1292 kop. XVI w. Tanborz (Wp. 2 nr 690), 1366 kop. XVI w. Thanaborze (Wp. 3 nr 1558), 1406 or. Taneborze (KP nr 2644), 1423 Thaneborz (WR 1 nr 1161), 1424 Thanaborzs (PZ 7, 176), 1443 Thanyeborzs (AC 1 nr 279), 1445 Tanyeborzs (CP 29, 57), 1457 Thanyeborz (CP 29, 188), 1508 Thanyeborze (ASK I 3, 21v), 1509 Tanyeborze (ASK I 3, 63), 1509 Thanieborzs (CP 111, 26v), 1521 Tanyeborsz (CP 21, 95v), dziś Tanibórz, 8 km na SW od Kostrzyna.

1. 1563 n. pow. pozn. (ASK I 5, 236v); 1508 n. par. Tulce (ASK I 3, 21v).

2. 1292 (kop. XVI w.) przy gran. wsi T. bpa pozn. leży łąka w Kleszczewie (Wp. 2 nr 690); 1406 woźny sąd. zapowiada [nie podano, w czyim imieniu] zarośla czyli zapusty i wielkie chrusty między wsiami Ząbki¹W haśle →Bylin błędnie piszemy o Ząbkowicach, T. i Bylin, strugę płynącą do T. i inne zarośla oraz pastwiska (KP nr 2644; ZSW nr 1001).

1463 pozn. kapituła kat. poleca oznaczyć gran. wsi T., 1465 gran. wsi T. naruszane przez sąsiadów, 1489 gran. w T. ma oznaczyć kan. Zygmunt [z Kamieńca], 1496 proces o oznaczenie gran. T. →p. 3; 1496 kapituła pozn. postanawia, że regens wsi T. ma rozgraniczyć tę wieś od Bylina, Gowarzewa i Komornik [w par. Tulce]; ma też pozwać panów z Wydzierzewic o rozgraniczenie przed sąd ziemski; kmiecie z T. nie mają być przymuszani do pracy w in. wsiach pod karą 3 grz. (AC 1 nr 866); 1500 z wizytacji wsi kap. pozn. T.: granice tej wsi z Gowarzewem gdzieniegdzie są podorane, dz. Gowarzewa byłby zadowolony, gdyby kap. przeprowadziła rozgraniczenie tych wsi; jeden kopiec gran. z Komornikami wymaga odnowienia; T. gran. z Wydzierzewicami, wspomn. struga i położone nad nią łąki, o których użytkowanie toczy się spór [→p. 3] (CP 111, 6-6v); 1501 wieś T. graniczy z Komornikami, Gowarzewem, Wydzierzewicami, Bylinem i Tulcami; gran. należy oznaczyć przede wszystkim z Wydzierzewicami, a z pozostałymi wsiami odnowić kopce (CP 111, 24); 1509 wieś T. graniczy z Komornikami, Gowarzewem, Wydzierzewicami, Bylinem i Tulcami; trzeba odnowić granicę z Komornikami i Wydzierzewicami oraz usypać kopce, bo są zniszczone i nie wiadomo, gdzie były (CP 111, 27); 1516 wieś T. graniczy z Komornikami, Bylinem, Wydzierzewicami, Gowarzewem i Tulcami, a gran. z tymi wsiami trzeba odnowić, szczególnie z Wydzierzewicami, bo wieś ta zajęła łąki i pastwiska należące do T. (CP 111, 79-79v); 1521 wieś T. graniczy z Komornikami, Bylinem, Wydzierzewicami, Gowarzewem i Tulcami; odnowienia wymagają gran. z Komornikami i Wydzierzewicami, bo wiele kopców trudno rozpoznać (CP 111, 95v-96); 1531 wieś T. graniczy z Komornikami, Gowarzewem, Wydzierzewicami, Bylinem, Tulcami; wyznaczyć trzeba gran. z Komornikami i Wydzierzewicami, bo nie ma kopców (CP 111, 122; też →p. 3); 1535 wieś T. graniczy z Komornikami, Gowarzewem, Wydzierzewicami, Bylinem i Tulcami; gran. z Gowarzewem wymagają odnowienia, a w sprawie tej toczy się proces; od strony Komornik kmiecie są w spokojnym posiadaniu ról, a na gran. z Tulcami i Bylinem są widoczne kopce (CP 111, 136v; też →p. 3); 1538 wieś T. graniczy z Komornikami, Gowarzewem, Wydzierzewicami i Bylinem; granicę (czyli miedzę) Gowarzewa i T. w wielu miejscach podorano, od strony Bylina kopce są widoczne, od strony Komornik wsie rozgranicza struga (torrens), także struga rozgranicza T. i Wydzierzewice (CP 111, 149v; też →p. 3); 1544 wieś T. graniczy z Gowarzewem, Wydzierzewicami i Bylinem; gran. z Gowarzewem trzeba odnowić, bo role kmieci z tej wsi zostały podorane (CP 111, 170v-171); 1565 łąka w Gowarzewie przy drodze do T. (PG 20, 407v-408).

3. Własn. bpa pozn., potem kapituły kat. pozn. 1292 T. dziedzina bpa pozn. →p. 2.

1424-25 sołtys Mirek i kmiecie z T. [imiona →niżej: Mieszkańcy] toczą proces z Mikołajem z Wydzierzewic, Ząbków i Nagradowic; kmieci zastępuje w sądzie Janusz z Wszołowa, kan. pozn. i łęczycki [regens w T.?] (PZ 7, 176v; PZ 8 k. 38, 52).

1443 kapituła poleca kan. Jarosławowi [Kąkolewskiemu] w sprawie zarządzanych przez niego wsi T., Tworzykowo i Kobylniki [w par. Lusowo] m. in., by nie pociągał ludzi z T. do prac w Gnieźnie lub poza diecezją (AC 1 nr 279).

1445 kapituła poleca swemu prokuratorowi, kan. Mirosławowi [Młodszemu z Bytynia], by wraz z notariuszem kapituły dokonał oględzin wsi T. i [sprawdził] nieprawości, na które jest narażona (CP 29 k. 57).

1457 dr dekretów Jakub Wygonowski [Młodszy] rezygnuje z zarządu wsiami Puszczykowo i T.; →Puszczykowo [k. Mosiny] otrzymuje w zarząd dziekan [pozn.] Adam [Dąbrowski, z →Dąbrowy k. Poznania], a wieś T. otrzymuje kustosz Mikołaj [z Soboty] (CP 29, 188).

1457-63, 1468 kustosz Mikołaj [z →Soboty, k. Poznania] regens: 1457 tenże →wyżej; 1462 30 XI kapituła prolonguje temuż regensowi zapłacenie czynszu z T. do dnia ś. Wojciecha [23 IV] (CP 30, 17); 1463 15 IV kapituła darowuje temuż Mikołajowi kustoszowi zapłacenie 5 grz., które był winien z tytułu czynszu z T. (CP 30, 21v); 1468 tenże regens →niżej.

1463-66 regens kan. Piotr Bardzki [z →Barda i Graboszewa w pow. pyzdr.]: 1463 16 XI kapituła poleca temuż Piotrowi, by do dnia ś. Bartłomieja [24 VIII] oznaczył gran. wsi T., pod karą pozbawienia zarządu tą wsią, a 1464 3 VII powtarza ten nakaz (CP 30 k. 30v, 35v); 1465 9 IV kapituła zwalnia tegoż Piotra z zarządu wsią T.; Piotr zobowiązał się do zadbania, by nie były naruszane przez sąsiadów gran. wsi T. (CP 30, 46v); 1466 13 XI tenże rezygnuje z T., zarząd wsi przejmuje kantor Piotr Pniewski (CP 30, 72v).

1468 regens kustosz Mikołaj [z Soboty] rezygnuje z zarządu wsią T. na rzecz kan. Jana Iłowieckiego (CP 30, 102).

1478 w sporze między kan. Hektorem Młodszym z Koziemina [pow. kon.] a kan. Jakubem Jabłowskim [z Jabłowa Wielkiego, pow. kcyn., obecnie Jabłowo Pałuckie] o prawo do zarządu wsią T., która wakuje po śmierci regensa Jakuba Kota z Dębna, bp pozn. [Andrzej Bniński] wraz z kapitułą wydaje, pod pewnymi warunkami, wyrok korzystny dla Jakuba Jabłowskiego (CP 31, 23).

1485 kapituła wysyła kan. Hektora [Młodszego] z Koziemina do bpa pozn. [Andrzeja Bnińskiego] do Buku w sprawie kmieci z T. i poranionego przez nich rządcy z Tulec; poleca równocześnie swemu prokuratorowi, by zachował nieobecnego kan. Hektora w prawie do poboru refekcji (CP 31, 92v); 1485 kapituła wysyła wspomn. kan. Hektora i swego prokuratora, kan. Bartłomieja Kiełbasę [z →Tymieńca, pow. kal.], do [Mikołaja z Kutna] starosty [gen. Wlkp.], do zamku [w Poznaniu] w sprawie rządcy z Tulec poranionego przez kmieci z T. (CP 31, 93); 1485 kapituła przekłada kmieciom z T. zapłacanie 5 grz., tj. 1/2 czynszu 10 grz., na kolejny rok, co muszą zatwierdzić [prałaci i kanonicy] na posiedzeniu generalnym; czynsz ten mieszkańcy T. dali poranionemu przez nich rządcy z Tulec; kapituła wyznacza też kanoników Hektora [Starszego z Koziemina] i [Jana] Grylewskiego [z Grylewa, pow. kcyn.], którzy mają zapośredniczyć ugodę między kmieciami z T. a wspomn. rządcą (CP 31, 94); 1485 kapituła zatwierdza swoją decyzję w sprawie zmniejszenia czynszu o 5 grz. kmieciom z T., którzy okaleczyli domowników pana Krakowskiego²Właścicielem →Tulec był w tym czasie Jakub z Dębna kaszt. krak., który przejął tę wieś wraz z żoną Agnieszką z Bnińskich (CP 31, 107).

1487-88 regens kan. Hektor [Młodszy] z Koziemina: 1487 tenże rezygnuje z zarządu wsią kapituły Urniszewo i prosi o zarezerwowanie mu pr. do opcji wsi T.; kapituła odkłada decyzję w tej sprawie do przybycia bpa [Uriela z Górki]; po otrzymaniu zgody bpa kapituła przyznaje Hektorowi pr. do T. (CP 31, 119v); 1488 tenże rezygnuje z zarządu wsią T. i obejmuje zarząd wsi Garaszewo, która wakuje po śmierci kan. Stanisława Jaranda [z Brudzewa]; zarząd T. przejmuje prep. Jan [Starszy] z Leszna po rezygnacji z Gotartowa (CP 31, 127).

1488-89 Jan [Starszy] z Leszna prep. pozn.: 1488 tenże regens →wyżej; 1488 7 VII tenże prosi kapitułę o kopię dok., zgodnie z którym kmiecie z T. mają pracować dla szlachty z Gowarzewa; dok. ten przedstawia kan. Hektor [Młodszy z Koziemina], który otrzymuje od kapituły jako wynagrodzenie 17 gr [za załatwienie w sądzie ziemskim sprawy wsi T.] (CP 31, 131); 1489 tenże wyznacza kan. Zygmunta [z Kamieńca, pow. kośc.] swym pełnomocnikiem, który oszacuje zabudowania we wsi T. i oznaczy jej gran. (CP 32, 2v); 1492 24 X kan. Andrzej Rogaliński prosi kapitułę o powierzenie zarządu wsią T., która wakuje po śmierci³Prepozyt Jan zm. po 25 X 1491 (DembPozn 439) i do tego czasu z pewnością był regensem T tegoż prep. Jana; kapituła odkłada decyzję w tej sprawie do posiedzenia generalnego i tymczasowo powierza zarząd wsi swemu prokuratorowi, kan. [Wawrz.] Grodzickiemu [z Poznania] (CP 32, 30).

1493 wieś T. wakuje po rezygnacji prep. Grzegorza Lubrańskiego; kapituła daje zarząd tej wsi nowemu prep. Janowi Lubrańskiemu (CP 32, 45v).

1493-97 regens Jan Lubrański prep. pozn.: 1493 tenże →wyżej; 1496 kapituła poleca kan. Andrzejowi Ciesielskiemu, jako pełnomocnikowi regensa T. Jana Lubrańskiego, by przedstawił w sądzie ziemskim pozew w sprawie oznaczenia granic T. (CP 32, 126); 1496 kapituła poleca regensowi wsi T., by przeprowadził rozgraniczenie tej wsi z wsiami Bylin, Gowarzewo i Komorniki, pozwał panów z Wydzierzewic o rozgraniczenie T. i Wydzierzewic i o to, by kmiecie nie byli pociągani do odrobku w innych wsiach (CP 32, 128v); 1496 kapituła postanawia, że regens T. powinien przeprowadzić rozgraniczenie z Bylinem, Gowarzewem i Komornikami; kmiecie [z T.] nie mają być pociągani do pracy w in. wsiach poza swoją, chyba, że za swoją zgodą (AC 1 nr 866); 1497 kapituła daje w zarząd Wojc. Pakosławskiemu wieś T., która wakuje po promocji tegoż Jana Lubrańskiego na bpstwo płockie; Pakosławski rezygnuje z zarządu Sarbinowa (CP 32, 149v).

1500 we wsi T. [regensa kan. Wojc. Pakosławskiego] jest 10 ł., z których kmiecie płacą po 1 grz. czynszu rocznie; jest 8 ł. os., a 2 ł. opust. uprawiają kmiecie i płacą czynsz kapitule; zabudowania na tych 2 ł. są prawie całkiem zniszczone; są 2 ł. soł.; 1/4 ł. [opust.] jest wydzierżawiona (invadiata) na sumę 1 grz. przez kmiecia Mik. Milaja Brodę kmieciowi Mik. Miczkowi, spadkobierca tego łanu ma 15 lat i mieszka u swego brata w tej wsi, a jego matka zamieszkuje w domku na tym łanie, ale go nie naprawia; regens ma zadbać o łan oraz zmusić dziedziców do obsadzenia łanu i zamieszkania, by zabudowania nie zawaliły się; dziedzic drugiego łanu [opust.] Jan Lelek pojął ż. w Samniszewie [w pow. pyzdr., obecnie Staniszewo], tam też przeniósł majątek, a na [swój] łan w T. nie powraca; kmiecie proszą, by regens skłonił go do powrotu, ponieważ są obciążeni pracami dla regensa; kmiecie skarżą się na dziedziców z Wydzierzewic, bo zajęli oni dużą część łąk koło strugi, które od zawsze należały do T. i kmiecie z tej wsi swobodnie na nich wypasali, czego teraz zabraniają im panowie Trojan i Jan ss. Trojana, którzy z mieczami przepędzają bydło oraz kmieci; chociaż w tym roku regens złożył oświadczenie przed woźnym przeciw panom Wydzierzewskim o skoszenie i okupację tych łąk, to nic nie uzyskał; kmiecie skarżą się też, że chociaż rzadko po żniwach wypasali bydło na odłogach (agri steriles) panów z Wydzierzewic, teraz jednak panowie ci żądają za to 2 dni odrobku, podczas gdy sąsiedzi z innych wsi pracują dla nich tylko po 1 dniu (CP 111, 5v-6v).

1501 w T. [regensa Wojc. Pakosławskiego] jest 10 ł., z tego 8 os. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy], sołtys ma 2 ł. wolne od czynszu; [kmiotka] Kat. Janikowa uciekła po śmierci męża, zostawiła 2 klacze i konia, 3 mleczne krowy, 3 cielaki, 4 maciory, 5 kogutów, 1 ł. z zasiewami ozimymi i jarymi (9 stajań obsianych przeważnie owsem jarym, 12 zagonów obsianych grochem ozimym); Mac. Smeka kmieć z Gowarzewa wziął konia z klaczą wartości 3 grz., lecz panowie Byliński i Szczodrzykowski zajęli te zwierzęta i pozostają one [w depozycie] u pana Jana Gowarzewskiego dawniej Jemielińskiego; kmieć Jan Lelek opuścił swój łan i mieszka obecnie w Samniszewie, za ten łan dawano mu 7 grz., bo zabudowania zawaliły się, jednak izba i stodoła stoją; kmiecie płacą po 1 grz. [kapitule], 3 ćw. (mensura) owsa i 2 koguty [dla regensa]; regensowi panu [Wojc.] Pakosławskiemu każdy z kmieci woził drewno do Poznania 7 razy; okazjonalnie [kmiecie] pracują dla panów w Gowarzewa, mianowicie Ciecirada Chwałkowskiego (który ma 1/2 [wsi]), Andrzeja Gowarzewskiego, Kat. Grzybowskiej, Jana Muchy Jemielińskiego; kmiecie są zmuszani przez Jana, Trojana i Jakuba dziedziców z Wydzierzewic, by 3 razy w roku orać, kosić i nawozić 12 zagonów; kmiecie oświadczają, że nie zapłacili większości podatku królewskiego, a tylko dwa razy po 8 gr i za trzecim razem po 4 gr; zaległość mają uiścić poborcy panu Pasikoniowi [z Włościejewek?] (CP 111, 24).

1509 w T. regensa [Jana] Sławińskiego jest 10 ł., z 8 ł. os. płacą kapitule po 1 grz., regensowi po 3 ćw. owsa, po 2 koguty i 10 jaj; są 2 ł. soł. wolne od czynszu; 2 ł. są opust., lecz kmiecie uprawiają je w zamian za czynsz; jeden z tych łanów opuścił przed 14 laty kmieć Jan Lelek, który otrzymał rolę w Samniszewie, pojął tam żonę i tam mieszka, a pan Markowski poręczył za niego, że wróci; in. łan jest opustoszały po zm. 3 lata temu Janie Janiku i ucieczce jego ż. do Krzyżewnik [których?]; pozostawiła ona 3 krowy, 2 cielęta, 1 konia, 3 klacze i źrebię, które odesłane zostały przez [poprzedniego?] pana regensa Zygmunta [z Kamieńca?] do Połajewa; [wd.] pozostawiła też nieco żyta, pszenicy i owsa w stodole; kmiecie mówią, że na tym łanie można osadzić Jana syna Andrzeja z T., który tego roku pojął żonę i otrzymał rolę we wsi Poświątne [w par. Tulce], która stanowi uposażenie prebendy [kan. Jana] Gorochowickiego; kmiecie pracują po 2 razy w roku dla panów z Wydzierzewic i Komornik, orząc po 14 zagonów (CP 111, 26v-27).

1516 w T. regensa [kan. Jana] Wolskiego jest 10 ł., w tym 9 ł. os. [imiona →niżej: Mieszkańcy] i 1 ł. opust. po zm. Piotrze synu sołtysa; łan ten został [potem] przejęty przez sołtysa [jako jednego z kmieci], zabudowania należące do tego łanu są w dobrym stanie – biała izba z drewna sosnowego, nowy dwór i sień (palacium) oraz nowa stodoła (horeum) otoczona płotem; łan ten [po śmierci sołtysa] w zamian za czynsz [dla kapituły] uprawiają obecnie Piotr Niczek i Jan Skóra; kmiecie płacą kapitule po 1 grz. czynszu z łanu, a regensowi po 2 kapłony, 10 jaj i 3 ćw. owsa; są 2 ł. soł., do sołectwa należy też zagroda opust.; role soł. nie są uprawiane, bo sołtys i jego 3 synowie zmarli w ubiegłym roku z powodu zarazy, a żyje tylko stara sołtysowa, która nie ma już dzieci; regens ma sprzedać sołectwo lub, jeśli są krewni, zmusić ich do zajęcia się sołectwem, by zabudowania nie zniszczały; we wsi nie ma folwarku, kmiecie nie odrabiają też na rolach regensa, zobowiązani są do tego, by wozić regensowi do katedry drewno z okolicy, bo we wsi nie ma lasów ani zarośli; we wsi nie ma pastwisk, a te, które były, zajęte są przez ludzi z Wydzierzewic, więc kmiecie korzystają z tych, które są w sąsiednich wsiach; kmiecie żalą się na Wojc. Komornickiego, który każe im pracować ponad zwyczajowy [odrobek] za korzystanie z pastwisk w Gowarzewie; żalą się też na Jana Komornickiego, który w zamian za udostępnienie pastwisk każe każdemu z nich orać po 14 zagonów na długość jednego stajania w Komornikach; kiedyś pracowali po pół dnia, tyle ile kto zdołał obrobić 1 pługiem, a woleliby orać po 10 zagonów, tak jak jest w zwyczaju i jak przez wiele lat robili dla jego ojca; kmiecie mówią też o Janie Janeczku powieszonym za okradzenie kmiecia Jana Kosala; we wsi pozostali jego krewni i ojciec, który wydaje się podejrzany, a teraz nie chciał uczestniczyć w tej wizytacji (CP 111, 79-79v).

1521 w T. regensa [kan.] Mik. Migdała [Domanikowskiego] jest 10 ł. os.; kmiecie [imiona →niżej: Mieszkańcy] płacą po 1 grz. z łanu kapitule, a regensowi dają po 2 kapłony, 15 jaj i po 3 ćw. owsa; we wsi jest sołtys, ma on 2 ł., które uprawia, i zagrodę opust.; dom sołtysa jest dobry, stodoła, wolarnia (bubuletum) i dwór są dobrze ogrodzone; we wsi nie ma folwarku; kmiecie nie odrabiają dla regensa, ale wożą mu do Poznania drewno z okolicy, bo we wsi nie ma lasów ani zarośli; kmiecie z Wydzierzewic zajęli kmieciom z T. łąki; kmiecie żyją w spokoju z panem Janem Komornickim i odrabiają dla niego [w zamian za użytkowanie pastwisk] zgodnie z zawartą ugodą; kmiecie nie doświadczają niesprawiedliwości ze strony regensa (CP 111, 95v-96).

1531 w T. regensa [kan. Mac.] Milewskiego jest 10 ł. os.; kmiecie [imiona →niżej: Mieszkańcy] płacą kapitule po 1 grz. z łanu, a regensowi 2 kapłony, 3 ćw. owsa i 10 jaj; sołtys ma 2 ł. soł.; ludzie z Wydzierzewic przepędzają bydło z pastwisk wsi T., pragnąc pociągnąć kmieci do odrobku [za korzystanie z pastwisk]; kmiecie Stach i Wawrzyniec przymuszani są przez Noszkę Komornickiego do uprawiania w Gowarzewie po 14 zagonów każdy, inni kmiecie [z T.] pracują dla Gowarzewskiego, orząc po 10 zagonów, w zamian za wolne pastwiska [w Gowarzewie] i nie skarżą się; sołtys jest bezdzietny i ma podstarzałą (inantiquata) żonę, jest bogaty, służy regensowi tak jak inni sołtysi; ma dobre zabudowania, nową izbę, mocną oborę (pecuria), 2 stodoły pełne plonów; zagroda należąca do sołectwa jest opust. i nie ma na niej domku; kmiecie żalą się na regensa, że każe im orać po 18 zagonów (porca)⁴Zapewne w in. wsi prestymonialnej (najpewniej Mechowie lub Gotartowie →niżej), należącej do regensa, bo w T. nie było folwarku, proszą o pozostawienie przy dawnym zwyczaju, kiedy wozili cztery razy [w roku] regensom drewno do ich kurii, a nie odrabiali [na roli regensa]; kmiecie dodają też, że często są zmuszani do wożenia dębów (robora) do młyna w →Mechowie [gdzie regensem też jest kan. Milewski], a nie są chronieni przez regensa przed sąsiadami, którzy nieprawnie przepędzają im bydło [z pastwisk]; szczególnie obciążeni są przez pana Jana Wydzierzewskiego, który tego roku pobrał 6 gr od Andrzeja i 11 gr od Kurnickiego; regens ma sądownie starać się o zwrot tych pieniędzy; [kmiecie] zgadzają się, że zła obrona wynika stąd, że regens jest obcy i nie ma tutaj przyjaciół, którzy ochroniliby ich; żalą się też na regensa, że pociąga ich do nadzwyczajnych prac – zwożenia wikliny, wyplatania [z niej] ogrodzeń, a także pracy po 2 dni w tygodniu od dnia ś. Jana [24 VI] do ś. Michała [29 IX], a po 1 dniu po ś. Michale; wożą też drewno z oddalonych lasów do kurii regensa; proszą o zachowanie przy dawnych zwyczajach, by zmęczonych koni nie obciążać wieloma pracami; skarżą się też, że regens nakazał im, by mełli zboże w młynie w Mechowie, dokąd droga jest daleka, zła, górzysta i prowadzi przez złą groblę; dom jednego z kmieci nie jest dobry i należy zapobiec, aby nie opuścił on gospodarstwa (CP 111, 122).

1535 w T., regensa [kan. Mac.] Milewskiego jest 10 ł. os. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy], kmiecie płacą po 1 grz. z łanu kapitule, a regensowi po 3 ćw. owsa, 2 kapłony i 10 jaj; we wsi jest sołectwo, sołtys ma 2 ł. i zagrodę opust.; służy regensowi tak jak in. sołtysi; we wsi nie ma żadnych lasów, gajów i zarośli; kmiecie nie doświadczają ze strony regensa żadnych krzywd; skarżą się na pana Noszkę Komornickiego, który dwóch z nich przymusza do uprawiania 14 zagonów na ugorze, więcej niż wg dawnego zwyczaju; kapituła nakazuje regensowi, by pod karą 20 grz. załatwił w ciągu roku sprawę sąd. o granice i zakazał kmieciom świadczenia niesprawiedliwych posług⁵Jest to nota na marginesie księgi CP 111, 136v, przy opisie wsi T (CP 111, 136v).

1538 w T. regensa [kan.] Stan. Słomowskiego jest 10 ł. os. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy], z każdego łanu płacą kapitule po 1 grz., a regensowi po 2 kapłony, 10 jaj i 3 ćw. owsa; sołectwo posiada sołtys Piotr, ma 2 ł. soł. i zagrodę opust., służy regensowi tak jak in. sołtysi; kmiecie korzystali z łąk nad strugą rozgraniczającą T. i Wydzierzewice i wypasali za to stada nal. do starych dziedziców Wydzierzewic, jednak nowi dziedzice zabraniają korzystać z połowy łąk za strugą; tegoż roku Wydzierzewscy kosili tę połowę łąki za strugą, z czego mieli 1 stóg, który zabrali, jak zawiadomił regensa sołtys [z T.]; we wsi nie ma lasów ani gajów (nemora), kmiecie odrabiają dla regensa na morgach w Gotartowie; tegoż roku za regencji kan. Milewskiego kmiecie z Bylina wypaśli niektórym 2 stajania roli obsianej owsem, straty z tego tytułu kmiecie szacują na 2 małd. i proszą, by były regens zmniejszył im z tego powodu do 15 ćw. [należną mu] daninę w owsie; kmiecie mówią, że regens Milewski nie zmniejszył należnej mu daniny, chociaż kmiecie ponieśli straty w czasie posp. ruszenia; mówią też, że w tym roku ponieśli ciężkie straty w pszenicy od poddanych z Bylina, proszą regensa o ochronę i uzyskanie rekompensaty (CP 111, 149v).

1544 w T. regensa kan. [Stan.] Słomowskiego jest 10 ł. os. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy], kmiecie płacą kapitule po 1 grz. czynszu, a regensowi po 3 ćw. owsa, 2 kapłony i 10 jaj; sołtys Piotr ma 2 ł. soł. i zagrodę opust.; kmiecie proszą, by zasądzone zastawy zostawiać nie u sołtysa, lecz we dworze w Gotartowie; nowy rządca zabrał Janowi Kosalowi siekierę za 6 gr i proszą o zwrot siekiery zgodnie ze starym zwyczajem; kmiecie skarżą się na pana Trelkę Komornickiego, że każe im odrabiać więcej niż dawniej, przepędza bydło na ich polach oraz wymusza od nich po 1 ćw., a pobrałby chętnie po 1 gr; kmiecie proszą o obronę przez regensa, któremu winni są [w sumie] 30 ćw. owsa; kmiecie wraz z sołtysem wyjaśniają też, że obciążani są przez Naramowskiego rządcę z Tulec, który w zamian za korzystanie z pastwisk w Tulcach żąda po 6 wierteli miary kórnickiej, po dzbanie [piwa?] i po 2 koguty, a zwyczajowo było 5 wierteli miary pozn. i 2 koguty; kmiecie proszą o zmniejszenie im odrobku w Gotartowie, bo są tak obciążeni, że nie starcza dni w tygodniu; proszą też, aby regens, tak jak jest to w in. wsiach, odpuścił im dzień pracy w tygodniu, w którym odrabiają dla szlachty; żalą się na rządcę regensa, który z tytułu wiecnego domaga się od nich 12 gr, po wiertelu owsa oraz po kogucie, czego nigdy nie dawali, bo wiece nigdy się nie odbywały; chłopiec [Wojc.] Kurnicki młody kmieć, prosi, by pan regens zwrócił mu 1 zł, a wszyscy kmiecie proszą, by nie obciążać ich nowymi ciężarami (CP 111, 170v-171).

1563 folw. w T. ma 3 ł., we wsi nie ma sołectwa (LutKap s. 185); 1567 kapituła poleca kmieciom 12 wsi, w tym wsi T., by mełli zboże tylko w młynach kapituły pod karą 1 kopy gr (AC 1 nr 625); 1574-75 kmiecie z T. świadczą robocizny właścicielowi wsi Gowarzewo w zamian za korzystanie z pastwisk (PG 21 k. 465, 592v-593v); 1580 regens T. [prep.] Jan Powodowski →niżej.

1500, 1501 w T. 8 ł. os., 2 ł. opust., 2 ł. soł. →wyżej; 1508 pobór od 8 ł. (ASK I 3, 21v); 1509 pobór od 8 ł., 2 ł. soł. (ASK I 3, 63); 1509 w T. 8 ł. os., 2 ł. opust., 2 ł. soł., 1516 w T. 9 ł. os., 1 ł. opust., 2 ł. soł., 1521, 1531, 1535, 1538, 1544 w T. 10 ł., 2 ł. soł. →wyżej; 1563 pobór od 4 1/2 ł. i karczmy dor. (ASK I 5, 236v); 1577 wieś T. kapituły pozn. płaci pobór od 7 półł. po 10 gr (ASK I 5, 719); 1580 pobór od 7 1/2 ł. płaci regens [prep.] Jan Powodowski (ŹD 37; ASK I 6, 150); 1629 w T. 6 ł., folw., który składa się z 4 ł. i 2 ł. soł. →p. 5.

Mieszkańcy: 1423 sołtys Mirek →p. 4; 1425 uczc. Wojtek, in. Wojc. Czarny, Piotrek, sołtys Mirek (PZ 8, 38); 1500 kmieć Jan Lelek opuścił T. i pojął ż. w Samniszewie (CP 111 k. 6); 1501 kmiecie Mac. Broda, Mac. Manczik, Andrzej Tworek, Jan Jeż, Piotr Miczko, Szymon, Stan. Broda, Andrzej, Kat. Janikowa uciekła po śmierci swego męża Janika, Jan Lelek uciekł, sołtys Jakub (CP 111, 24); 1509 zm. kmieć Jan Janik, wd. po nim uciekła do Krzyżewnik [których?], kmieć Jan syn Andrzeja opuścił T. i pojął żonę we wsi →Poświątne [w par. Tulce]; kmieć Jan Lelek opuścił T. przed 14 laty, otrzymał rolę w Samniszewie, pojął tam żonę i tam mieszka (CP 111, 27); 1516 kmiecie Marcin Broda, Mik. Milaj, Andrzej Tworek, Janeczkowa wd. po powieszonym kmieciu Janie Janeczku, ojciec zm. Jana Janeczka, Jan Kosal, Piotr Niczek, Szymon, Stan. Broda, Jan Skóra, stara sołtysowa, zm. sołtys i jego zm. 3 synowie, w tym Piotr (CP 111, 79-79v); 1521 kmiecie Mac. Broda, Mik. Milaj, Andrzej Tworek, Jan (Joannes) Jan [!], Jan Kosal, Wojc. Szłapik, Mac. Maciek, Szymon, Stan. Broda, Jan Skóra, sołtys (CP 111, 95v); 1531 sołtys i jego ż., kmiecie Wawrzyniec, Paweł Milaj, Łukasz Tworek, Janeczek, Jan Kosaj [Kosal?], Wojc. Słapek, Mac. Kurnicki, Andrzej, Szymon, Stan. Broda, wd. Skórzyna (CP 111, 122); 1535 sołtys, kmiecie Wawrz. Rączka, Jan Janeczek, Piotr Milaj, wd. Tworkowa, Jan Kossa, Wojc. Słabek [Słapek?], Mac. Kurnicki, Andrzej Szymuszko, Stan. Broda, wd. Skórzyna (CP 111, 136v); 1538 sołtys Piotr, kmiecie Wawrz. Tworek, Paweł Milaj, wd. Tworkowa, Jan Janeczek, Jan Kosal, Wojc. Słapek, Mac. Kurnicki, Andrzej, Stan. Broda, wd. Skórzyna (CP 111, 149v); 1544 sołtys Piotr, kmiecie Wawrz. Tworek, Franciszek Milaj, Bartłomiej Tworek, Klemens, Jan Kosal, Wojc. Słapek, Wojc. Kurnicki, Andrzej Kozieł, Grzegorz Broda, Klemens Skóra (CP 111, 170v-171).

4. 1366 Tomasz sołtys z T., śwd. w dok. Mikołaja Poppo komandora pozn. joannitów (Wp. 3 nr 1558).

1423 uczc. (prudens) Mirek sołtys z T. toczy proces z Tomisławem z Siekierek Wielkich o konie, które kupił od Tomisława, a które Tomisław zajął (WR 1 nr 1161); 1424 [tenże?] sołtys w T. (RH 14, 59); 1424 sołtys, 1425 tenże Mirek →p. 3; 1433 Paweł sołtys Tanieborski [tj. z T.] kupuje od mieszcz. pozn. Andrzeja budnika 1/2 grz. czynszu rocznego zapisanego na jego budzie w rynku pozn. oraz na wykuszu [w murach miejskich] przy ul. Psiej [obecnie ul. Szkolna] w Poznaniu za 5 grz. (SBP s. 281 nr 416).

1500-44 łany soł., 1563 nie ma sołectwa →p. 3; 1629 [dawne] 2 ł. soł. →p. 5.

5. 1629 w T. było 10 kmieci i sołtys, który miał 2 ł., teraz jest 6 [kmieci], płacą oni z tytułu mesznego [plebanowi w Tulcach] po 1 ćw. żyta i 1 ćw. owsa; z 4 ł. i z sołectwa jest [utworzony] folw., z którego płacą z tytułu mesznego 6 miar (metreta) żyta i owsa (AV 7, 78-79).