MÓRKOWO

1362 kop. 1504, 1388 or. Morkowo (Wp. 3 nr 1474, 1883), 1403 Morcowo (ZSW nr 586), 1406 Morka (Wp. 5 nr 94), 7 km NE od Święciechowy.

1. 1362 ziemia pozn. (Wp. 3 nr 1474); 1500 n. pow. kośc. (PG 12, 117v); 1405 n. par. własna (ACC 1, 150v); 1510 dek. Kościan (LBP 134).

2. 1362 M. pod (prope) Kościanem (Wp. 3 nr 1474); 1410 zapowiedź, 1449 granice między M., Smyczyną i Wilkowem [Niemieckim, obecnie Wilkowo Leszczyńskie], 1563, 1580 młyny → p. 3; 1619 gran. z Lipnem, mł. Kobelnik, las → p. 5.

3. Własn. szlach. 1362 Andrzej i Piotr z Drzeczkowa → p. 4; 1388 [imię nieczytelne] z M. wraz z dziedzicami Drzeczkowa, Woliszewa, Wilkowa i Karmina zezwalają na przeprowadzenie przez Jana i Macieja z Jezierzyc rowu z wodą, który ciągnąć się ma od Grodnicy i Piwniczysk oraz Sulewa [obecnie Sulejewo, k. Osiecznej] przez ich wsie Sulewo, Woliszewo, Chełkowo i → Karmin (Wp. 3 nr 1883).

1401 Jan Stopacz z M. [także z Czacza, Klonowca, Koszanowa, Żakowa] toczy proces z żupcami z Kościana w sprawie jego człowieka z Czacza, którego powiesili mieszczanie kośc. (ZSW nr 216); 1401 tenże ma postawić w sądzie 7 ławników z M., którzy zaświadczą, że zgodnie z prawem przyprowadził konia ze swej dziedziny [M.] do Grunowa (KoścZ 1, 145); 1401-1406 tenże z M. (KoścZ 1, 147; ZSW nr 586; Wp. 5 nr 94); 1410 tenże zapowiada drogi (vie indirecte), pastwiska, lasy i in. pożytki w swych dobrach M., Żakowo i Klonowiec (KoścZ 3, 147v).

1418 rycerz Mikołaj z M. śwd. (DBL nr 149, 150; Wp. 5 nr 277).

1424 Janusz Krakwicz z M. → niżej: kmiecie.

1428-29 Jan z M., Morkowski (KoścZ 9, 51v): 1429 tenże wyznacza Tomaszowi Koszowi [sołtysowi w Świerczynie] termin procesu ze swoim poddanym Skawruchem, któremu Tomaszowi ma zająć dobra (pignoracio) wartości 9 wiard. (KoścZ 9 k. 151, 167).

1437 Małg. Morkowska toczy proces z Mikołajem i Janem ze wsi Olsze (KoścZ 12, 7).

1444 Stanisław z M. → p. 5.

1448-69 Jan z M., Morkowski [zapewne różny od Jana występującego 1428-29]: 1448 tenże toczy proces z Katarzyną ż. Mik. Wilkowskiego, która ma okazać dok. swej oprawy na Smyczynie (KoścG 1, 149-149v); 1448 tenże toczy proces z Janem, Piotrem i Mikołajem braćmi z Wilkowa [Niemieckiego] raz z [ich kmieciem] prac. Stefanem z Wilkowa; Wilkowscy toczą proces z prac. Wojciechem z M. [kmieciem tegoż Jana] (KoścZ 15, 346-347); 1449 tenże zawiera ugodę ze wspomn. braćmi z Wilkowa w sprawie wszystkich sporów, gwałtów, zranień, napaści na dom, zasadzek na drodze i ran zadanych kmieciom; sporne granice między M., Smyczyną i Wilkowem wytyczą arbitrzy; strony mają przestrzegać ugody pod zakładem 500 grz.; za Jana ręczą: Jan Rydzyński, Jan Bronikowski, Mik. Dokowski, Jan Piekarski, Mac. Klonowski, Jakub Grobski, Winc. Kargowski, Jerzy Szczepankowski, Mik. Wąbiewski (KoścG 1, 155-156); 1450 tenże kwituje wspomn. braci z Wilkowa z zapłaty 150 zł za zranienie (KoścZ 14, 28v); 1465 tenże zapisuje z zastrz. pr. wykupu Janowi altaryście w Grobi 2 grz. czynszu od sumy głównej 30 grz. na M. (ACC 44, 25v); 1469 tenże toczy proces z Benedyktem s. Stan. Pampowskiego [z Pępowa] i jego stryjem Janem [z Pępowa] komandorem domu joannitów pod Poznaniem (KoścZ 15, 381).

1461 Wojciech z M. zapisuje na fundację altarii w kościele par. w Grobi 1 1/2 grz. czynszu na M. (AE II 32-32v); 1462 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Stefanowi Chybskiemu kan. [kat.] pozn. 7 grz. czynszu od sumy głównej 84 grz. (PG 6, 123v).

1498 Katarzyna i Anna z M. ze swych dóbr po zm. ojcu [Janie] w M. wystawiają na wyprawę turecką zastępców w poczcie Bernarda Starkowieckiego (ExpBel. nr 593); 1499, 1503 Annie Morkowskiej jej mąż Nanker Dłuski zapisuje po 250 zł posagu i wiana (WsG 1 k. 19, 43-43v); 1500 Kat. Morkowska ż. Bernarda Starkowieckiego w asystencji stryjów Tomasza Wilkowskiego i Mik. Dłuskiego oraz wuja Jana Pierzcheńskiego sprzedaje Nankerowi Dłuskiemu 1/2 M. za 600 zł węg. (PG 12, 117v); tejże Katarzynie jej mąż Bernard zapisuje po 800 zł węg. posagu i wiana (PG 12, 118); 1518 Annie c. zm. Jana Morkowskiego zapisuje jej mąż Nanker Dłuski po 200 zł posagu i wiana na 1/2 M. i cz. Smyczyny (PG 15, 260v); 1523 Nanker Dłuski daje swej ż. Annie Morkowskiej 1/2 M. i cz. Smyczyny (PG 15, 519v); 1540 Anna Morkowska daje swym ss. Wojciechowi i Mac. Dłuskim całą wieś M. (1/2 dziedz., 1/2 podarowaną jej przez męża Nankera Dłuskiego) oraz cz. Smyczyny opust.; Wojciech i Maciej dają jej całe Olbrachcice oraz zapisują 10 grz. i 2 małd. pszenicy rocznie ze swych dóbr (WsG 3, 7v-9).

1564 wieś M. pana Dłuskiego → p. 5, 1580 Nanker Dłuski → niżej.

1583 płatnicy poboru: Nanker Kotwicz Dłuski i Mac. Rostworowski (Piotrkowska 1 nr 383).

1530 pobór od 7 ł., od karczmy 3 gr (ASK I 3, 127v); 1563 pobór od 17 ł., 1 karczmy dor., 2 [młynów] korzeczników dziedz. o 2 kołach, 5 komor. (ASK I 4, 175v); 1564 M. ma 10 1/2 ł. → p. 5; 1580 pobór z działu Nankera Dłuskiego: od 7 1/4 ł., 1/4 karczmy dor., 6 zagr., od 3 komor. po 8 gr, od 3 komor. po 2 gr, [owczarza z] 29 owcami, młyna dor. o 1 kole (ŹD 76; ASK I 6, 255v).

1424 Dorota c. Grzegorza z M. toczy proces z Bartoszem sługą (familiaris) Janusza Krakwicza dziedzica w M.: Dorota zawarła związek małżeński z Marcinem Kijewicem z Lipna, a Bartosz sprzeciwia się temu, twierdząc iż wcześniej już stała się jego żoną (ACC 7, 133); 1448 prac. Wojciech z M. → wyżej.

4. 1362 król Kazimierz ze względu na wierne służby Andrzeja burgr. pyzdr. i jego brata Piotra dziedziców w Drzeczkowie, przenosi ich wsie Drzeczkowo, M., Sulewo [obecnie Sulejewo k. Osiecznej], Wolikowo [obecnie Wolkowo k. Osiecznej], Łącko pod Kościanem w ziemi pozn. na pr. średzkie i nadaje im imm. ekon. oraz sąd. (Wp. 3 nr 1474).

5. 1405-08 Marcin pleb. w M. (ACC 1, 150v; ACC 2, 101v).

1442-46 Andrzej pleb. w M. (Now. 2, 431): 1442 tenże ma z wyroku bpiego zapłacić kary: 3 grz. za to, iż odwiedzał karczmy oraz 3 grz. za to, iż utrzymywał w swym domu podejrzaną kobietę (AC 2nr 1142); 1444 tenże toczy proces ze Stanisławem z M.; Stanisław pozywa plebana o to, iż ten rozpowiada o nim oszczerstwa: jakoby chciał podpalić dom plebana, jakoby zabrał mu księgi i sprzedał w Głogowie, jakoby oblegał go w jego domu i zastraszeniem zmuszał do opuszczenia M. i sprzedaży dóbr tutaj; pleb. odpowiada, że został publicznie zniesławiony, gdyż Stanisław zarzucił mu jawny nierząd z pewnymi kobietami z M. (AC 2 nr 1179); 1450-51 temuż byłemu plebanowi w M. aktualny pleb. Mikołaj ma płacić roczną pensję 1 1/2 grz. z powodu starości tak długo, aż Andrzej uzyska inne beneficjum (AE I k. 35, 174).

1446-51 Mikołaj, do 1465 Paweł, od 1465 Żegota, 1468-80 Wojciech, 1484-91 Maciej, 1493 Michał plebani w M. (Now. 2, 431).

1510 par. M. [formularz nie wypełniony] (LBP 134).

1516 dominikanin Benedykt komendarz kościoła w M. (AC 2 nr 1700); przed 1523 Jerzy Hasse komendarz kościoła w M. (Now. 2, 431).

1564 dzies. z 10 1/2 ł. w M. pana Dłuskiego dla bpa pozn. (IBP 305).

1619 kościół par. w M. pod wezw. Wszystkich ŚŚ., odzyskany przed ok. 15 laty z rąk innowierców; kościół był wcześniej często przejmowany przez innowierców, a nawet opuszczony, tak że popadł niemal w ruinę; odbudowali go dziedzice innowiercy; obok kościoła stara dzwonnica z 2 dzwonami, cmentarz i kostnica; uposażenie plebana: 8 zagonów roli ku Radomicku aż do granic z Lipnem, 27 zagonów na skotnicach, 1 ł. w użytkowaniu, ogród koło domu wraz z łąką i stawkiem; meszne od 7 kmieci po 7 ćw. pszenicy i owsa, a z 2 ł. opust. 2 ćw. pszenicy i owsa; z mł. Kobelnik 4 ćw. mąki (w tym roku 9 ćw.); tytułem dzies. od dziedzica 1 małd. pszenicy lub podług umowy; pleb. ma pr. wyrębu drzewa w lesie dziedzica; pleb. utrzymuje rektora szkoły; pleb. w M. sprawuje duszpasterstwo w opust. od ok. 10 lat kościele w Lipnie (AV 4, 138-140).

7. SzPozn. 234-235.

8. Grodzisko stożkowate z XV-XVI w. (Hensel 4, 124-125; Fontes 32, woj. leszczyńskie nr 57).

Uwaga: Nie wiemy, czy z naszym M. łączyć można Piotra Morkowskiego, który w 1524 wystąpił jako stryj Doroty Jutroskiej (PG 16, 13). Istnieje w Polsce kilka in. miejscowości, od których mogło zostać urobione takie nazwisko (np. Morgowo w dzisiejszym woj. toruńskim, Murkowo w woj. płockim i częstochowskim).