ŚWIĘCIECHOWO

1181 fals. ok. 1230 Suechechou (DBL nr 1), 1258 or. Svecechov (Wp. 1 nr 368), 1277 fals. ok. 1330-40 Suecechow (DBL nr 32), Svecechow (Wp. 1 nr 467), 1294 fals. przed 1302 Swecechouo (DBL nr 41), 1302 or. Swecechow (Wp. 2 nr 860), 1333 or. Swecechow, Sveczcow1Występowanie obok siebie tych dwóch form wskazuje, że już wtedy funkcjonowała nazwa niem. Schwetzkau; zapisy Sweczko i Sweczkow znajdujemy potem (1370, 1408) w źródłach powstałych na Śląsku (Wp. 2 nr 1123), 1363 wpis przed 1439 Swaczechowo (MPHn. 9/2, 68), 1366 or. Swanczechow (Wp. 3 nr 1562), 1370 Sweczkow (CDS 28 s. 268 nr 4), 1400 Swenczechow (BulPol. 3 nr 671), 1401 Sweczichowo (DBL nr 128), 1407 Swenczchow (BulPol. 3 nr 1138), 1407 Swanczechowo (WR 3 nr 360), 1408 Sweczko (CDS 28 s. 50 nr 203, 205), 1421 Sweczechowo (ACC 5, 92), 1446 Swenczechowo (DBL nr 210), 1447 kop. XV w. Swieciechow (DBL nr 217), 1447 Swyanczechow (MS 1 nr 2), 1449 Szwanczechowo (AE I 149), 1466 Swyanczechowo (ACC 75, 103), 1468 Swyeczyechow (AE II 207v-208), 1464 Swanczychovo, Swączechowo (KoścZ 14 k. 388v, 400v), 1469 kop. XVI w. Swancziechow (DBL nr 277), 1472 Swyanczyechowo (AE II 346), 1482 Swyenzechowo (MPV 10 nr 826), 1490 Swyaczechow (AE III 160), 1492 Szwyanczechow (ACC 69, 21v), 1507 Szyaczechoff (ASK I 5, 1v), 1512 Swianczechowo, 1514 Smanczechow! (AC 2 nr 1685), 1514 Szwanzcehow (Theiner 2 nr 381), 1528 Swieciechow in Germanico Schweczke (Reces 19), 1551 Vsweczkouia (Metryka 2 nr 1551e/003), nazwa niem. Schwetzkau, obecnie Święciechowa, miasto.

1. 1294 (fals. przed 1302) miasto (civitas) →p. 4A [o dacie lokacji →Uwaga]; 1414 n. pow. wsch.2Ś. należało w XIII w. do Wielkopolski. W 1296 wraz z południową częścią dzielnicy przeszło pod władzę książąt głogowskich. Rządy śląskie trwały chyba aż do 1343, kiedy to król Kazimierz Wielki zdobył i przyłączył na powrót do Polski ziemię wschowską (DBL nr 149), 1469 pow. pozn.! (DBL nr 277); 1333 n. par. własna (Wp. 2 nr 1123), 1510 dek. Wschowa (LBP 153).

2. 1181 (fals. ok. 1230), 1258 cło →p. 3; 1277 (fals. ok. 1330-40), 1294 (fals. przed 1302) cło w S. →p. 4A.

1418 granice z Wilkowem i Krzyckiem →p. 4B; 1431 (wzm. z XVIII w.) dok. opata lub. Mikołaja w sprawie zapustu i lasu w S. z zastrzeżeniem dębów (robora) na użytek kościoła [par.?] i opata (Lub. 232 [dawniej C 38], 125); 1448 las Snakevald przy gran. z Krzyckiem i Wilkowem, las przy przedmieściu sięgający granicy ze Strzeżewicami, młyn koński, wiatraki →p. 4A; 1509 przedm. →p. 3: Mieszkańcy.

1528 droga biegnąca od Łęgnowskiego Brodu do S. i Rydzyny stanowi gran. Królestwa Pol. i Śląska (Reces s. 10, 19).

1535 młyny korzeczne →p. 3; [poł. XVI w.] role uprawiane przez mieszczan, 1685 folw. opata →p. 5A.

3. Własn. kościelna, kl. benedyktynów w →Lubiniu. 1181 (fals. ok. 1230) książę Władysław zatwierdza przywileje klasztoru w Lubiniu, a wśród jego dóbr wymienia S. z cłem, karczmą i pr. do polowań (DBL nr 1); 1258 ks. Bolesław [Pob.] transumuje wspomn. dok. (Wp. 1 nr 368; DBL nr 23 reg.); 1277 (fals. ok. 1330-40) ks. Przemysł II pozwala lokować miasto w S., 1294 (fals. przed 1302) tenże potwierdza klasztorowi posiadanie S. i miasta, 1302 ks. głog. Henryk zatwierdza imm. dla miasta S. →p. 4A.

1366, 1371, 1414, 1446, 1447, 1448, 1462, 1469, 1512 własn. opatów lub. →p. 4A i 4B.

1401 Wawrzyniec opat lub. i Jan pleb. w S. toczą proces z Januszem i Mikołajem Warmulami o 2 ł. w S. [chodzi o dawne łany wójt.]; arbitrzy orzekają, że Warmulowie nie mają praw do tych łanów i nie mają więcej niepokoić klasztoru w tej sprawie (DBL nr 128).

Mieszkańcy: 1333 wójt Jan Warmul, Małgorzata wd. po Henryku Warmulu, Mikołaj z S., Otto z S. →p. 4B; 1407 Niklos Kraus z S. śwd. (WR 3 nr 360); 1418 Piotr Cleusener, Mik. Offeman, Hempel Schultiss, Henryk Cleusener, Michał Armknecht, Piotr Seydil, Piotr Olsleger, Cleusener z synem [mieszczanie w Ś.] uprawiają łany wójt. (DBL nr 151; ACC 75, 102; →p. 4B); 1418 Mikołaj, Jerzy i Jan ss. Mikołaja z S. →p. 5B; 1421 Jan Vrusmuk →p. 5A; 1455 Michał Gronow i Hanczel Hoffmann mieszczanie w S. ręczą, że Mik. Hoffnikel zapłaci 12 fl. Henrykowi pleb. z Wilkowa i Stanisławowi pleb. z Siedlnicy (AE I 219); 1472 Nikel Cleysznar i Peszno Howpt mieszczanie z S. →p. 5C; 1476 Mik. Zewoerth mieszcz. w S. →p. 5A; 1486 Jerzy Scholz zabiega o odbudowę kościoła par. →p. 5A; 1488-92 mieszczanie uprawiają role →p. 5A; 1509 Marcin Koch przedmieszcz. w S. sprzedaje altarii w kościele par. w Kościanie 1/2 grz. czynszu ze swego 1 ł. roli na przedm. w S. (ACC 86, 135v).

1448 pr. do warzenia piwa →p. 4A, 1469 opłaty od warzenia piwa, 1488, 1507 piwo święciechowskie →p. 5A.

1510 na pewnej działce w S. ciąży 1/2 grz. czynszu na rzecz altarii Mac. Twardowskiego w kościele par. Ś. Marii Magd. w Poznaniu, przeniesionej tam z kościoła Bożego Ciała we Wschowie (LBP 187).

1527 opat lub. i mieszczanie S. pozywają Mik. Krzyckiego czyli Szczytnickiego o to, że pisemnie wypowiedział im wróżdę i pod tym pretekstem napadł nocą stada koni pasące się na polu pod S., zabijając 1 człowieka i ciężko raniąc innych (PG 73, 513v-514).

1535 bp pozn. Jan [Latalski] usuwa opata lub. Mik. Wylezińskiego; ma on otrzymywać dożywotnią pensję, z której ma z kolei wypłacać pensję byłemu opatowi Florianowi, na co otrzymuje od konwentu 10 grz. rocznie z folw. w S. (AE VII 327v; →Lubiń).

Cechy i bractwa: 1487 (wzm. z XVIII w.) przywilej opacki dla cechu szewców w S., 1518 przywilej opacki dla bractwa strzeleckiego, 1519 przywilej opacki dla cechu krawców (Lub. 232, 125v).

1458 m. S. ma dostarczyć 10 pieszych na wyprawę do Malborka („Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 28, 1980, s. 396; CMP nr 129).

1463-65 m. S. płaci podatek zw. cyza, kolejne raty wynoszą: 3 1/2 grz. bez 6 gr, 1 kopę gr, 1 kopę 6 gr, 1 kopę 10 gr, 1 kopę 2 gr, 1 kopę bez 1 gr, 1 1/2 grz. 1 gr (M Poznań I 1854; Cyza 546, z błędami).

1507 S. płaci pobór od ról (ASK I 5, 1v); 1531 S. płaci 6 fl. 18 gr pierwszej raty szosu (ASK I 3, 187v); 1535 S. płaci pobór od 9 młynów korzecznych (ASK I 4, 38v); 1563 pobór podwójnego szosu od 83 rzem., 29 komor., 15 wiatraków dziedz., w sumie zapłacono 9 fl. 18 gr (ASK I 5, 209); 1564/65 z miasteczka S. dają rocznie do zamku we Wschowie 2 małd. owsa (LWK I/1, 160); 1566 pobór od 30 ł. roli, 16 wiatraków, 63 rzem., 29 komor.; miasto płaci też 61 fl. czopowego od 183 warów [wódki] (ASK I 4, 304); 1570 pobór od 30 ł. os., 69 rzem., 4 czeladników (socii artificum), od 4 ubogich hultajów [ludzi luźnych], od kotłów do palenia gorzałki 24 gr, od gorzelanego 6 gr, od 2 olejarzy, 23 wiatraków dziedz. i 5 wiatraków dor. (ASK I 5, 446).

4A. Prawa miejskie. 1277 (fals. ok. 1330-40) ks. Przemysł II zezwala opatowi lub. lokować na pr. niem. miasto w dziedzinie S. i Radlewo; ustanawia tam targ; mieszkańców nie ma sądzić żaden urzędnik książęcy i mają być wolni od danin ciężarów prawa pol.; książę zakazuje, by ktokolwiek rościł sobie pr. do istniejącego tam od dawna cła; gdyby zaś cło zostało przeniesione w inne miejsce, nadal ma je pobierać opat (DBL nr 32; Wp. 1 nr 467); 1277 (wzm. z XVIII w.) „podobny [do powyższego] przywilej” Przemysła II (Wp. 11 nr 1705); 1294 (fals. przed 1302) ks. Przemysł II zatwierdza dobra klasztoru lub., m. in. S. wraz z pr. niem., imm. sąd. i zwolnieniem od danin, a także miasto [Ś.] wraz z cłem; gdyby droga pozn. uległa przesunięciu, np. do Krzycka albo Strzeżewic, cło nadal ma pobierać opat (DBL nr 41; Wp. 2 nr 719); 1302 ks. głog. Henryk zatwierdza przywileje książąt Bolesława i Przemysła dla klasztoru lub. oraz postanawia, aby mieszkańcy miast Krzywiń i S. oraz wsi klaszt. byli sądzeni tylko przez opata, który ma też pobierać wszystkie kary sąd. (Wp. 2 nr 860).

1414 król Władysław Jag. na prośbę opata lub. ustanawia w klasztornym m. S. targi tygodniowe w środy (DBL nr 149).

1448 opat lub. Stefan na prośbę burmistrza, rajców i wszystkich mieszczan z S. odnawia przywileje miej., zniszczone w pożarze podczas wojen, gdy spłonęły dobra mieszczan; utrzymuje im pr. niem. czyli magd., jakim cieszą się inne miasta król.; nadaje burmistrzowi i rajcom pr. posiadania wagi i postrzygalni sukna oraz budowy warsztatów tkackich czyli „ram”; nadaje im pr. pobierania mniejszych kar sąd., większe rezerwując dla siebie; nadaje las Snakevald z zaroślami i położonymi wśród nich rolami i łąkami przy granicy z Krzyckiem i Wilkowem; na rolach tych mogą zakładać zapusty; nadaje też inny las przy przedmieściu, siegający granicy ze Strzeżewicami, ale zastrzega sobie 1/3 tego lasu od strony miasta oraz leżące obok 2 łąki; mieszczanie mogą swobodnie warzyć piwo, ale w razie potrzeby opat może użyć ich kotłów do warzenia swojego piwa; nadaje im swoją łaźnię jako łaźnię miej., od której mają płacić czynsz; nadaje im 1 grz. od działek w mieście i poza nim, na przedmieściu3W wyd. w DBL nr 222, błędnie mowa o nadaniu dąbrowy (una merica). Chodzi jednak na pewno o 1 grzywnę (una marca), a więc opłaty z działek, ale sens tego zdania pozostaje nadal niejasny – czy opat zwolnił mieszczan z tradycyjnej opłaty 1 grz. od każdej działki, czy też odstąpił miastu 1 grz. z dochodów z tych opłat; mieszczanie mają płacić od każdego posiadanego łanu rocznie po 3 wiard. 8 sk. czynszu na ś. Marcina [11 XI]; od wiatraków, które istnieją lub będą zbudowane, mają płacić po 6 gr; na polecenia opata mają zwozić dęby (robora) na potrzeby budowlane wójtostwa i stawiać płoty; w młynie końskim należącym do opata mają mleć nie tylko słody produkowane w ich mieście, ale także przywożone z in. miast; od każdego przemiału mają dawać po korcu słodu i 2 1/2 gr; opat może urządzać pastwiska na rolach wójt., a mieszczanom nie wolno wypędzać tam swego bydła i trzody bez zgody opata; za otrzymane nadania mieszczanie winni dawać opatowi po 1 achtelu piwa święciechowskiego i 1 małd. owsa na Boże Narodzenie i na Popielec, a 2 achtele piwa i 1 małd. owsa na Wielkanoc (DBL nr 222).

1462 król Kazimierz Jag. rozstrzyga spór miasta Wschowy z opatem lub. i jego poddanymi, mieszczanami z S., o pr. handlu solą; mieszczanie ani żadni przybysze nie mają sprzedawać w S. soli na szkodę królewskiego m. Wschowy; wyjątek stanowią środy jako dni targowe; gdyby wbrew temu sprzedawali w inne dni, zapłacą 10 grz. kary (DBL nr 241); 1469 tenże król na prośbę opata lub. Tomasza ustanawia w mieście S. jarmarki w niedzielę po Zesłaniu Ducha Ś. i niedzielę przed Podwyższeniem Krzyża Ś. [przed 14 IX] (DBL nr 277; MS 4 supl. nr 1011 reg.).

1486 (wzm. z XVIII w.) przywilej opata lub. Stanisława dla miasta S. (Lub. 232, 125v).

1512 opat lub. i mieszczanie S. skarżą się królowi Zygmuntowi, że władze miasta Wschowy zakazują im handlować solą, co jest sprzeczne ze starym zwyczajem; król poleca rozpatrzyć spór wyznaczonym komisarzom; władze Wschowy przedstawiają im dok. króla Kazimierza z 1462 (PG 68 k. 160, 191, 228); 1543 król Zygmunt potwierdza dok. z 1469 w sprawie jarmarków (MS 4 nr 7227, supl. nr 1011; zapewne tego samego dok. dotyczy reg.: Straty 3 s. 222, nr 306, gdzie mowa o ustanowieniu trzeciego jarmarku); 1546 tenże król oświadcza, że na mocy dawnych przywilejów ks. wlkp. Władysława należące do klasztoru lub. miasta Lubiń, Krzywiń i S. wolne są od obowiązku dostarczania podwód (M Krzywiń I 9; Archiwum Benedyktynów w Lubiniu, Liber albus 85); 1549 król Zygmunt August zwalnia mieszczan S., poszkodowanych pożarem miasta, od wszelkich podatków na 10 lat (MS 5 nr 4715); 1572 tenże król zwalnia wieczyście mieszczan S. i Krzywinia od obowiązku dostarczania podwód; mieszczanie zostali skazani na 150 zł kary za niedopełnienie tego obowiązku, ale okazawszy stare przywileje ks. Władysława i króla Zygmunta, wykazali, że są od niego wolni (ACC 126, 135v-136v).

4B. Wójtostwo. 1300 (wzm. z XVIII w.) przywilej ks. Bolesława w sprawie wójtostwa w S.4Wiarogodność tej wzmianki jest wątpliwa. Ks. Bolesław Pob. zm. 1279. Nawet, gdyby przyjąć, że chodzi tu o ks. Władysława Łok. (imiona Bolesław i Władysław bywały niekiedy mylone), wątpliwości budzi data (w 1299 książę ten znalazł się pod klątwą, a w 1300 został wygnany z Wlkp.). W grę mógłby ewentualnie wchodzić dokument wydany przez Władysława Łok. jako księcia wlkp. w l. 1313-19. Raczej jednak zaszła tu pomyłka w dacie, a może chodziło o dok. fałszywy. (Lub. 232, 124v).

1333 Konrad Zchyphron wójt wsch., Mikołaj burm. wsch., Konrad Fames, Konrad z Siedlnicy, Welcelin Romung i Mikołaj ze Ścinawy mieszczanie wsch., Otto pleb. w Siedlnicy, Jakub pleb. w S., Jan pleb. w La- socicach oraz Mikołaj z S. zaświadczają, że spór opata lub. Pawła z Janem Warmulem wójtem z S. i Małgorzatą wd. po Henryku Warmulu został rozstrzygnięty przez arbitrów: Ottona [mieszcz.?] z S., Opeczka kowala, mieszcz. wsch. i Konrada Pięknego szewca ze Wschowy; orzekli oni, że do wójtostwa należeć mają 2 ł. na folw., co siódmy łan z tytułu lokacji, 4 jatki rzeźnicze, co trzeci ogród oraz 1/3 dochodów sąd., z opłat od działek (de areis) i z łaźni; dok. ma być opieczętowany m. in. pieczęciami wójta Jana Warmula, miasta S. i plebana Jakuba [po pieczęciach zostały tylko paski pergaminowe]5Znany jest w tej sprawie także niemal równobrzmiący dok. opatrzony datą 1371. Jest to podfałszowana wersja dok. z 1333 (Wp. 3 nr 1646; reg.: DBL nr 101, z obszernym komentarzem). Now. 2, 438, za falsyfikaty uważał bezpodstawnie obydwa dokumenty (Wp. 2 nr 1123; DBL nr 60 reg.); 1366 opat lub. Jan zaświadcza, że Jan Warmul wójt w S. odstąpił Wincentemu [z Biechowa] kaszt. gnieźn. [znany od 1360] wójtostwo w S., które długo posiadał po ojcu i stryju, Wincenty natomiast sprzedał je swemu zięciowi (gener) Mik. Korzbokowi (Wp. 3 nr 1562); 1371 (wzm. z XVIII w.) opat lub. Wojciech zatwierdza sprzedaż sołectwa w S. (Wp. 11 nr 1750); 1398 (wzm. 1802) oficjał pozn. Borek nakazuje wójtowi w S. zwrócić opatowi lub. 2 ł. roli, które niesłusznie zajął (MPH 5, 641); 1401 Janusz i Mik. Warmulowie odsądzeni od pr. do 2 ł. w S. →p. 3.

1418 opat lub. zaświadcza, że Piotr Korzbok wójt w S.6W związku z tą sprawą stoi też zapewne wzm. o dok. Piotra Korzboka sołtysa w S. dla opata lub. (Lub. 232, 124v) sprzedał altarii ŚŚ. Heleny i Jadwigi w kościele par. w S. 5 grz. czynszu z wójtostwa z zastrz. pr. odkupu za 65 grz.; czynsz ten ma być płacony z 4 ł., z których 3 leżą w stronę Wilkowa, a jeden w stronę Krzycka; łany te posiadają mieszczanie w S. [imiona →p. 3] (DBL nr 151-153; Wp. 5 nr 277, 286); 1423 (wzm. z XVIII w.) przywilej w sprawie 2 ł. wójtostwa w S. (Wp. 8 nr 962); 1446 poręczyciele ręczą opatowi lub. za Sędziwoja Korzboka z Trzebawia, że zrezygnuje on opatowi swą dziedzinę czyli wójtostwo w S. po wpłacie pierwszej raty pieniędzy i wyda wszystkie dokumenty dotyczące wójtostwa (DBL nr 210); 1447 król Kazimierz Jag. zatwierdza kupno przez opata lub. wójtostwa w S. za 300 grz. (DBL nr 217; MS 1 nr 2); 1447 Sędziwój Korzbok z Trzebawia sprzedaje opatowi lub. wójtostwo w S. za 300 grz. (DBL nr 218); 1448 role wójt. →p. 4A, 1461 role wójt. →p. 5A.

1466 (wzm. z XVIII w.) sąd przyznaje 2 ł. [wójt.?] w S. szl. Mik. Strykowskiemu (Lub. 232, 125v).

1483 zm. Jerzy Scholz [sołtys?] z S. →p. 5A; [połowa XVI w.] wójtostwo →p. 5A.

5A. Kościół par. Ś. Jakuba. 1333 Jakub pleb. w S. →p. 4B; 1363 zmarł Jan pleb. z S.; wpis w nekrologu klasztoru lub. (MPHn. 9/2, 68).

1400 pap. Bonifacy IX nadaje wiernym odwiedzającym kościół par. Ś. Jakuba w S. w dni Bożego Narodzenia [25 XII], Obrzezania Pańskiego [1 I], Objawienia Pańskiego [6 I], Zmartwychwstania, Wniebowstąpienia, Bożego Ciała, Zesłania Ducha Ś., a także Narodzenia [8 IX], Oczyszczenia [2 II], Wniebowzięcia [15 VIII] NMP, Narodzenia ś. Jana Chrzciciela [24 VI], śś. Piotra i Pawła [29 VI] oraz w dniu poświęcenia kościoła po 3 lata i 120 dni odpustu, zaś w oktawy tych świąt dodatkowo po 100 dni odpustu (BulPol. 3 nr 671); 1401 tenże pap. inkorporuje do kl. w Lubiniu kościoły par. w S., Krzywiniu, Wonieściu i Lubiniu (BulPol. 3 nr 755).

1407 pap. Grzegorz XII poleca oficjałowi pozn. przyjąć rezygnację Jana Lenknera z kościoła par. w S. (o dochodach oszacowanych na 8 grz.) i powierzyć to beneficjum Janowi synowi Mikołaja z Gostynia (BulPol. 3 nr 1138); 1408 Jan pleb. w S. oraz Maciej Czedlicz [czyli z Siedlnicy?] kapłan diec. wrocł. fundują altarię Ś. Trójcy w kaplicy Ś. Ducha pod Głogowem; pierwszym altarystą ma zostać Maciej, potem zaś pr. patronatu ma należeć do rajców Głogowa, którzy zobowiązują się po jego śmierci prezentować kolejno Marka syna Pawła ze Wschowy i Mikołaja syna Mikołaja z S.; 1410 bp wrocł. Wacław eryguje tę altarię z zachowaniem wspomn. ustaleń (CDS 28 s. 50-51 nr 203, 205, 207).

1409 Jan pleb. w S.7Now. 2, 438, podaje też, że tenże pleb. Jana ufundował w 1418 altarię w kościele w Ś. W dot. tej fundacji dokumentach mowa jest jednak tylko o altaryście Janie i nic nie wskazuje, by był on ident. z plebanem (ACC 2, 139v).

1421 Bartłomiej pleb. w S. pozwany przez Jana Halina, który domaga się zapłaty 9 wiard. i 3 gr za służbę; pleb. twierdzi, że suma ta jest już zapłacona; tenże pozwany przez Jana Vrusmuk z S., który zastawił plebanowi łan roli za 2 grz. i chce go odzyskać, ale pleban nie chce przyjąć z powrotem pieniędzy i oddać roli (ACC 5, 92).

1424 pleb. z S. toczy proces ze [Szczepanem] Rydzyńskim (KoścZ 8, 11).

1442 Bartłomiej pleb. w S. toczy proces ze Stanisławem opatem lub. (AE I 42v).

1449-69 Iwan pleb. w S.: 1449 tenże Iwan niegdyś pleb. w Radomicku oświadcza, że zawarł ze swym następcą tamże, Janem z Nojewa, ugodę, mocą której miał jeszcze przez rok, do VIII 1449, korzystać z dochodów tego kościoła; bp pozn. orzeka, że Iwan może zachować dochody z dzies., które sprzedał przed zawarciem tej ugody, inne dzies. mają być przeznaczone na fundusz budowlany (fabrica) kościoła, a pozostałe dochody ma wziąć Jan (AE I 149); 1449 tenże śwd. (AC 2 nr 1234); 1449 tenże Iwan syn Piotra Witosławskiego (PG 3, 51v); 1454 tenże Iwan pełnomocnik Wincentego plebana w Wonieściu (ACC 35, 20); 1461 tenże Iwan toczy proces z opatem lub. o dzies. snop. z ról wójt. w S. (której pleb. domaga się od opata jak od świeckiego użytkownika tych ról) oraz o 1/3 opłat z domów zwanej dworowe; wartość dzies. określa na 6 grz. (ACC 41, 15); 1461 tenże Iwan toczy proces z Wojciechem pleb. w Lubiniu (ACC 41, 51v); 1464 tenże Iwan toczy proces z Janem synem Andrzeja z Popowa (KoścZ 14 k. 388v, 392v, 400v); 1469 tenże Jan Iwan pleb. w S. pozwany przez opata lub. Tomasza i mieszczan z S. o opłaty z warzenia piwa, które uzurpuje sobie pleban; oficjał utrzymuje kl. w pr. do tych opłat (ACC 48 k. 28, 34).

1471 Jakub syn Jana z Waliszewa pleb. w S., obecny w Kurii Rzymskiej, prosi papieża, by przez 5 lat nie musiał przyjmować święceń kapłańskich, wymaganych w związku z posiadaniem tego beneficjum (BulPol. 7 nr 905).

1474-78 Izajasz z Słupcy pleb. w S.: 1474 tenże pozywa Jana Królikowskiego o zwrot konia, zabranego przed 4 czy 5 laty z domu archid. [śrem.] Mikołaja ze Szkudły lub zapłacenie za niego 12 fl. (ACC 54, 22); 1476 tenże oddaje Mikołajowi Zewoerth mieszcz. w S. w dzierżawę na 3 lata folw. i łąki należące do kościoła par.; Mikołaj ma zbudować dom z izbą wspartą na 6 słupach, długą na 10, szeroką na 9 łokci, wraz z komorą (ACC 56, 22); 1478 tenże Izajasz ze Słupcy oddaje Melchiorowi kapłanowi z S. dochody swego kościoła par. w S. na 3 lata za 24 grz. rocznie (ACC 57, 20v).

1482 Erazm Lutze otrzymuje od papieża prowizję na kościół par. w S. (o dochodach oszacowanych na 8 grz.), wakujący po śmierci Izajasza z Słupcy, wbrew bezprawnym roszczeniom aktualnego posiadacza Mikołaja z Kościana [był altarystą w Ś. →p. 5B]; Erazm zobowiązuje się zapłacić annaty w ciągu 6 miesięcy od objęcia w posiadanie tego beneficjum; wnosi tę opłatę 1490 (MPV 10 nr 826).

1486 Stanisław opat lub. zwraca się do wszystkich „panów chrześcijańskich” o pomoc dla m. S.; we wtorek przed dniem ś. Barnaby [10 VI] 1483 padło ono ofiarą pożaru, w którym zginęło 14 osób; wcześniej zaś [w 1474] miasto zostało złupione przez nieprzyjaciół; po klęskach tych pozbawione zostało kościoła par.; mieszczanin Jerzy Scholz8W nekrologu lub. (MPH 5, 640) pod 1483 znajduje się wspomnienie zm. Jarosława mieszcz. i sołtysa w S., który po zniszczeniu miasta przez Ślązaków [w 1474] odbudował z cegły kościół wraz z wieżą, zbierając na ten cel datki w Polsce, na Śląsku, Czechach, Morawach i Rusi. Informację tę powtarza kronika Bartłomieja Krzywińskiego z 2 połowy XVII w. (MPH 5, 599), korzystając ze wsparcia wielu osób, podjął już odbudowę kościoła ŚŚ. Jakuba, Katarzyny i Barbary [odczyt ostatniego imienia niepewny] wraz z wieżami (cum cilindris), ale nie ma środków na wyposażenie wnętrza i paramenty; rozesłani zostają więc ludzie do różnych ziem Królestwa Pol., Śląska, Saksonii, Czech, Moraw, Miśni oraz in. krajów, by zabiegali o wsparcie; w dalszym ciągu dok. wpisano odpusty nadane [kościołowi w Ś.] przez pap. Bonifacego [IX], abpa gnieźn., bpa krak. oraz bpa [tytuł nieczytelny] (Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, akc. 3044, dok. or. bardzo mocno zniszczony).

1486 Andrzej wikariusz w S. i pleb. w Pawłowicach winien jest 1 fl. Maciejowi ze Śmigla altaryście we Wschowie (ACC 64, 36).

1488-92 Stefan ze Szkudły pleb. w S. [już w 1486 był starszym bractwa kapłanów w Ś., a więc miał tu pewnie altarię, →p. 5B]: 1488 tenże kan. pozn. i pleb. w S. zawiera ugodę z opatem lub. w sprawie zatargów między klasztorem a mieszczanami i plebanami; opat ma wybudować plebanowi dom i dać na to drewno, a pleban winien dać pracownikom 2 beczki (vasa seu tunnas) piwa święciechowskiego; mieszczanie mają płacić plebanowi czynsz ze wszystkich uprawianych ról (ACC 66, 40); 1490-92 tenże toczy proces z opatem lub. o czynsze z ról w mieście S.; opat skarży się, że Stefan uzyskał nieuczciwie od [swego brata] Mikołaja ze Szkudły oficjała i wikariusza bpiego dok. nakazujący mu zbieranie tych czynszów dla plebana, a następnie doprowadził do obłożenia opata ekskomuniką; Stefan odpowiada, że pismo było prawomocne, a opat powinien się stosować do ugody zawartej w 1488; opat twierdzi, że tak niekorzystnej ugody nigdy by nie zawarł, a nawet nie mógłby tego uczynić bez zgody konwentu, więc prosi o unieważnienie umowy; bp pozn. Uriel [Górka] utrzymuje w mocy ugodę, zmieniając tylko jej ostatni punkt, gdzie mo- wa o czynszach płaconych przez mieszczan plebanowi i karaniu opornych mieszczan na życzenie plebana; pleban lub jego zarządcy mają dalej pobierać te czynsze, a gdyby mieszczanie nie chcieli płacić, przymuszać ich karami kościelnymi; gdyby zaś ukarani trwali przez rok pod ekskomuniką, pleban winien zwrócić się do opata, a ten nałoży na nich stosowne kary więzienia lub konfiskaty; 1492 opat wraz z przeorem w imieniu konwentu uznają to rozstrzygnięcie (AE III k. 160, 173).

1498 Błażej z Roszczek pleb. w S. ustanawia swym pełnomocnikiem Arnolda z Kuchar kustosza kolegiaty NMP in Summo w Poznaniu (AE III 227).

1500-26 Mik. Oleski pleb. w Ś., kan. pozn. (Now. 2, 438, bez podania źródła; PSB 23, 750-751, zm. 1526): 1508 tenże Mikołaj z Oleśnicy kan. pozn. i pleb. w S. wydzierżawia opatowi i konwentowi lub. dochody kościoła w S. na 5 lat za 30 grz. rocznie; [powołany przez kl.] wikariusz ma stale utrzymywać przy kościele kapłanów Niemców, aby nie następowały zaniedbania w duszpasterstwie, a także naprawić dom plebański i płacić wszystkie opłaty kościelne (ACC 85, 67); 1514 tenże Mik. Oleski kan. pozn. otrzymuje od pap. Leona X prowizję na kościół par. we wsi! S. (Theiner 2 nr 381); 1527 tenże wspomn. jako zm. →niżej.

1507 Bartosz komendarz [czyli dzierżawca kościoła] w S. pozwany przez klasztor lub. o to, że na szkodę mieszczan S. sprzedaje w swym domu szlachcie, mieszczanom i wieśniakom piwo ze Śmigla i Głogo-wa; oficjał zakazuje mu tego pod karą 3 grz., pozwalając sprzedawać owe obce piwa tylko kapłanom i szlachcie [pozostałym ma zatem sprzedawać tylko piwo miejscowej produkcji] (ACC 84, 134).

1510 kościół par. w S. [formularz nie wypełniony, dopisano natomiast ręką z połowy XVI w.:] kościół par. Ś. Jakuba w S. ma w uposażeniu 2 ł. roli obok folw. opata wraz z łąkami; pleb. z opatem pobierają po połowie czynsz z m. S. w wysokości ok. 27 grz. 20 gr, wyjąwszy wójtostwo (scultetia seu advocatia); do par. należy wieś Przybyszewo, gdzie pleb. pobiera meszne z każdego łanu, podobnie, jak z łanów uprawianych przez mieszczan (LBP 153).

1514 Jan syn Filipa altarysta we Wschowie zapisuje w testamencie swój ornat kościołowi w S. (AC 2 nr 1685).

1527 bp pozn. instytuuje Marcina Psarskiego na pleb. w S. po śmierci Mik. Oleskiego; Marcina prezentował opat lub. (AE VII 71v-72); 1530 Jan Siekierzecki kan. pozn. i pleb. w S. rezygnuje z kościoła par. w S. na rzecz Marcina Psarskiego kapłana, a oficjał pozn. instytuuje Marcina (AE VII 164-165v).

1535 Jan Rudnicki archid. uniejowski, kan. gnieźn. i pozn. oraz pleb. w S. po śmierci Marcina Psarskiego zawiera ugodę z Augustynem ze Środy kan. kolegiat w Środzie i u NMP in Summo w Poznaniu, prezentowanym na pleb. w S. przez zm. Mik. Wylezińskiego opata lub.; Rudnicki, aby zrobić przyjemność bpowi, odstępuje wszystkie swe prawa do kościoła w S. kapelanowi bpiemu Jakubowi Rogowiczowi z Łęczycy, ten zaś prawa te przekazuje Augustynowi ze Środy, w zamian za dziekanię Ś. Marii Magd. w Poznaniu i altarię w Żerkowie; bp pozn. zatwierdza tę ugodę (AE VII 335-336).

1563 Mac. Zbakowski ze Wschowy pleb. w Ś. umiera (Now. 2, 438, bez podania źródła).

1598 28 VI poświęcenie kościoła w S. przez bpa sufragana pozn. Jakuba Brzeźnickiego (J. Korytkowski, Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis Gnesnensis et Posnaniensis, Gnesnae 1888, s. 137); 1601 opat lub. Stan. Kiszewski, ze względu na uszczuplenie dochodów kościoła par. w S., przekazuje plebanom w S. 200 zł czynszu, jaki pobierał od mieszczan, a także 20 zł od słodowników i 12 zł od rzeźników; pleban winien utrzymywać 2 wikariuszy, Polaka i Niemca, zdatnych do głoszenia kazań, oraz 2 chłopców, by wszyscy razem śpiewali oficjum o NMP; wikariusz Polak ma mieć pieczę nad kaplicą Ś. Wawrzyńca i tam głosić kazania; bp pozn. Wawrz. Goślicki zatwierdza ten dok., który przedstawił mu Jakub Haselpunch pleb. w S. (AE XVI 126v-128); 1610 kościół par. w Ś., murowany z wysoką wieżą, pr. patronatu należy do opata lub.; koło kościoła stoi murowana szkoła (ŁOp. 2, 300); 1685 kościół par. Ś. Jakuba, murowany, z wyniosłą wieżą, ma ołtarz główny Ś. Jakuba oraz 5 ołtarzy bocznych: Ś. Barbary, Ś. Franciszka, Różańca Ś., Ścięcia Ś. Jana i NMP; w mieście S. pleb. pobiera od każdego mieszczanina po 1 mierze (metreta) żyta i owsa, a z folw. opata dzies. snop. (AV 17, 634).

5B. Altarie w kościele par.

1418 bp pozn. Andrzej [Łaskarz] eryguje altarię ŚŚ. Heleny i Jadwigi w kościele par. w S., uposażonej czynszem 5 grz. z wójtostwa w S. [→p. 4B]; altarysta tej altarii winien tygodniowo odprawiać 2 msze; pr. patronatu altarii bp przyznaje Mikołajowi, Jerzemu i Janowi ss. Mikołaja z S., a na pierwszego altarystę instytuuje [tegoż?] Jana kapłana z S. (DBL nr 153; Wp. 5 nr 286).

1453 Henryk pleb. w Wilkowie Niemieckim i altarysta altarii ŚŚ. Heleny, Jadwigi i 11 Tys. Dziewic w kościele par. w S. zapisuje tej altarii 3 grz. czynszu, jaki nabył na pewnych dobrach, jak mówi o tym dok. starosty wsch. Jarosława [z Iwna, jako star. poświadczony 1409-18] (DBL nr 224).

1457 bractwo duchownych (fraternitas spiritualium) w S. kupuje [dla swej altarii] od Jana z Chełkowa 4 fl. czynszu z Chełkowa, Jezierzyc, Parska i Panienki za 48 fl. (ACC 38, 64v) [czynsz wykupiony w 1486 →niżej]; 1459 zapis 3 grz. czynszu z Jurkowa dla altarii Wniebowzięcia NMP w S. →niżej, pod 1522; 1463 bractwo NMP w S. kupuje [dla swej altarii] od Jana Kotwicza z Wilkowa podkom. wsch. 1/2 grz. czynszu z Wilkowa z zastrz. pr. odkupu za 5 grz. (ACC 43, 26).

1462 (wzm. z XVIII w.) odnowienie przywileju w sprawie czynszu dla altarii w S. (Lub. 232, 125).

1466 Jan Hertindorf altarysta w kościele par. we Wschowie zapisuje dla swej altarii ŚŚ. Heleny i Jadwigi w kościele par. Ś. Jakuba w S. 2 grz. czynszu z pewnych dóbr we Wschowie, S. i Wilkowie [Niemieckim]; wśród świadków Szymon altarysta we wspomn. kościele [tj. we Wschowie czy w Ś.?]; zapis ten zatwierdza bp pozn. Andrzej [Bniński]; wspomn. dokumenty władz Wschowy i S. w tej sprawie, spisane po niem. (DBL nr 259, 263).

1468 bp pozn. Andrzej [Bniński] na prośbę Jana z Przybyszewa kolatora altarii NMP, Ś. Barbary i 10 Tysięcy Męczenników w kościele szpitalnym Ś. Ducha we Wschowie przenosi tę altarię do kościoła par. w S. i instytuuje na nią Wincentego z Lasocic, prezentowanego przez kolatora (AE II 207v-208).

1472 Jan ze Stobnicy altarysta altarii w kościele par. w S., którą erygował bp pozn. Andrzej [Bniński] →p. 5C; 1474 Jan Piłat altarysta w S. pozywa Jana Weisbeckera z Poznania o 1/2 grz. za konną podróż, odbytą w celu odebrania dokumentu prezenty na kaplicę w Ociążu [pow. kal.] (ACC 54, 49v).

1477 altaria ŚŚ. Heleny i Jadwigi przeniesiona do kościoła Bożego Ciała we Wschowie; wspomn. Jan Hertindorf altarysta we Wschowie kupuje dla niej 2 grz. czynszu z Wilkowa Niemieckiego (DBL nr 316) [w 1498 altaria nadal jednak znajdowała się w Ś. →niżej].

1476 Jerzy Schallendorf i Jan Górecki jako starsi bractwa kapłanów w S.; bp pozn. Andrzej [Bniński] wyznacza im termin na uzgodnienie kandydatury na altarystę altarii ich bractwa, wakującej po tym, jak poprzedni altarysta Mikołaj został plebanem w Osowej Sieni (AE II 469v-470).

1482 Mikołaj z Kościana altarysta w S., brat Jarosława młynarza z Kościana (PG 9, 161v) [próbował uzyskać beneficjum plebana w Ś., →p. 5A].

1486 Stefan ze Szkudły kan. pozn. [od 1488 poświadczony jako pleb. w Ś.], Maciej pleb. z Ogrodów i altarysta [w Ś.?] jako starsi bractwa altarystów w S. oraz Stanisław syn Tomasza Piernego z Poznania altarysta w kościele par. w S., patronatu tegoż bractwa, kwitują Jana Bojanowskiego z zapłaty 4 fl. [ostatniej raty] wykupu sumy głównej 48 fl., od której płacony był czynsz z Parska, Jezierzyc, Panienki i Chełkowa [zapisany 1457] (ACC 64, 76).

1492 Jakub Sturnacht [?] altarysta w S.; Piotr Wilkowski winien mu jest 2 kopy gr z tytułu zaległego czynszu 1 wiard. dla jego altarii (ACC 69, 21v); 1510 [tenże] Jakub Storich altarysta w S. →niżej; 1512 [tenże] Jakub Schtorich altarysta altarii Wniebowzięcia NMP, ŚŚ. Andrzeja, Anny i Barbary w kościele Ś. Jakuba w S. ustępuje z tej altarii na rzecz Grzegorza wikariusza z Brodnicy (ACC 88, 230).

1497 Marcin Bylęta pleb. w Konradowie i altarysta w S. pozywa Małg. Leszczyńską o 1 małd. żyta (wartości 1 grz.), 1 małd. owsa (wartości 1 grz.) i 20 gr, które zabrał jej poddany, oraz o 1/2 grz. za sprzedane jej siano; pełnomocnik Leszczyńskiej oświadcza, że Marcin postępuje nieuczciwie, dla kpiny (ex quadam collusione) spowodował obłożenie jej ekskomuniką, a gdy mieli wcześniej wyznaczony termin rozprawy, wysłał do niej list, by nie przychodziła, powodując w ten oszukańczy sposób jej nieobecność (ACC 74, 105).

1498 Jakub z Koźminka pleb. we wsi Mądre i altarysta w S. przedstawia dok. erekcyjny altarii ŚŚ. Heleny i Jadwigi z 1418 do wpisania go do akt konsystorza pozn. (DBL nr 153, w komentarzu) [z zapiski tej wynika, że altaria nie została jednak trwale przeniesiona do Wschowy, jak zapowiadano w 1477].

1510 altaryści w S.: Jakub Storich [altarii bractwa kapłanów], Mac. ze Zbąszynia, Scheling, Bodzęta; uposażenie altarii Bodzęty stanowi 6 grz. czynszu z Jurkowa i 1 grz. czynszu ze Wschowy (LBP 217).

1510 Bartłomiej pleb. w Siedlnicy i altarysta w S.; ponieważ dobra, na których ciążą czynsze stanowiące jego uposażenie, zostały spustoszone, oficjał zezwala mu na odprawianie tygodniowo tylko 1 mszy o NMP aż do powrotu czynszów do normalnej wysokości (ACC 87, 126v).

1512 Grzegorz wikariusz z Brodnicy obejmuje altarię Wniebowzięcia NMP, ŚŚ. Andrzeja, Anny i Barbary w S. →wyżej: Jakub Sturnacht; 1514 Grzegorz (Georgius!) kapelan w S. kupuje dla [swej] altarii NMP w kościele par. w S. 1/2 grz. czynszu ze Zbarzewa z zastrz. pr. wykupu za 5 grz. (WsG 1, 92v-93); 1519 Jan syn Szymona ze Śremu uzyskuje od bpa pozn. Jana [Lubrańskiego] instytucję na altarię Wniebowzięcia NMP i Ś. Andrzeja, z której ustąpił Grzegorz z Kościana; Jana prezentował Andrzej Storych i starsi bractwa altarystów w S. (AE VI 112v).

1522 Jan Konarzewski altarysta altarii Wniebowzięcia NMP w S. kwituje Jana Jurkowskiego z zapłaty 36 grz., od której to sumy płacony był od 1459 czynsz 3 grz. (ACC 97, 36v); 1523 tenże pozywa Sędziwoja i Jana Szurkowskich jako poręczycieli za Jana Chwałkowskiego, który przyjął od altarysty sumę 36 grz. i obiecał płacić od niej 3 grz. czynszu, ale umarł nie dopełniwszy zobowiązania; oficjał nakazuje Szurkowskim oddać 36 grz. albo doprowadzić do zapisania czynszu na dobrach pozostałych po Chwałkowskim (ACC 98, 109).

1530 (wzm. z XVIII w.) bp pozn. instytuuje altarystę [imienia nie podano] altarii ŚŚ. Heleny i Jadwigi w S. (Lub. 232, 126).

1685 ołtarze boczne w kościele par. →p. 5A.

5C. Bractwa.

Bractwo kapłanów (duchownych, altarystów) pod wezw. NMP: 1457, 1463, 1476, 1486, 1514, 1519 bractwo i jego altaria pod wezw. Wniebowzięcia NMP, ŚŚ. Andrzeja, Anny i Barbary →p. 5B; 1521 Mikołaj pleb. w Krzycku, starszy bractwa kapłanów NMP w S. (ACC 96, 138).

Bractwo ubogich: 1472 Nikel Cleysznar i Peszno Howpt mieszczanie z S., starsi bractwa ubogich (fraternitas fratrum pauperum) zobowiązują się płacić 2 grz. czynszu Janowi ze Stobnicy altaryście altarii w kościele par. w S., którą erygował bp pozn. Andrzej [Bniński] (AE II 346).

5D. Kaplica Ś. Wawrzyńca (o jej domniemanej lokalizacji →przyp. 11). 1509 Tomasz Goczałkowski zeznaje, że otrzymał od opata lub. Macieja 70 dukatów na koszty podróży do Rzymu, gdzie miałby załatwić włączenie do klasztoru kaplic Ś. Leonarda obok klasztoru w Lubiniu oraz Ś. Wawrzyńca w S. (ACC 86, 22); 1601 kaplica Ś. Wawrzyńca pod opieką pol. wikariusza →p. 5A; 1610 z wizytacji par. w S.: kościół Ś. Wawrzyńca stoi obok szpitala, zbudowany dla Polaków z muru pruskiego przez opata lub. Stan. Kiszewskiego, nie ma żadnego uposażenia9W wizytacji z 1737 zanotowano, że drewniany kościół Ś. Wawrzyńca został poświęcony 1694 [a więc poprzedni został zapewne zniszczony]; w pożarze miasta w 1780 kościół uległ ponownie zupełnemu zniszczeniu (ŁOp. 2, 300); szpital ma drewniane budynki, jako uposażenie ma kawał roli położony w stronę Krzycka oraz 2 łąki i ogród (ŁOp. 2, 299-301); 1685 z wizytacji par. w S.: kaplica Ś. Wawrzyńca drewniana, prosta, ma tylko 1 ołtarz z obrazem Wniebowzięcia NMP i murowaną mensą ołtarzową; nie ma żadnego uposażenia; szpital ma dom z 10 izbami, przyległym ogrodem, stodołą i stajnią; ubodzy żyją z jałmużny (AV 17, 638v).

6. 1370 Niczko Sweczkow ławnik w Głogowie (CDS 28 s. 268 nr 4); 1408-10 Mikołaj syn Mikołaja z S. duchowny →p. 5A; 1424 Jan Sweczko wikariusz kolegiaty głog. (CDS 28 s. 64-65 nr 288).

[1474] m. Ś. zniszczone w czasie wojen śląskich, 1483 pożar miasta →p. 5A (pod 1486), 1549 pożar miasta →p. 4A.

Studenci w Krakowie: 1404 Mikołaj de Sweczechow [z Ś. czy może raczej ze Świeciechowa w woj. sandomierskim?10Ze Świeciechowa pochodził najpewniej immatrykulowany w Krakowie w 1520 Jakub syn Jana de Swyeczyechow diec. gnieźn. (Metryka 2 nr 1520h/042)] (Metryka 1 nr 04/050); 1551 Kasper Szolcz syn Bartłomieja z V. w diec. pozn. (Metryka 2 nr 1551e/003).

7. Warschauer 258-259; SzPozn. 414-415; Münch s. 83, 149, tabl. LIX; J. Schulz, Zur Geschichte Schwetzkau, einer Klosterstadt im Fraustädter Land, Köln-Wien 1971.

8. Na domniemanym grodzisku na NE od rynku znaleziono w 1876 kamienne fundamenty i ułamki cegieł, które łączyć można z późnym średniowieczem11Archeolodzy sugerowali, że mogą to być relikty siedziby zarządcy klasztornego. Źródła nie potwierdzają jednak funkcjonowania w Ś. takiego zarządcy. Fundamenty mogły należeć raczej do zapomnianej potem kaplicy Ś. Wawrzyńca (→p. 5D); w 1890 teren został całkowicie zniwelowany, co przekreśliło szanse na dalsze badania; na polach na NE od miasta znaleziono fragmenty naczyń z pełnego średniowiecza (Hensel 6, 382-383).

Kościół par. Ś. Jakuba zbudowany zapewne w I połowie XV w., przebudowany 1730-50 (poświęcony 1754), zniszczony pożarem w 1780, odbudowany ponownie w 1798; z budowli gotyckiej zachowana wieża z hełmami z XVIII w. (Kohte 3, 230; KZSz. V z. 12 s. 91-92).

1333 wzm. o pieczęci miej. →p. 4B; najstarsza zachowana pieczęć miej., wykonana w XVI w., znana z odcisków z lat 1565-71, przedstawia postać stojącego w studni Chrystusa ze skrzyżowanymi na piersi rękami, w tle pęk rózeg i spleciony bicz; tak samo herb miasta pokazują pieczęcie z XVII-XVIII w. (M. Adamczewski, Heraldyka miast wielkopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2000, s. 444-445).

Uwaga: Bliższe określenie daty lokacji miasta jest trudne, bowiem zarówno dok. zezwalający na jej dokonanie (1277), jak i dok. zawierający pierwszą wzmiankę o istniejącym już mieście (1294) są falsyfikatami. Lokację datować można na pewno po 1258 (kiedy w potwierdzeniu dóbr klaszt. brak wzmianki o mieście), a przed 1302 (z którego znamy autentyczne potwierdzenie owego sfałszowanego dok. z 1294). Pewną wskazówkę może stanowić fakt, że kościół par. w mieście otrzymał wezwanie ś. Jakuba. O ile kościół nie jest starszy, wezwanie to może nawiązywać do imienia opata lub. Jakuba, poświadczonego 1252-79. Być może więc lokacja nastąpiła rzeczywiście ok. 1277 (a więc fałszywy dok. Przemysła II przekazywałby poprawną datę).

Choć dokumenty z 1277 i 1294 są falsyfikatami, to zostały sfabrykowane dość wcześnie i operują na pewno wiarogodnymi danymi co do lokalnej topografii. Miasto zostało lokowane na gruntach wsi Ś. i →Radlewo (osada potem zaginiona). Jeszcze na przełomie XIII i XIV w. funkcjonowały obok siebie miasto i wieś Ś. Owa wieś to zapewne późniejsze przedm. wspomniane w 1448.

Za ślad pierwotnej osady przedlokacyjnej uznać należy istniejącą aż do XVII w. kaplicę Ś. Wawrzyńca (→p. 5D). Analogie z wielu in. miast wskazują, że istniejący pod miastem drugi kościół jest przeważnie najdawniejszą świątynią. O domniemanej lokalizacji kaplicy →przyp. 11.

Ś. straciła prawa miejskie w 1934 i jest obecnie wsią.

1 Występowanie obok siebie tych dwóch form wskazuje, że już wtedy funkcjonowała nazwa niem. Schwetzkau; zapisy Sweczko i Sweczkow znajdujemy potem (1370, 1408) w źródłach powstałych na Śląsku.

2 Ś. należało w XIII w. do Wielkopolski. W 1296 wraz z południową częścią dzielnicy przeszło pod władzę książąt głogowskich. Rządy śląskie trwały chyba aż do 1343, kiedy to król Kazimierz Wielki zdobył i przyłączył na powrót do Polski ziemię wschowską.

3 W wyd. w DBL nr 222, błędnie mowa o nadaniu dąbrowy (una merica). Chodzi jednak na pewno o 1 grzywnę (una marca), a więc opłaty z działek, ale sens tego zdania pozostaje nadal niejasny – czy opat zwolnił mieszczan z tradycyjnej opłaty 1 grz. od każdej działki, czy też odstąpił miastu 1 grz. z dochodów z tych opłat.

4 Wiarogodność tej wzmianki jest wątpliwa. Ks. Bolesław Pob. zm. 1279. Nawet, gdyby przyjąć, że chodzi tu o ks. Władysława Łok. (imiona Bolesław i Władysław bywały niekiedy mylone), wątpliwości budzi data (w 1299 książę ten znalazł się pod klątwą, a w 1300 został wygnany z Wlkp.). W grę mógłby ewentualnie wchodzić dokument wydany przez Władysława Łok. jako księcia wlkp. w l. 1313-19. Raczej jednak zaszła tu pomyłka w dacie, a może chodziło o dok. fałszywy.

5 Znany jest w tej sprawie także niemal równobrzmiący dok. opatrzony datą 1371. Jest to podfałszowana wersja dok. z 1333 (Wp. 3 nr 1646; reg.: DBL nr 101, z obszernym komentarzem). Now. 2, 438, za falsyfikaty uważał bezpodstawnie obydwa dokumenty.

6 W związku z tą sprawą stoi też zapewne wzm. o dok. Piotra Korzboka sołtysa w S. dla opata lub. (Lub. 232, 124v).

7 Now. 2, 438, podaje też, że tenże pleb. Jana ufundował w 1418 altarię w kościele w Ś. W dot. tej fundacji dokumentach mowa jest jednak tylko o altaryście Janie i nic nie wskazuje, by był on ident. z plebanem.

8 W nekrologu lub. (MPH 5, 640) pod 1483 znajduje się wspomnienie zm. Jarosława mieszcz. i sołtysa w S., który po zniszczeniu miasta przez Ślązaków [w 1474] odbudował z cegły kościół wraz z wieżą, zbierając na ten cel datki w Polsce, na Śląsku, Czechach, Morawach i Rusi. Informację tę powtarza kronika Bartłomieja Krzywińskiego z 2 połowy XVII w. (MPH 5, 599).

9 W wizytacji z 1737 zanotowano, że drewniany kościół Ś. Wawrzyńca został poświęcony 1694 [a więc poprzedni został zapewne zniszczony]; w pożarze miasta w 1780 kościół uległ ponownie zupełnemu zniszczeniu (ŁOp. 2, 300).

10 Ze Świeciechowa pochodził najpewniej immatrykulowany w Krakowie w 1520 Jakub syn Jana de Swyeczyechow diec. gnieźn. (Metryka 2 nr 1520h/042).

11 Archeolodzy sugerowali, że mogą to być relikty siedziby zarządcy klasztornego. Źródła nie potwierdzają jednak funkcjonowania w Ś. takiego zarządcy. Fundamenty mogły należeć raczej do zapomnianej potem kaplicy Ś. Wawrzyńca (→p. 5D).