DĄBRÓWKA WIELKA

[1419] kop. 1455-59 Dambrowka (MK 3, 19v-20), 1473 or. Dambrawka (Czer. XL), 1476 Magna Dambrowka (Lub. nr 236; MK 5, 190v), 1540 Dambrowka Maior (ASK I 46, 84), 1563 Dambrowka Antiqua (ŹD 416; ASK I 38, 366), 1567 Dąbrowka Antiqua (ASK I 38, 596), 1603 Starawieś (AV 1, 42v), obecnie Stara Dąbrówka, 9 km na WSW od Siedlec.

1. 1419 koło Liwa (MK 3, 19v-20); 1447 dystr. czer. (MK 4, 57); 1476 n. pow. liw. (Lub. nr 236; MK 5, 190v); 1563 n. par. Niwiski, [diec. pozn.] (ŹD 416; ASK I 38, 366).

2. [1419] barcie → p. 3; 1450 młyn, grobla i barcie w D.; granice działów w Zaliwiu przypadłych Dąbrowskim i ich bratankom z Zaliwia (MK 9, 185v-186; MK 18, 40v-41; → Zaliwie, p. 3).

3. Włas. szlach. [1419] Zdziesław z D., Paweł i Dziersław z Zaliwia otrzymują od ks. [Janusza I] posiadane już przez nich i przez ich przodków wsie D. i Zaliwie na nowo na prawie niem., z pr. polowania na bobry, z wyłączeniem [daniny z] barci → p. 4 (MK 3, 19v- 20).

1447 Gosław, Maciej, Daćbog i Mikołaj1Daćbog i Mikołaj → Dąbrówka Mała z D. oraz Stanisław, Leonard, Jan, Paweł, Mikołaj i Jakub z Zaliwia, a także Bronisz z Igań uzyskują od ks. Bolesława [IV] zwolnienie ich kmieci z prac budowlanych przy zamkach, wyłączywszy zamki nowe; książę udziela też prawa łowów na wszelkie zwierzęta w dziedzictwach D. i Zaliwie z wyjątkiem tura, rysia, łosia i sokoła → p. 4 (MK 4, 57); 1450 ciż Gosław, Maciej, Daćbog i Mikołaj Dąbrowcy wraz z Mikołajem, Jakubem, Mikołajem i Janem z Zaliwia z jednej strony oraz Stanisławem, Leonardem i Janem z Zaliwia z drugiej strony, dzielą dziedzictwo Zaliwie; ciż wymieniają z Broniszem z Igań jego część w Zaliwiu na ich część zw. Iganie w oznaczonych granicach, ustalając przy tym zasady posiadania i pobierania pożytków z łąk i pastwisk we wspomn. działach; Stanisław, Leonard i Jan z Zaliwia przeprowadzają też inny podział z dziedzicami D. (MK 9, 185v-186; MK 18, 40v-41; → Zaliwie, p. 3).

1471 Jan i Mikołaj ss. Goszka z D. herbu Wczele [tj. Junosza]2Wczele to mazowiecka nazwa herbu Junosza odmiennego od właściwego herbu Wczele (MZH) współprzysiężnikami Pawła z Chojeczna (ZapLiw. nr 8; → Chojeczno); 1476 ciż → niżej.

1473 świadek w procesie z powództwa książ. przysięga, że Zaliwie i D. nie zostały nadane przez księcia, ale stanowią „oćczyznę z wieka wieczną” swych dziedziców (Czer. XL).

1476 Jan syn Goszka z bratem Jakubem, Andrzej, Wierzbięta, Wielisław, Stanisław syn Daćboga, Paweł syn Daćboga, Piotr syn Daćboga, Maciej syn Daćboga, Mikołaj Goszkowic, Ludwik syn Daćboga oraz Abraham i jego brat Rafał z M.D. otrzymują od ks. Konrada [III] dla swoich działów w D. oraz dla osiadłych tam kmieci zwolnienie z powinności budowy oraz naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236; MK 5, 190v).

1490 ks. Konrad [III] potw. podział z 1450 i poleca wciągnąć wypis z ksiąg ziem. liw. do metryki [książ.] (MK 9, 185v-186; MK 18, 40v-41).

1522 Dziersław kuchmistrz król., Michał kaszt. liw., Piotr, Stanisław i Feliks Zaliwscy otrzymują po ich zm. bracie Andrzeju Zaliwskim kaszt. wis. [działy] w Wołyńcach, Zaliwiu[-Piegawkach], Żelkowie i D.3Być może działy w D. należące do Zaliwskich to leżąca na SE od D. późniejsza wieś Gołębek, z której Zaliwscy płacili pobór w drugiej połowie XVI w (MK 32, 125v).

1525 ks. Janusz [III] zwalnia Aleksego syna zm. Daćboga, Andrzeja i Mikołaja ss. zm. Stanisława, Jana syna zm. Pawła, Jana, Jakuba, Stanisława ss. zm. Macieja, Stanisława, Macieja, Jana, Jakuba ss. zm. Mikołaja, Mikołaja i Jakuba ss. zm. Jana, Stanisława, Andrzeja, Jana, Grzegorza i Mikołaja ss. Grotka, Abrahama i Michała ss. zm. Andrzeja, Piotra syna zm. Wawrzyńca, Jana syna zm. Wielisława, Mikołaja syna zm. Piotra, Mikołaja syna zm. Gotarda, Jana, Marcina i Jakuba ss. zm. Abrahama, Mikołaja i Feliksa ss. zm. Rafała Dąbrowskich oraz dziedziców z → Igań od daniny miodu z D. i Igań, otrzymawszy od nich w zamian 80 kóp gr w półgr; jednocześnie książę unieważnia zawartą wcześniej przez nich za swym zezwoleniem umowę z Mikołajem Żukowskim kanclerzem książ. i prepozytem warsz. w sprawie [wykupienia i pobierania przez tegoż Żukowskiego] daniny miodowej [z D. i Igań], 1526 oblata tego dokumentu w metryce książ. na prośbę Mikołaja syna zm. Rafała z D. oraz Mikołaja syna Jana z Igań (MK 339, 165v-166; MK 41, 127v-128; → Iganie).

1535-78 pobór: 1535 od 9 wł. szl. bezkm. (ASK I 39, 35v); 1540-41 od 15 wł. szl. bezkm. (ASK I 46 k. 84, 117); 1563 od 13 1/2 wł. 1 kw. szl. bezkm. i 1 tkacza (ŹD 416; ASK I 38, 366); 1567 od 13 1/2 wł. 1 kw. (ASK I 38, 596); 1578 od 11 1/2 wł. płaci szlachta bezkm.: [Ad]rian i Andrzej ss. zm. Abrahama, Bartłomiej syn zm. Stanisława Łaszka od 3 1/2 wł., Mikołaj syn zm. Jana Łaszka od 1 1/2 wł. i 1 zagr., Jan syn zm. Mikołaja od 1/2 wł., Stanisław syn zm. Mikołaja Rzeszotkiewicza od 1/2 wł., Andrzej syn zm. Jana od 1 wł., Jan i Mikołaj ss. zm. Michała i Marcin Chojecki od 1 1/2 kw., Stanisław i Walenty ss. zm. Jana od 1 wł., Agnieszka wd. po Stanisławie wraz z dziećmi od 3 kw., Marcin syn zm. Jana Rydza od 1/2 wł., Jakub syn zm. Feliksa Zaliwskiego od 1 1/2 wł., Grzegorz i Mikołaj ss. zm. Bernarda od 1 wł. oraz od 1/2 kw. działu Mikołaja Vkalika[?], Jakub i Jan ss. zm. Stanisława od 1 wł. (ASK I 27, 939).

4. [1419] ks. [Janusz I] nadaje prawo niem. dla wsi D. i Zaliwie, z czynszem po 12 gr [z włóki os.], 1447 ks. Bolesław [IV] nadaje prawo niem. dla dóbr D., z czynszem po 8 gr szer. z włóki os. → p. 3.

5. 1603 dzies. pien. z Dąbrówki-Wyłazów oraz S. stanowi uposażenie szkoły w Niwiskach (AV 1, 42v; PacMat. 46).

Uwaga: W początkach XV w. D. stanowiła wraz z → Zaliwiem prawdopodobnie obszar jednego rozległego nadania książęcego [ks. Janusza I?], z którego przed połową XV w. wyodrębniły się → Iganie. Od połowy XV w. wyraźnie widoczna w źródłach jest już odrębność dóbr D., które uległy z czasem podziałowi, tworząc okolicę drobnoszlachecką, z wsiami szlachty osiadłej i szlachty zagrodowej. Przed 1476 istniały już dwie wsie → Dąbrówka Mała i D.W., niewątpliwie ośrodek całej włości, nazywany też Dąbrówką Starą. W XVI w. wyodrębniły się kolejne osady: → Dąbrówka-Stany, → Dąbrówka-Czerniewo i → Dąbrówka-Wyłazy. Nie wiadomo, czy z którąś z nich można wiązać Dąbrówką Małą, po 1476 nie pojawiającą się już w źródłach. Od D.W. oddzieliła się na początku XVI w. należąca do Mikołaja syna Rafała Dąbrowskiego wieś → Dąbrówka-Kobyli Ług (późniejsze miejscowości Kobyli Ług oraz Skorcz).

1 Daćbog i Mikołaj → Dąbrówka Mała.

2 Wczele to mazowiecka nazwa herbu Junosza odmiennego od właściwego herbu Wczele (MZH).

3 Być może działy w D. należące do Zaliwskich to leżąca na SE od D. późniejsza wieś Gołębek, z której Zaliwscy płacili pobór w drugiej połowie XVI w.