1224 Pila [kop. XV w.], 1251 [fals. w końcu XV w.] Maior Piło; 1275 or. Pylą; 1286 [recte 1290] Pilawę, 1436 Pila, 1549 Pylone, Pilawę, 1561 Pylą, 1944 Pilów; prawy dopływ Gwdy: jej źródła leżą na NE od Czaplinka, przepływa przez szereg jezior, w tym m. in przez jez. Pile1P. łączy jeziora Komorze, Rakowo, Brody i in., położone na W od jez. Pile. Potocznie uważano, że wypływa z jez. Pile (SG 8, 154); o tym, że jej górny bieg znajduje się na W od tego jeziora świadczy m. in. cytowana wyżej wzm. z 1564/65 r; jej ujście znajduje się 9 km na NNE od m. Piły.
[Na gran. pow. wał. i Pomorza.]
12242Na temat daty tego dok. → Pile, przyp. 1 ks. Władysław Odonic nadaje Krzyżakom 50 ł., które leżą koło jez. → Pile (Hisbitsma) i koło. rz. P.; rzeka ta wypływa z jez. P. i [płynie] przez sąsiednie jeziora (Wp. 3 nr 2025); 1275 pap. Grzegorz X potwierdza wspomn. nadanie ks. Władysława dla Krzyżaków, wymienia [jednak] 500 ł. [a nie 50!] koło jez. Pile i innych jezior leżących w pobliżu i koło rz. P., która wypływa z jez. Pile (Wp. 1 nr 457).
1286 [recte 1290]3Na temat daty tego dok. → Margrabska Droga, przyp. 1 ks. Przemysł II nadaje templariuszom puszczę (desertum) → Czaplinek; rz. P. stanowi [wschodnią] gran. tego terytorium od brodu na tej rzece, przez który przechodzi droga z Barwic na Krajne [lokalizacja tego brodu niepewna], dalej [idąc w dół rzeki] wzdłuż jez. → Dołgie, a następnie do brodu, przez który przechodzi → Margrabska Droga (Wp. 1 nr 570).
1251 [fals. z końca XV w.] opis granic [terytorium] zw. Turze (Thurbruch): teren ten rozciąga się na prawo [tzn. na S] od nowomarchijskiej drogi król. [→ Margrabska Droga] i nad rz. M.P. (iuxta fluvium M.P.; PU 1 nr 544; Wp. 1 nr 297).
1436 (obl. 1630) opis granicy pol. z Nową Marchią i Pomorzem (Ks. Słupskim): gran. z Pomorzem biegnie od jez. Damen [obecnie Dębno] przez różne obiekty [→ Panieńska Góra] do jez. Pile, a dalej idzie środkiem rz. → P. do jez. → Dołgie i [a za jeziorem dochodzi] do brodu, przez który przechodzi droga idąca do Prus [→ Margrabska Droga] (Raczyński Wspomnienia 2, s. VII).
1549, 1565 wg wersji komisarzy pol. granica Polski z Pomorzem biegnie od jez. Pile wzdłuż wypływającej z tego jeziora rz. P., przechodziła środkiem jez. Dołgie i dochodziła do brodu, przez który przechodzi → Margrabska Droga [w miejscu zw. → Margrabski Bród] (CMP nr 154; Wielopolski 102; LWK 1, 209).
1561 lasy położone między rzekami P. i Krępą należały do → Łubianki (tamże opis bitwy między poddanymi z Łubianki i z Tarnowa [k. Wałcza] w tych lasach; WG l, 242v-244).
1564 rz. P., na odcinku od brodu [zw. → Margrabski Bród] do brodu zw. → Królewski Bród [3 km na S od Nadarzyć], stanowi [wschodnią] gran. puszczy Turze (Turbruchische Heide; Wrede 113).
1564/65 we wsi Rakowo nal. do stwa drahimskiego znajduje się młynik z piłą na rzece P. (LWK 1, 182).
1 P. łączy jeziora Komorze, Rakowo, Brody i in., położone na W od jez. Pile. Potocznie uważano, że wypływa z jez. Pile (SG 8, 154); o tym, że jej górny bieg znajduje się na W od tego jeziora świadczy m. in. cytowana wyżej wzm. z 1564/65 r.
2 Na temat daty tego dok. → Pile, przyp. 1.
3 Na temat daty tego dok. → Margrabska Droga, przyp. 1.