1311 Thugorse (Wp. 2 nr 949), 1401 or. Thuchorza (KoścZ 2, 18), 1401 Tuchorza (Wp. 7 nr 402, 403), 1409 Tuchorze (K 3, 340, cytowanego tam aktu nie udało się odszukać), 1519 Thvchorza (KoścZ 24, 33), 1564 Tuchora (IBP 303), 9,5 km na NW od Wolsztyna.

1. 1522 n. pow. kośc. (KoścZ 19, 96v-97); do 1401 par. Zbąszyń, następnie par. Rzeszotarzewo, 1581 par. Siedlec (LBP 262-263; Wp. 7 nr 403; ŹD 86; → Uwaga).

2. 1401 łąka [gdzie?, w Rzeszotarzewie czy T.?] idąc z Rzeszotarzewa do T. k. lasu po prawej stronie naprzeciw drogi (LBP 263); 1409 pani Jadwiga Głowaczowa [wd. po Janie Głowaczu ze Zbąszynia] rozgranicza Boruję i Bylęcino [k. Zbąszynia] od T. Wojc. Rzeszotarzewskiego (KoścZ 3, 120); 1423 Jan Tuchorski toczy proces z opatem z Obry o gran. (KoścZ 5, 405); 1427 Jan Tuchorski w sporze z Abrahamem Zbąskim zawierają ugodę polubowną dot. podziału stawu na rz. Dojcy i korzystania z brzegów tej rzeki: Abraham Zbąski ma posiadać staw i rzekę poniżej kopca [gran.] przy Tuchorskiej Przystani aż do Ruchockiego Młyna, może tam budować groble i młyny; podobnie Jan Tuchorski ma posiadać oba brzegi rzeki od kopca przy Tuchorskiej Przystani [w górę], może tam budować groble i młyny; obie strony mogą na cele budowy grobli i młynów pobierać ziemię i drewno ze swych dziedzin Jabłona [Abrahama] i T. [Jana]; spiętrzenie wody przez nowo zbudowane młyny nie ma szkodzić drugiej stronie, szczególnie nie ma szkodzić Borujskiemu Młynowi [własność Abrahama]; oba błota zw. Rzytka [tj. jez. Rzytka], rozpoczynające się od stawu Borujskiego Młyna, przypadają Abrahamowi, który może tam swobodnie aż do rz. Dojcy budować groble, stawy i młyny; Jan Tuchorski może zbudować mł. na rz. Karna między dziedzinami Bylęcino [własność Abrahama] i T. [lecz nie zalewając dziedziny Bylęcino]; ugoda zawarta pod karą umowną 200 grz. szer. gr; za tegoż Jana ręczą w tej sprawie Szczepan Rzeszotarzewski i Przedpełk Łącki [z Łęk Wielkich] (KoścZ 9, 210; Wp. 9 nr 1121); 1428 zapowiedź T. (KoścZ 8, 466); 1430 zapowiedź T. →p. 3: Stanisław, Wojciech i Jan; 1512 zapowiedź T. →p. 3: Andrzej, Piotr, Baltazar, Wojciech; 1520 kopiec nar. na Ostrowie Roszków dzieli →Godziszewo, T. i Karnę (KoścZ 24 k. 6, 33); 1521 kopiec narożny koło strugi Wielka Samica [→Samica] dzieli Godziszewo Andrzeja Chobienickiego, Karnę Piotra Kosickiego i jego ż. Małg. Jaromirskiej oraz T. Baltazara Tuchorskiego (KoścZ 24, 132); 1554 źródło [Tokarska Studnia] w lesie Lipowiec od dawna stanowi narożnik Bylęcina, Borui i T. (KoścZ 28 k. 156, 178, 442); 1569 granica Bylęcina z T. przebiega od Tokarskiej Studni przez Brzozowy Grąd, następnie w pobliżu głębokiej →Samicy i drogi z Reklina do Bylęcina do narożnika Bylęcina, T., Godziszewa i Karny na Samicznym Ostrówku [Roszków Ostrów →wyżej: pod 1520] (KoścG 23, 214); 1570 stawy w T. zwane Brajec i Rzytka →p. 3; 1571 kopiec narożny Bylęcina, Borui i T. (PP 1, 84v-85).

1574 (obl. 1578) w podziale T. między braci Macieja i Bartłomieja Ossowskich wspomn. obiekty: plac dworowy [na którym stoi dwór?] na końcu wsi za brodkiem w stronę Bylęcina; folw. za Glinkami, las na ostrowiu, bród Bylęcki, droga do Zbąszynia, obiekt zw. Osiek, Glinki, gran. z Bylęcinem, Karną i Reklinem, Kotkowa łąka, rola zw. Krzywda, droga z T. do Karny, droga do Młyna Tuchorskiego, las Bylęcki, Grabowiec, dział przy gran. Reklińskiej od Gór Piasecznych do błotek pod Kijem [obiekt nieokreślony], łąka albo Bielawa pod Kijem, droga z T. do Kija albo Kiełpin, łąka Brogowska, rola Sokółka, kąt Popowiec, kąt Nowina, [obiekt] Lipczewy, droga Brajecka [tj. do stawu Brajce], obiekt zw. Przechód, lasy, bory, jeziora, staw i strugi (KoścG 32, 58v-62v); 1588 miejsce zw. „Brachthowy grąd” →p. 3: Bartłomiej; 1613 Maciejewo i Grabowiec (K 3, 669, cytowanego tam aktu nie odnaleziono) [jest to prawdop. cz. T. po Macieju 1550-74]; 1641 pola Kij i Zabrodek, rola zw. Kąt Plebański, droga publiczna, łąka w lesie Żabinek oraz jez. Rzytka k. Borujskiego Młyna (AV 10, 196-197); 1724 droga do Bylęcina, cz. roli zw. Kciuk (AV 22, 117v); 1778 droga do Kiełpin, wielka droga do Babimostu, wiatrak, role zw. Kąt, las przy drodze do Borujskiego Młyna, jez. Rzytka, miejsce zw. Zagatka, łąka Żabiniec (AV 34, 264v).

Młyn: 1473 Borujski Młyn →p. 3: Jan, Wojciech, Maciej i Stanisław; 1527-57 Borujski Młyn →p. 3: Andrzej, Piotr, Baltazar, Wojciech; 1563 mł. walnik →p. 3; 1570 Borujski Młyn w T. →p. 3: Bartłomiej; 1574 Tuchorski Młyn →wyżej i p. 3: Bartłomiej; 1581 mł. walnik o 2 kołach →p. 3; 1641 Borujski Młyn →p. 5; 1778 młynarz [Borujskiego Młyna] →p. 5.

3. Własn. szlach. 1311 komes Iezelo¹Na temat imienia →Obra – opactwo cystersów, przyp. 14 z T. z braćmi Wojciechem i Janem nadają klasztorowi w Obrze pr. brania ziemi, piasku, drewna i in. rzeczy do budowy i napraw mł. Ruchocina Gać (Wp. 2 nr 949).

1401-09 Wojc. Rzeszotarzewski: 1401 woźny sąd. zapowiada dziedziny tegoż Wojciecha: Rzeszotarzewo, Błocko, Powodowo, T., Golę, Guździno, wszystkie wraz z zamkiem zastawione²KR 8, 13, powołując się na KoścZ 2 k. 18, 28v, błędnie podaje, że Wojciech miał syna Szczepana, męża Małg. Karczewskiej. O zamku wymienionym w tej zapisce →Rzeszotarzewo, przyp. 5 (KoścZ 2, 18); 1401 tenże z synem Szczepanem →p. 5; 1409 tenże →p. 2.

1401-30 Szczepan Rzeszotarzewski h. Samson: 1401 tenże →p. 5; 1413 tenże Tucholski! h. Samson (Inscriptiones clenodiales ex libris iudicialibus palatinatus Cracouiensis, wyd. B. Ulanowski, Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 7, Kraków 1885, nr 1371); 1427 tenże →p. 2; 1428 tenże →niżej: Jan, Barbara; 1429-30 tenże opiekun Wojciecha i Jana Tuchorskich →niżej.

1423-28 Jan Tuchorski [syn Wojciecha, brat Szczepana, 1403-25 w →Brodach k. Lwówka³Tamże omyłkowo do niego odnosimy zapiskę z 1436 wymieniającą Jana z ż. Barbarą. W rzeczywistości dotyczy ona jego synowej, także żony Jana →niżej: Stanisław, Wojciech, Jan, pod 1436]: 1423 tenże →p. 2; 1424 tenże w sporze z Abrahamem Zbąskim (KoścZ 5, 447v); 1425 tenże toczy proces z Henrykiem Kotwiczem z Niałka Wielkiego i Żegrowa (KoścZ 8, 143v); 1425 przeciwko [temuż?] Janowi z Brodów przysięga Andrzej sługa Michała Jarogniewskiego, że zajął ludzi pana z T. [tj. tegoż Jana?] z 2 kaszubami [tu w znaczeniu naczyń z węglami do okurzenia pszczół?] na dziedzinie [której?] Jarogniewskiego (WR 3 nr 1128); 1426 temuż dowodzi Golcz kmieć z Bylęcina, że Jan nie zadał Jakubowi kmieciowi z Bylęcina 12 ran na drodze królewskiej „z tako dobrym jako sam” (WR 3 nr 1159); 1426 tenże wraz z Wyszemirem z Bucza toczą proces z opatem z Obry, który pozwał ich o 10 grz. szer. gr legatu Jana z Kurska (ACC 9, 79; →Kursko); 1427 temuż dowodzi przy pomocy świadków Abraham Zbąski, że nie zabrał mu gwałtem kmiecia, a szl. Michał Jarogniewski i Franciszek Sułocki zeznają, że w imieniu kmiecia z T. Jana Chromego (jako jego posłowie) oświadczyli temuż Janowi, że „pod tobą siedzieć nie chce, a chce postępić ziemski układ” [tj. odejść ze wsi] (WR 3 nr 1277); 1427 tenże →p. 2; 1427 tenże w sporze z Dobrogostem [Jezierskim] z Rakoniewic i Gościeszyna (KoścZ 8, 331); 1428 tenże Jan toczy proces z Jakuszem Jaromirskim; Jana zastępuje w sądzie Pakosz; sąd postanawia, że tenże Jan lub jego ss. mają być pozwani o 15 grz. szer. gr poręki za Jakusza, a jeśli nie będą mieli tych pieniędzy, to Jaromirski może pozwać o tę sumę drugiego poręczyciela, Przybysława z Brenna (KoścZ 9 k. 13A, 27); 1428 tenże wraz ze swym bratem Szczepanem Rzeszotarzewskim i Jurgą Zakrzewskim toczy proces z Hanką ż. Adama [Oganki?] z Gorzycy (KoścZ 9, 14); 1428 tenże toczy proces z Janem z Byrzyny; tegoż Jana zastępuje w sądzie jego sługa Jan Marcisz (KoścZ 9, 15v); 1428 wd. po tymże [Barbara] podejmuje od Abrahama Kiebłowskiego w kancelarii [sądu ziemskiego w Kościanie] 30 grz. szer. gr za głowę swego męża (KoścZ 9, 67v); 1428 tenże Jan wspomn. jako zm. →niżej.

1428 Barbara Tuchorska z T. bratowa (glos) Szczepana Rzeszotarzewskiego toczy z nim proces i zawiera ugodę; Szczepan zobowiązuje się do wypłacenia jej dzieciom [Stanisławowi, Wojciechowi i Janowi] 10 grz. czynszu rocznego od kwoty 100 grz. szer. gr (która to suma stanowiła od 12 l. własność jego [zm.] brata Jana), na co ma dać rękojemców, a dok. w sprawie czynszu odnawiać co 2 l.; wydzieli też wspomn. Barbarze 1/2 T. z tytułu jej oprawy, jaką ma zapisaną na tej wsi; w sądzie zastępują ją Krystyn z Szelejewa burgr. kośc. oraz kmieć Jakusz [z T.?] (KoścZ 9 k. 107v, 124v, 141).

1428-53 Stanisław, 1428-30 Wojciech, i 1429-36 Jan Tuchorscy, ss. Jana: 1428 ciż Stanisław i Wojciech pozwani przez Jakusza Jaromirskiego z 1/2 T. i 100 grz. po ojcu, które mają u pana Abrahama Zbąskiego; sąd postanawia, że ciż Stanisław i Wojciech jako małol. nie mają być przez 10 l. pozywani przez Jakusza; Tuchorscy nie mogą też w tym czasie alienować ani obciążać [czynszami i zastawami] 1/2 T., z której zostali pozwani, a jeśliby sprzedali te dobra lub podjęli pieniądze od Zbąskiego, to Jakusz jest bliższy do zaspokojenia swoich roszczeń; po upływie 10 l. Jaromirski może ich pozwać o 15 grz. szer. gr poręki za ich ojca (KoścZ 9 k. 52, 75, 90); 1428 [ciż] →wyżej: Barbara; 1429 ciż wraz ze swoim opiekunem (tutor) i pełnomocnikiem Szczepanem Rzeszotarzewskim toczą proces z Jerzym Jarogniewskim, Abrahamem Kiebłowskim i Pietraszem Oganką dziedzicami z Godziszewa (KoścZ 9 k. 177, 178, 182v); 1430 woźny sąd. zapowiada wszelkie użytki dóbr T. tychże Stanisława i Wojciecha ss. zm. Jana Tuchorskiego; Szczepan Rzeszotarzewski [jako ich opiekun] płaci przysądne (KoścZ 9, 248); 1432-33 tenże Stanisław toczy proces z Hermanem opatem z Obry o przekopanie grobli i spuszczenie wody oraz o [pr. do] wolnego [od opłat] przemiału w Ruchockim Młynie [który jest własnością klasztoru w →Obrze] (KoścZ 10 k. 103, 178); 1436 tenże Jan wraz ze swoją ż. Barbarą toczą procesy: z Mikołajem z Borui o 7 ran krwawych, wymłócone i niewymłócone zboże, pieniądze, 7 uli (cistas apes septuplices) i służbę (servicium) wartości 12 grz.; z Mik. Ciołkiem⁴W haśle Boruja piszemy omyłkowo o Mik. Żółtku z Borui o 2 rany, 7 sztuk bydła, 14 macior, 2 stogi żyta, 8 kóp owsa, 3 ćw. (mensura) prosa, 2 korce cebuli i 2 kłody miodu, wszystko wartości 45 grz. (KoścZ 11, 184); 1440 Barbara ż. tegoż Jana toczy proces z Teodorykiem Rzeszotarzewskim, w sądzie zastępuje ją Michał z T. (KoścZ 12, 220); 1446 tenże Stanisław pełnomocnik Wietrzycha [Teodoryka] Brzestarzewskiego! [Rzeszotarzewskiego]⁵Być może taką pisownię imienia i nazwiska Teodoryka traktować należy jako żart pisarza ze znanego z pieniactwa ziemianina (KoścZ 12, 775); 1447 tenże Stanisław toczy proces z Michałem niegdyś Drogockim (KoścZ 13, 114); 1448 tenże Stanisław zrzeka się miar [tzn. pr. mielenia bez opłat], które przysługiwały jemu i jego przodkom w Ruchocinej Gaci i zwraca opatowi dok. starosty w tej sprawie; opat ma zapłacić Tuchorskiemu 20 grz. półgr i 4 małd. mąki oraz zezwolić mu na utrzymywanie 2 rybaków na Dojcy; młynarz może nadal brać w T. drewno budulcowe i opałowe (KoścZ 13, 310; Obra 51, 206; AZ 4/3, 22); 1453 tenże stren. Stanisław ma zeznawać w sądzie w sprawie prac. Jana Karcha z Komorowa, który toczy proces o 1 1/2 grz. z Janem młynarzem ze Starego Młyna oraz ze szl. Wincentym z Tłoków o 1 grz. (KoścZ 14, 196); 1469 tenże Stanisław wspomn. jako zm. →niżej.

1440 Michał z T. →wyżej.

1469 Jan, Wojciech, Maciej i Stanisław bracia niedz., ss. zm. Stan. Tuchorskiego, toczą proces z Abrahamem Kiebłowskim; zastępuje ich w sądzie Stan. Gniński (KoścZ 15, 466); 1470 tenże Jan →p. 6; 1473 ciż Jan, Maciej, Wojciech i Stanisław niedz. dziedzice z T. dają Piotrowi, Marcinowi i Abrahamowi ss. Stan. Zbąskiego 1/2 rz. Dojcy na odcinku od Borujskiego Młyna do Ruchockiego Młyna wraz z sumą 100 grz. półgr i 20 fl. oraz 300 owcami; w zamian Tuchorscy otrzymują Młyn Borujski z otoczonym kopcami stawem na rz. Dojcy i rz., która dopływa do tego stawu, ostrów między rz. Dojcą a wodą [jeziorem] Rzytka oraz wspomn. wodę Rzytka; jako stryjowie tychże występują Wojc. Wata z Bobowicka i Mac. Karczewski, a jako wujowie Sędziwój Trzebawski i Mik. Strykowski (PG 7, 216v); 1508 tenże Maciej wspomn. jako zm. dworzanin króla Węgier [Władysława Jag.] →niżej.

1499-1512 Kat. Tuchorska, c. Stan. Tuchorskiego: 1499 tejże Piotr Parys Lubowski jest winien 15 fl. węg., a ona kwituje go z tej kwoty (PG 63, 17v-18); 1506 taż ż. Mik. Ossowskiego [z →Osowej Sieni] sprzedaje swemu bratu Piotrowi Gnińskiemu części wsi Zielęcin i Lechowo, odziedziczone przez nią po bracie Mac. Tuchorskim [sumy sprzedażnej nie podano]; jako jej stryj występuje Mik. Otuski kan. pozn., a jako wuj Zygmunt z Kamieńca kan. pozn. (PG 13 k. 99, 99v – tu suma sprzedaży samego Zielęcina 200 grz.); 1507 tejże ż. Mik. Ossowskiego daje Jan Nostycz z Herzogswalde [Chotków k. Żagania na Śląsku?] wsie Rakoniewice i Gościeszyn w zamian za Smardzewo i Opalewo [na Śląsku, k. Świebodzina] oraz 600 fl. (PG 13, 119v; PG 65, 228v); 1507 taż (PG 13, 130); 1508 taż ż. Mik. Ossowskiego daje swym ss. Andrzejowi i Piotrowi sumę 300 fl., którą Jan Turzo [bp wrocł.] winien był jej zm. bratu Maciejowi dworzaninowi króla Węgier [Władysława Jag.] i miał za nią dać srebro do mennicy krak. w celu wybicia monety; pieniądze te przeszły na tę Katarzynę pr. bliższości po śmierci wspomn. Macieja (WsG 1, 60v-61); 1512 taż ż. Mik. Ossowskiego sprzedaje z zastrz. pr. wykupu swej synowej Annie, c. Mik. Szczytnickiego burgr. kośc., ż. Piotra Ossowskiego, całą wieś T., którą ma po ojcu, za 500 grz.; jako jej rodzony brat cioteczny występuje Jan Gniński, a jako krewny z rodzonych braci stryj. Andrzej Herstopski (KoścZ 18, 306; KoścZ 19, 22v-23; KoścZ 22, 23); 1522 taż wspomn. jako zm. →niżej.

1508-22 Andrzej, 1508-45 Piotr, 1516-61 Baltazar i 1518-22 Wojciech Ossowscy [h. Awstacz]⁶O ich przynależności rodowej →Osowa Sień: 1508 ciż Andrzej i Piotr →wyżej; 1512 wieś T. tegoż Piotra zapowiada woźny sąd. na jarmarku cotygodniowym w Wolsztynie i przed kościołem par. w Siedlcu (KoścZ 18, 296v); 1512 tegoż Piotra ż. Anna, c. Mik. Szczytnickiego →wyżej; 1516 tenże Baltazar śwd. w dok. Hermana opata z Obry (Obra 51, 35-37, dawniej Kl. Obra B 3 k. 38); 1518-19 ciż bracia za zgodą ojca Mik. Ossowskiego dzielą się dobrami⁷Najpewniej podział ten nastąpił po śmierci ich matki, Kat. Tuchorskiej, występującej za życia jako dziedziczka T: młodszy Wojciech otrzymuje Osową Sień i Dębową Łękę, które przeznaczył mu jeszcze jego ojciec Mik. Ossowski, który zastrzega sobie dożywocie w tych dobrach, a wszystko, co jeszcze uzyska, przypadnie Wojciechowi; starszy brat Andrzej otrzymuje Rakoniewice i Gościeszyn, Piotr otrzymuje Wilkowo Polskie, a Baltazar T. i Przesiekę Polską (WsG 1, 121; KoścZ 23, 121-122); 1521 tenże Baltazar →p. 2; 1521 tenże Wojciech odwołuje wspomn. podział dóbr (WsG 1, 136); 1522 działy dóbr tychże braci: Wojciech otrzymuje części Osowej Sieni i Dębowej Łęki, Piotr Wilkowo Polskie i 250 grz., Baltazar T. i Przesiekę Polską, a Andrzej Rakoniewice i Gościeszyn (KoścZ 19, 96-97v; KoścZ 22 k. 81v, 83-84); 1522 tenże Baltazar zapisuje swej ż. Annie, c. Szymona Wilkowskiego z Kluczewa, po 500 fl. posagu i wiana na 1/4 T. i Przesieki Polskiej (KoścZ 19, 91v; KoścZ 22, 78v); 1522 ciż bracia odstępują Krzysztofowi Gnińskiemu [synowi ich wuja Piotra] zobowiązanie, które wystawił Jan Turzo [bp wrocł.] ich zm. wujowi Mac. Tuchorskiemu dworzaninowi króla Węgier Władysława, że mianuje krewnego (nepos) wspomn. Macieja, na beneficjum; zobowiązanie to przejął następnie król Zygmunt [St.], obiecując prezentować jednego z krewnych Macieja na beneficjum w katedrze gnieźn., krak., pozn. lub włocł. (KoścZ 19, 99v); 1522 tenże Baltazar skwitowany przez swoją bratową Annę, ż. tegoż Piotra (a c. Mik. Szczytnickiego dz. w Kotuszu), z sumy 500 grz., którą miała zapisaną z zastrz. pr. wykupu na T. przez matkę tegoż Baltazara, zm. Katarzynę ż. zm. Mik. Ossowskiego (KoścG 6, 167v); 1523 tenże Baltazar Ossowski czyli Tuchorski zięć (gener) Szymona Wilkowskiego czyli Kluczewskiego otrzymuje od niego cz. Smyczyny i stawu tamże (KoścZ 19, 103v; KoścZ 22, 89v); 1527 tenże Baltazar zapisuje swej [drugiej] ż. Katarzynie, c. zm. Bartłomieja Pawłowskiego [z Pawłowic k. Rydzyny], po 350 fl. posagu i wiana na 1/4 wsi T., Przesieka Polska i 1/2 swych części we wsiach Wilkowo Niemieckie w pow. wsch. i Smyczyna, 1/2 swej cz. Borujskiego Młyna oraz całym folw. w Przesiece Polskiej (KoścZ 19, 129v); 1528 tenże Baltazar toczy proces ze swymi ss. Janem i Wojc. Tuchorskimi o 550 fl. oprawy ich matki Anny Wilkowskiej; Baltazar zobowiązuje się za tę sumę sprzedać z zastrz. pr. odkupu synom dobra w Przesiece Polskiej i Wilkowie Niemieckim; jako stryj wspomn. synów występuje Winc. Korzbok Łącki, a jako ich babka (ava) Kat. Kluczewska (KoścG 8, 148-149v); 1529 tenże Baltazar dopełnia tego zobowiązania, zapisując im tę sumę na całej Przesiece Polskiej i cz. Wilkowa Niemieckiego (KoścZ 19, 137; KoścZ 24, 575); 1529 tenże Baltazar zapisuje swej ż. Kat. Pawłowskiej po 300 fl. posagu i wiana na całym Borujskim Młynie, stawie i strudze należącej do tego młyna, na 1/2 T. i wszelkich in. dóbr (KoścZ 19, 136v); 1530 temuż Baltazarowi winien jest Jan Gorzyński 500 grz. i na poczet tego długu Gorzyński dać ma na wieczność części we wsiach Białe Jezioro, →Skoraczewo [k. Kościana] i Prętkowice (KoścG 8, 168v-169); 1539 tenże Baltazar kupuje od Wawrz. Proskiego 1/2 Boszkowa za 230 grz. (PG 17, 292v); 1543 tenże Baltazar →p. 5: pod 1778; 1545 tenże Baltazar postanawia, że opiekunami jego dzieci będą tenże Piotr Ossowski pisarz grodzki pozn. i burgr. kośc. oraz Jan Kluczewski, Mik. Wilkowski i Mac. Pawłowski, a także ż. Katarzyna (WsG 3, 76); 1545 tenże Baltazar zapisuje swym cc. Annie, Jadwidze, Zofii i Katarzynie [razem] 2000 zł posagu na częściach wsi Dębowa Łęka, Wilkowo [Polskie], Boszkowo w pow. wsch. oraz T. i Przesieka Polska w pow. kośc. (WsG 3, 76v); 1547 tenże Baltazar śwd. w dok. Adama opata z Obry (Obra 51, 40-41); 1550 tenże Baltazar wraz z ż. Kat. Pawłowską oraz Janem i Wojciechem swymi ss. z pierwszego małżeństwa z Anną Kluczewską oraz in. swymi dziećmi zrodzonymi z wspomn. Katarzyny (w tym synem Maciejem) dokonuje podziału dóbr: jeśli tenże Baltazar umrze przed swoją żoną, to Jan i Wojciech otrzymają całą wieś T., a Katarzyna wraz ze swymi dwoma ss. i [trzema] córkami otrzyma Dębową Łękę, Przesiekę [Polską] oraz części Wilkowa Niemieckiego i Boszkowa; po śmierci Katarzyny [wszyscy] synowie podzielą się równo przypadającymi na nich częściami wyprawy; jeśli Katarzyna umrze przed tymże Baltazarem, to podział nie będzie obowiązywał, a Baltazar zachowa dla siebie lasy i bory w Smyczynie, Boszkowie i T. (KoścG 9, 298v-299v); 1550 tenże Baltazar zapisuje swym cc. Jadwidze, Zofii i Katarzynie po 500 zł na T., Przesiece [Polskiej], Dębowej Łęce, Wilkowie Niemieckim, Smyczynie oraz sumach, które ma zapisane u Mik. Ossowskiego i na wsi Naydola [Nacław? nazwa trudno czytelna] k. Kościana (KoścG 9, 299v-300); 1557 tenże Baltazar daje swemu synowi Maciejowi T. wraz z Borujskim Młynem (PG 19 k. 379v, 412v; KoścG 11, 208v – wwiązanie); 1560 tenże Baltazar i jego ss. Maciej i Bartłomiej →niżej: Maciej; 1561 tenże Baltazar zapisuje swej ż. Kat. Pawłowskiej 4000 zł [oprawy] na wsiach Dębowa Łęka, Wilkowo Niemieckie, Smyczyna opust., Przesieka [Polska], Boszkowo i T. (WschG 5, 21v); 1564 tenże Baltazar wspomn. jako zm. (KoścG 16 k. 398, 418).

1528, 1529, 1550 Jan i Wojciech ss. Baltazara Ossowskiego i Anny Wilkowskiej →wyżej; 1566 ciż →niżej: Bartłomiej; 1594 ciż Jan i Wojciech wspomn. jako zm. →niżej.

1550-74 Maciej syn Baltazara Ossowskiego i Kat. Pawłowskiej: 1550-57 tenże →wyżej; 1560 tenże z bratem rodz. Bartłomiejem dają swemu ojcu Baltazarowi pr. do części T., Boszkowa i Dębowej Łęki (WsG 5, 14); 1564-66 tenże, 1570 tenże rotmistrz król., 1574 tenże →niżej: Bartłomiej; 1594 tenże wspomn. jako zm. →niżej: Stanisław.

1560-88 Bartłomiej Ossowski syn Baltazara Ossowskiego i Kat. Pawłowskiej: 1560 tenże →wyżej: Maciej; 1564 tenże i jego brat Maciej, ss. Kat. Pawłowskiej, otrzymują od matki sumę 4000 zł zapisaną jej przez ich zm. ojca Baltazara na dobrach Wilkowo Niemieckie, Smyczyna (opust.), Przysieka, Boszkowo i T. (WsG 5, 43); 1566 tenże z bratem rodz. Maciejem i przyrodnimi Janem i Wojciechem dzielą się dobrami po ojcu: Jan i Wojciech otrzymują Dębową Łękę, Przysiekę Polską, Boszkowo i Smyczynę, a Maciej i Bartłomiej całą wieś T. i 2000 zł (KoścG 19, 3); 1570 tenże pozywa Mac. Ossowskiego rotmistrza król., właściciela cz. T., o zabranie przemocą z dworu w T. różnych przedmiotów, wybranie ryb z 2 stawów w T. zwanych Brajec i Rzytka, o przejęcie 2 małd. i 10 miar ziarna z Borujskiego Młyna w T. (KoścZ 60, 109); 1574 (obl. 1578) tenże Bartłomiej dokonuje wraz ze swym bratem Maciejem działu T.; każdy z braci ma otrzymać w drodze losowania po 4 kmieci, po 2 role opust., po 1 karczmie; bracia dzielą też 15 ludzi służących ich rodzicom [tj. czeladź dworską?], zagrodników os. i opust. [bez roli]; nie zostały rozdzielone lasy, bory, pszczoły [barcie], jeziora, młyn [Tuchorski], staw i strugi (KoścG 32, 58v-62v; →p. 2); 1588 tenże pozywa Wojc. Bylęckiego o wycięcie drzew w miejscu zw. Brachthowy grąnd (KoścZ 69, 430v-431); 1594 tenże wspomn. jako zm. →niżej: Stanisław.

1594 Stan. Ossowski syn zm. Jana Ossowskiego dziedzica w Boszkowie kupuje od spadkobierców zm. Bartłomieja i Mac. Ossowskich części T. za 8000 zł; 1596 tenże dziedzic w T. i Boszkowie (TD; WsG 8, 238, dawniej k. 118; Piotrkowska I nr 615); 1603, 1603-07 tenże →p. 5.

1530 pobór od 5 ł. i 3 gr od karczmy (ASK I 3, 132v); 1563 pobór od 6 ł., 1 karczmy dor., od 2 kół dziedzicznego mł. walnika (ASK I 4, 198v); 1564 w T. 4 ł. →p. 5; 1580 pobór od 3 ł. os. po 30 gr, od 13 zagr. wymłóckowych po 4 gr, od 2 karczmarzy, z których każdy ma 1 stajanie roli, po 8 gr, od 4 komor. po 2 gr, od 2 kół młyna walnika po 24 gr (ASK I 6, 303v); 1581 pobór od 3 ł., 13 zagr., mł. walnika o 2 kołach, od 2 karczmarzy, z których każdy ma po 2 stajania roli (ŹD 86).

1409 [Paweł?] kmieć z T. toczy proces z Maćkiem Godziszewskim [z Godziszewa k. Zbąszynia], który dowodzi mu, że nie zabrał [temuż] Pawłowi bydła wartości 15 grz., ani że nie był on jego kmieciem (WR 3 nr 455); 1427 kmieć Jan Chromy →wyżej: Jan Tuchorski; 1428 kmieć Jakusz [z T.?,] Jan Marcisz sługa Jana Tuchorskiego →wyżej; 1508 Włoszczewna w T. wspomn. w testamencie Marcina sołtysa w Chorzeminie, winna mu sumę 20 gr (ACC 85, 56v-57).

5. 1401 bp pozn. Wojc. Jastrzębiec m. in. z powodu kłopotów mieszkańców T., którym trudno dotrzeć do kościoła par. w Zbąszyniu i korzystać z sakramentów, jako że Zbąszyń i T. dzieli znaczna odległość, drogi są zalewane, a rozbójnicy czyhają w lasach, eryguje nową par. w →Rzeszotarzewie, do której przyłącza wieś T.; nowa par. ma się cieszyć takimi przywilejami, jak kościół w Kiebłowie; Wojc. Rzeszotarzewski z synem Szczepanem uposażają nowo erygowany kościół i dają mu m. in. dzies. snopowe z folw. w Rzeszotarzewie i T. (LBP 263; Wp. 7 nr 402, 403).

1543 Baltazar Ossowski funduje kościół w T. →niżej: pod 1778; 1551 bp pozn. [Benedykt Izdbieński] na prośbę Jana Tłockiego potwierdza, że wieś T. nal. do par. w Rzeszotarzewie (AE X 49v-50); 1564 T. płaci dzies. od 4 ł. po 5 wiard. do klucza bpów pozn. w Buku⁸Nieprawdziwa jest zatem informacja podana przez Now. 2, 354, jakoby T. płaciło dzies. kościołowi Ś. Małgorzaty w →Śródce. Taki domysł wynikać mogł z faktu, że w T. w początku XV w. znani są Rzeszotarzewscy, która to rodzina w drugiej połowie tego stulecia posiadała część pr. patronatu kościoła w Śródce; wynikało to jednak najpewniej z ich praw własnościowych do Rzeszotarzewa. Boczna gałąź tej rodziny, dziedzicząca w T., nie miała takich uprawnień w stosunku do wspomn. świątyni (IBP 303); 1581 T. w par. Siedlec (ŹD 86).

1603-07 w T. Stan. Ossowskiego jest kościół pod wezw. Ś. Trójcy, pamiątkę jego dedykacji obchodzi się w niedzielę po dniu śś. Szymona i Judy Apostołów [po 28 X]; w kościele nie ma plebana, a jedynie komendarz; [dziedzic] płaci mu, ile zechce, a nie ile należy, obiecał dzies.; dom komendarza nie jest zły, podobnie szkoła; dzwonnica nieprzykryta dachem, w niej 2 nowe dzwony; we wsi jest wielu innowierców, zagrodników Niemców (AV 3, 18v).

1641 drewniany kościół pod wezw. Ś. Trójcy w T., konsekrowany, [dzień dedykacji →wyżej]; kolatorami kościoła są innowiercy, obecnie Anna Miękicka z Ujazdu; w kościele nie ma plebana, tylko komendarz, sakramenty sprawuje pleban wolsztyński i [zarazem] dziekan grodziski; ołtarz główny drewniany, niekonsekrowany, z obrazem Trójcy Ś.; 2 ołtarze boczne, niekonsekrowane, bez [dokumentów] fundacji, z obrazami; ściany, choć nie są malowane, wyglądają przyzwoicie, nachylają się w stronę nawy, podłoga z cegieł, pośrodku kościoła krzyż [tj. przed prezbiterium]; dach kościoła jest dziurawy; na dzwonnicy 2 dzwony i sygnaturka; płot wokół cmentarza zrujnowany, kostnica zawalona; brak informacji o erekcji kościoła, na karcie u drzwi zakrystii wzmianka o udotowaniu przez Stan. Ossowskiego; komendarz nie wie o jakimkolwiek uposażeniu kościoła poza mesznem z T., które otrzymuje od 6 kmieci os. po 2 korce żyta i owsa; do par. należy T.; dom plebański ma zagrodę, izbę z piecem i oknami, w domu tym mieszka [też] komornik osadzony przez panią Miękicką; dawniej było 12 kmieci, którzy dawali meszne; do kościoła należy 1/2 ł.; z Borujskiego Młyna dają [plebanowi] 1 miarę (metreta) mąki żytniej; budynek szkoły zamieszkuje komornik osadzony przez panią Miękicką (AV 10, 196-197).

1670 Wojc. Kowalowicz pleb. w Siedlcu i T. prosi o oblatowanie do akt konsystorza dok. z 1603 dotyczącego uposażenia kościoła w T. [akt ten nie został jednak wpisany] (ACC 169, 120).

1724 kościół w T. pod wezw. Ś. Trójcy został w 1663 włączony przez bpa pozn. do par. w Siedlcu i obecnie jest jej filią; wygasło w związku z tym pr. patronatu; kościół jest drewniany, dobry, konsekrowany; ołtarz główny z obrazem Ś. Trójcy, ołtarze boczne niekonsekrowane, w jednym obraz ś. Jana Nepomucena, w drugim obraz NMP; w kościele murowany nagrobek [czyj?]; podłoga w prezbiterium i nawie jest drewniana; dobra drewniana dzwonnica, wiszą w niej 2 dzwony, trzecim jest sygnaturka na dachu kościoła; ogrodzenie kościoła dobre; do uposażenia plebana [w Siedlcu] należą role w 3 polach, jest 4 kmieci os., pozostałe role są opust. i nie płacą ani dziesięciny, ani mesznego, chociaż powinny; jest dobry dom [komendarza], w którym są 2 izby i 2 piece, przy domu zagroda (AV 22, 116v-118).

1778 drewniany kościół w T. odbudowany przed 40 laty, z wyniosłą wieżą u fasady, w niej znajduje się 1 dzwon, drugi to sygnaturka [nad] dachem kościoła; podłoga stara; cmentarz ogrodzony, na nim kostnica; pierwszym fundatorem kościoła był Baltazar Ossowski w 1543, a jego spadkobierca Stan. Ossowski uposażył kościół, o czym wspomina akt erekcyjny i fundacyjny z 22 X 1603 wpisany do ksiąg konsystorza 20 VIII 1670; kościół inkorporowany został jednak do parafii w Siedlcu 9 II 1663, ma stary tytuł Ś. Trójcy i Ś. Mikołaja; ołtarz główny Ś. Trójcy oraz 2 boczne: Ś. Jana Nepomucena i Ś. Trójcy [dalej mowa też o altarii Ś. Barbary] udotowane czynszami; wg dok. fundacyjnego z 1603 pleb. może też ścinać drzewa [na własny użytek], a z ról folwarcznych pobierać dzies. z żyta, pszenicy, owsa i grochu oraz meszne, zaś młynarz [z Borujskiego Młyna] ma mu dawać miarę mąki żytniej i 1 wiertel pszenicy starej miary; dom plebana jest wygodny, ma 4 izby i 2 piece (AV 34, 263-265v; też →Uwaga).

6. 1470 Jan syn Stanisława z T. student w Krakowie (Metryka 1/1 nr 70e/031).

1509 kmieć Mac. Tuchorski siedzi na 1 ł. w →Morownicy (PG 14, 67).

8. Drewniany kościół Ś. Trójcy w T. wzniesiony w 1732; późnorenesansowy ołtarz boczny z 1592, zbudowany w formie tryptyku, malowany temperą na drewnie, w polu środkowym przedstawienie Trójcy Ś., w skrzydłach od wewnątrz Czterej Ewangeliści, a od zewnątrz Ojcowie Kościoła (KZSz. V 28 s. 26). Na podstawie zachowanych wizytacji (→p. 5) wnosić można, że był to pierwotnie ołtarz główny.

Uwaga: Przekazy dot. przynależności par. T. w XVI i XVII w. nie są jasne. ŁOp. 2, 485 (gdzie też in. błędne informacje, powtórzone następnie w SzPozn. 423) pisze o powstaniu par. w 1543. Now. 2, 579, słusznie zwraca jednak uwagę, że nie ma śladu aktu erekcyjnego, który zapewne nigdy nie istniał. Ufundowany w 1543 kościół w T. był więc zapewne tylko sukursalny. Ponieważ dziedzice Ossowscy przeszli na wyznanie protestanckie, kościół został zapewne oddany innowiercom. Z jego powrotem w ręce katolickie wiązało się prawdop. uposażenie w 1603. Wówczas też prawdop. kościół w T. traktować zaczęto (choć chyba tylko przez uzurpację) jako par. W 1663 przyłączono go do par. w Siedlcu.