ŚWIERCZYNA

1304 kop. XVII-XVIII w. Swirczyna (DBL nr 51), 1319 or. Swirchina (Wp. 2 nr 1014), 1323 Swirczina (Wp. 2 nr 1036; WR 3 nr 197), 1420 Swirczino (ACC 3, 74), 1427 Swerczyno (WR 3 nr 1418), 1429 Swyrczyna (KoścZ 9, 207v), 1430 Swyrczina (KoścZ 9, 252v), 1434 Swirzczina (Wp. 9 nr 1347), 1462 Swerczina (PG 6, 119), 1490 Swyrzczina (KoścZ 17, 184), 1491 Swierczyna (PG 10, 153), 1508 Szwyerczyna (PG 14, 61), 1509 Szwyrczyna (PG 14, 84), 1530 Swyrcznia! (ASK I 3, 133), 5,5 km na NE od Osiecznej.

1. 1466 n. pow. kośc. (PG 6, 237); 1403 n. par. własna (WR 3 nr 197); 1510 dek. Śrem (LBP 109).

2. 1415 zapowiedź gajów czyli zapustów w S., 1421 granice S. i Rusinowa →p. 3; 1423 S. graniczy z Grodziskiem (K 2, 225 – cytowanego tam aktu nie odnaleziono); 1427 las w S., 1429 zapowiedź S., 1462 dąbrowa w S. →p. 3; 1462 łąka plebańska zw. Siedliska w S. →p. 5A; 1490 jez. Godziebel w S., jeziora Wielichowo, Zapłotne i Zborze [k. Ś.], 1551 spór graniczny między m. Osieczna a S.; w S. jez. Godziebel, k. S. jeziora Jameczne i Zborze →p. 3; 1562 las olchowy między jeziorami Godziebel i Zapłotne, narożnik wsi Garzyn i Górzno położony jest w dąbrowie przy drodze [z Garzyna] do Osiecznej, gdzie zbiegają się granice Garzyna, Górzna, S. i Grodziska (KoścZ 15, 59v-60); 1563 Borkowie Gostyńscy dzielą się lasami, łąkami i wodami należącymi do S.; wspomn. drogi z S. do Górzna, Grodziska, Osiecznej i Pawłowic; granice S. z Grodziskiem, Górznem i Kleszczewem; jeziora Umienino [k. Ś. i Chmielkowa] oraz Godziebel; las Wilczy Kąt przy lesie Wielkim i przy gran. S. z Grodziskiem, lasy w S. przy gran. z Chmielkowem, dęby nad strugami Dobierz i Łąkno; łąki Ostrów przy gran. z Górznem, sołecka w S. i wielka nad jez. Umienino; strugi →Dobierz, która dochodzi do gran. z Górznem czyli do →Samicy Górzyńskiej, →Ochodnik, →Łąkno, →Skrzypaniecz i →Białąż (KoścG 14, 255-257, dawniej k. 22-24).

3. Własn. szlach. [1304] (wzm. 1323) Maciej syn Jana dz. S. kupuje dziedzinę Garby [k. Środy, pow. pyzdr.] od [Mleczki?] ojca Bodzęty Mleczkowica za 70 grz. (Wp. 2 nr 1036; DBL nr 58 reg.); 1304 tenże Maciej syn Jana z S. w zamian za szkody wyrządzone benedyktynom z Lubinia darowuje klasztorowi dziedziny kupione za własne pieniądze, tj. Garby oraz 1/2 dziedziny „Zelnicze” [może Zielniki k. Środy, pow. pyzdr.] (DBL nr 51); [a. 1439] 29 III komemoracja tegoż komesa Macieja, który dał [klasztorowi] Garby (MPHn. 9/2, 48 – Nekrolog lub.; por. MPH 5, 617, gdzie w księdze zmarłych kl. lub. wpisano pod datą 26 III 13081Nie jest to najpewniej data śmierci Macieja, lecz zniekształcona data nadania przez niego klasztorowi lub. wsi Garby (co nastąpiło 28 III 1304: DBL nr 51) komesa z S. Macieja, który dał kl. wieś Garby wraz z 1/2 Zielnic, oraz jego brata Jana).

1319 Władysław [Łok.] poświadcza, że Jan komes z S. odnowił opatowi lub. Pawłowi darowiznę Macieja swojego brata przyrodniego (frater uterinus), uczynioną dla opata bened. lub. Marcina jako zadośćuczynienie za szkody wyrządzone klasztorowi; darowizna obejmowała dziedzinę Garby, która nie należała do jego [Macieja] ojcowizny, lecz została kupiona za własne pieniądze (Wp. 2 nr 1014; DBL nr 57 reg.).

1415 Andrzej Gryżyński [m. in. z →Osiecznej, →Gryżyny] zapowiada gaje czyli zapusty w swoich wsiach, m. in. w S. (KoścZ 4, 136, dawniej k. 33).

1421-29 (zm. ok. 1453) [Mac.] Borek Osiecki z →Osiecznej i S., zw. Strączek, kaszt. nak. i star. wsch., syn Andrzeja Gryżyńskiego: 1421 tenże w sporze z Andrzejem Bojanowskim ma pokazać i zaprzysiąc granicę między [swoją] wsią S. a Rusinowem [Bojanowskiego] (WR 3 nr 871); 1427 Hanczel Gorzeński [z Górzna] dowodzi, że nie rąbał [drzew] w lesie nal. do dziedziny S. tegoż Borka, a w swoim (WR 3 nr 1418); 1429 woźny sąd. w imieniu tegoż Borka zapowiada wszelkie pożytki w dziedzinach Rybnik, S. i Grodzisko (KoścZ 9, 207v).

1462-75 Maciej duchowny, 1462-71 Piotr i 1462-92 Mik. Borkowie Osieccy, Gostyńscy z →Osiecznej, →Gostynia i S., ss. Mac. Borka: 1462 ciż dzielą się dobrami po rodzicach: Maciej i Piotr otrzymują całe m. →Gostyń oraz wsie z klucza Osieczna, m. in. S. z 1/2 dąbrowy (PG 6 k. 39, 106v, dawniej k. 119, 214v); 1466 tenże Mac. Borek zapisuje sędziemu ziemskie- mu pozn. Ściborowi z Ponieca 3000 grz. długu na połowie dóbr →Gostyń oraz na wsiach [z klucza Osieczna], m. in. na 1/2 S., należnej mu z działu z bratem Piotrem (PG 6, 237); 1467 ciż Maciej i Piotr mają pr. patronatu altarii w S. →p. 5B; 1471 tenże Maciej →p. 5B; 1471 tenże Piotr zapisuje ż. Barbarze [Cieleckiej] po 1000 fl. posagu i wiana na 1/4 dóbr Gostyń oraz m. in. na 1/4 S. (PG 8, 98); 1475 tenże Maciej dz. Gostynia [i S.] →p. 5A; 1490 tenże Mikołaj →niżej; 1492 tenże Mikołaj sprzedaje 1/4 S. z zastrz. pr. wykupu: Mac. Pawłowickiemu za 100 fl., Wojc. Miaskowskiemu za 200 fl. (PG 10 k. 174, 178v); 1489 wspomn. Barbara wd. po tymże Piotrze zapisuje 600 fl. swojemu obecnemu mężowi Janowi Milajowi z Jarocina na części swojego posagu, oprawionego jej przez pierwszego męża na 1/4 dóbr Gostyń oraz wsiach, m. in. na 1/4 S. (PyG 7, 75v); 1490-91 wspomn. Barbara →niżej.

1490-1527 (zm. a. 7 XI 1536) Maciej kaszt. śrem. i 1490-1527 (zm. ok. 1535) Jan (o nim →PSB 8, 372) Borkowie Gostyńscy z →Gostynia i S., ss. niedz. Piotra Borka Osieckiego czyli Gostyńskiego: 1490 ciż sprzedają z zastrz. pr. wykupu za 250 fl. Winc. Brodnickiemu z Wronowa swoje połowy S. i Drobnina wraz z połówkami jezior Wielichowo, Zapłotne i Zborze, rezerwując dla siebie jez. Godziebel w S. i nie naruszając oprawy swojej matki Barbary [→wyżej, pod 1471], a także części [swojego stryja] Mik. Osieckiego (KoścZ 17, 184; PG 10, 124v – w TD błędnie pod 1489); 1491 tychże braci kwituje ich matka Barbara ze swojego posagu i wiana zapisanego jej przez pierwszego męża Piotra Gostyńskiego, ojca tychże braci, na 1/4 m. Gostynia i wsiach, m. in. na 1/4 S. (KoścG 3, 357); 1491 ciż kupują od [swojego ojczyma] Jana Milaja z Jarocina 1/3 posagu ich matki Barbary, zapisanego jej na dobrach →Gostyń oraz wsiach, w tym na S., za 1150 fl. (PG 10, 153); 1498 tenże Maciej kolator altarii w S. →p. 5B; 1504-06 ciż Maciej i Jan kolatorzy kościoła w S. →p. 5A; 1507 tenże Maciej pozwany przez tegoż Jana o wydzielenie mu części dziedz. w dobrach Gostyń, a także we wsiach, m. in. w S. (PG 65, 278); 1511 tenże Jan zastawia wojewodzie łęcz. Janowi Zarembie z Kalinowy wsie Czachorowo, Bodzewko i cz. S., przypadłe mu w działach z bratem Maciejem, za 535 fl. (MS 4 nr 1150); 1512 tenże Maciej daje w dożywocie Katarzynie z Kretkowa, wd. po wdzie pozn. Sędziwoju z Czarnkowa, całe swoje części m. Gostynia i wsi, m. in. S.; Maciej zastrzega na wypadek swojej śmierci spadek dla swojego brata tegoż Jana (KoścZ 19, 29; KoścZ 22, 30c); 1520-22 tenże Jan kupuje od Andrzeja Górki, syna Łukasza, 1/4 dóbr Gostyń oraz wsi, m. in. 1/4 S., za 2500 fl. (PG 15, 336; KoścZ 19, 98; KoścZ 22, 84v); 1527 tenże Maciej daje temuż bratu Janowi swoją cz. m. Gostyń oraz m. in. S. (KoścZ 19, 125).

1492 Wojc. Miaskowski kupuje 1/4 S. →wyżej; 1516-17 tegoż ss. →niżej.

1504 Andrzej Osiecki [syn Mik. Borka Osieckiego] kolator kościoła w S. →p. 5A.

1509 Małgorzata i Barbara Osieckie [cc. zm. Mik. Borka Osieckiego, siostry Andrzeja Osieckiego] dają małol. Andrzejowi Górce, synowi Łukasza, swoje części dóbr Gostyń i Osieczna, w tym cz. S., w zamian za 4000 fl. i części w kilku wsiach [szczegółowo: →Osieczna] (PG 14 k. 166, 168; PG 66, 251v-252).

1509-22 Andrzej Górka syn Łukasza: 1509 tenże →wyżej; 1520-22 tenże →wyżej: Maciej i Jan Borkowie Gostyńscy.

1516-17 Andrzej, 1516-17 Ambroży i 1516 Wojc. Miaskowscy z →Miaskowa, ss. Wojc. Miaskowskiego: 1516 ciż dają 1/4 S., którą ich zm. ojciec Wojc. Miaskowski kupił [w 1492, →wyżej: Maciej, Piotr i Mik. Borkowie] od Mik. Borka Osieckiego z zastrz. pr. wykupu za 200 fl., swojemu szwagrowi Mik. Bojanowskiemu tytułem 200 fl. posagu swojej siostry Jadwigi, a Bojanowski zapisuje ż. Jadwidze po 200 fl. posagu i wiana na swoich wsiach Spławie, Żydowo, Psarskie [k. Śmigla] oraz na wspomn. cz. S. (PG 15, 80v-81); 1517 tegoż Andrzeja kwituje siostra wspomn. Jadwiga, ż. Mik. Spławskiego [czyli Bojanowskiego] (ona w towarzystwie brata Ambrożego) z 200 fl. wiana zapisanego jej na cz. S.; tenże Andrzej przejmuje wspomn. cz. S. ponownie w posiadanie (KoścZ 23, 29v; PG 15, 162).

1551-58 (zm. 1559-61) Krzysztof Borek Gostyński [syn Jana zm. ok. 1535] (TD): 1551 tenże protestuje przeciwko poddanym kaszt. pozn. i starosty gen. Wlkp. Andrzeja z Górki z m. Osieczna, ponieważ wypaśli oni swoim bydłem jego liczne łąki folwarczne oraz kmiece w S., położone między jeziorami Jameczne i Godziebel; woźny sąd. świadczy, że Gostyński zajął bydło mieszczan z Osiecznej w miejscu czyli błocie między jeziorami Zborze i Godziebel, tj. za tonią niewodową czyli zgonem jez. Godziebel (KoścG 9, 410v-411, dawniej k. 350av-351); 1556 tenże sprzedaje Janowi Szołdrskiemu zw. Puzik całe S. i opust. Chmielikowo z zastrz. pr. wykupu za 1300 zł (PG 15, 339; PG 100, 252v); 1558 tenże zapisuje swojej ż. Annie Baranowskiej posag i wiano na swoich częściach Gostynia z wsiami, m. in. na S. (PG 19, 650); 1561 wspomn. Anna wd. po tymże Krzysztofie, obecnie ż. Stan. Kościeleckiego, kwituje Mikołaja, Jana i Marcina Gostyńskich, stryja z bratankami, z sumy 5000 zł zapisanej jej przez pierwszego męża na Gostyniu i m. in. na S. (PG 105, 288).

1561-66 Mik. Borek Gostyński [brat Krzysztofa]: 1561 tenże →wyżej; 1562 tenże w sporze z Anną ze Zborowa Gostyńską [wd. po jego bracie Janie] o to, że Anna wyrąbała wspólny las olchowy między jeziorami Godziebel i Zapłotne (KoścZ 15, 59v-60); 1563 tenże →niżej; 1563 [tenże?] i 1566 tenże →niżej: pobór.

1561-63 Jan i Marcin Gostyńscy, ss. zm. Jana Gostyńskiego: 1561 ciż →wyżej: Krzysztof Borek; 1562 tychże braci matka Anna ze Zborowa →wyżej; 1563 ciż (z opiekunami i swoją matką Anną ze Zborowa) oraz [ich stryj] Mik. Borek Gostyński dzielą lasy, łąki i wody w S. [→p. 2] (KoścG 14, 255-257, dawniej k. 22-24); 1563 [wspomn.?] Anna i 1566 wspomn. Anna ze Zborowa →niżej.

1530 pobór od 6 ł. (ASK I 3 k. 133); 1563 pobór z cz. [Mik.?] Gostyńskiego od 4 3/4 ł. i 1 karczmy dor. oraz z innej cz. [nie podano, kto płaci pobór, ale może chodzi o Annę ze Zborowa] od 11 1/4 ł., 3 komor., 1 karczmy dor. i 1 wiatraka dor. (ASK I 4, 196v); 1566 Mik. Gostyński płaci pobór od 4 ł. i 1 karczmy dor.; Anna ze Zborowa Gostyńska [wd. po Janie Gostyńskim] płaci od 11 1/4 ł., 2 zagr. bez roli, 1/2 ł. roli karczmarskiej, 1 karczmy dziedz., 1 wiatraka dziedz. (ASK I 4, 280); 1581 pobór od 11 3/4 ł. os., 3 [ł.?] opust., 2 zagr., 2 rzem., 7 rybaków i 1 wiatraka dor. (ASK I 6, 490v; ŹD 85-86).

4. 1430 Tomasz Kosz z Nacławia2Nie wiadomo, czy uczc. (providus) Tomasz (Tomek) Kosz był w Nacławiu rządcą, sołtysem, czy też posiadał rolę. Występuje on w znanych nam źródłach w l. 1427 i 1429 tylko jako Tomasz Kosz (1427: WR 3 nr 1305: Tomasz syn Andrzeja Kosza; 1429: KoścZ 9 k. 151, 167, 237v), ale też jako mieszcz. w Kościanie (→Kościan, p. 3A: 1428-47). Cieplucha 102, wymienia pod 1447 jako sołtysa w Nacławiu Mik. Kosza, pewnie brata (syna?) naszego Tomasza toczy proces w imieniu swojej ż. Barbary z Mac. Ogorzałą [niezident.] o sołectwo w S. (KoścZ 9, 252v); 1563 łąka sołecka w S. (KoścG 14, 256).

5A. Kościół par. Ś. Łukasza w S.

[1392?] – 1434 Przybysław pleban w S.: [1392?] tenże Przybysław →niżej, pod 1434; 1403 tenże śwd. (WR 3 nr 197); 1405-34 tenże pleb. w S. (Now. 2, 414); 1420 tenże w sporze z Jakubem pleb. w Siemowie (ACC 3, 74); 1420 tenże pozywa Mikołaja mieszcz. ze Śremu o 4 grz. (ACC 3, 77); 1434 oficjał gnieźn. Benedykt z Modły w sporze między bpem pozn. Stan. [Ciołkiem] a Przybysławem pleb. w S. przysądza temuż plebanowi dzies. wiard. z [ról kmiecych] Bylęcina i Ziemic oraz dzies. snop. z ról szlach. w Brylewie, natomiast bpowi przysądza dzies. kmiecą z ról nowo wykarczowanych w Brylewie; ten wyrok oficjała gnieźn. poprzedzają wywody obu stron: pełnomocnik plebana dowodził, że w S. kościół par. istnieje od przeszło 60 l.3Podawane w tym dok. informacje o upływie przeszło 60, przeszło 50 czy prawie 30 lat to najpewniej zwroty formularzowe. Ścisłe natomiast wydają się wzmianki o minięciu 42 i 16 lat i należą doń wsie Ziemice, Bylęcino i Brylewo; role w Brylewie, które obecnie uprawiają wymienieni imiennie kmiecie, przed przeszło 50 l. były rolami folw. uprawianymi przez szl. braci Michała, Wyszka, Szczepana i Wojsława, a pleb. Przybysław przez prawie 30 l. od objęcia kościoła par. pobierał z nich dzies. snop. aż do chwili, gdy wspomn. bracia zostali wypędzeni przez zbójów, a role ich były przez pewien czas opust.; szl. Maciej i Piotr obecni dziedzice Brylewa przed 16 l. osadzili kmieci na tych rolach folw.; dalej pełnomocnik pleb. dowodził, że ze wsi Ziemice i Bylęcino pleb. Przybysław od 42 l. [tj. od 1392?], a wcześniej poprzedni plebani w S., pobierali dzies. wiard. z ról kmiecych; pełnomocnik bpa pozn. wywodził, że do bpa wg starego zwyczaju należą dzies. snop. z nowo wykarczowanych ról kmiecych w Brylewie i Bylęcinie, poprzednicy bpa spokojnie je pobierali aż do czasu, gdy pleb. Przybysław po wygaśnięciu wolnizny dla kmieci wdarł się w te dzies., czyniąc bpowi przez 3 l. szkody do 10 grz. co roku (Wp. 9 nr 1347).

1422 do plebana z S. należy →Chmielikowo4W 1562 i w latach następnych Chmielikowo występuje jako wieś opust., własn. rodziny Gostyńskich; →p. 3: Krzysztof Borek i →Chmielikowo, przyp. 1 (K 2, 276 – cytowanego tam aktu nie odnaleziono); 1448 →niżej; 1475 duchowni Mac. Borek Gostyński z Gostynia oraz Jan [Miaskowski] dz. Kleszczewa zawiera-ją ugodę o rozgraniczenie Kleszczewa i Chmielikowa, które należy do plebana w S. (PyG 4, 7).

1447-63 (zm. 1463-67) Dziersław5Według J. Nowackiego tenże Dziersław pisał się z Krośnina i Chorzewa (w pow. kal.) i ufundował kanonikat fundi Chorzewo w koleg. NMP in Summo w Poznaniu, kupując na ten cel czynsz na dobrach Jarocin i Bogusław w pow. pyzdr. (Now. 2, 594; Now. Kolegiata 21) pleb. w S.: 1447-676Now. 2, 414, nie podaje źródła, więc nie wiadomo, czy jest to data ostatniego wystąpienia Dziersława w źródłach, czy też data dok. bpa z tego roku, w którym wspomn. został testament Dziersława (→p. 5B) tenże pleb. w S. (Now. 2, 414); 1448 woźny sąd. zapowiada Chmielikowo tegoż Dziersława pleb. w S. (KoścZ 13, 317); 1455 tenże upomina się u Mik. [Jurkowskiego m. in. z Kleszczewa, męża Małg. Miaskowskiej] dz. w Miaskowie o zwrot pożyczonych przed 2 laty 6 ćw. owsa wartości 16 gr oraz o zaległą dzies. różnego ziarna z folwarku w Kleszczewie wartości 4 fl.; Mik. [Jurkowski] skarży plebana o zabicie 2 i zranienie kilku in. owiec (te szkody w owcach Jurkowski szacuje na 6 grz.) oraz o to, że pleb. prowadził przez pola przy koniu związanego owczarza, a także żąda odszkodowania w wysokości 200 fl. za zniesławienie go z ambony przez plebana w czasie, gdy on był na wyprawie wojennej k. Łasina (AC 2 nr 1256); 1461 oficjał pozn., uznając przedstawione mu dokumenty, przysądza temuż Dziersławowi pleb. z S. pr. do wiardunków [dzies.] płaconych w szer. półgr ze wsi nal. do jego parafii, tj. z Bylęcina, Górzna, Łuniewa, Grodziska, S., Ziemic, Górki [k. Krzywinia] i Kleszczewa (ACC 41, 106v); 1462 tenże Dziersław pozywa kmieci (laici) z Górzna o to, że zadali mu 9 ran oraz o to, że wypaśli jego łąkę plebańską zw. Siedliska w S.; wartość wypasionej trawy szacuje na 2 grz. (ACC 42, 82); 1463 temuż zapisuje Wojciech opat lub. z konwentem 16 fl. czynszu rocznego na wsi Wyrzeka od sumy głównej 200 fl. (ACC 43, 47v-48); 1467 tenże wspomn. jako zm. →p. 5B.

1468 – zm. 1504 Tomasz pleb. w S. (Now. 2, 414): 1484 tenże zeznaje, że ze wsi Garzyn i Drobnin nie otrzymał zboża [dzies.], ponieważ w tych wsiach, zniszczonych przez [Marcina] Ponieckiego, nikt nie mieszka (AC 2 nr 1444).

1471 Jan wikariusz w S. w sporze ze Stan. Lisem zagr. z →Grodziska o 100 fl.; bp pozn. Andrzej [z Bnina] postanawia, że 100 fl. [pieniądze Lisa] przeznaczone są na uposażenie mansjonarii w kościele par. w Osiecznej7Nie wydaje się słuszna hipoteza, że miała to być pierwotnie fundacja altarii w S. (Now. 2, 631), a tenże Jan będzie jej pierwszym mansjonarzem (AE II 323v).

1504 spór o pr. patronatu kościoła Ś. Łukasza w S.: Maciej kaszt. śremski i Jan Gostyńscy dziedzice w S. i kolatorzy kościoła prezentują na pleb. Piotra Gunickiego, a Andrzej Osiecki [syn Mik. Borka], także jako kolator, prezentuje Piotra Niemierzyckiego8Now. 2, 414, niesłusznie umieścił Piotra Niemierzyckiego w poczcie plebanów w S. w l. 1504 – zm. 1506. Niemierzycki wymieniany był w znanych źródłach jedynie jako kandydat na plebana [o nim →Niemierzyce, p. 6] plebana w →Opalenicy (ACC 81, 135v); 1506 Piotr Gunicki prezentowany przez Macieja i Jana braci niedz. z Gostynia i S. na pleb. kościoła par. Ś. Łukasza (S. Lucie – tak pomyłkowo zapisał pisarz) w S., a wobec śmierci kontrkandydata Piotra Niemierzyckiego, prosi o instytucję na kościół par. w S. (ACC 83, 17v).

1507-16 Wojc. Strobiszewski pleb. w S., dz. w →Strobiszkach, altarysta w →Śremie: 1507-15 tenże pleb. w S. (Now. 2, 414); 1508-14 tenże pleb. w S. [szczegółowo →Strobiszki] (PG 14 k. 61, 120; PG 68, 276v; PG 15, 36; PG 69, 159; KoścZ 18, 406v; KoścZ 22, 35; KoścZ 19, 33av; ACC 89, 6); 1509 tenże pleb. w S. prezentowany na altarystę altarii w kościele par. w →Śremie (ACC 86, 11v); 1513 tenże pleb. w S. pozywa Wojciecha niegdyś rektora szkoły we Włościejewkach [k. Książa] (ACC 89, 84v); 1515-16 tenże oddaje Piotrowi Zakrzewskiemu kościół par. w S., w zamian otrzymuje od niego altarię w katedrze pozn. i altarię w koleg. Ś. Marii Magd. w Poznaniu (ACC 91, 123v; AE V k. 146, 168; CP 18, 283).

1510 par. S. w dek. Śrem, altaria [formularz nie wypełniony] (LBP 109), 1510 do par. S. nal. Karchowo (LBP 136).

1515-18 Piotr Zakrzewski pleb. w S. (Now. 2, 414): 1515-16 tenże →wyżej: Wojc. Strobiszewski.

1518-36 (zm. 1545) Jan Raczek dziekan koleg. w Środzie i pleb. w S. (Now. 2, 414).

1530-35 do par. S. należą: 1530 Bylęcino, Drobnin, Garzyn, Górka, Górzno, Kleszczewo, Łuniewo, Ziemice (ASK I 3, 133v); 1535 Górzno, Ziemice (ASK I 5, 142); 1548 bp pozn. Benedykt Izdbieński przyłącza par. Bojanice, z powodu jej nikłego uposażenia, do par. S. (AE IX 181); 1563 Bylęcino, Drobnin, Garzyn, Górka, Górzno, Kleszczewo, Łuniewo, Ziemice (ASK I 4, 196v-197v); 1564 Górzno, Drobnin (IBP 309); 1566 By- lęcino, Trzebiec [obecnie nie istnieje], Ziemice (ASK I 4, 280-281); 1581 Brylewo, Bylęcino, Drobnin, Garzyn, Górka, Górzno, Grodzisko, Karchowo, Kleszczewo, Łuniewo, Trzebiec, Ziemice (ŹD 85-86) [w rejestrach poborowych z l. 1563 i 1581 Bojanice wpisywano wciąż jako samodzielną parafię! (ASK I 4, 144; ŹD 61), a w inwentarzu dóbr i dochodów bpów pozn. z 1564 nawet w par. Krzywiń (IBP 309)].

5B. 1467-1580 altaria w S.9Now. 2, 414, przyjął, że w S. była jeszcze druga altaria, ufundowana przez Jana Karchowskiego w 1471 i przeniesiona później do Osiecznej. Cytowane przez niego źródła nie potwierdzają tej informacji 1467 (obl. 1498) Andrzej [z Bnina] bp pozn. eryguje w kościele par. Ś. Łukasza w S. altarię Wniebowzięcia NMP, ŚŚ. Jana Chrzc., Andrzeja Ap., Marii Magd. i Barbary; uposażenie altarysty stanowi czynsz 16 fl. zapisany w testamencie przez zm. Dziersława pleb. z S. na pewnych jego dobrach10Nie podano ich nazwy, ale najpewniej był to czynsz roczny 16 fl. ciążący na Wyrzece, który plebanowi Dziersławowi zapisał w 1463 (→p. 5A) opat lub. Wojciech. W 1498 kolator altarii i altarysta skwitowali opata lub. z sumy głównej 200 fl; pr. patronatu altarii należy do Macieja i Piotra [Borków] z Gostynia i S., którzy prezentują na altarystę [swojego krewnego?] kapłana Jana z Gostynia; bp zastrzega, że w razie fundacji mansjonarii w S., altaria ma zostać włączona do tej fundacji (ACC 75, 95v-96); 1471 Mac. Borek z Gostynia zapisuje czynsz roczny dla altarii w S. na 1/2 S. (AE II 318v-319 – zapiska trudno czytelna); 1498 Mac. Gostyński dz. w S. i kolator altarii Wniebowzięcia NMP, ŚŚ. Jana Chrzc., Andrzeja Ap., Marii Magd. i Barbary w kościele Ś. Łukasza w S. oraz Grzegorz z Bydgoszczy altarysta tej altarii i dziekan koleg. w Środzie zeznają, że otrzymali od opata Stanisława i konwentu lub. sumę główną 200 fl., od której klasztor lub. płacił czynsz roczny 16 fl. ze wsi Wyrzeka, zapisany przez zm. opata Wojciecha w 1463 (ACC 75, 93; wzm. w PG 12, 67v); 1499 Katarzyna ż. Marcina Górskiego sprzedaje Grzegorzowi z Bydgoszczy dziekanowi koleg. w Środzie i altaryście w S. oraz jego następcom 16 fl. czynszu rocznego na całej wsi Góra w pow. pyzdr. z zastrz. pr. wykupu za 200 fl. (PG 12, 67v-68); 1510 altaria →wyżej; 1511 Jan z Góry archidiakon, wikariusz in spiritualibus i oficjał gen. pozn. oraz altarysta w S. kwituje Stan. Konarskiego dz. w Górze k. Jarocina z czynszu rocznego 16 fl. i z sumy głównej 200 fl. zapisanych na rzecz altarii dotąd na całej Górze przez Katarzynę ż. Marcina Górskiego w 1499 (AE V 40; PG 500, 122v); 1522 Marcin Łącki, na życzenie bpa pozn. Piotra Tomickiego11Nie wydaje się słuszna interpretacja, jakoby to Piotr Tomicki bp pozn. (był nim w l. 1520-25) w 1520 rezygnował z tej altarii (Now. 2, 90). Tekst jednak jest niejasny, rezygnuje z altarii w S. (ACC 97, 117); 1534 Mikołaj i Jan Iłowieccy z Wolsztyna zapisują altaryście w S. 10 grz. czynszu rocznego od sumy 200 zł (SzPozn. 413); 1580 Franciszek komendarz kościoła i altarysta w kościele par. w S. pozywa Baltazara Powodowskiego o 10 grz. czynszu, z jakim od roku zalega; czynszem tym w wysokości 10 grz. rocznie od sumy głównej 200 zł poprzednicy Powodowskiego obciążyli m. Wolsztyn oraz Karpicko i Komorowo [k. Wolsztyna] (KoścZ 34, 357v).

6. [Ante 1439] 25 IV w nekrologu opactwa lub. wpis komemoracji zabitego Marcina zw. Quart z S. (MPHn. 9/2, 59).

8. Obecny, drewniany kościół zbudowany został w XVII w., a restaurowany w 1737; w ołtarzu głównym, pochodzącym z ok. 1737, znajduje się rzeźba Matki Bożej z 2. ćwierci XV w.; z końca XV w. i z XVI w. pochodzą 2 krucyfiksy (KZSz. V z. 12, 88-90).

Na N od S. odkryto kilka fragmentów naczyń wczśr. (Hensel 6, 381-382).

1 Nie jest to najpewniej data śmierci Macieja, lecz zniekształcona data nadania przez niego klasztorowi lub. wsi Garby (co nastąpiło 28 III 1304: DBL nr 51).

2 Nie wiadomo, czy uczc. (providus) Tomasz (Tomek) Kosz był w Nacławiu rządcą, sołtysem, czy też posiadał rolę. Występuje on w znanych nam źródłach w l. 1427 i 1429 tylko jako Tomasz Kosz (1427: WR 3 nr 1305: Tomasz syn Andrzeja Kosza; 1429: KoścZ 9 k. 151, 167, 237v), ale też jako mieszcz. w Kościanie (→Kościan, p. 3A: 1428-47). Cieplucha 102, wymienia pod 1447 jako sołtysa w Nacławiu Mik. Kosza, pewnie brata (syna?) naszego Tomasza.

3 Podawane w tym dok. informacje o upływie przeszło 60, przeszło 50 czy prawie 30 lat to najpewniej zwroty formularzowe. Ścisłe natomiast wydają się wzmianki o minięciu 42 i 16 lat.

4 W 1562 i w latach następnych Chmielikowo występuje jako wieś opust., własn. rodziny Gostyńskich; →p. 3: Krzysztof Borek i →Chmielikowo, przyp. 1.

5 Według J. Nowackiego tenże Dziersław pisał się z Krośnina i Chorzewa (w pow. kal.) i ufundował kanonikat fundi Chorzewo w koleg. NMP in Summo w Poznaniu, kupując na ten cel czynsz na dobrach Jarocin i Bogusław w pow. pyzdr. (Now. 2, 594; Now. Kolegiata 21).

6 Now. 2, 414, nie podaje źródła, więc nie wiadomo, czy jest to data ostatniego wystąpienia Dziersława w źródłach, czy też data dok. bpa z tego roku, w którym wspomn. został testament Dziersława (→p. 5B).

7 Nie wydaje się słuszna hipoteza, że miała to być pierwotnie fundacja altarii w S. (Now. 2, 631).

8 Now. 2, 414, niesłusznie umieścił Piotra Niemierzyckiego w poczcie plebanów w S. w l. 1504 – zm. 1506. Niemierzycki wymieniany był w znanych źródłach jedynie jako kandydat na plebana.

9 Now. 2, 414, przyjął, że w S. była jeszcze druga altaria, ufundowana przez Jana Karchowskiego w 1471 i przeniesiona później do Osiecznej. Cytowane przez niego źródła nie potwierdzają tej informacji.

10 Nie podano ich nazwy, ale najpewniej był to czynsz roczny 16 fl. ciążący na Wyrzece, który plebanowi Dziersławowi zapisał w 1463 (→p. 5A) opat lub. Wojciech. W 1498 kolator altarii i altarysta skwitowali opata lub. z sumy głównej 200 fl.

11 Nie wydaje się słuszna interpretacja, jakoby to Piotr Tomicki bp pozn. (był nim w l. 1520-25) w 1520 rezygnował z tej altarii (Now. 2, 90). Tekst jednak jest niejasny.