NIEBORZA

1312 kop. 1646 Neboriz (Wp. 2 nr 951), 1380 fals.? 1546/47 Neborza (Wp. 3 nr 1782), 1401 kop. XVI w. Nieborza (Wp. 7 nr 404), 1406 or. Neborza (ZSW nr 1107), 1431 Nyeborza (Cystersi Obra 2), 10,5 km na NW od Wolsztyna.

1. [Pow. kośc.]; 1380 n. par. Siedlec (Wp. 3 nr 1782, → p. 5).

2. 1404-34 zapowiedzi → p. 3.

1521 kopiec narożny dzielący wsie Jaromierz, N. i Wojciechowo stoi w borze nad strugą Siekierki (KoścZ 24, 153v-154v); 1537-38 Piotr Kosicki pozywa opata z Obry o zbudowanie grobli w N. i spiętrzenie wody, która zalewa łąki i role w Karnie (KoścZ 26 k. 2v-3v, 69v); 1540 rozgraniczenie m. Kopanica i wsi Jaromierz, Żodyń, N. i Wojciechowo; wspomn. kopiec zw. Siekiercza Struga stojący na końcu wsi Jaromierz k. bagna (lutum) zw. Jelenia (KoścG 8, 430v-431).

3. Własn. rycerska, następnie kl. cystersów w Obrze. 1312 Mik. Bodzęcic [z → Kiebłowa] wraz z ż. Małgorzatą nadaje klasztorowi w Obrze mł. Ruchocina Gać oraz dziedziny N. i Ercelino1Nazwa trudna do zidentyfikowania. Ercelino tożsame jest zapewne z wsią Reschelin, którą w 1262 komes Przybysław z Lutomi nadał Obrze (Wp. 1 nr 404). K 3 s. 125, 132, 139, nie był pewien, czy przekazy te odnieść należy do Rokszyna (k. Lutomia, obecnie zaginionego), czy też do Reklina sąsiadującego z N. Jednak tak Rokszyn, jak i Reklin były w XV w. własnością szlachecką. Zważywszy, że Rokszyn nawet z brzmienia nie przypomina cytowanych form źródłowych, opowiedzieć należałoby się raczej za identyfikacją zagadkowej wsi z Reklinem, tym bardziej, że w XV w. dziedziczyli tu Jaromirscy → współrodowcy i bodajże krewni Mikołaja z Kiebłowa, nadawcy Ercelino. Z kolei okoliczność, że w potwierdzeniu z 1431 uznano ten dok. za dotyczący tylko N., zdaje się wskazywać, iż Ercelino mogło być źrebiem wchłoniętym w międzyczasie przez N, które kupił (Wp. 2 nr 951); w potwierdzeniu tego dok. z 1431 mowa jest tylko o nadaniu wsi N. (Wp. 5 nr 523).

1380, 1401 wieś N. klasztoru w Obrze → p. 5; 1404 zapowiedź pastwisk w N. (Cystersi Obra 51, 284, dawniej B 3, 284); 1419, 1423, 1425, 1434 opat z Obry zapowiada wsie klasztorne, m. in. N. (KoścZ 5, 112v; KoścZ 7, 114v; KoścZ 8, 150v; KoścZ 10, 219).

1496 król Jan Olbracht ustala na 2 gr (a nie 1 wiard., jak płacono dotąd podług niesłusznego zwyczaju) z ł. wysokość poradlnego z dóbr kl. w Obrze, m. in. z N. (Cystersi Obra 51, 217-218, dawniej B 3, 217-218; MS 2 nr 586).

1510 wieś opata z Obry ma 4 kmieci siedzących na łanach os., 2 sołectwa po 1 ł. (LBP 166); 1530 pobór od 3 ł. (ASK I 3, 133v); 1563 pobór od 4 ł., 2 ł. sołeckich, karczmy dor. (ASK I 4, 198); 1564 w N. 4 ł. → p. 5; 1571 wieś N. opata ober.: pobór od 4 ł., karczmy dor., 3 zagr. (ASK I 5, 428); 1580 pobór od 6 1/2 ł. (Piotrkowska 1 nr 392); 1581 pobór od 3 1/2 ł., 1/2 ł. opust., 2 ł. sołeckich, 2 zagr. (ASK I 6, 492v; ŹD 86).

1406 Tomisław z N. toczy proces z Raklem z Dąbrówki o 16 sztuk bydła (ZSW nr 1107).

4. 1380 sołtys w N.2Dok. jest wątpliwej autentyczności (→ przyp. 3), a wzmianka ma być może charakter formularzowy: opat z Obry i sołtysi wraz z kmieciami z wymienionych wsi proszą o erygowanie kościoła w Siedlcu (→ p. 5) (Wp. 3 nr 1782); 1510 dwa sołectwa po 1 ł., 1563 2 ł. sołeckie → p. 3.

5. 1380 [fals.?3Wątpliwości względem autentyczności tego dok. zgłaszał już Now. 2, 455, → też Karna, przyp. 4. Do podniesionych tam argumentów (brak opisu uposażenia par.; oddanie kościoła cystersom z Obry, co nie znajduje potwierdzenia w liście plebanów), dodać można nowe: dok. erekcyjny par. w Siedlcu z 1401 nic nie wspomina o podobnej akcji sprzed 20 lat, a inaczej też relacjonuje stan sprawy (nie podważa zasadności pr. par. Niałka). Podkreślić jednak trzeba, że wymienione w dok. osoby rzeczywiście czynne były w 1380 (kanclerz i oficjał Damian – Now. 2, 228; Wp. 6 nr 263, 263; kan. Stan. Piwosz! vel Prus – Wp. 3 nr 1752, 1815, 1834; opat parad. Andrzej – Wp. 3 nr 1790; rycerz Ożep → Grodzisk – dobra)] Mikołaj [z Kórnika] bp pozn. na prośbę opata z Obry i mieszkańców zainteresowanych wsi eryguje ponownie kościół par. w Siedlcu i podporządkowuje mu wsie Siedlec, Kiełpiny, N., Żodyń i Karna; z powodu wojen między okolicznymi władcami wsie te zostały spustoszone, a prawa par. w nich zawłaszczył sobie pleb. z Niałka (Wp. 3 nr 1782); 1401 Wojc. [Jastrzębiec] bp pozn. eryguje kościół par. w Siedlcu i do par. przyłącza wsie Siedlec, Kiełpiny, Żodyń i N., nal. do klasztoru w Obrze; wsie te podlegały dotąd kościołowi par. w Niałku, który jest jednak bardzo oddalony i dlatego zwłaszcza jesienią i w Wielkim Poście mieszkańcy z powodu powodzi nie mogli doń dotrzeć (Wp. 7 nr 404).

1510 wieś N. w par. Siedlec płaci meszne plebanowi (LBP 166); 1564 dzies. z 4 ł. ze wsi N. w par. Siedlec należy do klucza dóbr bpich w Buku (IBP 304).

1 Nazwa trudna do zidentyfikowania. Ercelino tożsame jest zapewne z wsią Reschelin, którą w 1262 komes Przybysław z Lutomi nadał Obrze (Wp. 1 nr 404). K 3 s. 125, 132, 139, nie był pewien, czy przekazy te odnieść należy do Rokszyna (k. Lutomia, obecnie zaginionego), czy też do Reklina sąsiadującego z N. Jednak tak Rokszyn, jak i Reklin były w XV w. własnością szlachecką. Zważywszy, że Rokszyn nawet z brzmienia nie przypomina cytowanych form źródłowych, opowiedzieć należałoby się raczej za identyfikacją zagadkowej wsi z Reklinem, tym bardziej, że w XV w. dziedziczyli tu Jaromirscy → współrodowcy i bodajże krewni Mikołaja z Kiebłowa, nadawcy Ercelino. Z kolei okoliczność, że w potwierdzeniu z 1431 uznano ten dok. za dotyczący tylko N., zdaje się wskazywać, iż Ercelino mogło być źrebiem wchłoniętym w międzyczasie przez N.

2 Dok. jest wątpliwej autentyczności (→ przyp. 3), a wzmianka ma być może charakter formularzowy: opat z Obry i sołtysi wraz z kmieciami z wymienionych wsi proszą o erygowanie kościoła w Siedlcu (→ p. 5).

3 Wątpliwości względem autentyczności tego dok. zgłaszał już Now. 2, 455, → też Karna, przyp. 4. Do podniesionych tam argumentów (brak opisu uposażenia par.; oddanie kościoła cystersom z Obry, co nie znajduje potwierdzenia w liście plebanów), dodać można nowe: dok. erekcyjny par. w Siedlcu z 1401 nic nie wspomina o podobnej akcji sprzed 20 lat, a inaczej też relacjonuje stan sprawy (nie podważa zasadności pr. par. Niałka). Podkreślić jednak trzeba, że wymienione w dok. osoby rzeczywiście czynne były w 1380 (kanclerz i oficjał Damian – Now. 2, 228; Wp. 6 nr 263, 263; kan. Stan. Piwosz! vel Prus – Wp. 3 nr 1752, 1815, 1834; opat parad. Andrzej – Wp. 3 nr 1790; rycerz Ożep → Grodzisk – dobra).