1388 or. Wchorowo (Lek. 1 nr 392), 1393 Utorowo! (Lek. 1 nr 1554a; →przyp. 5), 1400 Uchorowo (Wp. 6 nr 393), 1405 Vchorowo (KP nr 2401), 1494 Vchanowo! (CP 3 nr 83), 1510 Vchorovo (LBP 39), 7,5 km na NW od Murowanej Gośliny.

1. 1388 W. w opolu chojnickim (Lek. 1 nr 392; →Chojnica, opole); 1436 n. pow. pozn. (PG 1, 66v); 1393 [?], 1400 n. par. własna (Lek. 1 nr 1554a, →przyp. 5; Wp. 6 nr 393), 1510 dek. Oborniki (LBP 90).

2. 1418 rozgraniczenie W. i Mieszewa, 1424-26 rozgraniczenie U. i Żernik, 1447 rozgraniczenie U., Żernik i Szymankowa →p. 3; 1509 granice Starczynowa i V. wymagają odnowienia; mieszkańcy Starczynowa skarżą się, że kmiecie z V. wycinają zarośla k. gaju i jeżdżą po zasiewach w Starczynowie, wynajdując sobie nowe drogi; proszą, aby dz. Potulicki zakazał im tego (CP 111, 26); 1516, 1531 granice Starczynowa i V. są dobrze oznaczone (CP 111 k. 73v-74, 117v).

3. Własn. szlach. 1400 Katarzyna wd. po Dziersławie, Dobrogost [z →Szymankowa] z ż. Herką, Krystyna wd. po Hinku, Paszek [Wyskota, także z →Chrząstowa] z ż. Katarzyną, dziedzice z U. prezentują Stefana rektora kościoła par. w U. na altarystę altarii NMP w kat. pozn. (Wp. 6 nr 393); 1405 pani Uchorowska toczy proces z Szymonem Żydem [pozn.] o długi (KP nr 2207); 1405 Arka z V. toczy proces z Winc. Kobylnickim i przedstawia dok. swojej oprawy zapisanej jej przez męża (KP nr 2401, 2446); 1406 taż Arka z V. toczy proces z Paszkiem Wyskotą i jego ż. Katarzyną o dziedzinę V. (KP nr 2811); 1408 Paweł Wyskota z W. toczy proces ze Szczepanem (Stephanus) pleb. w Skokach, który dowodzi, że nigdy nie obiecywał oddzielenia altarii w kat. pozn. od kościoła w W.; oficjał poleca zdeponować u niego 8 grz. czynszu, a pleb. ma udowodnić, z jakiego tytułu pobiera ten czynsz [jako pleb. czy jako altarysta] (ACC 2 k. 98v, 102); 1410 Kachna ż. Pawła Wyskoty z V. toczy proces ze wspomn. Szczepanem, który zgadza się na uwolnienie kmieci Pawła w V. [od ekskomuniki? w sprawie] niezapłaconego od 2 lat czynszu dla altarii [w kat. pozn.] (ACC 2, 160); 1412 Herka z V. toczy proces z Cięciwą; taż Herka Szymankowska toczy proces z Kędziorą (PZ 3 k. 196v, 198v).

1415-36 Mikołaj z Górki kanclerz kat. pozn. [zm. 1439]: 1415 tenże przedstawia dok. [starosty] w sprawie nabycia V.¹Górka kupił U. od Paszka z Chrząstowa. Wynika to ze znanego ze wzm. z 1507 dok. Wojciecha i Dziersława ss. Paszka, którzy ręczyli, że Katarzyna wd. po Paszku uzna dokonaną sprzedaż U. →przyp. 4; nikt nie zgłasza roszczeń z tytułu pr. bliższości (PZ 4, 84); 1418 tenże toczy proces z Janem z Mieszewa o rozgraniczenie W. i Mieszewa (PZ 5, 86v), a 1424-26 z Klarą i Anną z Łukowa oraz mężem Anny, Mikołajem z Granowa, o rozgraniczenie U. i Żernik (PZ 7 k. 181v, 201v; PG 8 k. 9v, 34, 47, 69v); 1427 tenże toczy proces z Dobrogostem z Szymankowa (PZ 9, 129); 1428 tenże z V. zobowiązuje się zapłacić Stan. Słapowi z Palędzia i Mik. Chomęckiemu 40 grz., które zapisała mu Alcja z Jasienia z ss. (PZ 10, 126); 1432 tenże pozwany przez Annę z Łukowa o to, że jego ludzie z Szymankowa zaorali kopce na granicy z Łukowem (PZ 16, 94v); 1436 tenże zapisuje Dorocie wd. po Jakubie z Górki swej szwagierce 300 grz. (z czego 100 grz. za oddane przysługi, zaś 200 grz. jako dług) na Strzyżewie i Grabowie w pow. gnieźn. oraz V. w pow. pozn. (PG 1, 66v); 1436 tenże funduje altarię NMP i Ś. Mateusza w kat. pozn. i uposaża ją m. in. w 3 grz. czynszu z U.; fundację zatwierdzają jego bratankowie Wyszota i Łukasz (Wp. 5 nr 566, 570, 582, 584).

1416 czynsz 2 kóp gr dla wikariuszy kat. pozn. wykupiony z U. i zapisany na Głęboczku (CP 10, 142v-143v).

1434 Wojc. Worowski z V. (CP 378, 28).

1447 Łukasz Górka wda pozn. i star. gen. Wlkp. oraz Wyszota prep. pozn., bracia z Szymankowa i U. przypozwani przez Annę ze Spławia, Łukowa i Granowa z ss. Janem i Mikołajem w sprawie, którą miała ona wcześniej z ich zm. stryjem Mikołajem [Górką] o usypanie kopców na granicy W., Żernik i Szymankowa (PZ 16, 94v; →wyżej); 1452 tenże Wyszota sprzedaje Dorocie z Parkowa stóg żyta w U. (ACC 33, 255).

1494 Uriel bp pozn. i jego bratanek Łukasz z Górki; Mikołaj Krystynowic z Lublina daje im 100 grz. czynszu z żup wielickich na uposażenie planowanej przez nich kolegiaty w Kórniku, a w zamian za to będą mu wypłacać taki sam czynsz ze swych dóbr dziedz., m. in. z V. (CP 3 nr 83); 1503 Łukasz z Górki daje Mik. Młyńskiemu wsie V., Szymankowo i Goślinka (zastrzegając sobie pr. patronatu altarii w tych wsiach [→przyp. 6]), a otrzymuje w zamian Czmoń, 1/3 Młynów, cz. Radzewa, 1/2 Kantorowa, 1/2 Januszewa oraz 200 grz. (PG 12, 237).

1503 Mik. Młyński dz. z V. (MHP nr 213); 1503 tenże zapisuje swej ż. Dorocie Łukowskiej po 300 grz. posagu i wiana na 1/2 wsi V. z całym folw. i dworem oraz na całej wsi Goślinka (PG 12, 238v); 1505 tenże daje Wojc. Potulickiemu U., Goślinkę i Szymankowo, a w zamian otrzymuje Brodowo i Młodzikowo w pow. pyzdr. (PG 13, 41); 1505 tenże skwitowany przez swą ż. Dorotę Łukowską z oprawy zapisanej na U. i Goślince (PG 65, 134); 1507 tenże dz. w V., Szymankowie i Goślince oraz kolator altarii w kat. pozn., z których jedna nosi wezw. Ś. Apolonii, a druga Ś. Mateusza, przekazuje pr. patronatu do nich Łukaszowi Górce²Zapiska jest skreślona. Być może jej unieważnienie wynika z faktu, że Mik. Młyński został tu podany omyłkowo, a właściwym darczyńcą był Wojc. Potulicki, który nabył od niego wymienione dobra i rzeczywiście przekazał wkrótce pr. patronatu Górce (→niżej) (AE IV 99).

1505-09 Wojc. Potulicki kaszt. kam., zm. 1514/15 (UDR I/2, 89): 1505 tenże →wyżej; 1507 tenże dz. w V. toczy proces z Łukaszem Górką jako kolatorem altarii Ś. Apolonii w kat. pozn. i jej altarystą Marcinem Lutomierskim o czynsz 8 grz. zapisany tej altarii na V., który Potulicki chciałby wykupić; pełnomocnik Górki twierdzi, że czynsz nie podlega wykupowi, gdyż został zapisany jako wieczysty, na dowód czego przedstawia 2 dok.: pierwszy bpa pozn. Wojciecha³O jego identyfikacji →przyp. 6, a drugi Wojciecha i Dziersława ss. zm. Paszka łowczego kal., dziedziców w Chrząstowie⁴Opis wystawców w tekście źródłowym nie jest jasny: „litteras… nobilium Alberti Paschco olim venatoris Chalisiensis et Derslai filii ipsius”. Ponieważ nieco niżej pojawia się Katarzyna „dicti olim nobilis Paschco conthoralis”, rozumieć trzeba, że Paszek wymieniony jest jako już nieżyjący, a więc nie mógł być wystawcą, mógł zaś być wspomniany jako ojciec Wojciecha i Dziersława, którzy znani są skądinąd jako jego ss. (→Chrząstowo). Dok. musiał zatem być wystawiony po 1418 (podobnie Now. 1, 447), którzy ręczyli za Katarzynę wd. po wspomn. Paszku, że uzna ona sprzedaż wsi V. wraz z pr. patronatu owej altarii, które to pr. ma należeć dziedzicznie do Mik. Górki; altarysta Marcin przysięga dodatkowo, że przed 22 laty, gdy służył na zamku w Kórniku bpowi pozn. Urielowi, czytał dok. erekcyjny wspomn. altarii, który potem zaginął; pełnomocnik Górki wnosi, aby uznać czynsz za wieczysty i zwrócić Potulickiemu złożoną przez niego sumę na wykup (ACC 84, 154v); 1508 strony zawierają ugodę: Potulicki ma do złożonej już sumy 96 grz. dopłacić jeszcze 24 grz. i będzie mógł wykupić sporny czynsz (ACC 85, 85v); 1508 tenże dz. w V. przekazuje Łukaszowi Górce pr. patronatu altarii Ś. Apolonii w kat. pozn. (ACC 85, 113; →przyp. 6); 1509 tenże →p. 2.

1507 czynsz 3 grz. dla altarii Ś. Mateusza w kat. pozn., a 1508 czynsz 8 grz. dla altarii Ś. Apolonii w kat. pozn., zapisane na U., przeniesione na in. dobra (PG 13, 138; ACC 85, 86v).

1515 Piotr Potulicki z Chodzieży [syn Wojciecha] daje swej matce Katarzynie wd. po Wojc. Potulickim wsie U., Szymankowo, Uzarzewo i Świączyn, które przypadną mu w działach z bratem Mikołajem, po czym zapisuje swej ż. Barbarze z Pępowa po 2600 fl. posagu i wiana na połowie połówek dóbr, które przypadną mu w działach z bratem Mikołajem, m. in. w V. (PG 15, 44-45); 1518 Barbara wd. po Piotrze kwituje Mik. Potulickiego z zadośćuczynienia za jej posag i wiano, zapisane jej przez zm. męża m. in. na U. (PG 69, 187); 1525 Mikołaj z Potulic przekazuje w dożywocie swej matce Katarzynie m. in. wieś U. (PG 16, 64); 1536 tenże sprzedaje swym dzieciom Łukaszowi, Katarzynie, Kasprowi, Barbarze i Annie wsie U. i Szymankowo (PG 17, 48).

1549 Krzysztof Rudkowski rządca (factor) Przecława Potulickiego zabity w U. (PG 91, 44v).

1549 Kasper Chodzieski z Potulic →p. 5; 1550 Kasper z Potulic syn zm. Mikołaja zapisuje swej ż. Urszuli Zbąskiej posag i wiano na połowie części należnych sobie z działów z braćmi Piotrem i Stefanem m. in. w U. (PG 18, 569v); 1557 Stefan Potulicki dostaje w działach z braćmi Kasprem i Piotrem m. in. U. (PG 19, 503); 1560 Stefan Chodzieski sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Piotrowi Radwanowskiemu wieś U. (PG 19, 862); 1561 tenże Stefan zapisuje ż. Urszuli Jankowskiej posag i wiano na 1/2 swych dóbr, w tym U. (PG 20, 17); 1567 tenże Stefan sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Kasprowi Chodzieskiemu [swemu bratu] U., Szymankowo i mł. w Goślinie Kościelnej (PG 20, 579); 1577 Piotr z Potulic sprzedaje z zastrz. pr. odkupu wsie U. i Szymankowo Melchiorowi Raczkowskiemu (PG 21, 725; →niżej), a 1585 Mac. Bieganowskiemu (PG 22, 524).

1423 w T. 25 ł. →p. 5; 1508 wiard. wojenne od 13 ł., od karczmy 6 gr (ASK I 3, 23); 1510 pobór od 12 ł. (ASK I 3, 267); 1563 pobór od 11 ł., 1 karczmy, 1 kowala (ASK I 5, 237v); 1577 pobór z T. płaci Melchior Raczkowski (ASK I 5, 722); 1580 pobór z U. płaci Melchior Raczkowski od 4 1/2 ł., 6 zagr. (ŹD 39).

1421-26 Piotr (Piochno) kmieć z W. toczy proces z pleb. z →Radzimia o sołectwo w Poświątnem [nal. do uposażenia plebanów w Radzimiu] (ACC 5 k. 101, 112; ACC 9, 121); 1426 jego syn toczy proces z Piotrem pleb. w Radzimiu (ACC 9, 266v); 1428 Wojciech kmieć z V. toczy proces z Dobrogostem z Szymankowa (PZ 10 k. 63v, 76v, 88).

5. [Altaria Ś. Apolonii ufundowana w kościele par. w U. została ante 1400 przeniesiona do kat. pozn. (Now. 1, 447; →przyp. 6).]

1393 Janek Węgierski pleb. w U.⁵Źródłowy zapis Utorowo pozostawia wątpliwość, czy chodzi tu o nasze U., czy raczej o →Otorowo; jako pleb. jest tam 1396-97 poświadczony Mik. Czech Drożyński (WR 1 nr 309, 336) (Lek. 1 nr 1554a).

1400 Szczepan (Stephanus) rektor kościoła par. w U. prezentowany na altarystę altarii w kat. pozn.⁶Chodzi o altarię Ś. Apolonii (o jej dziejach: Now. 1, 447). Pierwotnie została ona ufundowana w kościele par. w U., co wynika z informacji podawanych przy okazji procesów (1408, 1507) o zapisany jej czynsz 8 grz. z U. (→p. 3). W procesie z 1507 przedstawiono jakiś dot. tej altarii dok. bpa Wojciecha. Now. 1, 447, sądził, że był to dok. erekcyjny; ponieważ już w 1400 altaria znajdowała się w kat. (→p. 5), wystawcą nie mógł być bp Wojc. Jastrzębiec (1399-1412), lecz tylko Wojc. Pałuka (1348-50). Wywód ten nie jest jednak poprawny. Na pewno nie chodziło tu bowiem o dok. erekcyjny (o tym bowiem wspominano w 1507, że zaginął), a więc można go wiązać z bpem Wojc. Jastrzębcem. Nie ma zatem podstaw, aby na pewno przesuwać początki altarii na połowę XIV w →p. 3 (gdzie też 1408-10 proces z nim jako altarystą).

1423 (kop. 1488-92) dzies. po 1 wiard. z 25 ł. w W. nal. do uposażenia kanonii fundi „Goślina” w kapitule kat. pozn. (LBP 40).

1503 altaria →p. 3.

1508 do par. nal. V. i Szymankowo (ASK I 3, 23); 1510 par. V. [formularz niewypełniony] (LBP 90); dzies. z wszystkich ról kmiecych w V., po 1 wiard. [z łanu], należy do kanonii fundi „Kaźmierz” w kap. pozn. (LBP 39).

1549 bp pozn. Benedykt Izdbieński instytuuje na pleb. w V. Jana z Nowego Miasta, prezentowanego przez kolatora Kaspra Chodzieskiego z Potulic; kościół wakował po ustąpieniu Feliksa z Woli (AE IX 302).

1638-39 kościół w V. pod wezw. Wszystkich ŚŚ. nie jest obsadzony, mówi się, że jest filią kościoła w Białężynie; kościół jest drewniany i opuszczony, poza dzwonnicą, która jest nowa (AV 9, 10v); 1726-27 kościół par. w U. pod wezw. Wszystkich ŚŚ., drewniany, wymaga naprawy; dzwonnica w kształcie wieży przystawiona do kościoła; w kościele jest tylko ołtarz główny z wyobrażeniem Wszystkich ŚŚ.; pleb. ma role na 3 polach wsi U., a także ogród z sadem naprzeciw kościoła; pleb. otrzymuje dzies. snop. z folw. oraz meszne od kmieci (AV 20, 418-419).

7. SzPozn. 426.