ongiś zw. także Nowym Wieruszowem (1303 Weruchs?, 1368 nova Wieruszow, Weruschow, Wersilgaw) miasto powiatowe.
1. 1368 oppidum, par. Stary Wieruszów, diec. wrocł. (Pat. 1958, 276); 1444, 1464 n. par. W., diec. gnieźn. (OW 8, 121-122; AC 2, 836); 1499 adkt wiel. (Pat. 1958, 282); 1563 pow. wiel. (ŹD 309).
3. 1502 – 2 ł. pleb., dzies. 3 grz. z ról miej., byli chał. (Ł 2, 146); 1563 szos 9 fl. (ŹD 309).
4. 1303 Lutold de Weruchs? (CS 10, 78); 1368 Klemens z W. i Świby zawarł ugodę z plebanem Henrykiem m.in. w sprawie dzies. z N.W., którą należy płacić kościołowi w Starym W. (Pat. 1958, 276); 1442 Azenheimer zajął fortalicję W. i wziął do niewoli Klem. Wierusza (DH 4, 682); 1451 ten zginął pod Byczyną, walcząc przeciwko Janowi Jelczowi (DH 5, 97); 1461 Jan Wierusz z W. (K 7, 214); 1467 Małgorzata z W. sprzedała za 1000 grz. J. Kępińskiemu z Baranowa m. in. fortalicję W. z mł. oraz wsie: Chobanin i Kąty, części w Naramicach i Cieszęcinie, dom w Wieluniu z ogrodem i młynem (GW 1, 157); 1470 Jan Wierzbięta, dziedzic Nowego i Starego W., sprzedał altaryście ostrz, za 8 grz. czynsz 3 fl. i 2 gr (GO 2, 120), 1471 zapisał żonie 500 grz. na Białejłęce (GO 2, 129); 1490 Andrzej z W. spłacił Zofię Kępińską z Baranowa i in. oraz zastawił te dobra Kośmiderowi z Gruszczyc (ZO 1, 21-22), 1498 zatwierdził wszystkie przywileje nadane miastu przez jego przodków, Klemensa z Kątów oraz jego s. Jana Kęszalkę, których jego ojciec Marcin Wierzbięta nie uznawał, nadał 10 lat wolnizny od wszelkich opłat i zezwolił rządzić się takimi prawami jak miasta król. (AGd 8587), pożyczył od burm. i rajców 20 fl. pod zastaw 2 mieszczan płacących 2 fl. czynszu (GW 2, 65); 1499 sprzedał ż. Małgorzacie Baranów z przynależnymi wsiami z pr. odkupu (GO 3, 14), 1502 zapisał żonie 1200 fl. na 1/2 m. W., na dworze tamże, na 1/2 mł. z sadzawką i 1/2 wsi: Chobanin, Mirków, Świba, Jutrków, Białałęka, Mianowice (MS 3, 89).
5. 1459 burm. Paweł miał dobra wartości 80 grz., a rajca Jan Komor – 200 grz. (AC 2, 815).
6. 1340 sprawa przed sądem w Legnicy o zranienie Polaka Grzegorza z Werexaw? (R 6393); 1368 kaplicę ś. Bartłomieja w Nowym W. podporządkowano par. ś. Mikołaja w Starym W. (Pat. 1958, 276-277); 1401 Bern. Wierusz, sędzia wiel., miał założyć w W. kl. paul. (DP 47 fals.); 1404 Wierusz z Białej nadał im 1 ł. w Cieciułowie (DP 51); 1413 Wierusz z Kątów miał nadać tut. kl. sadzawkę na rz. Brzeźnicy (DP 62 fals.); synowie Bieniasza z Walichnowów (zob.) nadali kl. w W. 2 ł. w Żytniowie (DP 63); 1420 Lutold z Wiktorowa nadał kl. w W. 1 ł. w Cieciułowie (DP 80); 1459 pleban Jakub (AC 2, 816); 1464 Jakub z Galewic pożyczył od bractwa ubogich w W. 10 grz. pod zastaw 2 ł. w Cieszęcinie (AC 2, 836); 1497-98 Lutold Galewski otrzymał od króla zastaw kl. paul. na 4 ł. w Cieszęcinie oraz mieszczan wieruszowskich na 1 kmieciu w Galewicach i drugim w Cieszęcinie (MS 1, 1288); 1499 kl. wykupił od tegoż Lutolda za 3 fl. swą posiadłość w Cieszęcinie (AC 2, 883); 1520 kościół ś. Bartłomieja, do parafii m. W. i wieś Mirków w pow. ostrz. (Ł 2, 146, 147); 1564 król zatwierdził dawne jarmarki na ś. Bartłomieja ap. oraz ś. Szymona i Judy, ponadto dodał 2 nowe na ś. Piotra i Pawła oraz na drugą niedzielę Wielkiego Postu, a targi co sobotę (AGd 7131).
7. 1506-11 MS 4, 517, 2656, 9429, 9851.
L. Koczy, Dzieje miasta Wieruszowa. Poznań 1930.