1181 fals. ok. 1230 Osou (DBL nr 1), 1258 or. Osov (Wp. 1 nr 368), 1294 fals. 1302 Ossow (Wp. 719; DBL nr 41), 1488 Osszow (KsLub. nr 4477), 1496 Oschow (M Krzywiń I 33, 86), 1510 Ossovya (LBP 46), 1522 Oszowo (M Krzywiń I 33, 147), 1539 Ossowo (M Krzywiń 133, 193), 1580 Kosowo! (ŹD 75; ASK I 6, 251), 8, 5 km na SE od Krzywinia.

1. 1530 n. pow. kośc. (ASK I 3, 127); 1510 n. par. Lubiń (LBP 107),

2. 1421 [młyn w O.? → Uwaga]; 1447 zapowiedź → p. 3.

1449 wzm. w sumariuszu klaszt. z XVIII w.: postępowanie sąd. w sprawie granic wsi Szczodrochowo, Stężyca, O. i Stankowo (które należą do opata lub.) z wsiami [szlach.] Daleszyn i Malewo; ustalenia dot. jeziora, rybołówstwa, łąk, grobli i zalania [gruntów] (BenLub. 243 k. 139v, 140v, dawniej Lub. C 38).

1464 sąd ziemski potwierdza wyrok sądu polubownego w sprawie granic między wsiami klaszt. Szczodrochowo, Stężyca, O., i Stankowo a wsią → Daleszyn nal. do Nikła Drzeczkowskiego; ustalono szczegółowe zasady korzystania z ryb i łąk na terenach zalewanych przez rz. Obrę; woźny zeznaje, że usypał 12 [nowych] kopców gran. i wbił 2 pale [w rz. Obrę] (DBL nr 244; późniejsze zatwierdzenia tegoż wyroku DBL nr 247, 275).

1473 wzm. z XVIII w. w sumariuszu klaszt. o sprawach granicznych dot. m. in. O. (Lub. C 38 k. 139v, 140v); 1476-79 rozgraniczenie wsi Bielewo z wsiami nal. do kl. lub.: Bieżyn, Lubiń, Łagowo, Szczodrochowo, O., Żelazno i Stężyca; kopiec narożny zw. Malewski dzieli O., Żelazno i Bielewo; przy nowo wytyczonej gran. leży rola Mienszewska nal. do kmiecia z O. (KoścZ 16, 138v; KoścG2, 59; BenLub. 243, 70v); 1479 Tomasz opat lub. zezwala Strzeleckim, dziedzicom Bielewa, na budowę grobli na ich błocie, przy końcu lasu bielewskiego do końca grobli w O., tak jednak, aby nie nastąpiło zalanie ról [w O.] i kopców [gran.] (BenLub. C 38 k. 4, 70).

3. Własn. klaszt.: → Lubiń – opactwo. 1181-1294 wieś O., która podlega setnikowi w Kuszkowie, wymieniona wśród posiadłości bened. lub.; wymieniają ją: 1181 fals. ok. 1230 ks. Władysław [Łask (DBL nr 1); 1258 ks. Bolesław [Pob.] potwierdza i transumuje przy w. (fals.) z 1181 (Wp. 1 nr 368; DBL nr 23 reg.); 1294 [fals. 1302] ks. Przemysł II (Wp. 2 nr 719; DBL nr 41 z obszernym komentarzem).

1277 (fals.?¹→ Kościan – opole, Uwaga; → Krzywiń – opole, Uwaga) ks. Przemysł II wyłącza niektóre wsie nal. do kl. lub., w tym m. in. O., z opola krzywińskiego i tworzy z nich osobne opole złożone z wsi klaszt. (Wp. 1 nr 469; DBL nr 34 reg.).

1447 woźny w imieniu Wojciecha opata lub.²Nie jest możliwe, aby w tej zapisce był wymieniony jeden ze znanych w XV w. opatów o imieniu Wojciech (było ich dwóch: w l. 1421-26 oraz 1460-68). Zapiska znajduje się w księdze z lat 1447-49, kiedy opatem lub. był Stefan. Sprawę zapowiedzi mógł w imieniu opata załatwiać w sądzie ziemskim mnich o imieniu Wojciech (może późniejszy, w 1448, prep. jeżowski? – DBL nr 221), i jego imię wpisano może omyłkowo jako imię opata zapowiada Lubiń (→ Lubiń – opactwo) i kilka in. wsi, m. in. O., wraz z drogami, łąkami, pastwiskami, lasami, zaroślami, chmielem i in. użytkami leśnymi, a także z wodami i rybami (KoścZ 13, 88).

Areał: 1510 dzies. z 3 ł. w O. → p. 5; 1530 pobór z 1 1/2 ł. (ASK I 3, 127); 1563 pobór: 6 ł. os., 2 ł. sołtysa, 1 karczma dor. (ASK I 4, 173); 1566 pobór: 6 ł. os., 2 ł. sołtysa, 1 karczma dor., 1 zagr. (ASK I 4, 256); 1571 pobór: 6 ł. os., 2 ł. sołtysa, 1 karczma dor., 1 wiatrak dziedz., 3 zagr. (ASK I 5, 426); 1580 pobór z wsi Kosowo!³W rejestrach poborowych z l. 1580 i 1581 (ASK I 6), które były podstawą wydawnictwa ŹD, zamieniono omyłkowo nazwę wsi Kosowo w par. Gostyń Stary na Osowo, a wsi Osowo w par. Lubiń na Kossowo (ŹD 75). Czy nastąpiła również zamiana danych o podstawie wymiaru świadczeń, trudno z całą pewnością przesądzić, gdyż dane te są w obu tych wsiach bardzo podobne 5 1/2 ł. os. 2 ł. soł., 3 biedni komornicy, 3 rzem., wiatrak dziedz. (ŹD 75; ASK I 6, 251).

1581, 1583 O. wieś opata lub., → Lubiń – opactwo (KoścZ 67 k. 21, 752v).

1439-1540 mieszkańcy wsi O.: 1439 ugoda między Stanisławą wd. po Mik. zw. Kluka [z O.?] i jej dziećmi a jej szwagrem (levir) Stanisławem Chmielem z Łuniewa; Stanisława otrzymała 10 grz. z majątku po mężu, a szwagier zobowiązuje się zastępować ją (intercedere [= zachodzić]) w ewentualnych procesach o dobra jej i jej dzieci; śwd. Wójcik kmieć z O. (DBL nr 181); 1466 prac. bracia Leonard, Mikołaj uczeń (scolaris), Marcin, Maciej i Wojciech kwitują swą macochę Agnieszkę i jej syna Jana z odbioru swej cz. majątku po ojcu i matce i zeznają, że przed sołtysem i ławnikami zrezygnowali na jej rzecz ze swej cz. [majątku] (KsLub. nr 4462); 1467 Wojciech opat lub. oznajmia o wyroku sądu polubownego: Agnieszka wd. po Leonardzie kmieciu z O. ma dać swym pasierbom Leonardowi i Mikołajowi sołtysom [gdzie?], Marcinowi, Maciejowi i Wojciechowi 5 grz. w 4 ratach przez 4 ł. i w zamian za to ona i jej dzieci otrzymają swą dziedzinę (DBL nr 266); 1467 Agnieszka z synem Janem spłaca wspomn. pasierbom 2grz., jako ratę swej należności (KsLub. nr 4467); 1469 taż spłaca kolejną ratę [jak wyżej] (DBL nr 276). 1469 taż? Agnieszka → p. 4; 1470 wspomn. bracia kwitują macochę Agnieszkę i brata przyrodniego Jana z odbioru całej należności za ich majątek po ojcu i matce (DBL nr 281); 1539 ławnicy z O. (imiona i nazwiska) → p. 4; 1540 Piotr Sekuła z O. jest mężem Agnieszki c. Jazoda z Siemowa (M Krzywiń I 33, 194).

4. 1353 Andrzej opat lub. oznajmia, że Wojciech sołtys z O. sprzedał uczciwemu Wawrzyńcowi sołectwo w O. za 6 grz.; opat potwierdza, na jakich warunkach trzymał to sołectwo poprzedni sołtys i przejmuje je nowy: sołectwo obejmuje 3 ł. wolne, 2 ogrody, karczmę, piekarnię lub stępę (pistrinum), jatkę mięsną, jatkę szewską i kowala; sołtys pobiera w całości opłaty od rezygnacji i zeznań oraz ma pr. do małego polowania na ptaki (bażanty i pardices?); mieszkańcy wsi mają zwolnienie od świadczeń na 10 ł., a po upływie tego czasu mają dawać klasztorowi 4 ćw. żyta, 2 ćw. pszenicy, 6 ćw. owsa, 1 ćw. chmielu oraz tytułem dzies. wiard.; mieszkańcy zobowiązani będą orać 3 razy w roku dla kl. oraz dawać 30 jaj na Wielkanoc, 2 kurczaki na święto Narodzenia NMP [8 IX] oraz połeć mięsa wartości 6 sk. na Boże Narodzenie; sądy (generalia iudicia) odprawiane będą 3 razy w roku; sołtys da 1 posiłek (prandium), a kmiecie 2 posiłki lub zapłacą za każdy posiłek po 1 wiard.; sołtys zobowiązany jest do służby dla kl. na koniu wartości 1 1/2 grz.; opat daje sołtysowi łąkę Starkowiec leżącą koło błota (palus) Starkowiec [jest to nazwa zaginionej posiadłości kl. lub.] (DBL nr 72).

1446 Piotr sołtys z O., członek sądu polubownego (DBL nr 212).

1468 Barbara c. Wojciecha sołtysa w O. kwituje odbiór 4 grz. od Wyszka sołtysa w O.; należy się jej jeszcze 1 grz., po czym nie będzie ona wnosić żadnych pretensji do sołectwa w O. (KsLub. nr 4468).

1469 Jan syn Wyszka sołtysa w O. dał 4 grz. Agnieszce kmiotce z O., a ona z tych pieniędzy spłaca dług swym pasierbom [→ p. 3, mieszkańcy]; Jan z tąże ż. Agnieszką rezygnują sobie nawzajem swoje dobra ruchome i nieruchome (DBL nr 278).

1473 uczc. Michał sołtys w O. jest winien 2 zł węg. uczc. Marcinowi, synowi zm. Wawrzyńca, słudze klaszt. (familiaris noster) i maje zwrócić wraz z czynszem 6 gr za rok na ś. Michała [29 IX]; suma ta wraz z czynszem ciąży na dobrach dziedz. Michała (DBL nr 307).

1488 Maciej Żołądź (Solądcz) sołtys w O. rezygnuje sołectwo w O. swemu zięciowi Mikołajowi zw. Murtyszka, mężowi swej c. Agnieszki; Maciej ma otrzymać w dożywocie pszczoły i płynące z nich pożytki (miód, wosk), 3 krowy z ich [przyszłym] przychówkiem oraz 1 wołu; ma też mieć zapewnioną opiekę domową (cura domestica); opat otrzymuje owcę dzielną⁴O daninie zw. owca dzielna (ovis divisionis) → Koszkowo, przyp. 1 (KsLub. nr 4477).

1496 opatrzny Mikołaj sołtys w O. zapisuje ż. Agnieszce 10 grz., które otrzymał od Katarzyny sołtyski z Ostrowa [k. Gostynia?, czy k. Śremu?] za wszystkie jej dobra w sołectwie w O. [sic!; niejasne] (M Krzywiń 133, 86).

1510 w O. 2 sołtysów, każdy na 1 ł. (LBP 107); na 1/2 sołectwa Macieja w O. ciąży 1/2 grz. czynszu dla altarii w Krzywiniu (LBP 205).

1522-39 (1550 wymieniony jako zm.) Stan. Zięba (Zyeba, Dzemba, Szyemba) sołtys z O. [okoliczności nabycia przez niego sołectwa → niżej: 1539]: 1522 tenże z ż. Katarzyną płaci c. Agnieszce 5 grz. posagu; mąż Agnieszki, Walenty Stakacz sołtys w Wyrzece, zapisuje jej na swych dobrach oprawę 12 grz. (M Krzywiń I 33, 147); 1527 tenże rodem z Bielewa z ż. Katarzyną kupuje za 12 grz. sołectwo w O. od [spadkobierców] zm. Marcina Malika sołtysa w O.; są to: Tomasz Peypik mieszcz. z Gostynia [zięć zmarłego], jego ż. Elżbieta c. zm. Marcina oraz bracia [ss. Marcina?] Maciej Thors, Walenty Gach, Grzegorz Gromada oraz Paweł Fidulik z Czerwonego Kościoła (M Krzywin I 33, 159); 1529 tenże sprzedaje sołectwo w O. za 20 grz. Janowi synowi Piotra Kujawskiego sołtysa w Stężycy (M Krzywiń I 33, 271); 1530 tenże zapisuje ż. Katarzynie oprawę na sołectwie w O. (M Krzywiń I 33, 260v); 1550 cc. zm.

Stan. Zięby sołtysa z O.: Agnieszka Stakaczewa ż. Walentego Stakacza sołtysa z Wyrzeki i Barbara ż. opatrznego Szymona sołtysa z Kosowa (M Krzywiń I 34, 2).

1536 Maciej niegdyś sołtys w O., obecnie mieszkający w Stężycy, zrezygnował swe sołectwo w O. synowi Wawrzyńcowi, a równocześnie zapisuje na tym sołectwie: ż. Annie c. Jakuba Krupy z Podrzecza 12 grz. oprawy (ż. wniosła 6 grz. posagu), a małol. (15 l.) synowi Janowi 5 grz. (M Krzywiń I 33, 178v).

1539 Paweł sołtys z O. przewodniczy sądowi gajonemu w O.; ławnicy: Walenty Kozurek, Wojc. Trinta, Marcin Nowak, Mik. Szyk; Bartłomiej Trocha mieszcz. z Krzywinia, rodem z O., i Mac. Sap ze Stężycy, [poprzedni] sołtys z O., zeznają, że Stan. Zięba sołtys z O. nabył [niegdyś] sołectwo w O. od Mik. Dropia, a w zamian dał mu karczmę [gdzie?] i 9 grz.; po dokonaniu zapłaty Zięba otrzymał przywileje soł. (M Krzywiń I 33, 193).

1547 Wawrzyniec sołtys z O. (M Krzywiń 133, 230).

5. 1423 kop. 1488/92 [notatka kanonika posiadacza prebendy „Dalabuszki” z XV w., data niepewna]: za poprzednich posiadaczy tej prebendy wieś O. płaciła 3 wiard. z 12 kwart roli; już wtedy powinna płacić 16 wiard.; autor notatki zawarł ugodę z opatem, że oni [tzn. kl.?] biorą 12 grz., a kanonikowi płacą już stawkę podwójną [a więc wspomn. 6 wiard.?] (LBP 47).

1510 pleb. w Lubiniu pobiera meszne i stołowe z O. (LBP 107); 1510 Mik. Suski kan. kat. pozn. posiadający prebendę „Dalabuszki” otrzymuje m. in. 3 wiard. dzies. z 3 ł. os. w O. (LBP 46).