1312 kop. XVI w. Ryegstroph (Wp. 6 nr 81), 1325 or. Rudegeri villa (Wp. 2 nr 1048), 1404 Rodger villa (Wp. 7 nr 521), 1416 or. Ossowa Schen (WR 3 nr 629), 1424 Ossowasen (KoścZ 8, 30), 1425 Ossowaszen (Koz. Nieznane nr 15), 1429 Ossowaszeyn (KoścZ 9, 199), 1437 Osszowaszyen (ACC 41, 83v), 1443 Ossowa Syen (PG 2, 64), 1444 Ossowaszyen (MS 4 supl. nr 805), 1447 Ossowaschien (MK 37, 440), 1449 Ossowsyen (ACC 31, 72), 1471 Osszowa Szyen (PG 8, 115v), 1510 Ossovassyen (LBP 154), 1944 Röhrsdorf, 4 km na NE od Wschowy.

1. 1312 districtus wsch. (Wp. 6 nr 81); 1437 n. pow. wsch. (ACC 41, 83v); 1350?, 1449 n. par. własna (ACC 31, 71; → Uwaga), 1510 dek. Wschowa (LBP 154).

2. 1325, 1404 pastwiska pod Wschową położone w stronę R.v. (Wp. 2 nr 1048; Wp. 7 nr 521); 1527 Wojc. Ossowski pozywa rajców Wschowy o wystawienie gwałtem nowego kopca w zapuście (indago) Buchwald w jego dziedzinie O., o wycięcie tam drewna budulcowego i opałowego wartości 100 grz. (WsZ 1, 1-6); 1563 dwa wiatraki, 1566 dwa młyny i wiatrak, 1579 młynarz → p. 3C.

3. Własn. szlach. 1312 Dytmar z Pannewitz [na Górnych Łużycach, rodzina osiadła na Śląsku] otrzymuje od ks. głog. i wlkp. Henryka II [IV] za wierne służby świadczone już jego ojcu [ks. Henryk zm. 1309] wieś R. w dystr. wsch. (Wp. 6 nr 81).

3A. Ossowscy h. Awstacz: 1416-25 Hincza (Hinczka) z O.: 1416 tenże pozywa Jana Jarosławskiego o zadanie 2 ran (WR 3 nr 629); 1424 tenże z braćmi Januszem i Marcinem pozwani przez Nankera z Radomicka z pieniędzy jakie mają na Mirzewie i Luboni (KoścZ 8, 30); 1425 tenże przeprowadza wywód swego szlachectwa z h. Awstaczów po ojcu, a Promniców [von Promnitz z Łużyc] po matce (Koz. Nieznane nr 15); 1429 tenże: Elena Kromnowa z dziećmi pozywa Szybana i Michała z Kociug, by uwolnili [od roszczeń osób trzecich] 12 ł. os. i 1 ł opust. w O., zgodnie z rękojemstwem za tegoż Hinczkę (KoścZ 9, 199).

1424 Janusz brat Hinczki z O. → wyżej; 1465 [tenże?] Jan Osowosieński wuj rodz. synów Mac. Cieleckiego z Magnuszewie (PG 6, 216).

1424-65 Marcin Chwalęta z O., 1447 podsędek wsch. (MK 37, 440): 1424 tenże brat Hinczki → wyżej; 1437 tenże za zgodą ż. Agnieszki sprzedaje altarii Ś. Marii Magdaleny i Podwyższenia Krzyża w kościele par. w Poznaniu 10 grz. czynszu rocznego od sumy głównej 100 grz. na 1/2 O.S. i cz. Dębowej Łęki (ACC 41, 83v; reg. z błędami w Wp. 5 nr 598); czynsz ten został wykupiony 1504 (PG 12, 291v-292); 1444 tenże otrzymuje od króla Władysława potwierdzenie dóbr O. (Wp. 10 nr 1680); 1465 tenże, Mik. Hincza jako pełnomocnik Katarzyny z O. oraz Hans Schember i Barbara Fredrychowa z O. [dwaj ostatni nie nazwani szlachetnymi] ustanawiają swego prokuratora (ACC 44, 108v).

1443 Krystyn z O.S. śwd.¹KR 4, 67 (na podstawie zapiski, której nie udało się odszukać) wspomina niejasno pod 1424 Krzczona Jarosławskiego [→ Jarosławki] „i in. ziemian z O.” (PG 2, 64); 1447 [tenże?] Krzysztof z O. (MK 37, 440).

1465-73 Mik. Hincza (Hindrzych, Henryk) [imienia Mikołaj użył tylko raz, w 1465, poza tym zawsze jako Hincza itp.] z O.S., też z → Lginia: 1465 tenże Mik. Hincza i Katarzyna z O. → wyżej; 1471 temuż ż. Katarzyna daje swą 1/3 Jarocina, Nowego Miasta w pow. pyzdr. i wsi Tarce w pow. kal. (PG 8, 115v); 1472 tenże z ż. Katarzyną w sporze z Wojc. Górskim [z Góry k. Miłosławia] kaszt. lądzkim o Jarocin; król Kazimierz poleca star. gen. wlkp. zapewnić temuż Hinczy posiadanie Jarocina, skąd Górscy usunęli go gwałtem, mimo wyroku starosty; star. Piotr z Szamotuł na mocy tego mandatu wyznacza między stronami karę umowną nal 1000 grz. i daje gwarancję bezpieczeństwa Hinczy (PyG 1, 243); 1473 tenże odstępuje Wojc. Górskiemu swą cz. [→ Dębowej Łęki], którą dostał od ż. Katarzyny w zamian za dobra Lgiń, Hetmanice i Nowa Wieś [k. Lginia] (MS 1 nr 1014); 1490 tenże zm., mąż Małgorzaty, brat Anny → niżej.

1489-98 Anna Heklewa Ossowosieńska, Ossowska, ż. Mac. Hekla (Ekiela) wójta wsch., siostra Hinczy: 1489 taż kupuje za 200 grz. od Bernarda Magnuszewskiego 17 grz. czynszu z wszystkich jego dóbr w Wielkopolsce (PG 10, 122v); 1490 taż toczy proces ze Stanisławem i Piotrem z Budziszewa o nie wypłacenie dotąd 400 grz. posagu za swą siostrę Małgorzatę, ż. zm. Hinczy Lgińskiego, brata Anny (PZ21, 191); 1490 jako rodz. siostrzenica tejże Anny występuje Jadwiga c. Nikla Zak [Sack] z Chobieni [na Śląsku] (KoścG 3, 106); 1493 taż wd. po Mac. Ekielu wójcie wsch. pozywa Mik. Dłuskiego o zajęcie wójtostwa wsch., na którym miała zapisane przez męża po 100 grz. posagu i wiana; oprawa była zatwierdzona przez króla; Dłuski przedstawia [inny] dok. król. i sąd przysądza mu wójtostwo (PZ 22 k. 174, 192); 1496 taż toczy proces z Maciejem ze Śmigla pleb. we Wschowie, który domaga się od niej zapłacenia 19 1/2 grz. zaległego czynszu; pełnomocnik Anny stwierdza, że w czasie gdy była ona w posiadaniu O. czynsze były płacone (ACC 73, 110); 1498 taż sprzedaje O. → niżej.

1498-1523 Mik. Ossowosieński, Ossowski, zw. Chwalętą lub Stopiczem²Przydomek ten świadczy o pochodzeniu Mikołaja od Awstaczów dziedziczących w O. w 1 połowie XV w. Jeden z nich (Marcin) również zw. był Chwalętą, od 1517 podsędek wsch.³W haśle → Krzycko uznaliśmy, iż podsędek Mik. Ossowski to posiadający także dział w O. Mik. Krzycki. Rzeczywiście w 1529 ów Mik. Krzycki nazwany jest wyraźnie podsędkiem (WsG 2, 61). Nie można jednak utożsamiać go z podsędkiem mianowanym w 1517. Jeszcze bowiem w 1521 w akcie działów z synem Wojciechem nasz Mik. Ossowski nosi tytuł podsędka (WsG 1, 136). Widocznie w 1517 podsędkiem został Mik. Ossowski i był nim co najmniej do 1521, po nim zaś ten sam urząd objął Mik. Krzycki, poświadczony 1527-29 (UDR 1/2, 178): 1498 wobec tegoż zobowiązują się Jan Krzycki i jego ż. Katarzyna uwolnić od roszczeń osób trzecich dobra w O., jakie Mikołaj kupił tu od Anny Heklewej za 155 grz.⁴Może w związku z tym stoi wspomniany w 1504 i 1507 wykup ciążących dotąd na O.S. czynszów kościelnych (PG 12, 291v-292; PG 13, 133v) (WsG 1 k. 18, 28v); 1501 tenże zapisuje swej ż. Katarzynie 200 zł na O.; tenże kupuje od Kat. Krzyckiej z O. 2 kmieci w O. za 40 zł (WsG 1, 26v-27v); 1503 tenże posiada dobra w Dębowej Łęce (WsG 1, 41v); 1508 tenże kupuje od Piotra Sierpowskiego cz. Dębowej Łęki za 300 grz. (WsG 1, 63v); 1509 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu całe Szczepankowo za 600 grz.; temuż Szymon Wilkowski jest winien 12 grz. (WsG 1, 68v); 1509 tenże kwituje Jana Rwalskiego z zapłaty 600 grz. zapisanych za Szczepankowie (WsG 1, 70); 1510 tenże wykupuje za 100 grz. czynsz dla altarii w kościele par. we Wschowie ciążący nacz. Dębowej Łęki należącej do Sierpowskiego (WsG 1, 70v); 1517 tenże Mik. Chwalętadz. w O. prezentuje kandydata na pleb. → p. 5; 1518 tenże posiada dożywotnio O. i Dębową Łękę; pozostałymi dobrami dzielą się synowie → niżej: Wojciech; 1522 tenże zm. [pomyłka pisarza?] → niżej: Piotr; 1523 tenże Mik. Stopicz → niżej: Wojciech, oraz p. 3B.

1506-13 Kat. Tuchorska, Ossowska, ż. Mik. Ossowskiego: 1506 taż sprzedaje swemu bratu Piotrowi Gnińskiemu 1/4 Zielęcina i Lechowa za 200 grz. (PG 13, 99v); 1507 taż daje Janowi Nostitzowi z Herzogswalde [na Śląsku] wsie Smarzewo i Opalewo w ziemi świebodzińskiej oraz 600 grz., a otrzymuje w zamian Rakoniewice i Gościeszyn (PG 13, 119v); 1508 taż daje swym ss. Andrzejowi i Piotrowi pr. do długu 300 zł, które Jan Turzy był winien Mac. Tuchorskiemu pokojowcowi króla węg. za srebro dla mennicy krak., a który to dług przypadł jej pr. bliższości po zm. bracie radz. [Tuchorskim] (WsG 1, 60v-61); 1511 taż kupuje od Andrzeja Śmigielskiego Przy siekę Polską za 350 grz. (PG 14, 286); 1512 taż sprzedaje (w asystencji bracia ciotecznego rodź. Jana Gnińskiego i brata stryjecznego rodź. Andrzeja Herstopskiego) Tuchorzę → niżej: Piotr; 1513 taż kupuje od Andrzeja Jaktorowskiego całe Wilkowo Polskie za 1400 grz. (PG 14, 430); 1517 taż zm. → niżej.

1507 czynsz dla kolegiaty w Szamotułach wykupiony z O. (PG 13, 133v).

1508-51 Piotr Ossowski syn Mikołaja, burgr. ziemski kośc. 1524-39 (KoścZ 22, 93; KoścZ 19, 182v), pisarz ziemski pozn. 1536-51 (UDR 1/2, 123-124), zmarł bezpotomnie (DwMat. 14418, 424-426): 1508 tenże syn Kat. Ossowskiej → wyżej: Mikołaj; 1511 tenże zięć Mik. Szczytnickiego burgr. ziemskiego kośc. kupuje od niego Szczytniki i Kosmowo w pow. gnieźn. za 900 grz. (PG 14, 306); 1512 tegoż ż. Anna, c. Mik. Szczytnickiego, kupuje z zastrz. pr. wykupu od Kat. Ossowskiej [matki Piotra] Tuchorzę za 500 grz. (KoścZ 19, 22v-23); 1512 tenże posiada Tuchorzę (KoścZ 18, 296); 1517 tenże z Wilkowa zapisuje swej ż. Annie c. Mik. Szczytnickiego po 600 grz. posagu i wiana na Szczytnikach (PG 15, 163v); 1517 tenże z braćmi Andrzejem, Baltazarem i Wojciechem przypozwani przez Andrzeja Reckiego w sprawie o zniszczenie przez ich zm. matkę Katarzynę granic między Wilkowem Polskim a Ręckiem (KoścZ 23, 26); 1518 tenże sprzedaje Wojc. Pomorzanowskiemu Szczytniki i Kosmowo za 900 grz.; tenże zapisuje ż. Annie c. Mik. Kotowieckiego [z Kotusza] po 600 grz. posagu i wiana na 1/2 Wilkowa Polskiego (PG 15 k. 205v, 206v); 1518-19 tenże w działach z braćmi otrzymuje Wilkowo Polskie (WsG 1, 121v; KoścZ 23, 121-122), a 1522 Wilkowo Polskie i 250 grz. (KoścZ 19, 96-97v; KoścZ 22 k. 81v, 83-84); 1522 tenże zapisuje swej ż. Annie c. Mik. Szczytnickiego bądź Kotowieckiego z Kotusza po 600 grz. posagu i wiana na 1/2 Wilkowa Polskiego z całym dworem i fortalicium, ona zaś odstępuje mu tę oprawę (KoścZ 22, 82; PG 15, 454v); 1522 tegoż ż. Anna kwituje Baltazara Ossowskiego z sumy 500 grz., jaką zapisała jej [w 1512, → wyżej] na Tuchorzy zm. Katarzyna ż. zm. Mik. Ossowskiego (KoścG 6, 167v); 1524 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana Bieganowskiego 1 ł. w Klonowcu za 10 grz. (PG 16, 38); 1524 tenże Piotr daje swej ż. Annie w dożywocie Wilkowo Polskie, a ona zapisuje mu 100 zł na Kotuszu (PG 16, 48v); 1525 temuż zapisuje Jan Rozdrażewski 16 grz. czynszu od sumy głównej 400 zł na Siekowie, Siekówku i Głodnie (PG 16, 72v); 1525 tenże → niżej: Wojciech; 1527 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana Rozdrażewskiego 1/2 jez. Trzebidza w opust. wsi Trzebidza w pow. kośc., jako dodatek do czynszu zapisanego wcześniej na Siekowie, Siekówku i Głodnie (PG 16, 195); 1530 tenże za zgodą brata Baltazara zobowiązuje się w ciągu 4 lat, tj. do 1 I 1534, spłacić zobowiązania ciążące na cz. O. i Dębowej Łęki po ich zm. bracie Wojciechu; Wojc. Ossowski zapisał w swym testamencie 100 grz. dla szpitali pod Wschową, 20 grz. na odnowę kościoła w O., 10 grz. dla franciszkanek [bernardynek] pod Kościanem, 30 grz. dla swego sługi (familiaris) Mikołaja; po upływie 4 lat i spłaceniu należności, Piotr odda należne im części Baltazarowi oraz Mikołajowi i Janowi, ich bratankom; odda im także bydło, trzodę i cały sprzęt domowy, tak jak spisał go dokładnie Baltazar; Baltazar przejmuje opiekę nad dobrami Mikołaja i Jana w Rakoniewicach i Gościeszynie (WsG 2, 75v-77); 1534 tenże daje swej ż. Annie w dożywocie 1/2 Wilkowa Polskiego oraz swe części O. i Dębowej Łęki, ona zaś daje mu dożywotnio Kotusz (KoścZ 19, 166); 1538-39 tenże → niżej: Mikołaj i Jan.

1508-19 Andrzej Ossowski syn Mikołaja, ojciec Mikołaja i Jana: 1508, 1517 tenże→ wyżej: Katarzyna, Piotr; 1518-19 i ponownie 1522 tenże w działach z braćmi otrzymuje Rakoniewice i Gościeszyn (WsG 1, 121v; KoścZ 23, 121-122; KoścZ 19, 96-97v; KoścZ 22 k. 81v, 83-84); 1525 tenże zm. → niżej: Wojciech.

1517-61 Baltazar Ossowski syn Mikołaja (WsZ 1, 26), wicewojewoda wsch. 1544 (WsG 3, 43v), wicewojewoda pozn. 1559 (ACC 121, 2), ojciec Jana, Wojciecha, Macieja i Bartłomieja (DwMat. 14418, 426-428): 1517 tenże → wyżej: Piotr; 1518-19 tenże w działach z braćmi otrzymuje Tuchorzę i Przysiekę Polską (WsG 1, 121v; KoścZ 23, 121-122), a 1522 Przysiekę Polską i Tuchorzę z obowiązkiem dopłacenia bratu Piotrowi 250 grz. (KoścZ 19, 96-96v; KoścZ 22 k. 81v, 83-84); 1522 tegoż ż. Anna Kluczewska, c. Szymona Wilkowskiego, kwituje ojca i matkę z dóbr w Kluczewie (KoścZ 24, 245); 1522 tenże → wyżej: Piotr; 1523 tenże otrzymuje od Szymona Wilkowskiego swego teścia cz. stawu w Smyczynie (KoścZ 19, 103v; KoścZ 22, 89v); 1525 tenże → niżej: Wojciech; 1527 tenże zapisuje swej [drugiej] ż. Katarzynie c. zm. Bartłomieja Pawłowskiego po 350 zł posagu i wiana na połowie swych dóbr w Tuchorzy, Przysiece Polskiej, Wilkowie Niemieckim, Smyczynie, na 1/2 Borujskiego Mł. oraz na całym folw. w Przysiece Polskiej (KoścZ 19, 129v); 1528 tenże wzywa swych ss. Jana i Wojc. Tuchorskich, by zjawili się i odebrali 550 zł ich macierzyzny po matce Annie Wilkowskiej; Baltazar (za zgodą Winc. Korzboka Łąckiego stryja i Kat. Kluczewskiej babki swych synów) zobowiązuje się zapisać tę sumę na Przysiece Polskiej i Wilkowie Niemieckim (KoścG 8, 148-149v); 1529 tenże zapisuje swej ż. Kat. Pawłowskiej po 300 zł posagu i wiana na połowie Tuchorzy, Borujskiego Mł. i pozostałych swych dóbr, zaś swym ss. Janowi i Wojciechowi sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Przysiekę Polską i cz. Wilkowa Niemieckiego za 550 zł, należne im po matce (KoścZ 19, 136v-137); 1529 temuż Jan Górzyński ma oddać za dług 500 grz. swe części w Białym Jeziorze, Skoraczewie i Prętkowicach (KoścG 8, 168v-169); 1530 tenże → wyżej: Piotr; 1537 tenże wwiązany w dobra w Wilkowie Niemieckim, otrzymane od Szymona Wilkowskiego (WsG 2, 177v); 1537 tenże zapisuje swej ż. Kat. Pawłowskiej po 500 zł na 1/2 swej cz. Dębowej Łęki i innych swych dóbr (WsG 2, 180); 1539 tenże kupuje od Wawrz. Praskiego 1/2 Boszkowa za 230 grz. (PG 17, 292v); 1559 tenże współpatron kościoła par. w Dębowej Łęce (ACC 121, 2).

1517-27 Wojc. Ossowski syn Mikołaja: 1517 tenże → wyżej: Piotr; 1518-19 tenże w działach z braćmi ustanowiony zostaje dziedzicem dóbr w O. i Dębowej Łęce, które dożywotnio posiadać ma ich ojciec Mikołaj (WsG 1, 121v; KoścZ 23, 121-122); 1521 tenże odwołuje wspomn. umowę podziałową (WsG 1, 136); 1522 tenże otrzymuje w działach z braćmi O. i Dębową Łękę (KoścZ 19, 96-97v; KoścZ 22, 93-84); 1523 tenże daje dożywotnio swemu ojcu Mikołajowi dochody z O. i Dębowej Łęki, które ojciec ten wcześniej mu odstąpił; zobowiązuje się również ponosić wszystkie ciężary i służby z tych dóbr (WsG 1, 154v-155); 1525 temuż bracia Piotr i Baltazar powierzają opiekę nad Mikołajem i Janem ss. swego zm. brata Andrzeja (KoścZ 19, 114v); 1526 tenże współpatron kościoła w O. → p. 5; 1527 tenże → p. 2; 1530 tenże zm. → wyżej: Piotr.

1525-75 Mikołaj podsędek pozn. 1571-75, zm. 17 VI 1575 (UDR 1/2, 132) i 1525-74 Jan, pisarz wsch. 1554-74, zm. 1 I 1574 (UDR 1/2, 173), ss. Andrzeja (DwMat. 14418 s. 411-413, 418-420): 1525-30 ciż → wyżej:

Wojciech, Piotr; 1538 tenże Mikołaj daje swemu stryjowi Piotrowi Ossowskiemu połowę Rakoniewic i Gościeszyna oraz 400 zł, a otrzymuje w zamian Wilkowo Polskie oraz części O. i Dębowej Łęki (PG 17, 220v-221); 1539 tenże Mikołaj kupuje od Piotra Ossowskiego jego 1/2 Rakoniewic i Gościeszyna za 1000 grz. (KoścZ 19, 182v-183); 1539 ciż dokonują działów: Mikołaj otrzymuje Rakoniewice, Jan zaś Gościeszyn oraz części należne po stryju Wojciechu w Dębowej Łęce i O. (WsG 3, 4); 1547 ciż kwitują Mac. Górskiego z Miłosławia star. wsch. z sumy 400 grz. posagu ich siostry radz. Doroty, zm. matki Macieja, a ż. Piotra Górskiego (KoścG 9, 2); 1564 tegoż Jana ż. Jadwiga Pogorzelska, wd. po Wolfgangu Krzyckim (KośćG 16, 82-83).

3B. Krzyccy z → Krzycka: 1501 Kat. Krzycka dz. w O. sprzedaje 2 kmieci w O. → p. 3A: Mikołaj; 1522 taż wd. po Janie Krzyckim dziedziczka w Zbarzewie sprzedaje swemu synowi Mikołajowi Krzyckiemu ze Zbarzewa swą cz. O. za 600 zł. (WsG 1, 145v-146).

1522-32 Mik. Krzycki syn Jana i Katarzyny: 1522 tegoż oraz Jerzego, Marcina i Jana kwituje siostra Dorota Krzycka z dóbr po ojcu i matce w Zbarzewie i O. (PG 71, 289); 1523 tenże dz. w Zbarzewie i O. (WsG 1 k. 161v, 162v); 1523 tegoż dziedzica 1/4 O. kwituje Mik. Ossowski z sumy 40 zł za 2 kmieci w O., których Kat. Krzycka, matka Mik. Krzyckiego, zastawiła Mik. Ossowskiemu (WsG 1, 158v-159); 1523 tenże Zbarzewski z O. zapisuje swej ż. Annie c. zm. Wojc. Strzeleckiego po 300 zł posagu i wiana na całej wsi O. (WsG 1, 165); 1523 tenże wraz z Mik. Stopiczem współdziedzicem proszą króla o zatwierdzenie dok. w sprawie O. z 1444 (MS 4 nr 13571); 1526 tegoż dobra w O. (WsG 1, 190v); 1526 tenże współkolator kościoła w O. → p. 5; 1531 tenże → p. 3C; 1532 tenże z O. star. pułtuski wraz z ż. Anną jako panią wienną dają swą cz. w O. w dzierżawę na 3 lata Balcerowi Strawaldowi z ziemi górowskiej [Góra SI.] za 98 grz. w pierwszym, a po 30 grz. w drugim i trzecim roku (WsG 2, 109).

1563-66 Mac. Krzycki [syn Jana Krzyckiego, bratanek Mikołaja] → p. 3C.

3C. Przekazy dotyczące całej wsi. 1531 pobór z działu [Piotra] Ossowskiego: od 9 ł. po 1 wiard., z działu [Mik.] Krzyckiego od 3 ł. po 1 wiard. (ASK I 3, 185v); 1563 pobór z działu Jana Ossowskiego: od 21 ł., 17 komor., 2 wiatraków dziedz. i 1 karczmy dziedz.; z działu Mac. Krzyckiego: od 7 1/2 ł., 6 komor., 1 wiatraka dziedz., 1 karczmy dziedz. (ASK I 5, 206); 1564 areał → p. 5; 1566 pobór z działu Jana Ossowskiego od 10 1/2 ł., 4 komor., 1 karczmy dziedz., 2 mł. dziedz.; z działu Mac. Krzyckiego od 7 1/2 ł., 1 karczmy dziedz., 1 wiatraka dziedz. (ASK I 4, 305v-306); 1579 pobór od 12 ł., 6 zagr. z rolami, 1 wolnego zagr., 5 komor. z inwentarzem, 2 owczarzy, którzy mają w stadzie po 35 owiec, 2 rzem., 5 komor. bez inwentarza, 2 ratajów (aratores) od pługa po 30 gr, młynarza z ogrodem, 2 wiatraków (ŹD 98; ASK I 3, 662v).

Kmiecie: 1465 Hans Schember i Barbara Fredrychowa → wyżej: Marcin Chwalęta; 1501 Manczel Stary , Czkier (WsG 1, 27); 1505 Agnieszka ż. Marcina Schake ma otrzymać od plebana ze Zbarzewa 6 korcy pszenicy bądź 9 gr (ACC 82, 133v).

5. 1449 Jan Carsan pleb. w O. (ACC 31, 71); 1449-50 Maciej, 1458-65, 1467 Andrzej Rymar, 1467-76 Mikołaj z Wrocławia, plebani w O. (Now. 2, 440).

1476 Mikołaj pleb. w O.: bractwo altarystów w Święciechowie nie może dojść do zgody w sprawie prezentowania jego następcy na altarii w Święciechowie (AE 2, 469v-470).

1497 Marcin, 1508 Maciej, plebani w O. (Now. 2, 440).

1510 O. [formularz nie wypełniony] (LBP 154).

1516 Piotr dominikanin z Głogowa, komendarz kościoła w O. zeznaje w sprawie przeciwko szl. Mik. Zbarzewskiemu, u którego był kiedyś z pozwem (AC 2 nr 1701).

1517 bp Jan [Lubrański] instytuuje na pleb. w O. Łukasza syna Jakuba Frelycha z Zielonej Góry, prezentowanego przez Mik. Chwalętę po śmierci dotychczasowego pleb. Franciszka Bebera (AE VI 21).

1526 Mik. Krzycki i Wojc. Ossowski jako współkolatorzy kościoła par. pod wezw. Ś. Mikołaja w O., wakującego po śmierci Marcina z Góry [na Śląsku?], prezentują na plebana kapłana Pawła ze Wschowy; oficjał instytuuje go (ACC 101, 83v).

1530 Wojc. Ossowski zapisuje w testamencie 20 grz. na odnowę (restauratio) kościoła w O. → p. 3A: Piotr.

1564 dzies. z O. nal. do bpa pozn.: z działu Ossowskiego z 8 ł., z działu Mac. Krzyckiego z 3 ł. (niegdyś z 4 1/2 ł., jak podają stare rejestry); bp wykupił tu 1 ł. i 1 pręt (IBP 312).

7. Kościół gotycki z XIV w., przebudowany w XV w. (J. K o h t e, Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Regierungsbezirks Posen, Berlin 1896, s. 200-201; S. Kowalski, Zabytki środkowego Nadodrza. Katalog architektury i urbanistyki, Zielona Góra 1976, s. 178).

Poświadczony pieczęcią z XVIII w. herb wsi O. przedstawiał pół wspiętego kozła [jelenia?⁵Być może herb ten stoi w jakimś związku z h. Awstacz (→ p. 3A), przedstawiającym głowę jelenią wraz z szyją] (M. Gumowski, Pieczęcie i herby miast wielkopolskich, „Ruch Samorządowy” 5, 1931, s. 230).

Uwaga: Nie ma pewności, czy do O. odnieść można wiadomość z 1350 o papieskim nadaniu Janowi „Rendzini de Crossa” [bodaj Krosno nad Odrą?] kościoła w Rudgeri villa (Regesty śląskie, t. 2, Wrocław 1983, nr 310). Na Śląsku istniało wiele miejscowości zapisywanych jako Rudgeri villa itp., a posiadających kościoły par. (zob. H. Neuling, Schlesiens Kirchorte und ihre kirchliche Stiftungen bis zum Ausgang des Mittelalters, Breslau 1902, s. 261 n.).

Wbrew DwMat. 14418, 411, do Ossowskich z O. S. nie należał Mikołaj ojciec Małgorzaty, ż. Jana Trzebuchowskiego z Trzebuchowa w pow. kon. (1520: PG 15, 328v) i Barbary ż. Jana Broniewskiego z Broniewic w pow. gnieźn. (1534: PG 16, 657v); Mikołaj ów pisał się z Ossowca w pow. gnieźn. (PG 17, 20v).