1235 or. Svirchevo (Wp. 1 nr 184), 1398 Swirczewo (Lek. 1 nr 2730), 1432 Swerczewo (CP 28, 82), 1467 Swyrczewo (CP 30, 76), 1490 Szwyrczewo (AC 1 nr 802), 1516 Swyrczeuo (CP 111, 88), 1520 Svirczevo, Swirczevo (AC 1 nr 1096, 1099), ok. 6 km na SW od Starego Rynku w Poznaniu, dziś w granicach miasta.

1. 1508 n. pow. pozn., par. Komorniki (ASK I 3, 4v).

2. 1398 zapowiedź →p. 3; 1414 granice Lubonia z gruntami m. Poznania biegną od Warty do granic wsi S. (Wp. 7 nr 725); 1496 granice z Luboniem →p. 3; 1500 mówi się, że granice S. naruszają ludzie z Górczyna; tamtejszy włodarz zajął Wielgi Las z tej strony strugi, która stanowiła granicę S. i Górczyna (CP 111, 16v); 1516 S. graniczy z Żabikowem, Luboniem, Górczynem i Pabianowem; ludzie z Górczyna i Pabianowa wycinają rosnące w S. zarośla i zajmują grunty; granicę z Górczynem stanowi od dawna struga (CP 111, 88); 1521 ugoda między kantorem pozn. Andrzejem z Łukowa w imieniu kapituły kat. pozn. a radą m. Poznania w sprawie granic S., Lubonia i Górczyna; usypano kopce, począwszy od kopca narożnego Żabikowa i S., stojącego nad strugą; stąd gran. biegnie obok ról Lubonia do drogi do Pabianowa i dalej przez łąki Smug do drogi obok lasu miejskiego; następnie przy tej drodze i lesie do kopca przy drodze z Górczyna do Lubonia, który dzieli S., Luboń i Górczyn (CP 381 nr 70); 1531 S. graniczy z Żabikowem, Luboniem, Górczynem i Pabianowem; od strony Górczyna jest błoto z zawsze rdzawą (cruosa) wodą; biegnąca stamtąd struga stanowi gran. z Pabianowem; ludzie z Górczyna zajmują „łozy” [podmokłe zarośla] i zakazują „naszym” [poddanym kapituły z Pabianowa] wycinać zarośla w S. (CP 111, 131v-132).

3. Własn. książęca, potem kościelna – kapituły kat. pozn. 1235 ks. Władysław Od. wdzięczny za to, że archid. pozn. Piotr dał mu 5 grz. i 275 kóp [stogów?] zboża, nadaje biskupstwu pozn. wieś Ninkowo [obecnie Minikowo] z przyległymi źrebiami Sulino, S., Wierzbięcice, Golęcino, Gościnowo¹→Ninkowo leżało na prawym brzegu Warty, Wierzbięcice (w okolicy dzisiejszej ulicy o tej samej nazwie) znajdowały się na N od Ś., natomiast →Golęcino, →Gościnowo i →Sulino pozostają niezident. (Golęcino nie ma nic wspólnego z obecną dzielnicą Poznania o nazwie Golęcin, dawniej zwaną →Gonięcinem); dobra te dożywotnio ma posiadać archid. Piotr; dotychczasowym trzem dziedzicom tych dóbr książę dał dziedzinę Smochowice, a archid. dodał im po krowie z cielęciem i 2 korce (modus) zboża (Wp. 1 nr 184).

1398 Mikołaj kanclerz kap. pozn. zapowiada swą dziedzinę S.; kto zostanie przyłapany na robieniu tam szkód, straci wszystko, co będzie miał przy sobie; połowa tych rzeczy przypadnie Mikołajowi, a połowa grodowi pozn. (Lek. 1 nr 2730).

1432 w wykazie długów wobec prokuratora kapituły kat. pozn. wymieniono m. in. 2 grz. z sołectwa w S. (CP 28, 73); 1432 kapituła pozn. postanawia, by regens z S. płacił rocznie 1 grz. kanonikowi Florianowi (CP 28, 82).

1461 ugoda między Janem Twardowskim kan. pozn. [jako regensem w Ś.] a rajcami Poznania [jako panami Lubonia] w sprawie zabójstwa prac. Mac. Trybały z S., zabitego przez Stanisława młynarza z Lubonia; prac. Mac. Stalny z S., Andrzej Gwiazda z Suchego Lasu, Piotr Stalny i Mikołaj z Suchego Lasu zobowiązują się nie występować nigdy z roszczeniami z tytułu tego zabójstwa (AR nr 910); 1465 kapituła pozn. zwalnia 2 ubogie wdowy z S. z płacenia tegorocznego czynszu; gdy na ich rolach zostaną osadzeni kmiecie, zostaną oni zwolnieni na czas wolnizny, tak jak zezwolił zarządca tej wsi, kan. Jan Twardowski (CP 30, 45); 1467 kapituła pozn. ustanawia komisję dla oszacowania wsi S. i Niesłabin po zm. kan. Twardowskim; S. otrzymuje kan. Mik. Głębocki i ma zapłacić ustaloną taksę; obsiany folw. oszacowano na 18 grz., woły i krowy na 8 grz., konie na 2 grz., kozy i maciory na 2 grz., siano na 6 grz., zabudowania na 20 grz. (CP 30 k. 75v, 78, 82, 95v); 1468 kapituła zmniejsza kan. Głębockiemu do 30 grz. taksę z S., którą to wieś otrzymał po śmierci kan. Bernarda z Bruczkowa (CP 30, 95v); 1468 kapituła przydziela wieś S., wakującą po śmierci Głębockiego, kan. Piotrowi Pniewskiemu; kan. Jan z Popowa ma zapłacić 30 grz. taksy z S. jako poręczyciel za Głębockiego; gdyby nie starczyło na to zboża, bydła, trzody, koni i zabudowań w S., ma dołożyć [z pieniędzy] z Koziegłów, Górki i in. dóbr (CP 30, 98); 1471 kapituła kwituje Jana z Popowa z zapłaty tej sumy (CP 30, 129); 1480 kapituła przydziela S. kan. Marcinowi z Niechanowa (CP 31, 42).

1490 kapituła pozn. postanawia, że kan. Zygmunt [z Kamieńca], regens w S., winien zbudować tam dom na gruncie dworskim lub kmiecym i osadzić w nim rataja lub kmiecia; kmieć, który mieszka w S., mówi bowiem, że nie może tam dłużej żyć sam, bez towarzysza (AC 1 nr 802); 1496 kapituła poleca regensowi w S. odbudować spalony dwór i wytyczyć granice z Luboniem (CP 32, 127); 1500 wizytacja S., wsi prestymonialnej kapituły pozn.; jest tam 6 ł. kmiecych, ale wszystkie opust. i nieuprawiane; kmiecie uprawiali je w poprzednich latach w zamian za czynsz, ale przestali, kiedy regens zajął łąki nal. do tych łanów; pewne role uprawiają teraz jacyś kmiecie z Lubonia, ale nie wiadomo, ile płacą za to regensowi; 2 ł. nal. do sołectwa; folw. był dobry (CP 111, 16); 1509 kmiecie z Pabianowa skarżą się, że Lenartowski sługa kantora pozn. [Anzelma z Łukowa jako regensa w Ś.] nie pozwala im używać pastwisk w opust. wsi S., ale w tym roku zajęli tam grunty [dające] 9 miar owsa (CP 111, 31v); 1510 S. w par. Komorniki, opust. wieś kapituły pozn., ma 6 ł., które uprawiają kmie-cie z Lubonia (LBP 98); 1516 wieś S. kantora pozn. [Anzelma z Łukowa], całkowicie opust.; jest tam 6 1/2 ł. kmiecego, opust. od wielu lat, 2 ł. sołectwa, był dobry folw.; gdy jeszcze siedzieli tam kmiecie, płacili z łanu po 1/2 grz., 2 koguty i 15 jaj; obecnie kmiecie z Pabianowa dzierżawią od regensa wszystkie role za 6 grz. (CP 111, 88); 1520 kapituła pozn. postanawia, że jeśli kmiecie z Pabianowa nie mogą żyć bez pastwisk w opust. S., winni ułożyć się z regensem tej wsi w sprawie robót, jakie zwyczajowo odpracowywali za korzystanie z tych pastwisk; regensowi kapituła poleca, aby nie udostępniał pastwisk, dopóki kmiecie nie będą wywiązywać się z robót zgodnie z pr. ziemskim; winni pracować 2 dni w roku, wychodząc do pracy godzinę przed świtem (ad diem) i wracając godzinę przed nieszporami (AC 1 nr 1096); 1521 wieś kantora pozn. →p. 2; 1531 S. wieś zupełnie opust.; regensem jest kantor pozn.; wieś ma 6 1/2 ł. kmiecego, od dawna opust., 2 ł. sołectwa, dobry folw.; wszystkie łany kmiece i soł. uprawiają poddani z Pabianowa, płacąc za to 6 grz.; gdy byli jeszcze kmiecie, dawali po 1/2 grz., koguta i 30 jaj z łana; są też łąki, z których jedną dzierżawi się za 12 grz., drugą za 6 grz., a trzecią (wartości 4 grz.) regens sam używa (CP 111, 131v- 132v); 1531 kmiecie z Pabianowa skarżą się, że są zbyt obciążani wożeniem siana z S. do stodół w Junikowie i do Poznania (CP 111, 131v).

1508 pobór [formularz nie wypełniony] (ASK I 3, 4v); 1510 pobór z S., wieś opust. (ASK I 3, 249v); [w późniejszych wykorzystanych przez nas rejestrach poborowych Ś. nie występuje].

4. 1432, 1500, 1516, 1531 sołectwo →p. 3.

5. 1464 kapituła pozn. poleca kan. Bernardowi [z Bruczkowa] wykazać, że dzies. snop. z S. płacona jest dla jego kanonii fundi Ś. Marcin; kapituła winna rozstrzygnąć, czy dzies. ta ma być płacona, czy nie (CP 30, 42).

8. W okolicy dzisiejszej ul. Lelewela znaleziono ułamki naczyń z X-XIII w., w okolicy ul. Buczka 2 szkielety, a w pobliżu cegielni ułamki naczyń i kości zwierzęce z XV w. (Kaczmarek 1/2, 184-185).

Uwaga: Wieś Ś. opustoszała w XV w. i ponownie zasiedlona została dopiero w końcu XVIII w. Wówczas zabudowa wsi skupiała się wzdłuż dzisiejszej ul. Opolskiej. Nie wiadomo, gdzie znajdowały się zabudowania najstarszej wsi.