TOMYŚL

1296 or. Thomisle (Wp. 2 nr 749), 1394 Thomiszla (Lek. 1 nr 1807a), 1406 Thomisl, 1407 Lutomysle!, 1407 Luthomiszle! (KP nr 2659, 2823, 2886), 1412 Thomysle (KoścZ 4, 18v-19), 1425 Tomysl (KoścZ 8, 261v), 1508 Thomysl (ASK I 3, 23v), 1510 Tomisl (ASK I 3, 268), obecnie Stary Tomyśl, 12 km na S od Lwówka.

1. 1508 n. pow. pozn.; par. Wytomyśl (ASK I 3, 23v).

2. 1296 młyny →p. 3; 1425 kopiec narożny na →Cisiej Górze między Jabłoną [Starą], Kąkolewem a T. (KoścZ 8, 261v); 1571 droga z T. do Borui przez Cisowy Las (KoścZ 65, 50-53; PP 1, 79v-82; PG 121, 149v-156); 1575 w opisie gran. Jabłony Starej i Kąkolewa wspomn. 2 kopce w pobliżu Cisiej Góry, stanowiące narożnik tych wsi [z wsią T.] (KoścG 29, 146).

3. Własn. szlach. w dobrach →Trzciel. 1296 ks. Władysław Łok. nadaje na pr. dziedzicznym komesowi Gniewomirowi [ze →Świebodzina (k. Buku i Tomyśla) lub ze Świebodzina na Śląsku, z Kupienina pod Świebodzinem na Śląsku i z →Kurowa k. Grodziska] sędziemu [ziemskiemu] pozn. wieś T. nad rz. Obrą [T. w rzeczywistości leży nad Dojcą, dopływem Obry] wraz ze wszystkimi przyległościami, m. in. lasami, barciami, karczmą i młynami (Wp. 2 nr 749).

1394-1407 Wichna [c. Józefa Wezenborga z →Grodziska i →Trzciela], ż. Świętosława [z Szubina] kasztelana kal.: 1394-98 taż (w jej imieniu występuje mąż Świętosław) toczy spór z Fredhelmem synem Maćka Borkowica o zamek i m. →Trzciel z wsiami, m. in. 1/2 T. (Lek. 1 nr 1789, 1807a, 1965); 1406 taż wd. po Świętosławie i jej syn Borek z Grodziska [i Szubina] wygrywają proces z Boguszem i Bartoszem synami zm. Fredhelma Wezenborga o miasto i zamek Trzciel z wsiami, m. in. z 1/2 T. (KP nr 2657, 2659, 2684 – tylko Borek; ZSW nr 1007); 1407 taż z synem Borkiem zawierają ugodę z Jodokiem Suczką ze Świebodzina [też z Wojnowic i →Łagw] dot. 1/2 T., którą taż Wichna i Borek mają ustąpić Jodokowi za 105 grz. (KP nr 2823, 2886, 2889; ZSW nr 1125).

1408-12 Sędziwój z Ostroroga wda pozn., mąż Barbary [najpewniej c. lub siostry Jodoka Suczki z Wojnowic i Łagiew]1Drugą c. lub siostrą Jodoka była najpewniej Hanka ż. Pietrasza Rudnickiego, gdyż w 1412 przekazała ona Barbarze ż. Sędziwoja Ostroroga wszystkie dobra, do których ma pr. po zm. Joście z Wojnowic (PZ 3, 184v). T. oraz Wojnowice i Łagwy nal. potem do Ostrorogów: 1408 tenże toczy proces z Mik. Baworowskim o 1/2 T. (PZ 3 k. 141, 143); 1410-12 Barbara ż. tegoż Sędziwoja w sporze z Synochą ż. Arkembolda z Orla [Wielkiego] o 1/2 T. (KoścZ 3 k. 137, 140v; KoścZ 4, 18v-19; WR 3 nr 469).

1415 Dorota z T.: Małg. Chobienicka [wd. po Andrzeju Blosie z Chobienic] dowodzi, że pomagała tejże Dorocie w jej procesie o 16 grz. [za] sołectwo w Wojciechowie [k. Zbąszynia], lecz Dorota zaniedbała terminów (WR 3 nr 523).

1439 Aleksy syn Macieja z T. →p. 6.

1504-89 wieś T. nal. do Ostrorogów Lwowskich z Lwówka i Trzciela: 1504 →niżej; 1510 panowie z Lwówka [bracia Jerzy, Stanisław, Mikołaj i Marcin ss. Dobrogosta] →niżej; 1514 wieś T. nal. do synów Dobrogosta kaszt. międz. (PZ 28, 139v); 1538-71 T. wymieniany w działach dóbr →Lwówek i →Trzciel Ostrorogów (PG 80, 195-197v; PG 18, 180-183; PG 87, 77-78; PG 119, 244-246; PG 121, 149v-156); 1577-89 Marcin Ostroróg z Lwówka, Lwowski [kaszt. kam., syn Wojciecha kaszt. sant.]: 1577-80 tenże Marcin płaci pobór z T. →niżej; 1580 tenże Marcin wprowadzony w posiadanie m. Trzciel z wsiami, m. in. T., które to dobra kupił od Anny Sieniawskiej [czyli Lwowskiej, wd. po Prokopie Sieniawskim] i jej ss. Prokopa i Marcina (PG 136, 156-158); 1589 tenże bierze w dzierżawę od Jana Opalińskiego m. in. T., którą to wieś najpierw kupił od Anny Sieniawskiej, a potem sprzedał z zastrz. pr. wykupu Opalińskiemu (PG 154, 38v-39).

1508 pobór od 7 ł., od 2 karczem po 6 gr (ASK I 3, 23v); 1509 pobór od 7 ł., 1 ł. soł., od 1 karczmy 3 gr (ASK I 3, 66); 1510 T. nie płaci poboru, bo wg panów z Lwówka grad zniszczył zboża (ASK I 3, 268); 1510 w T. jest 7 ł., 12 zagr., 2 karczmy, w których warzy się piwo (LBP 170); 1563 pobór od 7 ł., 1 ł. soł., 2 karczem dor. (ASK I 5, 238v); 1577 pobór płaci Marcin Lwowski (ASK I 5, 724); 1580 pobór płaci Marcin Lwowski od 10 półł., 12 zagr., 6 komor. po 2 gr., 2 [komor.] po 8 gr., 3 kołodziejów, od karczmy na 1/4 ł., od niewielkiej roli karczm. (modicus ager) 6 gr oraz od 2 karczmarzy (ŹD 40; ASK I 6, 156v).

1504 Wawrzyniec z T. poddany Dobrogosta Ostroroga z Lwówka pozwany o zranienie Jana Łąckiego (PZ 23, 160v).

4. 1509 sołtys ma 1 ł. (ASK I 3, 66); 1563 1 ł. soł. (ASK I 5, 238v).

5. 1510 meszne z T. nal. do pleb. z Wytomyśla; wiard. [dzies.] z 6 ł. dla bpa pozn., a z 1 ł. dla pleb. (LBP 170); 1564 wiard. dzies. z 6 ł. w T. należą do bpa pozn. (IBP 303).

6. 1439 Piotr syn Jana z Trzemeszna kleryk diec. gnieźn. prosi papieża o prowizję na kościół w →Mieściskach [k. Buku], który wakuje po rezygnacji Aleksego syna Macieja z T. (BulPol. 5 nr 876).

7. Górczak wg indeksu.

8. W lesie bukowym k. T. odkryto pozostałość średniowiecznej smolarni oraz fragment naczyń obtaczanych z XII-XIII w.; na W od drogi z Nowego Tomyśla do Bolewic i na S od drogi leśnej trzy fragmenty naczyń obtaczanych z X-XIII w. (Hensel 4, 242-243).

Uwaga: Miasto Nowy Tomyśl założono w XVIII w. (SG 12, 384-385).

1 Drugą c. lub siostrą Jodoka była najpewniej Hanka ż. Pietrasza Rudnickiego, gdyż w 1412 przekazała ona Barbarze ż. Sędziwoja Ostroroga wszystkie dobra, do których ma pr. po zm. Joście z Wojnowic (PZ 3, 184v). T. oraz Wojnowice i Łagwy nal. potem do Ostrorogów.