(1301 Lagyssa, 1435 Lagischa, 1443 Lagyscha, 1452 Lagvssya, 1470-80 Lagiza, 1529 Ladzysha), od 1969 miasto, w 1973 włączone do Będzina, ok. 2,5 km na NE od centrum (UN 199 s. 7; Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, W. 1983 s. 29).

1. 1443 n., 1529 ks. siew. (GrünMark. 2, s. 628; LR s. 15); 1470-80 par. Siewierz (DLb. 2 s. 190, 200; 3 s. 72); 1598 par. Grodziec (Akta wizytacji dekanatów bytomskiego i pszczyńskiego dokonanej w r. 1598 z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego, wyd. M. Wojtas, Katowice 1938, s. 59-60).

2. 1301 staw w L. → p. 4; 1470-80 Grodziec graniczy m.in. z L. (DLb. 3 s. 68).

3. Własn. książęca, od 1443 bpstwa krak. w kluczu siew. Przed 1254 → 1470-80 p. 5; 1426 Mikołaj piwowar z L. (Noga Słownik s. 84); 1443 ks. siew. Wacław sprzedaje bpowi krak. Zbig. Oleśnickiemu księstwo siew., m.in. z wsią L. z dzies. (GrünMark. 2, s. 628); 1470-80 własn. bpstwa krak., 33 ł. kmiec., 2 zagrody (DLb. 2 s. 200-1; 3 s. 72); 1529 własn. bpstwa krak., czynsz 1 grz. 2 gr bpowi (LR s. 15).

4. 1301 kl. zwierz, odkupuje od Lambka sołtysa w → Grodźcu cz. sołectwa w L., 4 ł. wolne z trzecim den. z opłat sąd., karczmę, 1/2 młyna i 1/2 stawu. Dla siebie i swoich potomków Lambek zostawia 3 ł. wolne i 1/2 młyna, 1/2 stawu położonego w L., wielki ogród z napłotkami, 2 role i las zw. → Chawlas, łąkę „Rudelphi” i cz. „donacionis” [zamiast collacionis] kościoła w Grodźcu (ZDM 1, 13: w haśle Grodziec błędny regest); 1435 sąd grodzki krak. wyrokiem kaszt. i star. krak. Mikołaja, podstolego król. Mikołaja z Brzezia i Mik. Czarnockiego nakazuje Jakubowi star. siew. zapłacić kary XV stronie i sądowi oraz w ciągu 2 tygodni zwrócić prep. zwierzyn. Nankerowi wieś [czyli sołectwo] L. (GK 5 s. 266); 1452 Stanisław z L. [sołtys] (AG Oddz. II, dok. A 5); 1456 sąd komisaryczny zebrany na polecenie Kazimierza Jag. dla rozstrzygnięcia licznych sporów między prep. zwierzyn. Wacławem a sołtysem ze Zwierzyńca Mik. Grzymałą, który oskarżył ww. prep. Wacława i przeoryszę Piechnę, że pozbyli się i zatracili wieś L. z sołectwem k. Będzina, obecnie bezprawnie włączoną do klucza siew., wyrokuje, że L. jest trzymana [przez bpa krak.] z wszelkimi prawami (Mp. 5 U 5); 1470-80 w L. sołectwo na 7 ł.¹Długosz nie zalicza sołectwa w L. do własn. kl. zwierzyn., podobnie LR; 1529 sołectwo → p. 5²Opis tego sołectwa posiadamy dopiero z 1659 r. Należy doń młyn, stępy staw (= do poruszania stęporów folusza), 2 zagrody, 5 zagrodników i 3 chałupników. Dożywotni dzierżawca Jan Tuliszkowski ma pr. warzenia piwa i palenia gorzałki na własne potrzeby oraz korzystania z lasu bpiego po powiadomieniu star. siew. (AKapKrak., Inwentarz dóbr bpstwa krak. 1668 s. 180; Noga Słownik, s. 85 – błędna data 1559).

5. Przed 1254 ks. cieszyński [ks. raciborski Mieszko lub ks. opolski Władysław] daje kl. zwierzyn. → Grodziec w zamian za dzies. m.in. w L., przeznaczoną na konserwację zamku Siewierz (DLb. 2 s. 201; 3 s. 68, 72); 1470-80 kmiecie płacą bpstwu krak. za dzies. po 6 szer. gr pras.; dzies. z ł. sołtysich w wysok. 8 szer. gr dla kościoła Ś. Katarzyny w Grodźcu. Razem wart. dzies. wynosi 4 grz. szer. gr (DLb. 2 s. 201; 3 s. 68, 72); 1529 dzies. pień. wart. 8 gr z ł. sołtysich dla par. w Grodźcu (LR s. 15, 115).

6. 1530 Mateusz Morawiec i Mateusz Łagiscy [z L.] sołtysi w → Grodźcu p. 4.

7. Noga Słownik, s. 84-5; Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów Siewierza i księstwa siewierskiego, pod red. F. Kiryka, Katowice 1994, (wg ind.).

8. Na terenie L. neolityczna osada kultury ceramiki sznurowej oraz cmentarzysko kultury łużyckiej z 343 pochówkami (Siewierz, Czeladź, Koziegłowy → p. 7, s. 80-1, 84, 88).