(1385 Lagiwinsky nazwisko, 1386 de Lagiwnik, 1389 de Lagownik, 1407 Lagewniki, 1419 Lakyewniky, 1420 Langewniky, 1435 Lawgweniky, 1464 Langewnyky), 5 km na S od centrum Krakowa, w 1945 włączone do miasta.

1. 1530 pow. szczyrz. (RPk. 35); 1470-80, 1599 par. Ś. Jakuba w Kazimierzu (DLb. 2 s. 23; WRKrak. → p. 7, s. 148).

2. 1424 droga publ. z L. [do → Jugowic p. 3]; 1439 L. graniczą z → Czyżową p. 3; 1441 droga publ. z m. Kazimierza do L. → Czyżowa p. 3; 1464 granice m. Kazimierza od strony wsi Wola [Duchacka] wyznaczono w ten sposób, że od pierwszego kopca alias narożnicy k. wsi Zabłocie sypano mniejsze kopce do potoku Budnarka (Bodnarka) k. ściany wsi L., gdzie usypano ostatni kopiec narożny (KMK 1, 175); 1470-80 L. graniczą z Wolą [Duchacką], → Jugowicami, Opatkowicami, a rz. Wilgą z → Borkiem (DLb. 1 s. 169; 3 s. 33, 49, 194); k. Kurdwanowa, L. i Jugowic znajduje się łąka należąca do kl. Ś. Jakuba w Kazimierzu (DLb. 2 s. 22); 1570 droga z Krakowa do Nowego Targu prowadzi przez Kazimierz i L. (LDK s. 75); 1577 rozgraniczenie Woli [Duchackiej] kl. S. Ducha i należących do kasztelanii krak. L. od Janowej Woli [czyli → Czyżowej]¹Nazwa Wola Jana, po r. 1370, pojawiła się dopiero w r. 1564: Czizowa dicta Janowa Wolya – LK 1 s. 19 przyp. k należącej do m. Kazimierza. Granice zaczynają się na gruncie Woli w miejscu niezgody przy kopcu narożnym k. przekopy i rz. Budnarka, rozdzielającej ww, wsie. Tu usypano 3 ziemne kopce narożne rozgraniczające ww. dziedziny, jeden na gruncie Woli k. przekopy naprzeciwko tejże wsi, drugi na końcu ról miejskich Janowej Woli, trzeci naprzeciw dwóch wspomnianych kopców k. rz. Budnarki od strony L. Stąd usypano 17 kopców na S przez zarośla podle drogi z Kazimierza do L. aż do wierzchołka góry należącej do L. Po lewej stronie usypano kopiec, od którego granica, przekroczywszy drogę, wiedzie do przekopy, gdzie usypano osiemnasty kopiec, stąd zaś usypano 9 kopców przez role należące przedtem do m. Kazimierza. Od tych kopców usypano 9 innych na W przez ww. role do potoku wypływającego z rz. Wilgi, którego wody zasilają młyn podgórski. Dalej kopce w liczbie 13, przekroczywszy ww. mały potok, wiodą do ww. trzech kopcy narożnych, oddzielających L. od gruntów m. Kazimierza i kończą się k. rz. Wilgi, gdzie usypano 3 inne kopce graniczne: dwa obok siebie, jeden południowy na gruncie L., drugi północny k. rz. Wilgi na gruntach miejskich, trzeci zaś zachodni naprzeciwko dwóch ww. za rz. Wilgą (post rypam fluminis Wilga – APKr., perg. 671; ZK 407 s. 369-71); 1599 L. graniczą z Jugowicami (WRKrak. → p. 7, s. 148).

3. Własn. książęca, następnie kasztelanii krak. -a. Sprawy własnościowe. 1428n. L. w posiadaniu kolejnych kaszt. krak. → p. 3b; 1470-80 L. należą do kasztelanii krak. (DLb. 1 s. 169); 1563 kaszt. krak. Jan z Tarnowa daje w dożywocie Spytkowi Jordanowi [późniejszemu kaszt. krak. 1565-8] i jego ż. Annie Sieniawskiej należące do kasztelanii krak. L. z zastrzeżeniem restaurowania tej wsi (MS 5, 1363); 1569 wyrokiem sądu sejmowego Sieniawska wd. po ww. Jordanie zwraca L. kasztelanii krak. (Pałucki → p. 7, s. 122, przyp. 18).

-b. Kmiecie z L. 1385-88 Staszek Łagiewnicki z L., potem mieszcz. kazimierski → p. 6; 1407 Jan → niżej karczmarze; Stanisław z L. z Klimą, Piotrem i Mikołajem z Opatkowic o wygrażanie; Budek klucznik z Tyńca, uwolniwszy z sądu grodzkiego Piotra, Klemensa i Mikołaja kmieci z Opatkowic, winien przedłożyć przywilej przeciwko temuż Stanisławowi kmieciowi z L.; tenże brat Budek z kl. tyn., uwolniwszy ww. Klemensa, Mikołaja i Piotra oskarżonych przez Stanisława z L., na podstawie przywileju króla Kazimierza dowodzi, że ww. kmiecie nie mogą odpowiadać przed nikim innym, jak tylko w swojej dziedzinie przed sołtysem. Stąd ww. brat Budek odprawi sąd w tej sprawie w dziedzinie do najbliższych terminów i zapłaci sądowi 3 wiard. (GK 1b s. 152, 164, 169, 171-2); Stanisław → Leńcze p. 3a (błędnie pod r. 1406); 1409 Piotrasz z Wróblowic [par. Ś. Jakuba w Kazimierzu] oddala oskarżenia Wojtka kmiecia z L. o 5 korcy żyta i tyleż szkody, o maciorę, 1/2 grz. i 2 wozy siana (GK 1a k. 125v).

1417 Klemens z L. pobiera 9 gr opłaty za przewiezienie trzykonną podwodą na polecenie wielkorządcy 40 kop chleba do Niepołomic (AKH lis. 407); Mikołaj s. Jakusza Łagiewnickiego → p. 6; 1419-20 Krzyżan (GK 1 s. 167, 277, 281, 283); 1421 Jan Grzebień i Andrzej (GK 1 s. 553); 1423-5 Klemens →p. 6; 1424 Paweł (GK2 s. 214); 1428 Jan mieszcz. kazimierski, Stan. Steb z Płaszowa, Piotr z L. i Klemens z przedmieścia myślenickiego pod zakładem 10 grz. zobowiązują się stawić przed starostą krak. Klemensa kmiecia z Woli [Duchackiej], jeśli któryś z poręczycieli zostanie powiadomiony przez posłańca starosty, że obwiniony zostanie oskarżony o złodziejstwo (GK 3 s. 37); 1432 Szczepan [właściwie Stanisław]²Wnosząc z zapisek o niestannym, w tej zapisce chodziło o Stanisława kmieć z L. pozywa Jakusza włodarza z → Jugowic o 2 rany sine i 1 krwawą; Wawrzyniec i Szczepan kmiecie z L. pozywają tegoż Jakusza o 7 koni, które im bezprawnie zajął, gdyż nie były w szkodzie, i zagnał do obory, które przez woźnego zatrzymali. Burgr. myślenicki Jedlecki [w imieniu kaszt. krak.] staje o swoją szkodę; Stanisław, Wawrzyniec i Szczepan kmiecie z L. płacą w ww. sprawie karę niestanne (GK 4 s. 694, 711); prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu przedkłada przywilej, wg którego Jan Kusy z Jugowic, oskarżony przez kmieci z L. o poranienie oraz przetrzymywanie w oborze bydła, którego z pogwałceniem pr. ziemskiego nie chciał wydać za poręką, nie powinien odpowiadać przed sądem grodzkim (GK 4 s. 730-1); Wawrzek mieszcz. kazimierski pozywa dwóch synów Gawła i syna Wilczkowica kmieci z L., którzy przybyli na łąki miejskie kazimierskie i zadali im 6 ran sinych i 1 krwawą; 19 IX Jedlecki burgr. myślenicki ma rozsądzić 24 IX sprawę ww. Wawrzka z tymi kmieciami (GK4 s. 782, 789); 1434 Jakub prep. kl. Ś. Jadwigi w Stradomiu przed upływem tygodnia będzie rozsądzał sprawę pozywającej Katarzyny wd. po Macieju z L. i stającego o swoją karę Bogusza Jedleckiego włodarza z Myślenic ze Stanisławem karczmarzem z Jugowic w klasztorze przed południem. Katarzyna ustanawia swym pełnomocnikiem Dobka pobudkę grodu krak.³Pobudka grodu krak. to strażnik nocny, pilnujący czujności straży zamkowej, która miała obowiązek odpowiedzieć na jego sygnał (GK 5 s. 36, 39); Jan z L. ze strony Gawła z L. i jego s. Stanisława przekłada termin sprawy z Zygmuntem kmieciem z Kurdwanowa, który oskarża Stanisława, że wyszedłszy z domu ojca zadał mu na wolnej drodze 4 krwawe rany, a następnie tam powrócił; tenże Jan z L. ze strony Jana zw. Bachon z Borku przekłada termin w ww. sprawie, w której Bachon jest oskarżony o współudział w zadaniu Zygmuntowi 5 ran w głowę (GK 5 s. 139-40); 1435 Piotr kmieć i włodarz z L. przywodzi przeciwko Mikołajowi zw. Badurzyc (Badwrzicz) kmieciowi z Borku świadków, m.in. Michała Wilkowica z L., którzy zeznają, że Mikołaj w Boże Ciało zabronił włodarzowi Piotrowi przejazdu drogą (consedit viam alias zasyald drogą) i tam złamał zakład 10 grz.; tenże Piotr wzywa Piotra Ludnie włodarza z Borku, aby stawił w sądzie syna Gromka o 5 ran krwawych i 2 sine. Kasztelan i starosta krak. staje o swoją karę; Piotr Chrząstowski prep. kl. Ś. Floriana w Kleparzu i kan. krak. występuje przeciwko ww. Piotrowi z L., ponieważ to on ma pr. sądzić wg pr. niem. Grobka [czyli Gromka] s. włodarza z Borku (GK 5 s. 381-2, 432, 449, 461-2, 486).

1440-1 Jan kmieć z L. pozywa Szczepana Różę mieszcz. z Kazimierza, który wtargnął do hospicium i ranił go w twarz aż do przelania krwi. Kasztelan i starosta krak. staje przy poddanym o swoją karę (GK 7 s. 122, 153, 170, 242); 1454-7 Piotr Fox (GK 12 s. 322, 330; 13 s. 645, 662, 675); 1454 Piotr Fox kmieć z L. na terminie zawitym, na którym stanął z 6 świadkami, oddala roszczenia Anny z Kolegium Artystów w Krakowie o dziedzinę w L. wartą 12 grz., ponieważ nie chciała ona wysłuchać świadków i wyszła z sądu. Ciż świadkowie gotowi byli zaś przysiąc, że Piotr kupił ową dziedzinę i za nią zapłacił (GK 12 s. 343-4); 1455-6 kmiecie z L. Wawrzyniec, Mikołaj i Klemens pozywają Piotra Kęsego wójta kazimierskiego. Podstar. krak. Mikołaj z Młodocina [w imieniu kaszt. i star. krak. Jana z Czyżowa] staje o karę przy swoich kmieciach (GK 12 s. 540, 553; 13 s. 20); 1457 Stan. Kuntor (GK 13 s. 741-3, 751); Stanisław z Jugowic pozywa Stanisława kmiecia z L. o to, że złodziejskim i grabieżczym obyczajem zabrał 5 korcy pszenicy wart. 2 grz. i o tyleż szkody (GK 13 s. 741-2 zp.); 1464 Małgorzata Foxowa kmiotka, jej pan Jan [z Tęczyna] kaszt. krak. (ZK 16 s. 200, 220, 243, 264); Marcin Sobota, jego pan ww. kaszt. (ZK 16 s. 204, 219, 243, 264); 1467-9 Maciej Łysy → niżej włodarze; 1468 Maciej Łysy, Maciej Motarno, Stanisław włodarz, Mikołaj s. Prądnickiego kmiecie z L. oraz Grzegorz, Mojżesz, Staszek s. Grzegorza, Grzegorz Jarzyna, Stanisław Gubernat, Święch i Wojciech Gorący kmiecie z Lusiny wyręczają z wieży Stanisława s. Święcha z Lusiny i zobowiązują się stawić go w grodzie pod zakładem 10 grz. Paweł kmieć z L. zobowiązuje się dodać do tej sumy 1 grz. (GK 18 s. 505).

Karczmarze z L. 1407 Klemens kmieć z Opatkowic pozywa Jana karczmarza z L. o 3 rany sine (GK 1b s. 169-70; 1a k. 3r); Jan [karczmarz] z L. i inny Jan z L. z Piotrem krawcem z Opatkowic; Jan karczmarz z L. przywodzi świadków przeciwko Piotrowi z Opatkowic Stan. Palkę ze Swoszowic i Krzyżana z Jugowic, którzy przysięgają, że Piotr przybył do karczmy w L., rozbił ją i narobił szkody na 1/2 grz.; tenże Piotr krawiec oddala oskarżenia innego Jana z L. kmiecia o szycie z łuku i poranienie konia na 2 kopy gr; tenże Jan i jego świadek Stanisław ze Swoszowic przysięgają przeciwko w. Piotrowi o 1 wiard. i zobowiązują się w ciągu 2 tygodni stawić w tej sprawie jeszcze jednego świadka Krzyżana; Piotr z Opatkowic oddala oskarżenia Jana z L. o rozbicie karczmy i [szkodę] 1/2 grz., ponieważ nie stawił on jednego świadka; Klemens z Opatkowic z Janem karczmarzem z L. o 3 krwawe rany (GK 1b s. 141, 145, 149, 161, 169-70); 1491-2 Mik. Wyczka wyręcza z wieży brata i zobowiązuje się stawić go przed starostą pod zakładem 10 grz. (GK 23 s. 719)⁴Zapewne pochodził z rodziny kmieci z → Lusiny o tym samym przezwisku; przed 1492 Jan Chudy → 1492 Jan Chudy ongiś z L. z ż. Małgorzatą, licząc na zbawienie dusz, zapisują klasztorowi czyli szpitalowi S. Jadwigi w Stradomiu za murami Krakowa na ręce magistra Jana z Pilicy seniora i prowizora tegoż szpitala 50 grz., mianowicie 30 grz. w gotówce, pozostałe zaś 20 grz. na dziedz. karczmie w L., którą sprzedali Mik. Wyczce, lecz on tych pieniędzy jeszcze im nie dał. Pieniądze powyższe szpital otrzyma po śmierci Chudego i jego żony, z tym warunkiem, że dożywotnio będą oni mieszkać w nowo zbudowanym domu k. szpitala na takich samych prawach, jak ubodzy mieszkający w tymże szpitalu. Wyczka zobowiązuje się zapłacić szpitalowi 10 grz. do Zielonych Świątek tego roku, a następne w przyszłym roku; 1493 Jan Chudy kwituje Wyczkę ze spłaty 10 grz.; 1498 tenże Chudy kwituje z pozostałych 10 grz. Wyczkę i jego poręczyciela Stan. Cichego; Mik. Wyczka karczmarz z L. i jego poręczyciel Stan. Cichy z Krakowa dwornik kaszt. krak. zobowiązują się spłacić 20 grz. za karczmę Janowi Chudemu, jeśli będzie żył, lub Janowi z Pilicy prowizorowi szpitala Ś. Ducha (OK 18 s. 73-4: zapiska z 1. 1493 i 1498 na marginesie, 82).

Włodarze. 1435 kmieć Piotr → wyżej kmiecie; 1467-9 Maciej Łysy s. Macieja kmieć i dwornik w L. (GK 18 s. 229, 287, 403, 898, 910); 1467 Jan Slepkogel z Krakowa alias z Wróblowic [par. Ś. Jakuba w Kazimierzu] zobowiązuje się zapłacić 2 kopy gr Maciejowi kmieciowi z L. albo włodarzowi z Myślenic za zabranie i spasienie 2 brogów siana; tenże Maciej dwornik zaskarża Slepkogela o kary XV z powodu nie zapłacenia ww. pieniędzy. Jan z Tęczyna kaszt. i star. krak. staje o swoją karę przez Stanisława burgr. myślenickiego (GK 18 s. 202, 234, 254); 1468 ww. Slepkogel daje ww. Łysemu za 2 kopy gr wiązanie w połowę karczmy w Garlicy. Karczmarz będzie płacił 1/2 kopy gr rocznie, gdyby jednak karczma opustoszała, to pieniądze te będzie płacił Slepkogel; ww. Łysy zaskarża Slepkogela o kary XV, gdyż nie dał mu wwiązania w ww. karczmę (GK 18 s. 403, 431 – Slepkogel oskarżony o niewwiązanie go); Stanisław włodarz → wyżej kmiecie.

-c. Pobór, dwór. 1530 pobór z 2 ł. i karczmy dorocznej (RP k. 35); 1570 dwór (LDK s. 75).

5. 1468 Bartłomiej Sarnowski mieszcz. kazimierski zobowiązuje się zapłacić 6 1/2 grz. pleb. z Drogini za dzies. z L. i Jugowic (OK 12 s. 842); 1469 Paweł Rybka z L. zobowiązuje się zapłacić 6 grz. pleb. Łukaszowi z Drogini za tegoroczną dzies. z L. i Jugowic (OK 12 s. 992); 1470-80 we wsiach kośc. par. Ś. Jakuba w Kazimierzu, m.in. w L., prep. nic nie ma poza kolędnym i świętopietrzem (DLb. 2 s. 23); 1479 Marcin Kassarz z Dębnik zobowiązuje się zapłacić w ratach 13 grz. Janowi z Gorzyc pleb. w Drogini za kupioną u niego dzies. z Dębnik, Błoni, L., Jugowic i Kurdwanowa (OK 13 s. 1064); 1497 Jerzy Jurek kupiec ze Skawiny i jego wspólnik Jan piekarz zobowiązują się zapłacić w dwóch ratach 15 grz. Maciejowi Gutberselowi poborcy dek. Zatorskiego oraz seniorowi i faktorowi bractwa kapłanów za kupioną u Bernarda pleb. w Zatorze dzies. z Dębnik, Błoń, L., Kurdwanowa, Jugowic i ról w Woli [Duchackiej] (OK 17 s. 394-5); 1529 dzies. snop. wart. 8 grz. do par. w Drogini (LR s. 239); 1533 Marcin Ilkusz prep. Ś. Mikołaja i pleb. w Drogini przeciwko Janowi z Żarnowca lektorowi kośc. Mariackiego w Rynku krak. i kmieciom z Kurdwanowa, Woli Duchackiej i Jugowic o zabór dzies. snop. z Jugowic, L. i Kurdwanowa, ci zaś zeznają, że ową dzies. kupili od niego samego (OK 48 s. 837-9).

6. Osoby z L. mieszkające w m. Kazimierzu. 1380 Kwiatoń i Szyszak poręczają Janowi za rany, a Szczepan Gęsiorowic z Mikuszem Łagiewnickim (Lagofniczkone) do 14 dni dadzą satysfakcję (Chm. s. 132); 1385-90 Staszek Łagiewnicki (Lagiwinski) z L., mieszkaniec Kazimierza, od 1389 mieszcz. kazimierski (Chm. s. 160, 236); 1385 rajcy kazimierscy sprzedają Staszkowi Łagiewnickiemu za 6 grz. płatne w 4 ratach połowę domu Macieja Marzka, legowanego klasztorowi Bożego Ciała; 1386 Staszko z L. mieszka przy ul. Solnej; 1388 tenże Staszko winien jest dzieciom brata z ich cz. domu 6 grz. z tym warunkiem, że każdego roku będzie im płacił 1/2 grz. tak długo, aż osiągną wiek sprawny. Przed posiedzeniem rady wręcza matce ww. dzieci 1/2 grz. i drugie 1/2 grz. za ubiegły rok; 1389 tenże Staszko przyjął pr. miejskie w Kazimierzu; tenże Staszko okazuje przed radą 1/2 grz. z tytułu czynszu ze strony dzieci br. Mikołaja; 1390 tenże Staszko okazuje ww. 1/2 grz. ze strony dzieci za ubiegły rok Katarzynie (Chm. s. 160, 183, 220, 222, 233, 236); 1399-1401 uczciwy Jakub Łagiewnicki (Lagoffinschky, Lagownig) mieszcz. i ławnik kazimierski, ojciec Mikołaja (Chm. s. 481, 488, 531); → Czyżowa p. 3: jako Łagoszyński.

1410 [Mikołaj] syn Jakusza Łagiewnika okazuje przed sądem miecz i prześcieradło za 1 wiard.; 1413 Peterlin ma zapłacić 3 grz. mniej wiard. w sprawie przeciwko Hance Łagiewnickiej; 1414 Łagiewnicka wraz z siostrą przysięgają przeciwko Mikołajowi z zamku o 5 1/2 grz.; 1416 Mik. Łagiewnicki i jego ż. Katarzyna c. Wróblowskich zapisują sobie wzajemnie wszystkie dobra ruchome i nieruchome; Jan Wróblowski przed sądem uwalnia Klemensa Chadicza, Marka kowala i Henslika młynarza od poręki, jaką mu złożyli ze strony Mikołaja Łagiewnickiego z tytułu posagu [córki Katarzyny a ż. Mikołaja]; Mikołaj s. Łagiewnika nie stawił się w sądzie na kolejne terminy w sprawie ze swoją macochą; 1417 Mikołaj s. Jakusza Łagiewnickiego z L. daje Katarzynie Łagiewnickiej dom przy ul. Solnej k. domów Bernarda i Ciołka. W zamian otrzymuje łan w Czyżowej położony między łanami Skolińskiego i Klemensa Chadycza, który to łan należał do ojca tegoż Mikołaja; 1419 do ksiąg wpisany zostaje testament uczc. Katarzyny Łagiewnickiej [której?], w którym nakazuje spłacić imiennie wymienionym wierzycielom długi, resztę zaś majątku zapisuje siostrze Małgorzacie i bratanicy Osannie; 1423 Klemens z L. sprzedaje Agnieszce ż. Mik. Birczyka dom i dziedzinę przy ul. Ś. Jakuba między domami Słuczyńskiego i Jakubkowej na wprost domu Tomasza Jagody; Katarzyna Łagiewnicka za pośrednictwem opiekuna Jana Kapicy swego prawnego opiekuna sprzedaje Stan. Swiebodzie i jego ż. Stanie [=Stachnie] dom i dziedzinę przy ul. Solnej położony między domami Bernarda i Ciołka Stanisławowego. Za ten dom Stanek płaci 40 grz., z czego gotówką 10 grz., resztę zaś w trzech ratach. Stanek zobowiązuje się przechowywać w tym domu do śmierci ww. Katarzynę i jej s. Magdalenę. Gdyby zaś Katarzyna zmarła zanim otrzyma całą sumę, to pieniądze przejdą na Magdalenę; Mik. Łagiewnicki sprzedaje Piotrowi Radwanowicowi i jego ż. Annie dom i dziedzinę przy ul. Solnej położone między domami Bernarda i Stan. Ciołka; 1425 Klemens z L. sprzedaje dom i dziedzinę w rynku między domami Marcina Wszeborowskiego i Pawła rzeźnika Kłosowi Mejsilwiczowi, zaś Kłos odsprzedaje go Mik. Lejmiterowi z Krakowa i jego żonie Benignie; [Katarzyna?] Łagiewnicka (Acta scabinalia casimiriensia 1407-1427, wyd. B. Wyrozumska, Kr. 1996, 952, 1381, 1534, 1714-5, 1812, 1905, 2172, 2196, 2590, 2677-8, 2719, 2945, 3040, 3214, 3241).

1441 Mik. Łagiewnicki świadkuje Jurdze mieszcz. krak. pozywającemu Jana Wojwanowskiego o 4 grz. i tyleż szkody (GK 1 s. 535); 1444 Mik. Łagiewnicki (Langewniczsky) z Kazimierza (GK 8 s. 905).

7. W. Pałucki, Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI w., W. 1962, s. 121-2; WRKrak. – Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599 r. przeprowadzonej z polecenia kardynała Jerzego Radziwiłła – cz. 1, wyd. ks. Cz. Skowron, Lublin 1965.

Uw. → Łagiewniki par. Niegowić, Uw.