SKOWIESZYN

(1409; w źr. z XV w. także Sobielżyce; Niec. 308; Kosyl 13, 23, 72; SHGL 212; Rospond 138; Osady 130) 9 km na NE od Kazimierza Dolnego, 4 km na SE od Puław; ok. 90 km na NE od kl., 27 km na NE od → Braciejowic.

Pow. lub., par. Jaroszyn, następnie kolejno Końskowola i → Włostowice (Osady 130; → Włostowice, p. [1]).

Własn. szlach.

5. Dzies. należy do kl. święt.

1470-80 z całej wsi dzies. pobiera kl. święt.: z 11 łkm. dowożą mu dzies. snop. i kon. wart. do 8 grz., zaś z karczmy oraz z folw. powstałego na dawnych łkm. otrzymuje dzies. snop. „w gonitwę” (DLb. III 245; II 563); 1529 dzies. snop. wart. 6 grz. należy do stołu konw. święt. (LR 351); 1537 → Celejów; 1622 Jan Tęczyński wwda krak. i dz. Końskowoli oraz zastawnicy, książęta zbarascy Krzysztof koniuszy i Jerzy kaszt. krak., skarżeni przez kl. święt. o nieoddawanie mu od 9 lat dzies. z wsi [→ Parchatka], S., → Witowice, Włostowice i → Zbędowice, zobowiązują się płacić kl. za dzies. z tych wsi po 400 zł rocznie (Gacki 297);

1640 kl. święt. zawiera taki sam układ z nowymi dziedzicami ww. wsi, Janem Mikołajem z Żurowa Daniłowiczem, podskarbim koronnym, i jego ż. Zofią z Tęczyna Daniłowiczową, która ponawia go w 1648 r. (ib.); 1652 Zofia z Tęczyna Daniłowiczową płaci konw. święt. za dzies. ze wsi Parchatka, S., Włostowice i Zbędowice 400 zł (AG nab. 936 1-1v, 2); 1749 kl. święt. sprzedaje należne mu w tym roku dzies. ze wsi Parchatka, S., Włostowice i Zbędowice za 950 zł, a w 1769 r. za 32 zł czerwone (Gacki 300); 1819 dzies. należy do stołu konw., była kupowana przez gromadę za 550 fl., teraz wg układu mają za nią płacić 50 fl. (AOkup. 10v).

7. Paw. 359, 48a; LL 1565 41; RL 1626 139; Spis I 448; II 167; Tabela II 176; Gacki 145-6, 297, 300, 303; SG X 713; XV/2 591; Wojciechowski 1930 159; Szafran 144, 197; SHGL 212; Osady 130; Sochacka wg indeksu; Derwich 1992 wg indeksu; 1992a 76; Wroniszewski; Rozwałka 38, 41, 70-2, 215; uw.

8. Osadnictwo wśr. (Rozwałka 32); materiały z XI-XIII w. stwierdzone w trakcie badań AZP (ib. 164).

Uw. Już w XIX w. funkcjonowało podanie, wedle którego Bened. święt. otrzymali jeszcze z rąk Bolesława Chrobrego kaplicę w S., a następnie oddali ją Norbertankom (Derwich 1992 405). Z kolei do cyklu legend święt. o ś. Emeryku nawiązuje podanie o upolowaniu przez Kazimierza Wlk. w lasach k. Kazimierza Dolnego ogromnego jelenia (ib.). Te legendy i podania opierały się najpewniej na mylnej identyfikacji S. należącego do kl. święt. ze Skowieszynem, niegdyś włością kl. zwierzynieckiego, wsi dziś nieistniejącej, której pozostałością jest graniczący od E z Kazimierzem Dolnym Skowieszynek (SHGL 212-3; Osady 130-1).

Nie można jednak wykluczyć, że obszar nadany w końcu XII w. Norbertankom rzeczywiście wcześniej należał w sensie własności ziemskiej lub dzies. do opactwa święt., tym bardziej że w tym nieistniejącym już dziś Skowieszynie jeszcze w czasach Długosza istniała stara, drewn. kaplica pw. ś. Jana Chrzciciela, stanowiąca lokalne centrum pielgrzymkowe (DLb. III 71). Hipotezę taką potwierdzają też inne pośrednie argumenty - por. Derwich 1992 405-8. Inaczej ostatnio J. Rajman, Nadanie dóbr skowieszyńskich klasztorowi norbertanek na Zwierzyńcu pod Krakowem, [w:] Problemy dziejów i konserwacji miast zabytkowych, red. R. Szczygieł, Radom-Kazimierz Dolny 1990, 23-33, zob. też Rozwałka 38, 41, 70-2. W Skowieszynku stwierdzono podczas badań AZP materiały z XI-XIII w. (Rozwałka 164), co świadczy od dawności miejscowego osadnictwa.