1285 or. Nalko (Wp. 1 nr 557; Wp. 4 s. 39), 1360 Nalka (Wp. 3 nr 1425), 1364 Nalco (Wp. 3 nr 1520), 1443 Nyaleczsky Mlyn (KoścZ 12, 292), 1446 molendinum Nyaleczski (KoścZ 12, 738), 1530 Nialek (ASK I 3, 135), młyn na rz. Dojcy, ok. 0,5 km na W od Wolsztyna, na przesmyku między Jeziorami Berzyńskim (→ Niałeckie Jezioro) a Wolsztyńskim (→ Karpicko).

1. [Pow. kośc.]

2. 1446 pal wbity w rz. Dojcę poniżej młyna N. oznacza granicę Komorowa i Byrzyny (KoścZ 12, 738); 1449 poniżej mł. N. nal. do opata z Obry zaczyna się granica Wolsztyna z → Niałkiem Wielkim.

3. Własn. klasztoru w Obrze. 1285 ks. Przemysł II zaświadcza, że komes Luder z Komorowa z s. Peregrynem zezwolili opatowi z Obry na budowę i naprawy mł. w Niałku i sprzedali mu pr. zagrodzenia strugi [Dojcy] płynącej od jez. Karpicko [obecnie Jez. Wolsztyńskie] i zbudowania jazu na bagnie, przez które struga ta płynie przez wieś Komorowo i mł. N.; klasztor może brać drewno z dziedziny [Komorowo] na naprawy jazu; Luder i Peregryn mają dożywotnio pr. mielenia zboża w młynie [N.] bez opłat, co jednak nie będzie przysługiwać ich dziedzicom (Wp. 1 nr 557; Wp. 4, 3940; wg Krasonia78-79 jest to fals.); 1286 ks. Przemysł II zaświadcza, że opat z Obry dał rycerzowi Burchardowi wieś Żodyń, a otrzymał w zamian mł. N. na strudze Dojcy w dziedzinie Karpicko wraz z przyległościami (Wp. 1 nr 566).

1360 opat z Obry zawiera ugodę z Peregrynem z → Karpicka; Peregryn m. in. nie ma pr. mielenia zboża w mł. N. bez uiszczania opłaty (Wp. 3 nr 1425); 1364 wyrok sędziego pozn. w procesie opata z Obry ze Świętomirem z Komorowa: Świętomir powinien zburzyć mł., jaki zbudował, opat zaś może brać drewno i piasek z dóbr Świętomira na naprawę jazu (structura), który zbudował na bagnie, jakie ciągnie się z Karpicka przez Komorowo do Niałka [Wielkiego] i to pobierając piasek i wycinając zarośla w dobrach Świętomira; Świętomir i jego następcy nie mają pr. mielenia zboża w młynie N. bez uiszczania opłaty (Wp. 3 nr 1520); 1365 król Kazimierz potwierdza wspomn. dok. z 1360 (Wp. 3 nr 1535).

1420-24 opat z Obry toczy proces z Marciszem (Marcinem) z Komorowa: 1420 każda ze stron ma postawić po 2 cieśli i 2 szlachciców, którzy ocenią, czy w młynie [N.] między Niałkiem [Wielkim] a Komorowem podniesiono wodę powyżej dotychczasowego poziomu; Marcin dowodzi, że opat winien spuścić wodę w swym młynie (WR 3 nr 852; KoścZ 6 k. 71, 85, 123; KoścZ 5, 247v; KoścZ 6 k. 71, 85, 123; KoścZ 8 k. 247, 289); 1421 król poleca sądowi w Kościanie nie rozpatrywać sprawy opata z Obry z Marcinem z Komorowa o mł. w N. (Wp. 8 nr 919); 1424 sąd utrzymuje w mocy dok., opat ma w sprawie mł. w N.; woda w [tymże] mł. na rz. Dojcy poniżej Komorowa ma być utrzymywana na obecnym poziomie, chyba że przyjdzie powódź; młynarz opata może na potrzeby młyna brać drewno i ziemię z Komorowa; opat ma zapłacić Marciszowi 12 grz. i 4 małdr. żyta; sprawę o dęby i podniesienie [wody w] mł. sąd umarza (KoścZ 8, 96).

1431 król Władysław zatwierdza przywileje kl. w Obrze, m. in. dok. z 1285 (Wp. 5 nr 523).

1436 opat z Obry toczy proces z Mik. Brodzkim [z Karpicka] o wzniesienie młyna¹Krasoń 126, odnosi przekaz ten do mł. → Ruchocina Gać 5 km na N od Wolsztyna, położonego na Dojcy powyżej Karpicka (erreccio molendini) [może chodzi o podniesienie wody w młynie?] (KoścZ 11, 197v); 1443 opat z Obry toczy proces z Wincentym z Tłok i Jakubem z Karpicka jego bratem; strony mają postawić młynarzy z Obornik i Poznania, którzy ocenią, czy to opat podniósł wodę w swym N.M., czy też Stary Młyn i Nowy Młyn Karpicki są szkodliwe dla młyna opata (KoścZ 12, 292); 1446-49 → p. 2.

1456 opat z Obry pozywa Jana Iłowieckiego [z Wolsztyna] o zniszczenie grobli przy jeziorze Niałeckim i młynie N. w Chorzeminie (KoścZ 27, 222v-223); 1500, 1502 Piotr Iłowiecki z Wolsztyna odstępuje opatowi z Obry grunt przed N.M., który od dawna nal. do tegoż mł. klasztornego; opat zwalnia w zamian za to Piotra od roszczeń z powodu gwałtów, jakie ten popełnił; w 1535 sąd ziemski kośc. transumuje akt z 1502 (KoścZ 18, 46v; Cystersi Obra 51, 250-251, dawniej B 3, 250-251; AAP sygn. AZ 4/3, 21; Hock. 3, 542); 1546 opat z Obry pozywa Jana Iłowieckiego o zniszczenie grobli k. [Niałeckiego] Jez. i k. N.M. w Chorzeminie oraz o spuszczenie wody, co spowodowało, że mł. k. jeziora nie przynosił dochodu przez kilka tygodni (KoścZ 27, 222v-223).

1449! (recte 1549) Andrzej Górka star. [gen. wlkp. 1536-51] nadaje klasztorowi w Obrze przywilej w sprawie mł. N. i jazu na bagnie między Komorowem a młynem (Cystersi Obra 51, 305, dawniej B 3, 305); 1549 Maciej młynarz z N.M. zeznaje, że mąkę z jego młyna zabrał szl. Jan Krotoski (KoścG 9, 233v-234).

1530 pobór z [mł.] N. od 2 kół po 6 gr (ASK I 3, 135).