1387 or. Popovo (WR 1 nr 20), 1423 kop. 1488/92 Popowo Maior, 1493 Popowo Maior (PG 10, 193v), 1563 Popowo Maius (ASK I 5, 233), 5 km na E od Szamotuł.

1. 1443 n. pow. pozn. (PG 2, 60v); 1508 n. par. [Ś. Stanisława] w Szamotułach.

3. Własn. szlach.¹Może pierwotnie własn. duchowna, → Popówko, przyp. 1 1387 Miks z P.: tenże zeznaje, że Szczepan (Stephanus) Skóra [z Gaju Wielkiego] miał mu płacić 3 grz. [czynszu?] od jakiejś sumy pieniędzy (WR 1 nr 20); 1387 tegoż roszczenia do 100 kóp (capecie) zboża odpiera Jan z Zaszczytowa [osada niezident., prawdop. w okolicy Poznania]; Miks płaci karę (Lek. 1 nr 198, 230, 270).

1388-1401 Krzywosąd z P.: 1388, 1391 tenże śwd. (WR 1 nr 44, 257); 1400 tenże w sporze z Pawłem i Ocięsławem z Wielżyna (KP nr 456); 1401 tenże w sporze z Mirzonem, Abrahamem i Ocięsławem [z Wielżyna] (KP nr 522).

1412-25 Grzegorz z P.: 1418 tenże śwd. (WR 1 nr 1927); 1418 tenże w sporze z Dziersławem z Myszkowa (PZ 5, 45); 1422 tenże w sporze z Małgorzatą wójtową (advocatissa) z Buku o konia i 16 grz. (PZ 7, 46); 1424-25 tenże oraz Mikołaj z Wargowa w sporze z Janem Ryszkiem mieszcz. pozn.; ciż pozywają Janusza z → Gorzewa o to, że nie zapłacił [za nich] poręki [synowi?] Ryszka (Rzyszkowicu), przez co ponieśli szkodę 160 grz. (PZ 7 k. 127v, 135, 139v, 150, 177; WR 1 nr 1204)²Jan Ryszek rajca pozn. występował w l. 1405-25 (Wp. 8 nr 809, przyp. 6). Tenże wraz z synem Janem procesował się o → Maniewo, o → Nowy Dwór k. Poznania, a także z poddanymi z → Naramowic.

1422 Dorota z Wielżyna pozywa Jana z Wielżyna o swoje wiano (dotalicium) [może raczej chodzi o jej posag?] z P. (PZ 7, 68v).

1429 Szczepan [Skóra] z Mrowina i P. w sporze z Dobrogostem z Prusimia (PZ 10, 155v).

1432 Katarzyna z P. dowodzi, że nie kazała zająć kobył należących do Mirzona z Wielżyna, [pasących się] na jego dziedzinie (WR 1 nr 1410).

1443 Agnieszka c. Wierzbięty z Lubikowa, ż. Wyszoty ze Starkowca [k. Kobylina w pow. pyzdr.], siostra stryj. Domarata z Mościsk [w pow. nak.], daje Dobiesławowi z Mrowina Lubikowo, a w zamian otrzymuje 1/7 P. oraz 1000 grz.; taż Agnieszka sprzedaje tę 1/7 P. Wincentemu z Sadów za 80 grz. (PG 2, 60-61).

1446 bracia Dobiesław i Szczepan Mrowińscy dzielą się majątkiem: Stefan otrzymuje Lubikowo, a Dobiesław Mrowino, Przebrodę i P. (PG 2, 147).

1457 Andrzej i Paweł ss. zm. Dobiesława posiadają Mrowino, P. i Przebrodę; wwiązanie Szczepana dz. Lubikowa do części tych wsi (PG 56, 3);

1457-1525 tenże Andrzej Mrowiński [syn Dobiesława³→ Mrowino, p. 3 i przyp. 2]: 1457 tenże → wyżej; 1493 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Michałowi Wielżyńskiemu 4 ł. opust. w P. za 30 zł węg. (PG 10, 193v); 1495 tenże zapisuje 1 grz. czynszu rocznego mansjonarzom w Szamotułach na P.M. oraz na Mrowinie (PG 7, 64v); 1501 tenże w sporze z poddanym z Niemieczkowa (PZ 23, 15); 1525 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu całe opust. P. za 110 grz. Dorocie Buszewskiej ż. Wojc. Mrowińskiego (PG 16, 98).

1538 Wojc. Mrowiński sprzedaje 1/2 P.M. Mik. Sobockiemu za 600 grz. (PG 17, 181v).

1559-60 Łukasz Górka wda łęcz. posiada P.M. i → Popówko (PG 19 k. 678v, 813v); 1563 Andrzej z Górki [brat Łukasza] sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Prokopowi Broniewskiemu chorążemu kal. wsie P., Popówko, Piotrkowo i Jaryszewo za 1600 zł, a Prokop zapisuje na tych wsiach po 2000 zł posagu i wiana ż. Annie c. Mac. Bielejewskiego (PG 20, 245v-246).

1579 Jakub Rokossowski wwiązany w cz. dóbr Szamotuły, które kupił od Stanisława z Górki za 67000 zł pol.; w tych dobrach są m. in. wsie P. i Popówko (PG 133 k. 408, 410).

1498 P. i Mrowino wymienione wśród wsi, które zalegają z podatkiem (PG 62, 6v); 1508 wiardunki król. z 3 ł. w P. (ASK I 3, 18); 1510 pobór z 2 ł. w P.M. (ASK I 3, 261); 1563 pobór z 13 ł. kmiecych i 2 ł. soł. oraz 1 karczmy dor. w P.M. (ASK I 5, 233); 1577 Jan Broniewski płaci pobór z P. (ASK I 5, 709v); 1580 Jan Broniewski⁴Jan Broniewski był synem Prokopa, zwolennika Braci Czeskich (PSB 2, 464); ożenił się z Urszulą c. Jana Szamotulskiego (ostatniego z Szamotulskich, zm. ok 1579/81) i dlatego dziedziczył 1/2 z połowy dóbr szamotulskich. Dobra k. Stobnicy, w tym m. in. P. i Popówko, Prokop nabył z zastrz. pr. odkupu od Stan. Górki (→ wyżej). W późniejszych transakcjach Broniewskich, dot. Stobnicy i sąsiednich wsi, P. i Popówko już nie występują (TD) płaci pobór od 12 ł. os., 1 ł. soł., 2 ł. opust., 1 krawca i karczmy, która posiada kawałek roli (cum modico agro; ŹD 31; ASK I 6, 139).

5. 1423 kop. 1488/92 dzies. z 131. w P.M. (po 2 ćw. pszenicy, żyta i owsa oraz 6 gr) należy do uposażenia prebendy kan. Słupka⁵Było wówczas dwóch współcześnie żyjących kanoników Mikołajów Słupków: z Budzisławia (Wp. 7 nr 603, przyp. 20) i ze Studzieńca (Wp. 8 nr 828, przyp. 15). Tu występuje zapewne Mik. Słupek ze Studzieńca kan. pozn. i gnieźn., pleb. w Szamotułach i w Biezdrowie [w kat. pozn.] (LBP 52); 1510 prebenda „Popowo” w kat. pozn.; do dochodów kan. Andrzeja Jurgizeta [Naramowskiego] należą małdraty w P. i w Popówku (LBP 52).

Uwaga: P. i Popówko k. Szamotuł pierwotnie stanowiły zapewne jedną wieś; w 1308 r. Andrzej bp pozn. dał ją w ramach zamiany Dobrogostowi z Szamotuł (→ Popówko, p. 3). Najwcześniejszą wiadomością o jej rozdzieleniu na dwie osady, P. i Popowo Małe (= Popówko), jest wzmianka z 1423 r. o czynszu dla kan. Słupka (→ p. 5 i przyp. 5). Wzmianka ta zawarta jest co prawda w kopii z drugiej połowy XV w., ale odnosi się niewątpliwie do pierwszej jego połowy. Posiadaczami → Popówka byli Szamotulscy, a po nich Danaborscy, natomiast P. w l. 1387-1538 było własnością średnio zamożnej szlachty, jak to wynika z danych zamieszczonych wyżej, w p. 3. W połowie XVI w. w posiadanie obu wsi wszedł Łukasz Górka, syn Andrzeja, i tym samym znalazły się one z powrotem w dobrach szamotulskich.