1386 nazwisko: Prusimsky (Lek. 1 nr 6), 1389 or. Prusyme (Lek. 1 nr 603), 1394 Przuszime (Lek. 1 nr 1940), 1404 Prussim (KP nr 1669), Prussi! (KBR nr 97), 1408? Pruszi[...] (Wp. 7 nr 619), 1413 Prusszim (WR 1 nr 689), 1419 kop. 1596 Pruschinie (PG 167, 483v), 1419 Prusim (PZ 5, 140v), 1420 Prusimie (WR 1 nr 994), 1421 Pruschymye (KoścZ 25, 168v), 1421 Prussyme (Wp. 5 nr 342), 1427 Pruszyni (MHP nr 184), 1428 Prusym (WR 1 nr 1512), 1435 Prusyme (PZ 13, 52v), 1438 Pruschim, Pruschin! (Wp. 5 nr 622; CMP nr 121), 1452 Pruszym (PG 56, 24), 1469 kop. 1784 Prusiny (CP 14, 617), 1563 Prussini (ASK I 5, 224), 1564 Pruszin (IBP 307), 1603 Prusin (AV 3, 34v), 7,5 km na SEE od Międzychodu, 9,5 km na SW od Sierakowa.

1. 1470 n. pow. pozn. (PG 8, 70v); 1522 n. par. Kamionna (AC 2 nr 1764).

2. 1435 Dobrogost Koleński toczy proces z Mikołajem i Andrzejem z Kamionny o gran. między Kolnem i P. a Kamionną; spór ma rozpatrzyć sąd polubowny (PZ 13, 49v); 1435 zapowiedź → p. 3.

3. Własn. szlach. 1386 Mirosław Prusimski pozwany przez [Andrka] Ponieckiego [mieszcz. pozn.] (Lek. 1 nr 6).

1389 Piotrek z Połajewa pozwany przez Mścigniewa Brodziszewskiego o to, że mu nie zrezygnował zastawu w P. wartości 40 grz., do czego był zobowiązany (Lek. 1 nr 603).

1393-94 Mik. Prusimski z żoną i swym pełnomocnikiem (procurator) pozwany przez Trojana ze Żdżar [pow. gnieźn.] o porękę; sprawa dot. długu 30 grz. oraz lichwy, które [prawdop.] Prusimski winien był Żydowi Muszkowi z Pyzdr (Lek. 1 nr 1473, 1940, 1953).

1404 Stanisław z P. [identyczny ze Stan. Koleńskim z → Kolna] w sporze z Bieniaszem Żydem pozn. (KP nr 1669); [o dokumencie dot. nabycia P. przez Stan. Koleńskiego → niżej: Dobrogost, pod r. 1419].

1404-39 Dobrogost Koleński seu Prusimski dz. P.¹Nie ma pewności, czy był jeden Dobrogost z Kolna i P., który do 7 III 1442 notowany był jako kaszt. kam. (jego następca pojawił się dopiero 22 III 1443), a już od 24 VII 1441 występował jako podsędek pozn., czy też było dwóch Dobrogostów (kaszt. kamieński zm. ok. 1442, a podsędek zm. ok. 1452). W haśle Kolno przyjęliśmy, że mogły to być dwie osoby i tak samo rozstrzygamy tę wątpliwość obecnie. Imię żony Dobrogosta – Anna, notowane jest i przy kasztelanie i przy podsędku. Kasztelan miał żonę Wyskociankę z → Drobnina i → Krzemieniewa. O żonie podsędka brak bliższych wiadomości [syn Stan. Koleńskiego, zwany też Koleńskim z → Kolna; tamże większość informacji o nim w p. 3 i 6] (WR 1 nr 975, 1512, 1513; WR 2 nr 255; PZ 4, 145; PZ 5, 131; PZ 6, 7; PZ 7 k. 85v, 162v; PZ 10, 155v; KoścZ 4 k. 157v, 160; KoścZ 25 k. 168v, 169; PG 1, 51v; PG 167, 483v; Wp. 5 nr 342, 422; MHP 184; AC 2 nr 1079), kaszt. kam. 1427-42 (GUrz. nr A 163, ostatnia wzm. z 7 III 1442), h. Nałęcz (Wp. 9 nr 1289, pieczęć 5): 1404 tenże jest sędzią polubownym w sporze o sołectwo w → Orzeszkowie (WR 1 nr 573); 1405 tenże pozwany przez Jana z Dzięcielina o 2 szt. bydła (KP nr 2228); 1408 tenże rycerz, dz. P., zawiera ugodę z Henrykiem opatem w Paradyżu w sprawie zamiany dóbr → Kolno (Wp. 7 nr 619; KBR nr 97 reg.) 1408-39 tenże posiada w dożywocie łub w dzierżawie niektóre wsie opactwa [cyst.] w Paradyżu → Kolno; 1411-29 tenże, czasem jako dz. P. w sporze z Wyskotami → Kolno; 1415 tenże, dz. P., sędzią polubownym w sprawie dot. kl. w → Paradyżu, p. 3E (Wp. 5 nr 252); 1417 tenże pozwany przez Wierzbiętę z Rozbitka o to, że łowił na jez. [na toniach?] → Popowskie Tonie (WR 1 nr 922); 1419 tenże stren. dz. P. pozywa Teodoryka z Międzychodu i z in. wsi o to, że na drodze król. zabrał mu przemocą 4 sztuki (połcie?) mięsa (szynki?) z dziczyzny (4 pernas carnium ferinarum); w napadzie brało udział 6 szlachciców i 100 kmieci (PZ 5, 140v); 1419 tenże dowodzi Janowi Iwińskiemu, że czytał dok. [kupna-sprzedaży] mówiący o tym, że Jan Iwiński ze swą matką sprzedali P. Staszkowi Koleńskiemu; dok. ten później zgorzał²Małgorzata (Machną) c. Dzierżka z Iwna h. Grzymała była żoną NN z P. h. Nałęcz i matką Jana Iwieńskicgo (A. Szweda, Nałęcz Jan z Iwna, czyli o początkach Iwieńskich herbu Łodzia, RH 63, 1997, s. 133-162) (WR 1 nr 994); 1426 tenże w sporze z Mikołajem z Zatomia i Głażewa (PZ 9, 37); 1435 woźny zapowiada dziedziny tegoż Dobrogosta: P., Mnichy, Gralewo i Miłostowo; 1/2 tych dziedzin należy do Dobrogosta a 1/2 do opata parad.³W odniesieniu do wsi P. zapiska jest nieścisła, gdyż P. nigdy nie był własnością opata parad.; → Kolno, przyp. 5. (PZ 13, 52v); 1435 tenże → p. 2.

1441-50 Dobrogost Koleński vel Prusimski dz. P. ⁴→ przyp. 1, podsędek pozn. 1441-50, tenut. bab. (zmarł przed 29 II 1452; GUrz. nr A 285); jego transakcje → Kolno.

1447-83 Mikołaj Koleński [ostatni raz występuje pod tym nazwiskiem w 1464] vel Prusimski, syn Dobrogosta podsędka, podsędek pozn. 1479-83, tenut. bab. (GUrz. nr A 287; PZ 16, 189; GnG 2, 20v; PG 7, 220v; PG 6, 231v; PG 58, 16; KBR nr 150, 151); jego transakcje → Kolno (PG 7, 273); 1469-70 tenże zapisuje na P. czynsz 7 zł węg. bez 8 gr od sumy 81 zł węg. wikariuszom kat. pozn. (PG 8, 70v; CP 14 s. 617, 623); 1472 tenże → p. 6; 1481 tenże tytułem posagu daje cc. Małgorzacie [później Kiszewskiej] i Jadwidze wieś P. z zastrz. pr. wykupu za 400 grz. (każdy posag wynosi 200 grz.; PG 9, 136); 1475 tenże w towarzystwie innych szlachciców z sąsiednich wsi ręczy za Mikołaja niegdyś Białeckiego wójta w → Pczewie (PG 58, 16); 1483 tenże występuje jako stryj? Heleny ż. Mik. Strzeleckiego [prawdop. ze wsi Strzelce Wielkie k. Gostynia] (PG 9, 181v).

1462 Jadwiga ż. Mik. Prusimskiego, jako pani wienna w P., nie dopuszcza do wwiązania Doroty c. zm. Jana Knyszyńskiego i wd. po Gerwardzie Słomowskim w dobra P., Kolno i Bielsko na sumę 80 grz. (PG 6, 134v).

1485-87 [zm. ok. 1495] Maciej Prusimski i 1485-1534 (1539 wspomn. jako zm. – PG 17, 414) i 1485-1522 Michał Prusimski, ss. Mikołaja, z P., Kolna i Bielska: 1485-88, 1495 ciż dziedzice w P. toczą spór z Janem Pakosławskim [z Pakosławia k. Lwówka]; w 1488 do sporu włącza się Jadwiga siostra Macieja i Mikołaja; 1495 c.d. tego sporu między Janem Pakosławskim a Michałem Prusimskim; Maciej wspomn. jako zm.(PZ 21 k. 47, 132, 138v; PZ 22, 263); 1497 Małgorzata i Jadwiga cc. zm. Mik. Prusimskiego mają pr. do oprawy we wsi P. [na mocy decyzji ich ojca z 1472 ?, → wyżej] (PG 59, 243v);

1498 tenże Michał Prusimski; woźny wwiązuje Wojc. Otorowskiego w jego dobra, a w szczególności w 3 kmieci os. we wsi → Kłodno [sic] oraz w jez. → Kłodno w Kolnie; Jadwiga Prusimska, pani oprawna tych dóbr [wd. po Mikołaju], wyraziła na to zgodę (PG 59, 304); 1499 Małg. Kiszewska [siostra Michała] z synem Tomaszem Kiszewskim mają zeznać przed sądem, że Michał Prusimski zaspokoił ich pr. do posagu oraz cz. majątku po ojcu i matce Małgorzaty w P., Kolnie i Bielsku; podobne zeznanie mają złożyć synowie Stanisława Imbira [z Objezierza] (PG 62 k. 43v, 70); 1499-1500 tenże Michał na pokrycie długu 250 zł węg. i 60 grz. sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Mac. Chrzypskiemu 1/2 Kolna z 1/2 fol w. tamże (bez dworu) oraz jez. Lubiwiec; woźny dokonuje wwiązania (PG 62, 43; PG 12 k. 71, 76v); 1500 tenże zapisuje ż. Zofii [c. Stan. Mniskicgo] po 300 grz. posagu i wiana na połowach Kolna, P. i Bielska oraz na całym folw. i dworze w P. (PG 12, 78v; PG 64, 133v); 1500-1505 tenże rozlicza się ze swym teściem Stan. Mniskim [dot. to posagu jego żony]: 1500 nabywa od teścia z zastrz. pr. odkupu 1/2 Gralewa z całym sołectwem za 100 grz., a Mniski zobowiązuje się uwolnić te dobra od roszczeń in. osób; 1504 temuż Mniski winien jest jeszcze 100 grz. posagu; 1505 tenże nabywa młyn w Miłostowie za 100 grz., a Anna ż. Stan. Mniskiego kasuje swoją oprawę na nim; 1505 Zofia ma skwitować odbiór majątku po ojcu i matce w Mnichach, Tuczępach, Miłostowie i Gralewie (PG 12, 77; PG 62, 87v; PG 13, 61; PG 64, 133; PG 65 k. 78, 78v); 1501 tenże kwituje synów Stanisława Imbira z Objezierza w związku z rozliczeniami dot. posagu Małgorzaty Prusimskiej [jego ciotki]; tenże zobowiązuje się zwrócić Dobrogostowi Sobockiemu dokumenty, które dot. jego siostrzeńca Tomasza Kiszewskiego, syna wspomn. Małgorzaty; dokumenty te złożyli u Sobockiego wspomn. synowie Stanisława Imbira (Benedyktyni Lubiń 480; PZ 23, 16v); 1522 tenże → p. 5; 1534 tenże ojcem Benigny Prusimskiej → niżej.

1534-63 Benigna Prusimska c. Michała: 1534 taż narzeczona Winc. Przyborowskiego [z → Przyborowa k. Szamotuł] (PG 16, 641v); 1558, 1563 taż wd. po Marcinie Bielejewskim (PG 19, 635; PG 20, 246v).

1541-59 (1572 wspomn. jako zm.) Sebastian Prusimski i 1541-76 (1579 wspomn. jako zm.) Wojciech Prusimski, ss. Michała: 1557 ciż dzielą swój majątek: Sebastian obejmuje Kolno i części w Bielsku, a Wojciech P. i części w Bielsku [szczegółowy regest → Bielsko: liczne nazwy obiektów topograficznych nal. do tych 3 wsi] (PG 101, 730-32v); 1557 Sebastian zapisuje ż. Małg. Herstopskiej, c. Marcina po 600 zł posagu i wiana na 1/2 swych części we wsiach P. [sic!], Kolno i Bielsko, a Wojciech zapisuje ż. Annie Słupskiej po 700 zł posagu i wiana na swych częściach w P. i Bielsku (PG 19 k. 423, 467v); 1557 ciż bracia przeprowadzają działy majątkowe: Sebastian otrzymuje Kolno, a Wojciech Prusim (PG 99, 244; PG 101, 730; PG 19 k. 423, 467v).

1551-56 Kat. Prusimska, c. Michała Prusimskiego (syna Macieja), ż. Serafina Woźnickiego: 1551 taż otrzymuje od braci Wojciecha i Sebastiana posag 200 grz. (PG 94, 49); 1556, 1563 taż wd. (PG 100, 385; KoścG 14, 343v-344, dawniej cz. II k. 111v-112).

1555 wzm. o Zofii Prusimskiej, wd. po Janie Grabskim a ż. Jana Kunińskiego [nie wiadomo, czy to wdowa po Michale Prusimskim?] (PG 99, 244v).

1469 wsie P., Bielsko i Kolno mają płacić po 14 grz. kary z powodu nie zapłacenia wiardunków poboru król. (fertones dacie regalis) i nie dopuszczenia do egzekucji (PZ 5, 33); 1508 wiardunki wojenne z 12 ł. i z karczmy w P. (ASK I 3, 9v); 1563 pobór z 18 ł., 1 karczmy dor., 1 mł. wodnego o 1 kole, 1 komor. (ASK I 5, 224); 1564 w P. 17 ł. (IBP 307); 1577 Wojc. Prusimski płaci pobór (ASK I 5, 685v) 1580 Stan. Prusimski płaci pobór od 5 półł., 6 zagr., 1 komor., niewielkiej roli karczmarskiej (modicus ager), 1 mł. o 1 kole oraz pasterza [owczarza], który ma 20 owiec (ŹD 18; ASK I 6, 109v).

1393 kmiecie Marcin i Jakub z P. oraz Otto i Szech z Kamiony pozwani przez Gerwarda Kwileckiego o 20 grz. (Lek. 1 nr 2224).

5. 1522 Maciej wikariusz w Kamionnie upomina się o zaległe opłaty od poddanych Michała Prusimskiego i z tego powodu ich ekskomunikuje (według zdania Prusimskiego niesłusznie); dziedzic w kościele w czasie kazania przestrzegł wikariusza, aby tego nie czynił, a wówczas wikariusz zszedł z ambony i obrzucił dziedzica wyzwiskami (m. in.: ululator [wyjec] i szczekacz); oficjał skazuje dziedzica na karę synodalną za przerwanie nabożeństwa, a w sprawie wyzwisk poleca mu ten fakt udowodnić, gdyż wikariusz się do tego nie przyznał (AC 2 nr 1764).

1564 wiardunki dzies. z P. należą do uposażenia klucza pszcz. bpa pozn. (IBP 307); 1603-07 pleb. w Kamionnie pobiera meszne z P. (ACC 89, 87).

6. 1438 Rafał z Gołuchowa star. gen. wlkp. wystawia dok. w P. (Wp. 5 nr 622; CMP nr 121).

1472 Mik. Prusimski jako poborca (exactor) [poboru król.?], zobowiązuje się wyłożyć 210 zł węg. z pieniędzy tego poboru (pecunie fertonum) i dostarczyć je [w ciągu 3 dni] Dziersławowi Bielawskiemu⁵W → Bielawach k. Poznania osoba o tym imieniu nie występuje; pieniądze te za zgodą bpa [Andrzeja z Bnina] i kanoników, Iłowiecki [kanonik?] ma wypłacić żołnierzowi zaciężnemu (stipendiarius) Abrahamowi (AC 1 nr 620).

1508 kapłan Piotr z P. dzierżawi dochody par. → Kamionna od pleb. Andrzeja Bienińskiego (ACC 89, 87).

Uwaga: Nie wiemy, czy naszego P. dot. wzm. z 1398: Święcha c. Matysa de Prussin ma otrzymać zwrot długu 7 grz. od swego stryja Zbyluta mieszcz. [pozn.] (SBP s. 40 nr 9) i z 1413: pan (dominus) Teodoryk Wilczek de Prusszim pozwany przez Jakuba sołtysa „de Gorzeyewo” (Gorzyń?, Gorzewo?) o jakiś spadek (WR 1 nr 689).

Kolejni właściciele → Kolna i P. do 1464 r. używali częściej nazwiska Koleński, natomiast później konsekwentnie nazwiska Prusimski. Przyjęliśmy to za wskazówkę, że w drugiej połowie XV w. zmieniła się siedziba ich głównej rezydencji (→ Kolno, Uwaga). Począwszy od Michała Prusimskiego (1485-1522), pełny zestaw informacji o właścicielach podajemy w haśle P. Po rezydujących w P. w drugiej połowie XVI w. braciach Sebastianie i Wojciechu pozostały dwie gałęzie tej rodziny: z Kolna Prusimscy (później też używający nazwiska Ostrorogowie z Kolna Prusimscy) po Janie synu Sebastiana i Prusimscy – potomkowie Mikołaja syna Wojciecha (TD).