1394 or. Parvum Nalko (Lek. 1 nr 1763), 1400 Nalek (WR 1 nr 436; KP nr 90), 1403 Minor Nalko (KP nr 1523), 1408 Nalko Minus (KoścZ 3, 89), 1420 Nyalek (KoścZ 5, 235v), Minor Nyalko (KoścZ 6, 113v-114), Minor Nyalek (KoścZ 6, 118v), 1423 Nalki (PZ 7, 63v), 1423 Naleczsko (PZ 7, 87), 1432 [dopełniacz] Małego Nyaku! (WR 3 nr 1454), 1456 kop. 1646 Minus Niałko (Cystersi Obra 51, 253-254, dawniej B 3, 253-254), 1473 Myali Nyalek (KoścZ 16, 18v), 1530 Nialek (ASK I 3, 135), 4 km SSW od Wolsztyna.

1. 1445 n. pow. kośc. (PG 2, 115v); 1581 n. par. Kiebłowo (ŹD 75).

2. 1404-30 granice N.M. z Nieznowicami i → Niałkiem Wielkim; 1417, 1428 granice z Kiebłowem (Cystersi Obra 51 s. 281, 283, 284, dawniej B 3 s. 281, 283, 284); 1418-22 Więcoszka Niałecka i jej dzieci toczą proces z dziedzicami Kiebłowa o granice między N. i Kiebłowem i o zajęcie [→ Niałeckiego] Jez. (KoścZ 4, 405; KoścZ 5 k. 232, 235v; KoścZ 7 k. 35, 61); 1422 Więcoszka z M.N. toczy proces z Janem z → Niałka Wielkiego o granice obu wsi Niałek; 1425, 1428-30 Jan z M.N. i jego bracia toczą procesy o granice z Henrykiem z → Niałka Wielkiego; 1456 granice Obry z Kiebłowem i M.N. (Cystersi Obra 51, 253-254, dawniej B 3, 253-254); 1527 rozgraniczenie dóbr kiebłowskich Małg. Kiebłowskiej wd. po Mik. Potulickim od dóbr klasztoru w Obrze; od kopca narożnego wsi Niałek Wielki, N.M. i Obra granica biegnie łąkami wsi N.M. między rz. Dojcą a winnicą aż do jez. Radusz; opat ma pr. swobodnego wypasu na tych łąkach, a zrzeka się na rzecz Kiebłowskich jez. Radusz (PG 73, 603-605; Cystersi Obra 51, 240-244, dawniej B 3, 240-244; → Kiebłowo); 1632 kopiec narożny N.M., Kiebłowa, Obry i Niałka Wielkiego stoi przy wypływie rz. Dojcy z Jez. Niałeckiego; stąd granica biegnie rz. Dojcą aż do miejsca byłego mostu Kiebłowskiego, przy czym oba brzegi Dojcy nal. do Kiebłowskich; od miejsca byłego mostu granica biegnie lewym brzegiem Dojcy aż do pala wbitego 73 łokcie od jez. Radusz w stronę Kiebłowa (PP 6, 128-134v).

1420 n. jezioro → Niałeckie Jezioro.

3. Własn. szlach. 1394-1408 procesy o 1/2 N.M. między Janem z → Jaromierza, Mikołajem z → Kozłowa [k. Buku] oraz Janem, Wawrzyńcem i Zawiszą z Kozłowa a Tomaszem z Koźla i Lipnicy, Marcinem z Ceradza, Nitartem z Gorzycy [k. Międzychodu], Wojciechem z Rzeszotarzewa [obecnie Rostarzewo]¹W procesach tych wyraźnie jedną stronę stanowią Marcin, Nitart i Wojciech, drugą zaś Jaromirski oraz Kozłowscy, przy czym Jan Jaromirski jest dowodnie różny od Jana Kozłowskiego (MHP nr 93; KoścZ 3, 89v). Wydaje się, że w procesach z Jaromirskim i w procesach z Kozłowskimi chodziło o różne połowy N.M.: Nitart Gorzycki procesował się z Kozłowskimi i z Jaromirskim o 1/2 N., a w 1408 odstąpił wobec nich od swych pretensji do całego N. Kozłowscy i Jaromirscy byli bodajże bardzo blisko spokrewnieni (→ przyp. 2), obie rodziny używały herbu Jeleń (Kiebłowski: MHP nr 93). Nie uwzględniamy podanego przez KR 2, 157 pod 1401 procesu Mik. Kozłowskiego z Andrzejem Rakoniewskim o 1/2 N.: w rzeczywistości bowiem chodziło o 1/2 wsi Łąkie (KoścZ 1, 140v):

1394-1408 Jan Jaromirski (KoścZ 3, 45): 1394-1400 Jan Jaromirski toczy proces z Tomaszem Kozielskim o dziedzinę P.N.: 1394 sąd na życzenie Tomasza pozwał wszystkich, którzy mają pr. do tych dóbr, ale nikt się nie zgłosił (Lek. 1 nr 1763); 1400 Jan uzyskuje dziedzinę P.N., zostawiając jednak Tomaszowi oprawę [czyją?], tzn. 20 grz. jakie J[an] Bryl [z Sowin] ma zapisane na 1/2 Gorzycka (KP nr 43); 1400 Tomasz Lipnicki [Kozielski] dowodzi, że jego (Tomasza) siostra wniosła 100 grz. posagu do N. (WR 1 nr 436; KP nr 90); 1403 tenże Jan toczy proces z Marcinem Ceradzkim o 1/2 M.N. (KP nr 1451, 1523); 1404 tenże Jan toczy proces z Nitartem [z Gorzycy k. Międzyrzecza] o 1/2 M.N. (KP nr 1928); 1406 tenże Jan toczy proces z Wojc. Rzeszotarzewskim o 1/2 M.N. (KoścZ 3, 43v) i 1407 dowodzi, że ma lepsze pr. bliższości do tych dóbr niż Wojciech (WR 3 nr 347); 1407 tenże toczy proces z Małgorzatą c. Nitarta o 1/2 N. (KoścZ 3, 73v); 1408 tenże w procesie z Nitartem → niżej: Kozłowscy; 1408 Marcin Ceradzki dowodzi, że nie brał od tegoż Jaromirskiego pieniędzy za N. (WR 1 nr 640).

1403 Mik. Kozłowski²Mik. Kozłowski był być może bratem Jana Jaromirskiego. Mik. Kozłowski bowiem w pewnej zapisce występuje jako brat Jana z Jarogniewic (KoścZ 1, 140v); żadne inne źródło nie potwierdza takiego pokrewieństwa (w haśle → Jarogniewice niesłusznie zidentyfikowano Kozłowskiego z występującym współcześnie Mik. Jarogniewskim), wątpliwości budzi natomiast fakt, iż Jarogniewscy używali h. Szaszor, Kozłowscy natomiast h. Jeleń (tak samo jak Jaromirscy). Zważywszy zauważalne skądinąd związki Kozłowskich i Jaromirskich (współdziedziczenie w N.M., rozliczenia z 1415), przypuszczać można, że w rozważanej zapisce pisarz omyłkowo napisał „de Jarogneuicze” zamiast „de Jaromierz”. Mik. Kozłowski byłby zatem bratem Jana Jaromirskiego (ten w 1379 występuje z bratem Mikołajem: Wp. 4 nr 2070) toczy proces z Marcinem z Ceradza o N. (KP nr 1325).

1406 Jan z Kozłowa z braćmi toczy proces z Wojc. Rzeszotarzewskim o 1/2 N.; Jan stwierdza, że w tej sprawie pozwał go już Marcin Ceradzki (KP nr 2675).

1407 [Jan] dz. Kozłowa toczy proces z Nitartem, który dowodzi, iż nie dopuścił, by ojciec Kozłowskich posiadał 1/2 N. w spokoju 3 lata (WR 3 nr 346); 1408 Jan, Wawrzyniec i Zawisza z Kozłowa w procesie z Nitartem z Gorzyc uzyskują 1/2 N.M., a sąd unieważnia dok. Nitarta w sprawie tych dóbr; Nitart oraz jego zięć Wojtek odstępują od roszczeń do całego N. wobec Jana z Kozłowa z braćmi oraz Jana Jaromirskiego (KoścZ 3, 89-89v).

1415 Sędziwój z Wróblewa w imieniu brata Mikołaja i swej matki Boguchny z Jaromierza i N. [zapewne siostra Jana Jaromirskiego] w procesie z Wawrz. Kozłowskim uzyskuje 1/3 sumy 100 grz., tj. 33 grz. i 8 sk. (KoścZ 4, 182).

1415 Jan, Sędziwój, Małgorzata, Więcoszka i Agnieszka z N. dzieci zm. Jana Jaromirskiego uzyskują w procesie z Janem Międzychodzkim sumę 130 grz. (KoścZ 4, 182); 1422 Małgorzata, Więcoszka, Agnieszka, Jan i Sędziwój dzieci pani [Więcoszki] Małeckiej toczą proces z Abrahamem Kiebłowskim [najpewniej o granice, → p. 2] (KoścZ 5, 356v; KoścZ 7, 35); 1422-23 Jan, Sędziwój, Małgorzata i pozostałe dzieci Janusza z M.N. toczą proces z Mościcem ze Stęszewa i Międzychodu (PZ 7 k. 53, 63v, 87), a 1423 z Janem Goliaszem z Międzychodu o sumy [raz podano 100, raz 130 grz.] jakie ma on u Mościca ze Stęszewa (PZ 7 k. 88, 93v); 1425 Jan z M.N. → p. 2; 1428 Jan Niałecki (KoścZ 8, 468); 1428-30 Jan i Sędziwój z M.N. toczą proces o granice z → Niałkiem Wielkim (p. 2); 1430 Jan → Niałeckie Jez.; 1430 Jan z M.N. toczy proces z Wojc. Izdbieńskim (KoścZ 9, 264v).

1416-22 Więcoszka (Więcława) [Jaromirska ze Strzelc w par. Ptaszkowo] wd. po Januszu z M.N.: 1416 sąd utrzymuje ją w pr. do oprawy na 1/2 M.N. i oddala roszczenia Wawrz. Kozłowskiego (KoścZ 5, 200); 1416 Więcoszka Niałecka wd. po Januszu Jaromirskim toczy proces z Budzem kmieciem z Sepna o 18 kóp zboża (KoścZ 4, 136); 1418 taż toczy proces z Hermanem opatem z Obry o zajęcie jej rz. Dojcy i zniszczenie jazu, z którego miała 4 grz. rocznego dochodu (KoścZ 4, 391v; WR 3 nr 715); 1418-22 taż → p. 2; 1420 taż toczy proces z Dziersławem starszym [urzędnikiem zamkowym] z Kiebłowa (KoścZ 6, 113).

1423-26 Mik. Będlewski: 1423-24 tenże przedkłada dok. nabycia dziedzin M.N. i Nieznowice od Mikołaja i Piotra braci z Niałka Wielkiego i zostaje on utrzymany w mocy wbrew roszczeniom Wyszaka i Henryka z Żegrowa (KoścZ 5, 440; KoścZ 8 k. 1bv, 10v); 1426 tenże toczy proces z Małgorzatą niegdyś z M.N. i jej s. Piotrem pozwanymi z pieniędzy, jakie mają u Henryka Kotwicza, o kupno N. i Nieznowic (KoścZ 8, 236).

1425-30 Wojc. Niałecki (KoścZ 9, 189v): 1425 tenże toczy proces ze Szczepanem (Stephanus) Skoczkiem kmieciem z Siedlca [k. Wolsztyna], któremu zajął zbiory w M.N.; sąd orzeka, że kmieć może je odebrać i zabrać do Siedlca (KoścZ 8, 195); 1425 tenże toczy proces z Mikołajem altarystą z Kościana (ACC 8, 102); 1428-29 tenże toczy proces z Abrahamem Zbąskim, którego pozwał o napad na Karpicko (KoścZ 9 k. 31, 46v, 82v-83, 159, 217v); 1428 tenże zastępuje w sądzie panią Tuchorską (KoścZ 9, 75); 1429 tenże z M.N. toczy proces z Mikołajem młynarzem ze Zbąszynia o obrazę (KoścZ 9, 217v); 1430 tenże toczy proces z Agnieszką Niałecką oskarżony o zgwałcenie [tejże?] siostry swej żony (KoścZ 9, 282v); 1432 tenże niegdyś [tzn. zm.?] z M.N. → Niałek Wielki: Henryk Kotwicz.

1445 Abraham Kiebłowski zapisuje swej ż. Katarzynie posag i wiano na Byrzynie i N.M. z Jez. → Niałeckim (PG 2, 115v), 1451 na Kiebłowie, Byrzynie i N.M. (PG 4, 34), a 1485 na 1/2 Kiebłowa i całych wsiach N. z 1/2 jeziora oraz Byrzyna (PG 10, 22); 1473 M.N. w dobrach kiebłowskich (KoścZ 16, 18v); 1503 Abraham Kiebłowski sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Janowi Pigłowskiemu altaryście w Osiecznej 3 grz. czynszu od sumy 40 grz. na M.N. i Wroniawach (PG 12, 269); 1510 wzm. o tym czynszu (LBP 216).

1527 Małg. Kiebłowska wd. po Mik. Potulickim → p. 2; 1529 taż sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Zofii, Dorocie i Annie cc. Mik. Potulickiego [i swoim] dobra Kiebłowo, w tym m. in. wieś N. (PG 16, 289v).

Pobór: 1530 od 4 ł., od karczmy 3 gr [inne łany nie płacą z powodu] spalenia (ASK I 3, 126v); 1563 od 5 ł., od karczmy dziedz. (ASK I 4, 171v); 1581 od 4 ł., 3 zagr., od jednej komornicy 2 gr, od drugiej 12 gr (ŹD 75; ASK I 6, 506v).

5. 1603-07 wieś M.N. w par. Kiebłowo; dzies. i meszne płacona jest plebanowi (AV 3, 15v-16).

8. Ślady osad: z VII-X i XII-XIII w. znalezione na południowo-wschodnim brzegu jeziora, oraz z X-XIII w. ok. 500 m na SW od wsi, nad jeziorem (Hensel 4, 168).