1181 [fals.] kop. 1258 Lubin (DBL nr 1), 1231 or. Lubin (Wp. 1 nr 592), 1242 Lubyn (Wp. 1 nr 232), 1257 Lubinia (DKM s. 297 nr 12), 1391 Luben (Lek. 2 nr 1397), 1393 Lubino (Lek. 2 nr 1510), [połowa XV w.] Lubyen (DA 3/4, 270), 1499 Lubyen (PG 12, 67v), 1510 Lyubyn (AC 2 nr 1665), 6,5 km na E od Krzywinia.

1. 1530 n. pow. kośc. (ASK I 3, 127); 1351 n. par. własna (DBL nr 70).

2. 1357 kamienny most zw. sep położony w kierunku Łagowa → p. 4.

1408 wiatrak, jezioro bez nazwy → p. 3; 1569 jez. Wielkie na polach wsi L. (ACC 126, 139).

1423-79 drogi: 1423 z L. do Kościana przez Jerkę (Wp. 5 nr 375); 1476, 1479 z L. do mł. Markowo [k. Daleszyna] (KoścZ 16, 45; KoścG 2, 59).

1476-79 gran. z Bielewem: pal w środku błota oddziela L. od Bieżynia i Bielewa; kopiec narożny Bielewa, L. i Żelazna; ostrów Rybitwy [w L.?] → Lubiń – opactwo p. 2.

1510 folw. pleb. w L. graniczy z Krzywiniem → p. 5.

3. Własn. duchowna → Lubiń – opactwo.

1472 – ok. 1501 (wzm. z 1501) na wsi L. ciążył czynsz roczny 6 grz. od sumy głównej 72 grz. dla altarii NMP i Ś. Mikołaja w Krzywiniu, wykupiony [przez kl. lub. około 1501] i przeniesiony później do Luboni (PG 12, 163v).

1510-80 areał: 1510 w L. 6 1/2 ł. os. i 1/2 ł. opust., sołectwo na 3 ł., 4 karczmy os. i 1 karczma opust. (LBP 107); 1530 pobór z 2 ł. (ASK I 3, 127); 1563 pobór: 8 ł. i 3 ł. sołtysa, 5 karczem dziedz., 4 rzem., 3 komor.; płacą też od 1 kotła [uwarzonej] gorzałki i od wyszynku gorzałki (ASK I 4, 172v); 1571 pobór: 8 ł., 3 ł. sołtysa, 5 karczem dziedz., 9 zagr., 2 rzem. (ASK I 5, 243v); 1580 pobór od 2 ł., 2 ł. soł., 5 zagr., 2 komor. (ŹD 75).

1353-1487, 1571 mieszkańcy wsi L.: 1353-60 włodarze: 1353 śwd. Witek, 1360 śwd. Maciej (DBL nr 72, 82).

1399 burmistrz i rajcy m. Osieczna zaświadczają, że w Kąkolewie [k. Osiecznej] sędziowie polubowni: [szl.] Hanlin i Piotr z Kąkolewa, [szl.] Materna z Osieka [k. Kościana], Piotr Zump sołtys z L. i Pielgrzym zw. Iudex [przezwisko czy funkcja sędziego polubownego?] karczmarz z Bielewa pogodzili kl. lub. z kmieciem zw. Bartho [skąd?] i jego s. Szczepanem; przedmiot ugody niezn. (Wp. 3 nr 2019; DBL nr 126 reg.).

1408 Maciej opat lub. sprzedaje opatrznemu i prac. Stanisławowi niegdyś sołtysowi we wsi Żelazno wiatrak stojący koło dworu (curia) w L. za 4 1/2 grz.; opat daje młynarzowi ponadto ogród przy drodze prowadzącej do Wieszkowa nad jeziorem, nal. do L.; młynarz ma płacić opatowi i klasztorowi 1 grz. czynszu rocznie (Wp. 5 nr 121; DBL nr 133 reg.; wzm. w sumariuszu z XVIII w. Lub. C 38, 3 pod błędną datą 1401 r.).

1427 Stanisław piwowar niegdyś z L. toczy proces z Mikołajem opatem lub.: za 18 tygodni służby u obecnego opata otrzymał 1 grz. i 6 gr; upomina się o wynagrodzenie za służbę u poprzedniego opata [Wojciecha 1421-26]; pełnomocnik opata wyjaśnia, że domownicy klaszt. (familiares) otrzymywali z łaski opata tylko utrzymanie i odzież (victus et amictus), jednakże opat i przeor obiecali mimo to wypłacić Piotrowi wynagrodzenie (salarium) za służbę u poprzedniego opata (ACC 10, 118v).

A. 1439 zmarli: Wojciech karczmarz w L. z żoną i Piotr karczmarz w L. z ż. Świętosławą (MPHn. 9/2 s. 47, 72).

1446 podział dóbr po [kmieciu?] Nosku [z L.]: całą ojcowiznę bierze Mikołaj starszy s. Noska; ma dać należną spłatę (debitam satisfactionem) matce Katarzynie i bratu Andrzejowi; daje owcę dzielną (ovis divisionis)¹→ Koszkowo przyp. 1 opatowi (DBL nr 211); 1446 prac. Stano z L. oraz jego brat Święch z Krzywinia i siostra Jadwiga z Wieszkowa, odbierają swą cz. majątku po zm. ojcu Matysku od brata Mikołaja w Wieszkowie (DBL nr 212); 1465 Piotr z L. ręczy Katarzynie ż. kmiecia Piotra Zaroszga z Luszkowa, że jej stryj Szymon pleban w L. zapłaci jej zaległe 7 grz. posagu (KsLub. nr 4460; DBL nr 250 reg.); 1466 Jan Grzyb oraz Małgorzata, Dorota i Anna, dzieci zm. Andrzeja szewca w L. kwitują Jakuba szewca [nagłówek tego dok. w kopiariuszu klaszt. informuje, że Jakub był ich ojczymem] z odebranej ojcowizny; Jakub jest witrykiem w L. (DBL nr 258); 1467 Piotr Pioch, Andrzej Strzała [→ niżej r. 1473] i Michał Czygasz, kmiecie z L. obecni przy wykupie sołectwa → p. 4 (KsLub. nr 4465); 1468 ławnicy w L. → p. 4 (wśród nich m.in. wspomn. wyżej: Piotr Pioch); 1473 śwd. Andrzej włodarz (villicus) z L. (DBL nr 302, 305); 1473 uczc. Dorota wd. po Andrzeju zw. Skrzela [może identyczny z Andrzejem Strzałą?, → wyżej: r. 1467; nie wiadomo, która wersja nazwiska jest prawidłowa] z L. otrzymuje od swego zięcia Szymona z L. 2 grz. za swą cz. należną jej po mężu; Szymon ma ją dożywotnio w swym domu utrzymywać; świadkowie [z L.]: Jakub szewc, Mikołaj (DBL nr 305); 1487 Miłek z L. bierze udział jako sędzia polubowny w podziale majątku po Pachurze zagr. z Wieszkowa (DBL nr 337).

1571 zm. Maciej zw. Czalny z L. (MPHn. 9/2, 31).

4. 1242 [fals. może na przełomie XIII i XIV w.] ks. Przemysł I zezwala ludziom przywożącym z różnych stron towary do L. swobodnie nimi handlować w L. w dni powszednie, a przede wszystkim w niedziele i święta (Wp. 1 nr 235; DBL nr 10).

1357 Jan opat lub. sprzedaje Janowi i jego potomkom sołectwo w L. za 12 grz.; sołectwo obejmuje 3 ł., łąkę leżącą przy kamiennym moście (pons lapideus) zw. sep w stronę Łagowa; sołtys ma [pr. posiadać:] 2 ogrody [zagrody], karczmę, stępę (pistrinum), jatkę [mięsną], jatkę szewską i kowala; sołtys ma pr. pobierać trzeci denar z opłat sąd., [opłaty od] rezygnacji i przyjmowanych pod przysięgą zeznań (iuramenta) oraz ma pr. hodować 200 owiec w osobnym stadzie; sołtys ma służyć klasztorowi na koniu wartości 1 1/2 grz.; mieszkańcy wsi mają 4 l. wolnizny, a następnie będą dawać z łanu po 2 ćw. (mensura) pszenicy, 3 ćw. owsa, 3 ćw. żyta, 1 wiard., 1 ćw. chmielu, 15 jaj i połeć mięsa wartości 4 sk. oraz 2 kury; 3 razy w roku będą orać [dla kl.]; sądy odbywać się będą 3 razy w roku: kmiecie dadzą 2 posiłki (prandium), a sołtys jeden, lub zapłacą po 4 sk. za każdy posiłek (DBL nr 78); 1358, 1360 śwd. Jan sołtys w L. (Wp. 4 nr 2066; DBL nr 82); 1399 Piotr Zump sołtys z L. → p. 3.

1466 Andrzej z Górki [prawdop. z obecnej Górki Duchownej k. Śmigla, a może z Górki k. Krzywinia?] sołtys w L. zeznaje, że jest winien 11 grz. Mikołajowi niegdyś Szołdrskiemu; na pokrycie tego długu sołtys pożyczył 7 grz. u Szymona pleb. z L. (DBL nr 254).

1467 Wojciech opat w L. kupuje za 40 grz. sołectwo w L. od ur. Katarzyny mieszczki ze Stęszewa, która ma pr. bliższości do tego sołectwa po zm. bracie Andrzeju Górskim [sic!, nie Góreckim!] sołtysie i po jego c. zm. Katarzynie pannie (KsLub. nr 4465; M Krzywiń I 33, 20v, DBL nr 268 reg.); 1468 (obl. w krzywińskiej księdze radzieckiej) wspomn. Katarzyna ze Stęszewa z s. Andrzejem na sądzie gajonym (iudicium bannitum) w L. dokonuje rezygnacji wspomn. sołectwa liczącego 3 ł. na rzecz Tomasza opata lub.; obecni: Andrzej [nowy?] sołtys w L. oraz ławnicy: Piotr Pioch, Paweł i Marcin Czysz (M Krzywiń 33, 21v).

1510 3 L. sołtysa w L. → p. 3.

1520 w dok. król. nazwano L. [błędnie] miastem [oppidum] (ABL Liber albus 85).

1538, 1541 Wojciech sołtys w L. (KsLub. nr 4482; ACC 92, 141).

1542 Andrzej sołtys w L. zapisuje ż. Barbarze, która wniosła mu 5 grz. posagu, 10 grz. wiana, 2 krowy i 30 owiec (M Krzywiń I 33, 201); 1547 tenże zawiera ugodę z s. Jakubem, który za 10 grz. zrzeka się pr. do sołectwa (M Krzywiń I 33, 230v).

1563, 1571 3 ł. sołtysa w L., 1580 2 ł. soł. w L. → p. 3.

5. 1397 kościół par. Ś. Leonarda k. kl. w L. (prope et ante monasterium; DBL nr 24 tekst B wg kopii z XV-XVII w.; or. – tekst A – tej informacji nie zawiera).

1401 decyzja Stol. Apost. o inkorporacji beneficjów par. w Święciechowie, Krzywiniu, Wonieściu i L. do kl. lub. [nie zrealizowana] (BulPol. 3 nr 755).

1406-17 Mikołaj pleb. w L. (ACC 2, 37; ACC 3, 24v); 1414 sąd polubowny złożony z duchownych rozstrzyga spór między Maciejem opatem lub. a tymże Mikołajem pleb. w L.: kl. ma dawać plebanowi co dzień 6 chlebów i ćwierć (quartale) piwa wg miejscowej miary; pleb. może brać drewno na budulec i opał z lasów nal. do kl. pod warunkiem, że zawiadomi o tym kl.; ze wsi Siemowo mają płacić plebanowi po 8 sk. [= 16 gr] z łanu (DBL nr 147).

1443 Andrzej pleb. z L. pozwany przez kmieci z Sieniowa o to, że nie przestrzega zwyczaju diec. pozn. i żąda po 16 gr dzies. z łanu zamiast 1 wiard. z łanu; pleban ma okazać dokumenty, na podstawie których domaga się takich opłat, albo powinien uwolnić kmieci od niesłusznych roszczeń (AC 2 nr 1156); 1445 Andrzej z Bnina bp pozn. rozstrzyga spór między Stefanem opatem lub. a Andrzejem pleb. w L.: bp likwiduje daninę chleba i piwa z kl. w L. i w zamian za to poleca, aby kl. lub. dawał plebanowi w L. dzies. wiard. z Łuszkowa w wysokości 5 grz. (AE I 106; BenLub. 310).

1482 Tomasz opat lub. jako sędzia polubowny postanawia, że 2 mieszczanie z Krzywinia za zabicie chłopca mają zapłacić rodzinie zabitego 6 grz. w 2 ratach (4+2) w ciągu roku oraz mają dać po 1/2 kamienia wosku wartości 6 talarów kościołowi Ś. Mikołaja w Krzywiniu oraz [tyle samo?] kościołowi Ś. Leonarda w L. (M Krzywiń 33, 63; RH 6, 102).

1509 opat lub. wysyła do Rzymu suplikę o inkorporowanie kościoła par. w L. do kl. lub. → Lubiń – opactwo p. 6G.

1510 kościół par. Ś. Leonarda patronatu opata lub. i Stolicy Apostolskiej (pr. prezenty przysługuje patronom przemiennie – de thurno); pleb. ma folwark sięgający do gran. z Krzywiniem; do par. L. należy wieś szl. Bielewo oraz wsie opata lub.: Osowo, Stankowo, Żelazno, Wieszkowo, Gierłachowo, Jerka, Łuszkowo, Zbęchy, Mościszki, Cichowo, Bieżyń, Lagowo; pleb. lub. pobiera dzies. z 2 folw. w Bielewie, wiardunki dzies. z Łuszkowa, meszne i stołowe z wspomn. wyżej wsi opata lub. oraz wiardunki dzies. ze wsi Siemowo leżącej poza par. L.²Siemowo znane jest jako osobna parafia już w 1421 r. (ACC 5, 44) (LBP 107-108).

1351-1569 plebani w L.: 1351-68 Piotr (w 1351 określony również jako cancellarius, 1356 jako kapelan; DBL nr 70, 72, 76, 82, 85-87, 89, 90, 96; Wp. 4 nr 2066); 1387, 1391 Jakub [Stollicz?, → niżej] (DBL nr 117; Wp. 3 nr 1914); 1396 Stol. Apost. poleca, aby Maciejowi s. Jana ze Środy, wikariuszowi kat. pozn., który ma 3 grz. srebra dochodu, nadać plebanię w L. wakującą po śmierci Jakuba Stollicza³Stollicz = s. Stolli; mieszczanie o nazwisku Stollo występują w XV w. w → Kościanie (par. L. przynosi 16 grz. srebra dochodu; BulPol. 3 nr 439).

1394 Jan [de?] Oborniki notariusz publiczny, pleb. w L. (DBL nr 123).

1397 Maciej s. Marcina z Kiebłowa notariusz publiczny (DBL nr 124 wg kopii B z XV-XVII w. również pleb. w L.; wg or. – tekst A – tylko notariusz publiczny); 1399 [tenże?] Maciej pleb. w L. (Wp. 3 nr 2019; DBL nr 126 reg.); tenże? zw. „Kalamars” → niżej.

1403 Stol. Apost. poleca oficjałowi pozn., aby Mikołaj s. Naczka kleryk diec. gnieźn., który po śmierci Macieja zw. „Kalamars” otrzymał od bpa Wojc. [Jastrzębca] par. w L. (przynoszącą 18 grz. srebra dochodu) ponownie został na nią powołany, tym razem z woli Stol. Apost. (BulPol. 3 nr 909); 1403 [tenże] Mikołaj s. Naczka pleb. w L. (Wp. 5 nr 34; ACC 29, 143v tu lekcja: Mik. s. Naczka a nie Maćka); a. 1408-36 [tenże?] Mikołaj [błędnie nazywany przez wydawców prepozytem lub proboszczem] (DBL nr 134, 147, 178; Wp. 5 nr 128, 228);

1426 Stol. Apost. w odpowiedzi na suplikę kapłana Mikołaja s. Marcina z Mielesznej Górki [pow. pyzdr.; obecnie Targowa Górka] poleca, aby go wyznaczono na pleb. w L. po śmierci poprzedniego pleb. Mikołaja; dochód par. L. oszacowano w suplice na 8 grz. srebra, a w dok. Stol. Apost. na 6 grz. srebra (BulPol. 4 nr 1716, 1717).

1438-41 Mikołaj pleb. w L. w sporze ze Stan. Borzyszem (Boroszem) mieszcz. pozn.; 1441 pleb. spłaca mu 4 1/2 grz. długu (ACC 22, 44v; ACC 24 k. 51, 99).

1442-57 Andrzej [jego darowizna dla biblioteki klaszt. → Lubiń – opactwo p. 6H] (AC 2 nr 1156; Wp. 5 nr 732; DBL nr 196, 205, 214, 218; MPH 5, 651; MPHn. 9/2, 113; ACC 25, 85; ACC 33, 258); 1460-73, zm. 1488 Szymon [s. Macieja] z Gołębina notariusz publiczny (DBL nr 230, 254, 284, 292, 293, 303, 307, 310; KsLub. 4465, 4470; MPHn. 9/2, 61); 1483 Wincenty (AC 2 nr 1437); 1465 tenże stryjem Kat. Zaroszga z Łuszkowa → p. 3; 1466 u tegoż sołtys w L. pożyczył 7 grz. → p. 4.

1483 Wincenty pleb. z L. pozwany przez Mik. Strzeleckiego dz. w Bielewie, ponieważ nazwał Mikołaja zdrajcą [trawestując słowa pieśni „Chrystus zmartwychwstał jest”] (AC 2 nr 1437).

1485 Jan Kunowski pleb. w L. (ACC 63, 29).

1491-1514 Jan Błociszewski dz. Błociszewa (PG 7 k. 101, 121v; PG 10, 135; PG 12 k. 280, 154, 155v; PG 13, 54; ACC 86, 104v; ACC 88, 269; MS 2 nr 925; AC 2 nr 1666; MHP nr 252); ok. 1508 tenże s. Stanisława notariusz publiczny (ACC 85, 67); [za czasów opata Błażeja z Garbów tzn. w l. 1511-15] tenże pleb. przegrywa proces z opatem o las zw. Struga Plebańska alias Plebanka⁴B. Krzywiński (→ Lubiń – opactwo p. 7) pisze, że Błociszewski na koszta procesu musiał sprzedać swą własną wieś Lubonie [nie wiadomo, kto w tym czasie był właścicielem → Luboni k. Ponieca, wiadomo natomiast, że pleb. Błociszewski był współwłaścicielem → Lubiatowa]. Poprzedni opaci oddawali ten las niektórym plebanom w dożywotnie użytkowanie i stąd ich następcy uważali, że jest to las plebański. Spory o las powstawały jeszcze kilkakrotnie w XVI w., lecz nikt nie udowodnił, że las należy do pleb. Ostatecznie las został w rękach plebanów, lecz plebania w XVII w. była inkorporowana do kl. lub. i plebanami byli tamtejsi mnisi (BenLub. 235 s. 134-136, dawniej 120-122) (BenLub. 235 s. 129-130, dawniej 115-116).

1515 Błażej opat lub. z konwentem po rezygnacji pleb. Jana [Błociszewskiego] prezentuje na par. L. Marcina z Grodziska wikariusza w kat. pozn. (ACC 91, 98v).

1526 Jan Jakimowski pleb. w L.⁵Tenże B. Krzywiński informuje, że Jakimowski był pleb. w L. krótko po śmierci Mateusza Reginy, dopóki nie otrzymał kanonikatu w Sandomierzu (BenLub. 235, 133, dawniej 119) (który otrzymał tę par. z polecenia Stol. Apost.) zawiera ugodę z Mateuszem Reginą z Gostynia dr dekretów, pleb. w Krzywiniu i ustępuje na jego rzecz z par. w L.; Regina zobowiązuje się za to zapłacić Jakimowskiemu w b.r. 10 grz. w 2 ratach oraz płacić mu roczną pensję 5 grz.; Regina przedstawia dok. prezenty wystawiony przez opata i konwent lub. i bp instytuuje go na par. L.; Jakimowski pozostaje w b.r. użytkownikiem łąk pleb. w L. oraz ma zwrócić Reginie pieniądze, które otrzymał za dzies. z Bielewa sprzedaną tamtejszemu dz. Bartłomiejowi Krzyżanowskiemu (AE VII 46; ACC 101, 146); 1526 Mateusz Regina z Gostynia dr dekretów, pleb. w L. i w Krzywiniu na mocy zawartej ugody ma złożyć na ratuszu w Krzywiniu 10 grz. w 3 ratach dla Katarzyny c. wójta krzywińskiego, która urodziła jego dziecko (AE VII 52); 1528 tenże z powodu zrabowania przez kl. lub. jego rzeczy spowodował obłożenie kl. lub. interdyktem przez Stol. Apost.; opat ocenia krzywdę na 2000 fl. i wyjaśnia, że 2 lata wcześniej kl. lub. zaopiekował się tymi rzeczami w czasie nieobecności Reginy (AE VII 95v); [1528] Regina działał [niezgodnie z prawem] z pominięciem bpa ordynariusza i dlatego opat otrzymał zwolnienie od interdyktu u bpa ordynariusza (BenLub. 235, 132-133, dawniej 118-119); [bez daty] wg B. Krzywińskiego zabity przez jakiegoś wieśniaka; [potwierdzenia tej wiadomości w in. źródłach kościelnych nie udało się odnaleźć] (BenLub. 235 s. 133, dawniej 119).

[ok. 1534?] Piotr Żylicki pleb. w L. w sporze z opatem Mik. Wylezińskim o wspomn. wyżej las oraz o należne [rzekomo] plebanowi porcje [chleby] z klasztoru⁶Śladem odnowienia sporu z kl. lub. o porcje dla plebana jest wydany przez Jana Latalskiego bpa pozn. transumpt z 1534 r., w którym bp potwierdza nieaktualny już (por. wyżej r. 1445) dok. ugody z r. 1414 (BenLub. D 72) (BenLub. 235, 131, dawniej 117).

1537 Wawrzyniec opat lub. po rezygnacji pleb. Jana Jakimowskiego prezentuje na pleb. w L. Wojc. Sadlińskicgo pleb. we wsi Mądre [pow. pyzdr.] (AAG LB 1, 48v).

1561 – zm. 1569 Wojc. Sadliński pleb. lub.: 1561 tenże odmawia przyjmowania dzies. pien., którą od ok. 40 l. płacono z folw. klaszt. w Jerce i żąda dzies. snop.; dzies. pien. wynosiła pierwotnie 3 wiard., opat Wawrzyniec z Młodzikowa podniósł ją do 1 grz., a opat Paweł Chojnacki do 1 kopy [gr].; starcy zeznali, że niegdyś pleb. pobierał dzies. snop. nie tylko z [gruntu zw.] Warla, lecz z całego folw.; w wyniku ugody opat zobowiązał się do dawania znowu dzies. snop. z folw. oraz do zapłacenia plebanowi 60 grz. [tytułem odszkodowania za okres, gdy płacono zaniżoną dzies. pien.] (BenLub. 235 s. 187-189, dawniej 173-174); [bez daty] tenże kontynuuje spór z kl. lub. o porcje z klasztoru i od bpa Jana Konarskiego otrzymuje wyrok dla siebie pozytywny oraz o wspomn. wyżej las (BenLub. 235, 133-135, dawniej 119-121); 1569 tenże pleb. Wojciech [bez nazwiska] zmarł (MPHn. 9/2, 33).

1408-1510 inni duchowni w par. L.: 1408 Andrzej wikary (Wp. 5 nr 121); zm. a. 1439 Bogufał kapłan z małego kościoła [wg późnego nekrologu: ojciec = zakonnik, wikary w L.] (MPHn. 9/2, 59; BenLub. 239 pod datą 25 IV); 1461 Stanisław altarysta [?] w L. (DBL nr 238); 1465 [tenże?] Stanisław kapłan gracjalny z L. w sporze z Grzegorzem kapłanem z Krzywinia o 2 zł węg. (ACC 44, 105); 1465 Jakub wikary (KsLub. nr 4460); 1470 Wawrzyniec wikary (DBL nr 284); 1473 Mikołaj wikary i Jan altarysta vel gracjalista (DBL nr 302, 303); 1473 Mik. Bartoszewski komendarz (AC 2 nr 1665); 1541 Marcin wikary (ACC 92, 141).

1466 vitricus → p. 3 (DBL nr 258).

6. 1575 26 VI spłonęła wieś L. wraz z kościołem par. (MPHn. 9/2, 79).

7. 1298 (Wp. 2 nr 797, 803); → Lubiń – opactwo p. 7.

8. Wyniki badań archeologicznych z l. 1979 i 1987: kościół par. położony na osobnym wzniesieniu, które pierwotnie stanowiło całość ze wzgórzem klaszt.; obecnie kościół par. oddzielony jest od kl. lub. głębokim wykopem wykonanym w XIX w. w związku z budową szosy Gostyń - Kościan; XI-XIII w. ślady osadnictwa na zboczu garbu wysoczyznowego od N; połowa XIII w. – budowa romańskiego kościoła par. z kamienia: kościół jednonawowy, bezwieżowy, zorientowany, zamknięty od W murem bez otworu drzwiowego; portal ceglany od N w bocznej ścianie nawy; okienka romańskie w absydzie o ceglanych ościeżach; ślady pożaru, być może związane z wypadkami 1383 r.; we wnętrzu kościoła liczne pochówki w większości z czasów nowożytnych; z powodu pochówków poważnym zniszczeniom uległa ceglana posadzka kościoła; wokół kościoła od W, N i E cmentarz grzebalny czynny od średniowiecza do początków w. XIX (Z. Kurnatowska, Romański kościół Św. Leonarda w Lubiniu, Zeszyty Lubińskie 2, Tow. Miłośników Ziemi Kościańskiej w Kościanie, w druku); ponadto: opis kościoła romańskiego z XIII w., przebudowanego w XVI w. (Świechowski 160-161; KZSz. V 10, 71-73).