, 507v; KoścZ 67, 501).

1564 wieś X. w kluczu dolskim: 1 kmieć daje [z ł.] 2 fl. czynszu, 2 koguty, 30 jaj, a owsa nie daje; 8 ł. opust., lecz uprawia się je w zamian za czynsz po 2 fl. z ł (IBP 289).

1530 pobór: 1 ł. (ASK 3, 123v); 1563 pobór: 1 ł., 2 ł. sołectwa, 1 ł. wolny (ASK I 4, 157); 1564 12 ł. ogółem (IBP 289); 1566 pobór: 1 ł., 3 ł. sołeckie (ASK I 4, 252); 1571 pobór: 4 ł. kmiece (ASK I 5, 421); 1581 pobór: 4 3/4 ł., 7 ł. opust., 1 komor. (D 64; ASK I 6, 483v).

4. 1421 bp pozn. szl. Mikołajowi dz. z Bukownicy czyli → Sikorzyna [k. Krobi] w zamian za 1/2 części tej wsi oraz 200 grz. szer. gr praskich2Tak wynikałoby z literalnej interpretacji, lecz wówczas mielibyśmy dużą dysproporcję w świadczeniach kontrahentów. Wydaje się więc, że redaktor dok. sporządził go niezbyt starannie oraz że Mikołaj za 1/2 swej wsi dostał 200 grz. i 1 ł. wolny w K daje 1 ł. we wsi X. tak długi i szeroki, jak inne łany kmiece są wymierzone; łan ten ma być wolny od płacenia czynszu, robocizny i służb; bp zastrzega sobie pr. pierwokupu tego ł.; Mikołaj i jego następcy we wszystkich sprawach sądowych mają odpowiadać przed bpem, albo przed rządcą lub sędzią, którego bp wyznaczy i to jedynie zgodnie z zasadami pr. pol. (Wp. 5 nr 332; dok. ten został ok. 1556 wpisany do kopiariusza kap. kat. pozn. pod nagłówkiem, który określił, iż dot. on sołectwa w K., CP 4 nr 86).

1563 2 ł. sołectwa i 1 ł. wolny → p. 3; 1564 w inwentarzu dóbr bpstwa pozn. w X. są 2 ł. sołtysie, określone jako osiadłe oraz 1 ł. wolny, który „nie daje niczego ani robi z niego” (IBP 289); 1566 3 ł. sołtysa (ASK I 4, 252).

1582 pracowici Walentyn, Michał i Andrzej Mężykowie, poddani Piotra Korzboka Łęckiego ze wsi Wolikowo [obecnie Wolkowo] w asystencji swego pana pozywają bpa pozn. z kapitułą z powodu nie wymierzenia im sprawiedliwości w ich sporze z opatrznym Błażejem Cygankiem, sołtysem i poddanym [bpim] ze wsi K., który przemocą posiada sołectwo w tejże wsi po zgonie prac. Marcina Cyganka, brata powodów; powodowie oceniają swe roszczenia na 1000 grz. i tyleż tytułem szkód (KoścZ 67, 501).

5. 1610 z wizytacji kościoła par. w Dolsku: pleban pobiera meszne z ról opust. we wsi X., które uprawiają mieszczanie z Dolska (AV 4, 63v-64).

1 Dok., zachowany w or., jest autentyczny, mimo zastrzeżeń niektórych badaczy. Fundacja klasztoru nie została zrealizowana (Matuszewski Imm. s. 406).

2 Tak wynikałoby z literalnej interpretacji, lecz wówczas mielibyśmy dużą dysproporcję w świadczeniach kontrahentów. Wydaje się więc, że redaktor dok. sporządził go niezbyt starannie oraz że Mikołaj za 1/2 swej wsi dostał 200 grz. i 1 ł. wolny w K.