miasto (1444 Lubothancze, 1445 Labentancz, 1446 Nowotanyecz, 1484 Nouothancze, de Novothancze, 1508 Novytymyecz, Novotanyecz opidulum) 14 km na SW od Sanoka.

1. 1444 distr. San. (III s. 105-106); 1504 terra san. (XVI 2976).

2. 1444 na terenie wsi zw. Brozow albo Lubothancze → Nowotaniec wieś; 1481 gran. z przedmieściem powyżej miasta (dziś → Nagórzany), role miejskie położone na tym przedmieściu (XVI 1524).

3. Własn. szlach. 1424-79 Jan Bal s. Matiasza, 1444-79 właśc. N. (III 109; XI. XVI wg indeksów; CS 151 s. 210-211, 1429-1433), 1441-79 stolnik san.; 1444 król pozwala Janowi Balowi zamienić wieś Brozow albo Lubothancze na miasto oraz nadaje temu miastu 2 jarmarki doroczne, jeden w niedzielę przed Zielonymi Świętami, drugi przez tydzień przed świętem NP Marii i targi tygodniowe we wtorki → p. 4; 1445 Jan Bal Matiaszowicz zapisuje ż. swej Zuzannie 500 grz. na mieście swym Labentancz (XI 2014); 1446 tenże zapisuje ż. swej Zuzannie 500 grz. na całym mieście N. i należących doń przedmieściach, na wsi Górny Terpiczów i na połowie młyna w Terpiczowie (XI 2150); 1454 sąd gr. żąda od Jana Bala dania Leonardowi z Pobiedna konia jako poręki. Jan odmawia (XI 3226, 3227); 1458 wolność korzystania z lasów w N. przez Leonarda z Pobiedna i jego ludzi z → Jędruszkowiec. zob. → Nadolany (XI 3397); starosta ustanawia zakład m.in. na Jana Bala z N. z powodu wyrządzania szkód przez jego poddanych w dobrach Makowickiego i Humeńskiego (Makowica i Humenne na Węgrzech) (XI 3455); 1462 Anna c. (Jana) Bala wraz z mężem Mikołajem Ulińskim kwituje ojca z ojcowizny i macierzyzny. Uliński zapisuje Annie 300 grz. na Jaćmierzu (XI 3673, 3674); Jan Bal stolnik san. przywilejem wydanym we dworze swoim w N. uposaża kościół parafialny w mieście N., nadaje łan roli położony między rolą dworską a rolą mieszczanina Jana Czarnockiego, dworzysko koło kościoła z ogrodami, zagrodę na nawsiu przed dworem pod sadzawką, wolność w lasach i inne uposażenia, zob. p. 5 (CS 151 s. 1429-1433); 1464 tenże właściciel → Terpiczowa (XVI 166); 1467 tenże właśc. wsi Berezka (XVI 366); 1468 tenże w sporze z Olechną z Morochowa (XVI 449); 1469 tenże właśc. → Terpiczowa średniego (XVI 571, 791); tenże pozwany przez Jana Mrochowskiego z powodu poręki za Jana Tarnawskiego (XVI 637-639, 873); 1473 Paweł Kot odźwierny zamku san. ręczy za żonę swą i jej braci i dzieci, że nie będą się odgrażać na Jana Bala i tegoż dobra (XVI 930); Jan Bal właśc. wsi → Terpiczów Górny, Berezka i Wołkowyja (XVI 964); 1474 Jan Bal z N. gwarantuje Janowi Tarnawskiemu terminowy zwrot pożyczonych 140 zł intromisją we wsie Wołkowyja i Berezka (XVI 998); starosta ustanawia zakład między Janem Felsztyńskim i Janem Balem a Janem. Jakubem i Rafałem z Humuisk (XVI 988); 1475 Jan Bal właśc. wsi → Terpiczów Górny, Berezka i Wołkowyja (XVI 1103); 1476 tenże pozywa ks. Jana dziekana, dziedzica z Humnisk (XVI 1138); Henryk z Kamieńca kaszt. san. pozywa Jana Bala (XVI 1151); Jan Bal z N. współręczy Pawłowi z Dydyni za Henryka Kamienieckiego na 200 grz. intromisją w połowę N., gdzie nie ma dworu (XVI 1202); 1477 tenże właśc. wsi → Terpiczów Górny i Berezka (XVI 1220) oraz wsi Terpiczów Średni (XVI 1257); 1478 Matiasz, Piotr i Mikołaj z N., bracia rodzeni niedzielni, otrzymują 50 grz. posagu Anny ż. Matiasza, za które zastawiają jej wieś Terpiczów Średni (XVI 1276); Maciej, Piotr i Mikołaj, dziedzice z N. i Hoczwi, pozywają Jana, Piotra, Stanisława i Andrzeja z Sobnia, dziedziców z Leska, o granice (XVI 1282, 1283); 1480 29 I Matiasz Bal chor. san., ks. Piotr Bal i Mikołaj Bal z N., bracia, dokonują podziału dóbr pozostałych po ojcu ich Janie Balu stolniku san., Mikołaj otrzymuje połowę dóbr w należących do → Hoczwi wsiach Hoczew, pierwszy Terpiczów, drugi Terpiczów, Berezka, Wołkowyja, Dziurdziów, Terka, Bereźnica, Żernica, oraz we wszystkich innych wsiach, które będą lokowane na surowym korzeniu, połowę lasów, możność wybudowania w dowolnym miejscu dworu z 2 izbami i 2 komnatami, połowę ról należących do dworu, sadzawki w drugim Terpiczowie i w Dziurdziowie. Matiasz z Piotrem otrzymują Nowotaniec (dziś Nadolany i Nagórzany) z miastem i przynależnościami, wieś Mąthne, Wołkowyjkę Małą z połową mili i połową ćwierci mili powyżej (wsi) na lokację i z wolnością lasów. Pola i lasy między Bereźnicą a Wołkowyjką zostają podzielone po połowie. Mikołaj winien dodać Matiaszowi i Piotrowi 60 grz. a 48 grz. na 5 kmieciach w Zadnim Terpiczowie (XVI 1417); 1480 19 XII Maciej chor. san., ks. Piotr pleban san. i Mikołaj, bracia rodzeni synowie zm. Jana Bala stolnika san., dziedzice z N., dokonują nowego podziału dóbr, mocą którego Maciejowi i Piotrowi, braciom starszym, przypadają wsie → Hoczew, Dziurdziów, Terpiczów, drugi Terpiczów, Berezka, Wołkowyja Wielka, Terka, dwie wole Bereźnica i Żernica, Mikołajowi zaś Nowotaniec (dziś Nadolany i Nagórzany) z miastem, Mątna, Wołkowyjka z możnością osiedlenia kmieci powyżej tej wsi na połowie i połowie ćwierci mili. Role między Wołkowyjką a Bereźnicą bracia będą posiadali po połowie, lecz ludzie Mikołaja w innej trzeciej części mogą swe role powiększyć (? meliorare). Maciej i Piotr winni zapłacić Mikołajowi 18 1/2 grz. pod gwarancją intromisji w 2 kmieci w Zadnim Terpiczowie (XVI 1410-1412), 1474-1502 Mikołaj Bal. s. Jana h. Gozdawa, 1480-1502 właśc. miasta i wsi N. (XVI, XVII, XVIII, XIX wg indeksów Dod. Gaz. Lw. 1853 nr 1, 1484-96 stolnik san., 1496-1502 podkom. san.; 1475-1502 ż. Zofia z Pruchnika, dziedziczka Hawłowic w z. przem.; 1481 ks. Piotr, Matiasz i Mikołaj [Balowie] z N. pozywają Piotra, Jana, Andrzeja i Stanisława [Kmitów] z Sobnia (XVI 1478); miasto N. ma role położone na przedmieściu górnym → Nagórzany (XVI 1524); miasto i dwór w N. (XVI 1552); 1484 Mikołaj Bal z N. stolnik san. zapisuje ż. swej Zofii z Pruchnika 100 grz. na połowie dóbr miasta i wsi N. (XVI 1652); Matiasz, Piotr i Mikołaj Balowie, dziedzice z N., Hoczwi i Terpiczowa. pozywają Piotra, Andrzeja i Stanisława [Kmitów] z Sobnia i Myczkowiec o granice (XVI 1662, 1673, 1739); 1486 mieszczanie posiadają 1 1/2 łanu wśród łanów kmieci we wsi Nowotaniec (dziś Nagórzany ?) (XVI 1754); Mikołaj Bal z N. jako współporęczyciel na 600 zł węg. Jakubowi Pieniążkowi za Stanisława [Pieniążka] z Witowic, zobowiązuje się zastawić miasto N. z wyższym przedmieściem i młynem na niższym przedmieściu (XVI 1801); 1489 tenże ręcząc Janowi z Doliny za Stanisława Pieniążka na 600 zł w złocie, zobowiązuje się zapisać je na mieście N., przedmieściu powyżej miasta i wsi Woli (XVI 1928); 1490 Anna dziedziczka z Zarszyna wraz z mężem Jakubem Pieniążkiem ręczy Mikołajowi Balowi z N. na 600 zł węg. za Stanisława Pieniążka star. san., zapisując połowę miasta → Zarszyna z całym przedmieściem i innymi przynależnościami. Bal kwituje i skreśla zapis (XVI 1993); 1493 Mikołaj Bal współręcząc za Jana Tarnawskiego, że ten pozostanie w pokoju ze Stanisławem Sobieńskim, zapisuje zakład na N. (XVI 2159); 1495 Józef z Tarnawy zastawia Mikołajowi Balowi za 100 zł wsie Wielopole i Smolnicę (XVI 2250); starosta ustanawia zakład między Matiaszem Balem z Hoczwi a Mikołajem Balem z N. (XVI 2273); 1502 Anna ż. Jana Tyrawskiego pozwala matce swej Zofii, wdowie po Mikołaju Balu podkom. san. na intromisję w miasto N. i wieś Nowotaniec, w zapisaną jej część (XVI 2855); Zofia wdowa po Mik. Balu pozywa Matiasza Bala kaszt. san. z powodu niedopuszczenia do intromisji w połowę miasta i wsi N. według jej zapisu oprawy, Matiasz odpowiada, że nie broni tej intromisji, lecz w dwór, młyn i sadzawki, na które ona nie ma zapisu. Starosta postanawia, że Zofia winna otrzymać intromisję w połowę miasta i wsi N., lecz w sprawie dworu, młyna i sadzawek odkłada decyzję na 4 tygodnie do rozpatrzenia. Po tym terminie przyznaje jej intromisję w połowę młyna, sadzawek i dworu z gruntami ornymi (XVI 2856, 2859, 2860, 2868, 2870); 1503 przezorny Jan Gorny wydzierżawia wielm. Maciejowi Balowi z Hoczwi kaszt. san. wszystkie dobra trzymane zastawem od Piotra z Pielni (XVI 2878); 1504 Jan Tyrawski dzierżawca z N. gwarantuje Mikołajowi Balowi z N. [z Hoczwi] terminowe zapłacenie 100 zł intromisją w całą swą część dóbr dzierżawy w N., jaką ma za ż. Anną, która wyraża zgodę (XVI 2974); Stanisław Latoszyński dzierżawca dóbr N., Berezka, Wołkowyjka i Bereźnica, gwarantuje? Mikołajowi Balowi z N. [ z Hoczwi] terminowe zapłacenie 50 zł intromisją w całą swą część dzierżawy tych dóbr, jaką ma za ż. swą Jadwigą, która wyraża zgodę (XVI 2976); przezorny Jan Gorny z N., niegdyś sołtys z Bukowska, zastawia szl. Hieronimowi, niegdyś wójtowi san., za 80 grz. część wsi Pielni, trzymaną zastawem od szl. Piotra Pelwelskiego (XVI 2996, 2997, 3079, 3157, 3160); 1508 Maciej Wzdowski właśc. działu w N. (ŹD XVIII s. 118); 4 karczmy z browarami płacą po 18 gr rocznie (ŹD XVIII s. 122); 1520 właśc. Adam Wzdowski (Dod. Gaz. Lw. 1852 nr 33); 1524 król Zygmunt daruje katedrze przem. św. Jana Chrzciciela na budowę 400 zł, przypadłe królowi po śmierci Stanisława Korzybowskiego (Corzibowski), który dał je Maciejowi Wzdowskiemu i tegoż s. Adamowi na dobrach N. w pow. san. (MRPS IV 13776); 1552 miasto N. płaci szos 1 1/2 grz. (AS I 21 k. 1012).

Mieszkańcy: 1450 szl. Jan sługa p. Bala (XI 2867); 1462 Jan Czarnocki mieszczanin (CS 151 s. 1430); 1503-06 przezorny Jan Gorny (XVI 2878, 2996, 2997, 3079, 3157); 1544 Jan s. Stanisława Grzegorzowicza i Anny (Księga przyjęć do pr. m. w Bochni. 563).

4. 1444 król pozwala Janowi Balowi zamienić wieś Brozow albo Lubothancze na miasto na prawie niem. magdeburskim na wzór miast sąsiednich (III 109); 1499 prac. Jan wójt z N. (XVI 2554).

5. Przed 1462 zob. Nowotaniec wieś. p. 5; 1462 Jan Bal stolnik san. uposaża kościół parafialny N. Marii Panny i św. Mikołaja w N. nadając plebanowi ks. Szczepanowi łan roli z łąkami, położony między rolą dworską a rolą mieszczanina Jana Czarnockiego, miejsce i dworzysko koło kościoła na budowę domu z ogrodami, możność urządzenia dowolnej ilości sadzawek pod miastem, nadaje zagrodę na nawsiu przed dworem, wolność korzystania z lasów na budowę i wypas bydła i wieprzy, dziesięcinę z ról dworskich i opustoszałych, meszne z ról kmiecych po 1 kłodzie żyta i 1 owsa z łanu, z tym że gdyby na roli katolika lub Polaka został osadzony schizmatyk lub Rusin, winien on uiszczać meszne (CS 151 s. 1429-1433); 1468 Mikołaj bp przem. stwierdza, że Piotr ze Zboisk chor. san., Jan stolnik san. i Szczepan pleban z N. zawierają umowę w sprawie kościoła w N., mocą której pleban ma otrzymywać 14 kłód żyta i tyleż owsa z wsi Bukowsko, która z biegiem czasu ze schizmatyckiej stała się w większości katolicką. Akt ten oznacza włączenie Bukowska do parafii w N. (CS 151 s. 210-211).

6. 1453 Jerzy s. Jana Kal (! Bal) z N. stolnika san. zapisany na Uniw. Krak. (Alb. stud. I s. 135); 1464 Piotr s. Jana z N. zapisany na Uniw. Krak. (Alb. stud. I s. 178); 1511 w N. odbywa się końcowe posiedzenie sądu rozjemczego pod przewodnictwem Mikołaja Lanckorońskiego po przeprowadzeniu granic między dobrami Zachoczewie Piotra Odnowskiego a Hoczew i Terpiczów Mikołaja Bala (XIX 3114-3115). Literatura: Mańkowski T., Hoczew i Balowie, Lwów 1910; Dąbkowski P.: Ziemia sanocka, II s. 2-10, 85 Matjaszowicze; biogram Jana Bala Matiaszowicza w PSB I s. 227-228.