SZCZODROCHOWO

1181 fals. ok. 1230 Scodrochou (DBL nr 1), 1256 kop. XVII-XVIII w. Scodrochowo (DBL nr 16), 1258 or. Scodrochov (Wp. 1 nr 368), 1277 fals.? Scodrochow (Wp. 1 nr 469), 1294 fals. 1302 Zcodrochovo (Wp. 2 nr 719; DBL nr 41), 1311 kop. XV w. Szczodrochovo (Wp. 2 nr 945), 1358 kop. 1444 Sczodrochowo (Wp. 4 nr 2066), 6 km na NW od Gostynia.

1. 1277 przeniesienie S. z opola krzywińskiego do opola lub. →p. 3; 1530 n. pow. kośc. (ASK I 3, 123); 1510 n. par. Kunowo (LBP 103).

2. 1300 młyn w S., projekt budowy [drugiego?] mł. w S. →p. 3; 1358 rz. Obra, lasy nad Obrą, ostrów, role zw. W Lesie, młyn klaszt. oraz pr. do zbudowania młyna soł. w S. →p. 4; 1402 (wzm. w sumariuszu klaszt. z XVIII w.) gran. S. z wsią Malewo, ugoda w sprawie młyna (BenLub. 232, 141, dawniej Lub. C 38).

1421-41 (wzmianki z sumariuszy klaszt. z XVII i XVIII w.) spór gran. między wsiami S. i Malewo kilkakrotnie usiłowano rozstrzygnąć na drodze polubownej ugody (1421, 1423, 1425); spór ten dot. m. in. grobli młyna w S., która sięga na brzeg nal. do Malewa, zarośli (rubetum) przy drodze zw. Malewska idącej do Gostynia, które mają być wycięte i zużyte do naprawy grobli; 1436 Pietrasz Malewski zeznaje, że nie podziurawił grobli na szkodę wsi [młyna?] S.; 1441 ugoda, w wyniku której dz. Malewa ma otrzymywać roczną pensję z S. (Lub. C 17, 17; BenLub. 232 k. 90, 94, 139v-140v, dawniej Lub. C 38).

1447 ugoda polubowna między Stefanem opatem lub. a Piotrem Malewskim dz. Malewa w sprawie mł. zw. Szczodrochowski Młyn: Piotr Malewski zgadza się, aby grobla wspomn. młyna biegła przez grunty nal. do Malewa i aby kl. lub. na konserwację tej grobli brał ziemię i wycinał zarośla (rubetum) z gruntów nal. do Malewa; pogrodki mł. w S. nie mają być podnoszone ponad dotychczasowy poziom; opat z konwentem z racji tej ugody zobowiązują się dawać Piotrowi Malewskiemu i jego sukcesorom co roku na Zielone Święta 1 małdrat żyta i zemleć to żyto bez pobierania miary [jako zapłaty za mielenie]; gdyby młyn był nieczynny z powodu zniszczenia lub spalenia, wspomn. daninę zawiesi się do czasu uruchomienia młyna (DBL nr 219); 1448 sąd ziemski pozn. zatwierdza wspomn. ugodę (DBL nr 220).

1449 (wzm. w sumariuszu klaszt. z XVIII w.) postępowanie sąd. w sprawie granic S., Stężycy, Osowa i Stankowa wsi opata lub. z wsiami [szlach.] Daleszyn i Malewo, dot. jeziora i rybołówstwa, łąk, grobli i zalania [gruntów] (BenLub. 232 k. 139v, 140v, dawniej Lub. C 38).

1464 sąd ziemski potwierdza wyrok sądu polubownego w sprawie granic między wsiami klaszt. S., Stężyca, Osowo i Stankowo a wsią →Daleszyn nal. do Nikla Drzeczkowskiego; ustalono szczegółowe zasady korzystania z ryb i łąk na terenach zalewanych przez rz. Obrę; wzm. o kopcu narożnym dzielącym wsie S., Daleszyn i Malewo; woźny sąd. zeznaje, że usypał 12 [nowych] kopców gran. i wbił pale [w rz. Obrę] (DBL nr 244; późniejsze zatwierdzenia tegoż wyroku DBL nr 247, 275).

1467 Piotr były młynarz w S. sprzedaje swą cz. młyna klaszt. [tzn. pr. do trzeciej miary] w S. uczc. Wawrzyńcowi obecnie młynarzowi [klaszt.] w S. i zrzeka się pr. do tego młyna (KsLub. nr 4466).

1473 (z sumariusza klaszt. z XVIII w.) wzm. o sprawach gran. dot. m. in. S. (BenLub. 232 k. 139v, 140v, dawniej Lub. C 38).

1480 Tomasz opat lub. z konwentem zaświadcza, że Andrzej młynarz w S., syn Jana Wolnego ze Strzelec Wielkich [k. Gostynia], w czasie zamieszek i przemarszów wojsk zaciężnych [→p. 6] utracił swój przyw. na młyn w S.; opat odnawia mu przyw. na młyn, który posiadali jego przodkowie, daje mu pr. do pobierania trzeciej miary od mielonego zboża, a pozostałe 2 miary należą do kl.; od zboża mielonego dla kl. młynarzowi trzecia miara nie przysługuje; młynarz otrzymuje 3 łąki – pierwszą, wolną od czynszu, za młynem (powinna ona być ogrodzona jak ogród) oraz dwie dalsze: Długi Grąd, który leży w lesie za pierwszą łąką, oraz Bocieniec; z tych dwóch łąk młynarz ma płacić 13 gr czynszu; młynarz ma pr. łowić ryby k. młyna tylko na własne potrzeby; młynarz ponosi 1/3 kosztów naprawy młyna, jest zobowiązany do służby dla kl. w razie potrzeby, a ponadto ma utuczyć co roku 2 wieprze dla kl., a trzeciego może utuczyć dla siebie (DBL nr 325); 1497 Andrzej młynarz z S. pozwany przed sąd gajony w Krzywiniu z powodu zabójstwa Stanisława syna Mik. Mytka sołtysa w S. (M Krzywiń I 33, 88v).

1510 młyn o 1 kole (LBP 103); 1512 Mik. Malewski z Malewa zapisuje oprawę ż. Annie Daleszyńskiej m. in. na dochodach (emolumenta) płynących z mł. w S., należącego do opata lub. [→wyżej: pod 1447] (KoścZ 19, 36).

1516 Wojciech młynarz w S. zapisuje ż. Agnieszce oprawę 10 grz. na młynie wodnym w S. (M Krzywiń I 33, 134v).

1516 wzm. o Kamieńskim Młynie [niezident. młyn k. Kunowa] w S. [!] (AAG, Liber viridis 42v); 1524 Jan syn Macieja zw. Obroszlek z Kunowa, młynarz w S., kupuje młyn w S. od Andrzeja zw. Szthomal za 36 grz. w ratach; po spłaceniu 32 grz. nastąpi rezygnacja młyna (M Krzywiń I 33, 151v); 1541 Jan młynarz z Kamieńskiego Młyna rezygnuje po śmierci ojca z młyna w S. na rzecz brata Macieja, który ma mu za to zapłacić 10 grz. (M Krzywiń I 33, 252); 1549 Maciej młynarz z S. sprzedaje młyn wodny w S. z 3 łąkami i 6 barciami (alvearia) Szymonowi ze Zbęch synowi Macieja sołtysa za 22 grz.; sprzedający rezerwuje sobie 4 barcie (M Krzywiń I 33, 15v); 1563, 1571 młyn o 1 kole, 1581 młyn o 2 kołach, wiatrak →p. 3.

1527 wzm. w sumariuszu klaszt. o sporze gran. między S. a Malewem Mac. Gostyńskiego (Lub. C 17, 17).

1563, 1571 młyn wodny o 1 kole, 1581 młyn wodny o 2 kołach →p. 3.

3. Własn. klaszt., →Lubiń – opactwo. 1181 (fals. ok. 1230) Władysław [Lask.] wśród posiadłości bened. z →Lubinia wymienia m. in. wieś S., która podlega setnikowi w Kuszkowie (DBL nr 1).

1256 ks. Przemysł [I] potwierdza, że Racibor, Szczepan i Janik ss. Wacława wraz z matką sprzedali swemu szwagrowi (gener), komesowi Marcinowi źrebia S. i Czeluścino [pow. pyzdr., k. Kobylina] za 24 grz., źrebia te ks. obdarza imm. sąd. i ekon. za zasługi Marcina1Przesłanką wskazującą, że cyt. dokument dot. naszego S., jest jego pochodzenie z archiwum kl. lubińskiego. Mało prawdop., by chodziło tu o jedną z wsi Szczodrowo (k. Kościana i k. Wągrowca), które nie miały nic wspólnego z kl. lubińskim (DBL nr 16; Sik.Przyw. s. 25-27, 45-47).

1258 ks. Bolesław [Pob.] wymienia wśród posiadłości tychże bened. m. in. wieś S. [jak →wyżej] (Wp. 1 nr 368; DBL nr 23, reg.); 1277 (fals.) ks. Przemysł II ze względu na zasługi opata lub. wyjmuje kilka wsi, m. in. S., z opola krzywińskiego i włącza je do osobnego opola wsi klaszt., →Krzywiń – opole, →Lubiń – opole (Wp. 1 nr 469; DBL nr 34, reg.); 1294 (fals. 1302) ks. Przemysł II potwierdzając posiadłości tychże bened. wymienia m. in. wieś S. [jak wyżej] (Wp. 2 nr 719; DBL nr 41, z obszernym komentarzem).

1300 opat lub. z konwentem jako posiadacze wsi S. z młynem zawierają ugodę z Mikołajem [z Gostynia] wdą kal., posiadaczem Daleszyna z młynem: obie strony zamieniają się gruntami położonymi na brzegu rz. Obry, należącymi do wspomnianych wsi i wyrażają zgodę na budowę (ad constituenda) 2 [dalszych?] młynów na zamienionych między sobą brzegach wspomn. rzeki (Wp. 2 nr 834; DBL nr 44, reg.).

1581, 1583 Andrzej Chrzczonowski opat lub. pozwany przez dziedziczki w Miaskowie o to, że poddani opata z kilku wsi, m. in. z S., wycięli drzewa olchowe w Miaskowie i wywieźli je na 1000 [!] wozów; powódki oceniają szkodę na 200 grz. (KoścZ 67 k. 21, 752v).

1510 w S. 3 ł. os., 4 ł. opust., 2 ł. soł., młyn o 1 kole (LBP 103); 1530 pobór od 2 ł. (ASK I 3, 123); 1563 pobór od 7 ł. os., 3 ł. soł., 1 karczmy dor., młyna wodnego dziedz. o 1 kole, 1 rzem., 1 komor. (ASK I 4, 155); 1571 pobór od 7 ł. os., 3 ł. soł., 1 karczmy dor., 1 mł. wodnego o 1 kole (ASK I 5, 427v); 1581 pobór od 5 półł., 7 zagr., 1/2 [ł.] opust., karczmy dor. [z] 1/8 ł., 7 owiec, mł. wodnego dor. o 2 kołach i wiatraka dor. (ŹD 61; ASK I 6, 479).

1363 śwd. Herword [Gerward?] z S. (DBL nr 87); 1376 Janusz dz. [?] S. śwd. w Lubiniu (Wp. 3 nr 1732); 1446 Stan. Gajowski kmieć z S. poręczyciel [kmiecia] ze Stankowa (KsLub. nr 1446); 1453 podział majątku: Marcin Krążel kmieć z S. ma zapłacić pasierbowi Adamowi 8 grz. w 3 ratach jako spłatę jego majątku po ojcu i matce (DBL nr 225); 1463 potwierdzenie wcześniej już zgłoszonego klasztorowi podziału majątku między braćmi Maciejem i Pawłem [kmieciami?] z S.; podziału dokonali sędziowie polubowni, a zeznano o tym na sądzie gajonym w S., akt [w księdze klaszt.?] spisano w izbie (stuba) sołtysa w S.; opat lub. otrzymuje owcę dzielną2Tzw. owca dzielna (ovis divisionis) stanowiła daninę składaną przez poddanych samemu panu, gdy ten zatwierdzał ugodę o podziale ich majątku. Zwyczaj ten znamy w Wlkp. najlepiej z dóbr lub., gdzie zachowały się liczne dokumenty dot. takich podziałów z lat 1446-92 (np. DBL nr 211-213, 245, 246, 248, 252, 253, 258, 266, 288, 324, 327, 335, 336, 343; KsLub. nr 4453, 4455, 4459, 4464, 4471, 4477). O stosowaniu tego zwyczaju w dobrach szlach. zachowały się tylko sporadyczne wzmianki (KsLub. nr 4459).

4. 1358 Jan opat lub. z konwentem odnawia i poświadcza Pawłowi i jego braciom przyw. na sołectwo, które za pewną sumę pieniędzy kupił ich ojciec Jach; sołectwo obejmuje 3 ł. i 2 ogrody, a sołtysi mają ponadto pr. wykarczować łąkę i rolę zw. W Lesie wraz z ostrowem leżące [pośród rozlewisk] rz. Obry (inter flumen Obra); sołtysi mają pr. posiadać karczmę, piekarnię lub stępę (pistrinum), jatkę mięsną, jatkę chlebową, szewca, kowala, a także mają pr. zbudować młyn [wodny], tak aby nie przyniósł szkody młynowi klaszt.; ponadto mają pr. pobierać 1/3 opłat sąd. oraz trzymać i wypasać 300 owiec poza stadem wiejskim; mają też pr. do małego polowania: na zające, bażanty i kuropatwy (swasones et perdices); sołtys zobowiązany jest do służby dla kl. na koniu wartości 1 1/2 grz.; mieszkańcy wsi S. mają dać klasztorowi lub. co roku po 3 ćw. pszenicy, żyta i owsa, 1 ćw. chmielu (który mają pr. zbierać w lesie klaszt. nad rz. Obrą) oraz 1 wiard. tytułem dzies. z łanu; 3 razy w roku mają orać dla kl.; co roku dadzą 15 jaj z łanu oraz z 2 ł. kawał słoniny (scapula lardi [scapula oznacza m. in. barki, plecy, grzbiet, a więc prawdop. w całości płat słoniny z 1 wieprza]), na Narodzenie NMP [8 IX] po 2 kurczaki z każdego domu, a na Boże Narodzenie po połciu mięsa wartości 4 sk.; w czasie 3 sądów gajonych w roku kmiecie dadzą 2 razy posiłek (prandium), a sołtys raz, albo zapłacą 8 gr za każdy posiłek; opat zachowuje sobie w tej wsi młyn wraz ze stawem oraz 2 ł. i łąkę (Wp. 4 nr 2066; DBL nr 80, reg.).

1444 sołtysi w S.: bracia Marcin pleb. w m. Koźminie [pow. pyzdr.] i Wawrzyniec oraz Marcin ich bratanek (filiaster); na ich prośbę Stefan opat lub. transumuje i potwierdza przyw. soł. z 1358 (Wp. 5 nr 732; DBL nr 195, reg.).

1472 Mikołaj sołtys z S. z ż. Małgorzatą sprzedają sołectwo w S. prac. Pawłowi Pąsiołowi kmieciowi z Cichowa za 60 grz. i 2 kopy gr; Pąsioł zapłacił już 40 grz., resztę ma spłacić w ciągu roku i wtedy Mikołaj odda mu przyw. soł. (DBL nr 294).

1497 Mik. Mytek sołtys w S. →p. 2; 1523 Mac. Mytek sołtys w S. sprzedaje sołectwo w S. Wawrzyńcowi karczmarzowi ze Zbęch za 45 grz. (M Krzywiń I 33, 152); 1497 tenże zawiera ugodę z 2 siostrami w sprawie majątku soł. (AAG, Liber viridis 45); 1510 2 l. soł., 1563, 1571 3 ł. soł. →p. 3.

5. 1311 Wincenty opat lub. zawiera ugodę z Michałem kan. kapituły kat. pozn.: kan. Michał otrzyma od kl. lub. tytułem dzies. od wieśniaków (villani) ze wsi S. w roku bieżącym 1 grz., a w następnych latach dożywotnio (lub do czasu objęcia in. prebendy) będzie otrzymywał 1/2 grz. srebra (Wp. 2 nr 945; DBL nr 54, reg.).

1423 (kop. 1488-92) do uposażenia prebendy kanonickiej fundi „Dalabuszki” w kat. pozn. należy m. in. dzies. po 1 wiard. [z łanu] ze wsi S. (LBP 47); 1510 Mik. Suski kan. kapituły kat. pozn. posiada prebendę fundi „Dalabuszki”, do której dochodów nal. m. in. dzies. z S. w wysokości 3 wiard. [z całej wsi?, →p. 3] (LBP s. 46, 103).

6. 1480 wzm. o szkodach wyrządzonych przez wojska zaciężne3Można przypuszczać, że wzm. ta dot. tych samych wojsk zaciężnych (stipendiarii), które spowodowały wiele szkód w →Krzywiniu w dniu 7 IX 1471 (AC 2 nr 1340) →p. 2.

8. Osada (?) z młodszych faz wczesnego średniowiecza (Hensel 6, 336).

1 Przesłanką wskazującą, że cyt. dokument dot. naszego S., jest jego pochodzenie z archiwum kl. lubińskiego. Mało prawdop., by chodziło tu o jedną z wsi Szczodrowo (k. Kościana i k. Wągrowca), które nie miały nic wspólnego z kl. lubińskim.

2 Tzw. owca dzielna (ovis divisionis) stanowiła daninę składaną przez poddanych samemu panu, gdy ten zatwierdzał ugodę o podziale ich majątku. Zwyczaj ten znamy w Wlkp. najlepiej z dóbr lub., gdzie zachowały się liczne dokumenty dot. takich podziałów z lat 1446-92 (np. DBL nr 211-213, 245, 246, 248, 252, 253, 258, 266, 288, 324, 327, 335, 336, 343; KsLub. nr 4453, 4455, 4459, 4464, 4471, 4477). O stosowaniu tego zwyczaju w dobrach szlach. zachowały się tylko sporadyczne wzmianki.

3 Można przypuszczać, że wzm. ta dot. tych samych wojsk zaciężnych (stipendiarii), które spowodowały wiele szkód w →Krzywiniu w dniu 7 IX 1471 (AC 2 nr 1340).