1382 [nazwisko:] Petrski (Wp. 3 nr 1804), 1390 [nazwisko:] Pethrsky (WR 1 nr 272), 1397 [nazwisko:] Pesterski! (Lek. 1 nr 2371), 1397 or. Petrszko (WR 1 nr 340), 1400 [nazwisko:] Petrzski (WR 1 nr 452, 472, 487, 488; KP nr 197, 420, 445, 446), 1403 [nazwisko:] Petrzeczsky (WR 1 nr 810), 1412 [nazwisko:] Pyetrzski (WR 1 nr 683), 1415 [nazwisko:] Pestrzsky (WR 1 nr 901), 1421 [nazwisko:] Pyetrski (WR 3 nr 74), 1427 [nazwisko:] Pietrski (ACC 10, 7v), 1428 [nazwisko:] Petrzky (WR 1 nr 1294), 1432 [nazwisko:] Pyestrzsky (WR 1 nr 1532), 1446 Pyarsko! (PG 2, 157), 1450 Pyesthisko! (PG 4, 80), 1475 Pyesztrzko (PZ 20, 26v), 1478 Pyesztrko (PG 58, 72v), 1510 Pyetrczko (LBP 168), 1577 Pietrzsko (ASK I 5, 724v), 1580 Piersko (ŹD 40), 13 km na SW od Szamotuł.

1. 1450 n. pow. pozn. (PG 4, 80); 1508 n. par. Wilczyna (ASK I 3, 24).

2. 1444 P. graniczy z wsiami → Dęborzyce i Szarokoźle (PZ 14, 271v); 1473 dwór (curia) w P. → p. 3C; 1510 P. koło m. Kaźmierz (LBP 33); 1520-27 jezioro (jez. Rościągniewice, obecnie Jez. Bytyńskie] w P. → p. 3D.

3. Własn. szlach. 3A. 1382-1491 Pietrscy: 1382-1407 Mikołaj dz. w P., Pietrski, h. Nałęcz (WR 1 nr 260, 391, 452, 487, 576, 616, 713, 750, 810; WR 3 nr 1; KP nr 197, 445, 817, 1941, 1997, 2019, 2411; Lek. 1 nr 1009, 2371): 1382 tenże → p. 6; 1390 tenże występuje jako współrodowiec Andrzeja Jaskółki [z Jaskółek] (Lek. 1 nr 843; WR 1 nr 272); 1398 tenże i Piotr dziedzice w P. herbu (genologia) → Naløcz jezioro (Lek. 1 nr 2810); 1401 tenże toczy procesy: z Katarzyną z Młodawska, którą pozywa o mienie wartości 10 grz. (KP nr 673, 707), z Piotrkiem z → Grzebieniska (KP nr 2001).

1397-1413 Kiełcz Pietrski: 1397-1413 tenże śwd. (WR 1 nr 340, 472, 488, 597, 616, 683, 890; KP nr 420, 446, 2744; PZ 4, 3); 1412 tenże i Cherubin [z Bogucic w pow. kal.] w sporze z Przybkiem z Drzązgowa [pow. pyzdr.] (WR 1 nr 843).

1397-1421 Piotr (Piotrek, Pietrasz) dz. w P., Pietrski, h. Nałęcz: 1397-1421 tenże śwd. (WR 1 nr 340, 597, 616, 635, 640, 779, 892, 951, 959, 977; WR 3 nr 74, 496; KP nr 2444, 2744); 1398 tenże → wyżej: Mikołaj; 1402 tenże przegrywa proces z Janem synem Gorgona (Johannes Gorgonii) o 5 grz. sumy głównej i 1/2 grz. czynszu (KP nr 860); 1416 [tenże?] Piotr Dobromowic (Petrus Dobromouicz) z P., śwd. (WR 1 nr 906).

1404 Marcin Pietrski poręcza za Iwana z → Knyszyna w jego sporze z Mikołajem wójtem z Margonina [pow. kcyn.] (KP nr 1839).

1415-27 (wspomn. jako zm. 1427) Sędziwój z P., Pietrski: 1415-24 tenże śwd. (WR 1 nr 901, 916, 930, 949, 992, 1015, 1060, 1178); 1426 tenże (niegdyś Pietrski) śwd. (WR 3 nr 1269); 1427 Marcin z Kołybek [k. Gołańczy w pow. kcyn.] oraz Świętosław z Rakowa i Janusz z Grylewa [obie wsie k. Wągrowca w pow. kcyn.] kwitują Tomasza [z Kwilcza] plebana w Czempiniu i jego siostrę Dorotę ż. Michała z Jarogniewic z wiana czyli posagu oraz z wyprawy ich zm. siostry Katarzyny a ż. tegoż Sędziwoja z P. (PZ 9, 53); 1427 wspomn. testament tegoż zm. Sędziwoja, który zapisał 20 grz. szer. gr na rzecz altarii w kościele w → Buku (ACC 10, 7v).

1419-24 Paweł (Paszek) z P. [i z → Grodziszczka, → Lipnicy], Pietrski, Lipnicki: 1419-20 tenże śwd. (WR 1 nr 970, 1003); 1424 temuż sąd przysądza pr. do 2 1/2 ł. i ogrodu w → Lipnicy (PZ 7, 152); 1424 tenże z braćmi

Janem [Tarnką] i Gniewomirem z → Grodziszczka toczą proces o dziedzinę Otusz (PZ 7 k. 147v, 151v).

1426-43 Sędziwój z P., Pietrski: 1426-36 tenże śwd. (WR3nr 1269; WR 1 nr 1294, 1396, 1474, 1475, 1565); 1435 tenże zapisuje ż. Katarzynie posag i wiano na cz. P. [suma nieczytelna] (PG 1, 91); 1438 tenże w sporze [o co?] z Włostem z Lipnicy (PZ 15, 55); 1443 tenże → niżej; 1446 tenże wspomn. [jako zm.?] → p. 3C.

1426-44 Marcin i 1434-45 Andrzej z P., Pietrscy, bracia (KoścZ 12, 523; PZ 15, 18v): 1426-36 [tenże?] Marcin śwd. [czy Marcin 1404? → wyżej] (WR 3 nr 1269; WR 1 nr 1474, 1475, 1532, 1535, 1565); 1434-36 tenże Andrzej śwd. (WR 1 nr 1474, 1475, 1565); 1438-40 ciż toczą procesy: 1438 z Jakubem i Drogomirem z Krzestkowic (PZ 14, 55), 1440 z Mikołajem synem zm. Andrzeja zw. Durma z Krzestkowic (PZ 14, 87v); 1443 ciż wraz z Sędziwojem z P. oraz Jakubem z Krzestkowic pozwani przez Katarzynę i Małgorzatę cc. zm. Sędziwoja Sławieńskiego (PZ 14, 136v); 1443 tymże oraz Sędziwojowi z P. i Jakubowi z Krzestkowic ma zapłacić Florian z Krzestkowic 45 zł (PZ 14, 176v); 1443 tenże Marcin [→ Ninino] (PZ 14 k. 197, 245v);

1445 tenże Andrzej zapisuje ż. Małgorzacie [z Otorowa, wd. po Mroczku z Izdebna w pow. kcyn.] po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr [w P.] (PG 2, 120); 1452 tenże Marcin wspomn. jako zm., wd. po nim Przechna i syn Iwan → niżej: Iwan; 1452 tenże Andrzej wspomn. jako zm., jego c. Jadwiga → niżej.

1452 Jadwiga c. zm. Andrzeja z P. jest siostrą przyrodnią Mikołaja syna zm. Mroczka z Izdebna [i Małgorzaty z → Otorowa] (PZ 17, 16); 1453, 1459 taż (niegdyś z P.) w sporze z Zachariaszem z Kąsinowa (PG 734 k. 171v, 264).

1452-91 Iwan dz. w P., syn zm. Marcina z P. (PZ21 k. 99v, 112): 1452 tenże (syn Przechny) wygrywa proces z Przybkiem z P. o swą ojcowiznę w P. (PZ 17, 81); 1452 wspomn. Przechna zeznaje, że syn Iwan zaspokoił jej roszczenia do posagu i wiana, które ma zapisane [przez zm. męża] na P.; sąd umarza dok. jej oprawy (PZ 17, 124v); 1472 tenże zapisuje ż. Agnieszce c. zm. Jakuba Chraplewskiego po 80 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr w P. (PG 8, 156v); 1479-85 tenże toczy procesy: 1479-80 z Mikołajem, Janem, Marcinem, Stanisławem i Maciejem braćmi z Brodów o 20 grz. (PZ 20 k. 71, 103; PG 58 k. 99, 101v), 1485 z Elżbietą Trzcieńską [z Trzcianki k. Opalenicy, bratanica Macieja z → Chraplewa] żoną Jana Drogockiego (PZ 21, 34); 1489 tenże pozywa Mik. Bytyńskiego o części we wsiach Rościegniewice [k. Buku, obecnie Roszczki] i Witkowice (PZ 21, 159v); 1491 tenże daje c. Barbarze cz. P. w dziale i tytułem posagu (PG 10, 146v).

3B. 1446-56 inni, niezident., posiadacze części w P.: 1446-52 Przybek [Przybysław] z P. i z → Jaroszewa: 1446 tenże kupuje cz. P. → p. 3C; 1452 tenże → p. 3A. 1456 szl. Jan z P.: kap. kat. pozn. postanawia, że temuż Janowi Grzegorz ze Skoków [kan. pozn.] ma zapłacić 3 grz. za dzies. [z P.] (AC 1 nr 444).

3C. 1446-1583 Szamotulscy w P.:

1446 Jan Świdwa i Piotr Świdwa z Szamotuł [ss. Dobrogosta Świdwy] sprzedają z zastrz. pr. wykupu Przybkowi z Jaroszewa za 80 i 9 [?] grz. szer. gr 1/3 cz. dziedziny P., którą posiadał Sędziwój [z P., → p. 3A] (PG 2, 157); 1450 tenże Jan wspomn. jako zm. → niżej.

1450 Dobrogost [Świdwa] z Szamotuł [ojciec Jana i Piotra] kaszt. pozn. sprzedaje z zastrz. pr. wykupu swym wnukom Janowi Starszemu, Janowi Młodszemu i ich siostrom przyrodnim Elżbiecie i Beacie (dzieciom zm. Jana Świdwy) m. in. m. → Kaźmierz i cz. P. za 400 grz. (PG 4, 80).

1450-75 Jan Świdwa [Starszy] z Szamotuł [syn Jana]: 1450 tenże → wyżej; 1473 tenże zapisuje ż. Elżbiecie po 500 kóp gr posagu i wiana m. in. na m. → Kaźmierz i wsi P. z dworem i folw. (PG 8, 173v); 1475 tenże → p. 3E.

1502-10 Winc. Świdwa z Szamotuł [syn Jana Świdwy Starszego]: 1502 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu wikariuszom kat. pozn. 12 grz., 3 wiard. i 4 gr czynszu rocznego m. in. na 1/2 m. Szamotuły, na m. → Kaźmierz i na całej wsi P. za 161 grz. (PG 12, 188); 1508-10 tenże → p. 3E.

1526 dobra Szamotuły, m. → Kaźmierz i P. uwolnione od czynszu na rzecz wikariuszy kat. pozn. (CP 14, 643).

1566-77 Jan Świdwa z Szamotuł kaszt. biech., [syn Wincentego]: 1566 tenże: → p. 3D; 1563-77 tenże → p. 3E.

1581-83 Kat. Szamotulska → p. 3E.

3D. 1499-1566 Rosnowscy w P.:

1499-1501 (wspomn. jako zm. 1503) Marcin Pietrski, Rosnowski, mąż Barbary Pietrskiej c. Iwana z P.: 1499 tenże z ż. Barbarą zobowiązuje się zwrócić Janowi Trzcieńskiemu dług 36 grz. (PG 62, 45); 1501-02 tenże z ż. Barbarą pozwani przez wspomn. Trzcieńskiego do zapłaty 36 grz.¹DwMat. 14420, 483, mylnie na podstawie tegoż źródła podaje sumę 35 grz (PG 62 k. 172v, 246); 1503 tenże wspomn. jako zm.; wd. po nim Barbara ma zapłacić Trzcieńskiemu 30 [sic] grz., do czego zobowiązała się wraz ze zm. mężem (PG 64, 13); 1513 taż daje swemu synowi Wojc. Rosnowskiemu 1/2 swej cz. w P. (PZ 24, 25); 1513 taż, obecnie ż. Grzegorza Liszkowskiego [zapewne z Liszkowa k. Łobżenicy w pow. nak.], sprzedaje synowi Wojc. Rosnowskiemu cz. P. za 150 grz. (PZ 24, 29); 1514 taż wprowadzona w posiadanie cz. Krzestkowic, odziedziczonej po zm. siostrze ciotecznej Annie Krzestkowskiej c. Kat. Krzestkowskiej (PG 69, 100); 1517 taż i jej brat cioteczny Wojciech zw. Manyo mieszcz. szamotulski kwitują Sędziwoja Krzestkowskiego ze spadku po zm. Annie wd. po Tomisławie Krzestkowskim (PG 69, 375).

1506-15 (wspomn. jako zm. 1520) Wojc. Pietrski, Rosnowski, syn Marcina Rosnowskiego (PZ 24, 19; PG 65, 178v; PG 70, 906; PG 72, 184; PG 73, 177v): 1511 tenże sprzedaje swemu bratu stryj. Mik. Rosnowskiemu cz. Rosnowa za 30 grz. (PZ 24, 19); 1513 tenże z matką → wyżej; 1515 tenże zapisuje ż. Jadwidze c. Wojc. Wierzchaczewskiego po 40 grz. posagu i wiana na 1/2 swej cz. P. (PG 15, 45v); 1520-31 wspomn. Jadwiga wd. po tymże Wojc. Pietrskim, obecnie ż. Jana Skrzydlewskiego, sprzedaje Janowi Rosnowskiemu dz. w Grodziszczku: 1520 cz. jeziora w P. za 10 grz. (PG 15, 362v), 1527 4 tonie na [wspomn.] jeziorze w P. za 10 grz. (PG 16, 177v), 1531 swą oprawę na P. za 40 grz. (PG 16, 473).

1524-66 Marcin Pietrski, Rosnowski, syn Wojc. Rosnowskiego (DwMat. 14420, 484-485): 1524 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Piotra Jarosławskiego cz. wsi Psarskie za 30 grz. (KoścZ 19, 110v; KoścZ 22, 9); 1533 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Barbarze wd. po Mik. Wierzchaczewskim i jej synowi niedz. Tomaszowi 1/2 swej cz. w P. za 40 grz. (PG 16, 571v); 1536 tenże zapisuje ż. Dorocie c. Piotra Grzebienieckiego po 100 kóp gr posagu i wiana na 1/2 swej cz. w P. (PG 17, 7); 1537 tenże zapisuje [drugiej] ż. Agnieszce c. Sędziwoja Witkowskiego po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 P. (PG 17, 128v); 1542 tenże z ż. Agnieszką sprzedają z zastrz. pr. wykupu Jakubowi z Kłecka wikariuszowi i altaryście w kat. pozn. 3 grz. czynszu rocznego na cz. P. za 36 grz. (PG 17, 525v); 1555 tenże [→ Otorowo] (PG 99, 866v-867v); 1566 tenże h. Nałęcz → p. 3E; 1566 tenże kupuje od Wojc. Górskiego wieś Górę [k. Szamotuł] za 8000 zł (PG 20, 498); 1566 tenże daje Janowi Świdwie z Szamotuł cz. P., w zamian otrzymuje cz. Brzeźna, 3 ł. opust. w Chlewiskach i 800 zł (PG 20, 531v) [po 1566 Marcin i jego potomkowie nie występują w P., lecz w → Górze, → Brzeźnie i w Chlewiskach: DwMat. 14420, 485].

3E. 1407-1580 pobór i areał: 1407 w P. trzy folw. (ACC 2, 68v); 1473 folw. w P. → p. 3C; 1475 P., cz. [Jana] Świdwy [Starszego], w wykazie zaległości podatkowych (PZ 20, 26v); 1478 P. zalega z podatkami (PG 58, 72v); 1508, 1510 pobór z cz. pana [Winc] Świdwy od 3 1/2 ł. (ASK I 3 k. 24, 268v); 1510 P. wieś Winc. Świdwy: 2 folwarki, 4 ł. os., 1 ł. opust. (LBP 168); 1563 pobór z cz. kaszt. biech. [Jana Świdwy] od 2 1/2 ł.; wieś liczy 5 1/2 ł. (ASK I 5, 239); 1566 Marcin Pierski h. Nałęcz płaci pobór z P. (W. W i 11 y g, Nieznana szlachta polska i jej herby, Kraków 1908, s. 242); 1577 pobór z cz. Jana Świdwy (ASK I 5, 724v); 1580 pobór z cz. Stan. Prusimskiego od 7 półł., 3 zagr., 2 komor. (ŹD 40); 1581-83 pobór z P. płaci Kat. Szamotulska (Piotrkowska 2, 55).

5. 1407 pleb. w Wilczynie oraz Adam kapłan tamże zawierają ugodę dot. dzierżawy kościoła w Wilczynie; pleb. otrzymywać będzie m. in. przez 2 l. dzies. z 3 folw. w P. (ACC 2, 68v).

1423 (kop. 1488/92), 1510 dzies. snop. z P. należy do uposażenia kanclerza kap. pozn. (LBP s. 33, 168).

1510 do plebana z Wilczyny należy dzies. z 2 folw. w P. oraz tytułem mesznego po 2 korce (coreti) żyta i owsa z 4 ł. os. i 1 ł. opust. w P. (LBP 168).

6. 1382 szlachta i możni wlkp., m. in. Mik. Pietrski, przyrzekają wierność tej córce zm. króla Ludwika, która po koronacji zamieszka na stałe wraz z mężem w Polsce (Wp. 3 nr 1804).

8. Na W od P., na wyspie Jez. Bytyńskiego, odkryto grodzisko stożkowate, otoczone wałem i fosą; ok. 600 m na SW od P. – osadę wczśr. i na W od P. in. osadę, a na południowym brzegu jeziora kilka stanowisk wczesno- i późnośredniowiecznych (Hensel 5, 56-59; Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, Poznań 1992, s. 146).

Uwaga: DwMat. 14420, 482, podaje, że w 1420 występują Przybysław i Wierzbięta z naszego P. Tymczasem cytowane źródło wymienia stren. Przybysława oraz Wierzbiętę dziedziców z Przesieki (obecnie Przysieka) k. Skoków w pow. gnieźn. (PZ 6, 91v).