MIĘDZYBORZE

1394 or. Medziborza (WR 3 nr 4), 1402 Medziborze (WR 2 nr 173), 1404 Medzeborze, Modziborze (ZSW po nr 723, 728), 1406 Chodziborze! (MHP s. 297), 1423 Myedzyborze (LBP 47), 1541 Myedzidobrze! (PG 17, 434-435), obecnie Międzybórz, 5 km na SW od Książa.

1. 1449 n. pow. kośc. (PG 3, 95); 1510 n. par. Włościejewki (LBP 147).

2. 1404 Dobrogost [kaszt.] giecki [z Włościejewek] toczy proces z Sędziwojem Zaborowskim o granice między Rusocinem a M. i między Dobczynem a Wieszczyczynem (ZSW nr 789); 1416 Paszek Chrząstowski i Dobrogost [kaszt.] giecki w procesie z dziedzicami z → Jarosławek mają wytyczyć granicę między Jarosławkami, M. a Rusocinem (KoścZ 5, 151); 1450 kopiec narożny wsi M., Błożejewo i Malinie (KoścZ 14, 118); 1510 lasy → p. 5; 1513 granica M. z Jarosławkami (KoścZ 19, 103); 1541 błoto w Kiączynie przy granicy z M. (PG 17, 434-435).

3. Własn. szlach. 1394 Torek z M. śwd. (WR 3 nr 4).

1397 Marcin Międzyborski1Śląskie pochodzenie zarówno Wezenborgów, jak i Senwiczów, zdaje się sugerować, iż Marcin pochodził raczej z Międzyborza oleśnickiego, → uwaga. Śląscy Międzyborscy byli zdaje się spowinowaceni z Wezenborgami, od których przejęli rzadkie imię Peregryn oraz Frącek Senwicz z braćmi, Frącek Grabowieński i Ubysław Osiecki toczą proces z Hinczką Wezenborgiem i dziećmi zm. Bartosza [Wezenborga] wdy pozn. (Lek. 1 nr 2352).

1399-1406 Mik. Międzyborski, z M. (WR 2 nr 173, 229), także z Położejewa [obecnie Połażejewo, pow. pyzdr.], → Chaław, Chociczy [pow. pyzdr.], Konarzewa, Gonic, może też z → Mórki, a wiec brat Świętosława z → Iłowca2Bratem Świętosława z Iłowca był Mikołaj z → Mórki (Lek. 2 nr 2507). W jednej z zapisek w tekście występuje Mikołaj z Mórki, w nagłówku zaś nazywa się go Międzyborskim (Lek. 2 nr 2376). Można to tłumaczyć co prawda błędem pisarza, ale łączenie Międzyborskiego z Mórką znajduje potwierdzenie w zapisce z 1409 r. znanej tylko ze streszczenia Ciepluchy 165, gdzie w sprawie dot. Iłowca obok Świętosława Iłowieckiego występują jego bracia Mikołaj z Mórki i Mikołaj z Błożejewa; pomijając fakt, iż chodzi tu zapewne o jednego tylko Mikołaja, można przypuszczać, iż Cieplucha błędnie oddał nazwę Położejewo jako Błożejewo. Mik. Położejewski jest zaś dowodnie tożsamy z Międzyborskim. Iłowieccy byli h. Ostoja (podobnie pieczętował się w 1432 r. Jan z → Mórki). Przyjęcie identyczności Mik. Międzyborskiego z Móreckim wykluczyłoby możliwość upatrywania w nim (jak J. Wiesiołowski, o. c., s. 15-17), brata Peregryna z Międzyborza (na Śląsku → uwaga), protoplasty Pampowskich, skoro używali oni h. Poronia. Z drugiej strony zaś status Mikołaja, który mieszkał w dobrach posagowych żony w Gunicach, żył z dochodów czerpanych z funkcji sądowych i bodaj nie miał własnego majątku, zdaje się wskazywać, że i on był w Wielkopolsce tylko przybyszem, a więc mógł też pochodzić z Międzyborza śląskiego, 1404-06 wicechorąży w Pyzdrach, 1417-24 wicepodkomorzy, 1424-25 wicesędzia, 1427 wicechorąży, 1427-29 wicepodsędek w Kościanie (GUrz. nr C 685, 849, 794, 878, 821): 1399-1400 tenże toczy proces z Baworem [Wyskotą] z Drobnina, którego sługi oskarża o zabicie swego ojca (Lek. 2 nr 1184, 2365, 2432, 2556, 2573, 2606; KP nr 358); w tej samej sprawie tenże Mikołaj występuje jako s. Położejewskiego (Lek. 2 nr 2396, 2692); 1399 tenże toczy proces z Kąkolewskim o 150 grz. (Lek. 2 nr 2376; → Mórka); 1403 tenże przy pomocy świadków oczyszcza swą cześć naganiony przez Bawora Wyskotę (KP nr 1324); 1403-04 tenże toczy proces z Pietraszem z Gunic (ZS W nr 537; PyZ 1 k. 134v, 148); 1404-05 tegoż ż. Siechna z Gunic toczy proces ze Stachną z Gunic o podział spadku [w Gunicach] (PyZ 1 k. 158, 160, 164v, 179v); 1404 tenże zobowiązuje się zapisać swej ż. Siechnie 30 grz. tytułem wiana na swej cz. dóbr należnej z działów z braćmi; zobowiązuje się też nie alienować dóbr żony bez zgody jej bliskich; dopiero jeśli narodzi się im dziecko będzie mógł swobodnie dysponować dobrami (ZSW nr 714); 1405 tenże w sporze z Mieczkiem z Gunic, który dowodzi, że nie napadł na dom Mikołaja i nie czynił znamion [tj. znaków granicznych?] (WR 2 nr 261); 1406 tenże toczy proces z Dobrogostem z Marszewa o zranienie (WR 2 nr 271).

1404-16 Dobrogost z Włościejewek w procesach o granice M. → p. 2.

1449 Piotr Pasikoń z Włościejewek zapisuje swej ż. Małgorzacie po 350 grz. posagu i wiana na Włościejewkach i 1/2 Brzostowni i 1/2 M. (PG 3, 95).

1510 wieś M. pana Włościejewskiego (LBP 147).

1513 Hieronim Międzyborski czyli Sobawinski [niezident.]: Marcin Baranowski ma mu zapłacić 60 grz. za zabicie brata Zawiszy (MS 4 nr 10378).

1516 Andrzej archid. pozn. i Stanisław bracia rodzeni z Włościejewek zapisują kolegiacie w Bninie 5 grz. czynszu od sumy 60 grz. na swych dobrach, m. in. na M. (PG 15, 85); 1531 Wawrz. Włościejewski z ż. Anną Wrzesińską dziedzice m. in. w M. (PG 16, 467v).

1571 Stan. Sapieński z ż. Kat. Włościejewską (c. zm. Wawrz. Włościejewskiego) dokonuje ze Stan. Brodowskim podziału dóbr we Włościejewkach, Brzostowni i M. (PG 120, 833-835v); 1581 Marcin i Andrzej Brodowscy dziedzice 1/2 Włościejewek, M., Brzostowni oraz opust. Dąbroszyna (KoścZ 67, 117); 1583 Mik. Sapieński, Andrzej Brodowski dziedzice w M. (KoścZ 67, 777v-778); 1592 Andrzej Brodowski sprzedaje Mik. Bieganowskiemu Włościejewki, Brzostownię, M. i Jarosławki os. oraz Dąbroszyn opust. za 3150 zł (PG 23, 903).

1581 Andrzej karczmarz z M., Marcin Gorznik kmieć w M., Więcek sługa Marcina Karła kmiecia w M. (KoścZ 67, 777v-778).

1510 w M. 8 ł. os., 3 ł. opust., karczma, 3 zagr. → p. 5; 1530 pobór od 4 ł. (ASK I 3, 134); 1535 pobór od 1/2 ł. (ASK I 5, 142); 1563 pobór od 7 ł., 1 karczmy dor. (ASK I 4, 202v); 1581 pobór od 4 ł., 3 zagr., 2 rzem. (ŹD 87).

5. 1423 do uposażenia prebendy zw. Dalabuszki w kat. pozn. należy m. in. po 8 gr od ł. z M. (LBP 47); 1510 do uposażenia kan. Mik. Suskiego (prebenda zw. Dalabuszki) należy m. in. 6 wiard. z 6 ł. os. w M. (LBP 46).

1510 M. w par. Włościejewki: 8 ł. os., 3 ł. opust. niekiedy uprawiane, 1 karczma, 3 zagr. płacą po 4 gr, lasy; pleb. ma w M. 4 grz. czynszu i meszne; dzies. z M. pobiera Mik. Sobocki kan. pozn. (LBP 147).

Uwaga: Istnieje też Międzybórz k. Sycowa, na Śląsku, w księstwie oleśnickim, ale tuż przy polskiej granicy, z którego również pisała się rodzina rycerska (KObceRyc. 150-151; W. Häusler, Geschichte des Fürstenthums Oels, Breslau 1883, s. 417; J. Sinapius, Schlesische Curiositäten, t.1, Leipzig 1720, s. 634). Nie ma więc pewności, czy występujących w XIV i XV w. w Wielkopolsce Międzyborskich wywodzić można z naszego M., tym bardziej, iż – jak zdaje się wynikać ze zebranych przez nas materiałów – wieś ta już od początku XV w. należała do Pasikoniów z Włościejewek.

Na pewno z Międzyborza śląskiego pochodził Peregryn Międzyborski czyli Pampowski (z Pępowa), protoplasta rodziny Pampowskich (dziad star. Ambrożego), którego J. Wiesiołowski, Ambroży Pampowski – starosta Jagiellonów. Z dziejów awansu społecznego na przełomie średniowiecza i Odrodzenia, Wrocław 1976, s. 15-18, wywiódł z naszego M. Ani jednak przedstawiony przezeń materiał, ani informacje zebrane przez nas nie zawierają dowodu źródłowego na związek Peregryna z naszym M. Natomiast Peregryn z Międzyborza występuje wcześniej (1369) w otoczeniu księcia oleśnickiego (Wrocław, Archiwum Państwowe, rep. 33, 1A, s. 142-143). Peregryn ten widocznie osiadł następnie w Wielkopolsce, gdzie uzyskał jako posag ż. Małgorzaty, c. Dziersława Krzekotowskiego (→ Krzekotowice), wieś Pępowo i przyjął nazwisko Pampowski. Wskazać też trzeba, że jego herb Poronia (lilia) był niemal nieznany w Wielkopolsce; przypuszczać jedynie można, że pieczętowali się nim dziedzice zaginionego obecnie → Dębca k. Dolska (pieczęć z lilią jakiegoś Piotra wiszącą przy akcie tzw. konfederacji radomskiej z 1382 r. przypisać można występującemu w tym dok. Piotrkowi Dębickiemu: Wp. 3 nr 1807; Wp. 4 il. 63; zob. J. Wiesiołowski, o. c., s. 14); później Pampowscy przyjęli podobny nieco h. Gozdawa. W Wielkopolsce tułała się w czasach nowożytnych tradycja, iż Dzierżanowscy h. Gozdawa przybyli ze Śląska i nosili pierwotnie w herbie 2 lilie; nie mamy jednak dowodu, by Dzierżanowscy mieli cokolwiek wspólnego z Pampowskimi (J. Wiesiołowski, o. c., s. 13).

Nic wspólnego nie ma z M. (przypisany tu przez J. Wiesiołowskiego, o. c., s. 15) Świętosław występujący w 1393 jako „de Medziveszu” (WR 1 nr 139; w Lek. 1 nr 1369 błędnie „Medzibeszu”): pochodził on bowiem oczywiście z Międzylesia (w pow. kcyń., a może z zaginionego Międzylesia w pow. kal.?) i nic nie wskazuje, by można go było identyfikować ze Świętosławem Położejewskim (jak uczynił to Wiesiołowski).

K 2, 505 łączy z M. Wincentego „de Niezyborz” występującego w 1432; w rzeczywistości jednak chodzi w Wincentego de Raczyborz (PyZ 7, 82), a więc pewnie z Raciborowa.

1 Śląskie pochodzenie zarówno Wezenborgów, jak i Senwiczów, zdaje się sugerować, iż Marcin pochodził raczej z Międzyborza oleśnickiego, → uwaga. Śląscy Międzyborscy byli zdaje się spowinowaceni z Wezenborgami, od których przejęli rzadkie imię Peregryn.

2 Bratem Świętosława z Iłowca był Mikołaj z → Mórki (Lek. 2 nr 2507). W jednej z zapisek w tekście występuje Mikołaj z Mórki, w nagłówku zaś nazywa się go Międzyborskim (Lek. 2 nr 2376). Można to tłumaczyć co prawda błędem pisarza, ale łączenie Międzyborskiego z Mórką znajduje potwierdzenie w zapisce z 1409 r. znanej tylko ze streszczenia Ciepluchy 165, gdzie w sprawie dot. Iłowca obok Świętosława Iłowieckiego występują jego bracia Mikołaj z Mórki i Mikołaj z Błożejewa; pomijając fakt, iż chodzi tu zapewne o jednego tylko Mikołaja, można przypuszczać, iż Cieplucha błędnie oddał nazwę Położejewo jako Błożejewo. Mik. Położejewski jest zaś dowodnie tożsamy z Międzyborskim. Iłowieccy byli h. Ostoja (podobnie pieczętował się w 1432 r. Jan z → Mórki). Przyjęcie identyczności Mik. Międzyborskiego z Móreckim wykluczyłoby możliwość upatrywania w nim (jak J. Wiesiołowski, o. c., s. 15-17), brata Peregryna z Międzyborza (na Śląsku → uwaga), protoplasty Pampowskich, skoro używali oni h. Poronia. Z drugiej strony zaś status Mikołaja, który mieszkał w dobrach posagowych żony w Gunicach, żył z dochodów czerpanych z funkcji sądowych i bodaj nie miał własnego majątku, zdaje się wskazywać, że i on był w Wielkopolsce tylko przybyszem, a więc mógł też pochodzić z Międzyborza śląskiego.