ŁOPUSZNA

(1400 Łopuszno – or., 1418 Łopuszna, 1456 Luppuschno, 1529 Lopusna) 7 km na SE od Nowego Targu.

1. 1530, 1581 pow. sądec. (RP k. 42; ŹD s. 146); 1400, 1529 par. własna (KMK 1, 92; LR s. 333); 1529 n. dek. Nowy Targ (LR jw.).

2. 1406 graniczy z Ostrowskiem (ZDM 1, 269).

3. Własn. szlach. 1418 Małgorzata ż. Jana Franczucha pozywa Annę ż. Jana Zagórskiego o dziedzinę zw. L. Anna oświadcza, że jest do tej dziedziny bliższa niż Małgorzata i za 30 grz. ustępuje Małgorzacie z pr. bliższości (ZCz. 2 s. 236); 1423 → p. 4; 1438 Jan [Franczuch?] z L. winien na ręce bpa lub jego włodarza zapłacić 60 grz. główszczyzny za zabicie Tomka pleb. z Podegrodzia (SP 2, 2754); 1456 Piotr Franczuch z L. [i z → Jasiennej] (AGZ 11 s. 413); 1493 Kalikst z Jasiennej [s. ww. Piotra Franczucha] zapisuje ż. Dorocie c. Mikołaja z Jasiennej 50 fl. węg. posagu i 50 fl. węg. wiana na połowie Jasiennej i L. (ZCz. 5 s. 274); 1519 tenże zastawia za 50 grz. Andrzejowi Pielszowi z Rogów L. z wszystkimi przynależnościami (GS 1 s. 134); 1520 Barbara mieczniczka (gladiatrix, czyli wyrabiająca miecze) mieszcz. sądecka i Więcesław Gwoźdź pleban z Lipnicy Wielkiej poświadczają, że Kalikst z Jasiennej [i L.] s. zm. Piotra Franczucha spłacił oprawę wiana i posagu zm. Małgorzaty matki Barbary a ż. tegoż Franczucha na połowie Jasiennej (ZCz. 9 s. 240-1); 1522 ww. Kalikst wykupuje zastaw L. od Andrzeja Pielsza z Rogów (GS 1 s. 207).

1525 Kalikst alias Kalisz z L. darowuje wieczyście c. Katarzynie pannie całą swą wieś dziedz. L. i wyznacza jej do czasu zamążpójścia jako opiekunów Jakuba Kozienia i Jana Jasieńskiego (ZCz. 9 s. 473-4 – tu z powodu przemieszania składek w księdze pod błędnym rokiem 1527; Fastnacht Katalog 1, 69); 1526 ww. Kalikst i jego ż. Dorota oświadczają, że po ich śmierci cc. Katarzyna i Barbara są zobowiązane wypłacić siostrze Zofii 100 fl. zapisanych na Jasiennej i na innych dobrach ruchomych i nieruchomych; tenże Kalikst z Jasiennej darowuje wieczyście cc. Katarzynie ż. Jana Wojnarowskiego i Barbarze pannie dobra Jasienna z wszystkim, co do nich z dawna należy. Dorota ż. Kaliksta zrzeka się praw do oprawy wiana i posagu na tych dobrach (ZCz. 9 s. 425-8); 1530 pobór z 2 ł. (RP k. 42); 1533 Dorota wd. po Kalikście zw. Kaliszem z Jasiennej zapisuje ww. c. Barbarze z L. ż. Tomasza Wojnarowskiego spadek po br. Janie z Jasiennej w Jasiennej, Żebraczce i Bukowcu, a Barbara wyznacza matce dożywocie na tych dobrach; Katarzyna ż. Jana Wojnarowkiego i Barbara ż. Tomasza Wojnarowskiego cc. zm. Kaliksta z L. (ZCz. 10 s. 296-9); 1536 pobór z 2 ł., karczmy, młyna o 1 kole, z sołectwa i od 1 komor. (RP); 1581 dz. Adam Wojnarowki, pobór z 2 3/4 ł., od 2 zagr. na roli i od sołtysa (ŹD s. 146), 1596 dz. Mik. Kazimierski (WR k. 58v).

4. 1408 przysiężni Nikłoś Tilgeman i Jan zw. Latchen sołtys z L.1W sprawie rzekomego przyw. lokacyjnego L. → p. 7 oskarżają Zbyszka ze Stadnik o niestawiennictwo w sprawie, którą z nim mają (KSN 2173); 1423 Zygmunt sołtys z L. pozywa Ratołda ze Skrzydlnej o 16 sinych ran i o zabranie gwałtem konia wart. 12 grz. z siodłem i uzdą. Jan Franczuch [dz. L.] wnosi o karę (GK 2 s. 30); 1497 Mik. Rybałt z Nowego Targu [jako zachodźca] zeznaje w sprawie pozwanych przez br. Macieja i Jana [małżonków] Anny i Marcina z L., że zm. br. Rybałta Bieniek kupił za 30 fl. u ojca Anny sołectwo [w L.] i Anna z mężem żadnego prawa do sołectwa nie ma (Tent. 6 s. 195); 1536, 1581 sołectwo (RP; ŹD s. 146).

5. 1400 Jakub pleb. w L. (KMK 1, 92); 1529 pleb. Franciszek ze Zbigniewa [dziś Zbydniów]. Parafia pobiera w L. 7 ćw. żyta i 7 ćw. owsa jako meszne wart 1 grz. 36 gr oraz 3 ćw. żyta i ćw. owsa wart. 32 gr jako klerykaturę [na rzecz szkoły par.]. 16 gr dzies. pień. należy do bpa (LR s. 43, 333); 1596 kościół pod wezw. Ś. Trójcy i Ś. Antoniego. Pleban nie ma uposażenia ziemią, pobiera mensalia od mieszkańców. Nauczyciel otrzymuje 10 korców żyta i 10 korców owsa. Obowiązki duszpasterskie w L. spełnia pleban z Ostrowska (WR k. 58v.).

7. K. Dobrowolski, Nastarsze osadnictwo Podhala, Lwów 1935; Kumor Archidiak. s. 120 – błędnie przypisuje tej L. dok. lokacyjny z r. 1364, który dotyczy nie istniejącej dziś → L. w pow. śl.; S. Plaża, Sołectwa w powiecie sądecko-czchowskim w. XIII-XVIII, Rocznik Sądecki 9, 1968, s. 131 – błąd jw. odnośnie dok. z r. 1364.

8. Kościół drewn. z wieżą, jednonawowy z drugiej połowy XV w., malowidła patronowe. W ołtarzu głównym tryptyk malowany na desce, powstały ok. 1460 r. Jeden z dwóch dzwonów z r. ok. 1540 (KatZab. 1 s. 361-2; R. Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku, Wr. 1981, wg ind.).

1 W sprawie rzekomego przyw. lokacyjnego L. → p. 7.