1424 or. Nywyska (Warsz. 1, 148), 1435 Nivissky (MK 340, 156v)¹Wszyta do księgi karta, na której umieszczono zapiskę, pochodzi ze starszej księgi, być może z oryginalnej metryki z 1. poł. XV w. (→ Sucha), 1435 Nyvisky (MK 3, 142), 1453 kop. 1455-59 Nyviska (MK 4, 13v), 1472 Nywyszka (Ep. 2, 28), 1476 Nywysska (Lub. nr 236; MK 5, 190v), 1482 Nywiska (MK 5, 203); 1503 Niviska (MK 20, 107), 1503 Nywisska (MK 36, 708), 1503 Nyewycze, Nywycze (NGABM 1759-2-2, k. 62v, 63), 1505 Nyvyszka (Warsz. 8, 996), 1509 Nyvyska (NGABM 1759-2-2, 403v), 1510 Niwiscza (NGABM 1759-2-64, 233v), 1524 Nyvysska (MK 36, 708), 1512 Niuyska, Niwiska (AE V 64), 1563 Niuiska (ŹD 415; ASK I 38, 363), 9,5 km na NW od Siedlec.

1. 1476 n. pow. liw. (Lub. nr 236; MK 5, 190v); 1472 n. par. własna, diec. pozn. (Ep. 2, 28); 1561 dek. liw. (RejArchid. 121).

2. 1435, 1453, 1459 barcie w N. i Bojmiu, 1503 staw, grobla, ruda, rz. Żytnia, 1563 karczmy przewoźne, 1563, 1567 młyn → p. 3.

3. Włas. szlach. 1424-53 Piotr, Zawisza i Krystyn z Bojmia, Sokołowa [pow. warsz.] i N., h. Korab (Bon. 1, 368; PacMat. 23): 1424 ciż uzyskują od Stanisława Koczka z Sokołowa [pow. warsz.] zapis na jego cz. w Bojmiu jako zabezpieczenie zaciągniętego u nich na 2 lata długu w kwocie 20 kóp gr posp. (Warsz. 1, 148); 1445 ciż właśc. N. (NowDzieje 2, 546); 1453 tenże Piotr z siostrą Anną właśc. N. (NowDzieje 2, 546); 1453, 1459! ciż → niżej, → Bojmie.

1435-53 Bartłomiej z Zawad: 1435 tenże kupuje od Wszebora z Laskowa [pow. kam.] 1 rączkę miodu w N. i Bojmiu (MK 3, 142); 1453 tenże sprzedaje 1 rączkę miodu w N. i Bojmiu, za zezwoleniem Wszebora z Bojmia [?]²Wszebor występuje w zapisce jako „de ibidem”. Nie wiadomo, czy określenie to odnosi się do N., czy do Bojmia, od którego kupił ją uprzednio, braciom Piotrowi z N., Krystynowi i Zawiszy z Bojmia za 8 kóp gr w półgr (MK 4, 13v-14); 1459! [recte: a. 1455] tenże oświadcza, że za zgodą Wszebora z Laskowa sprzedał kupioną od niego uprzednio 1 rączkę miodu w N. i Bojmiu Piotrowi z N. oraz Krystynowi i Zawiszy z Bojmia; Krystyn, Zawisza oraz poręczyciele Piotra, Maciej z Chojeczna i Mikołaj z N., zeznają, że Zawisza odebrał od Bartłomieja dokument dot. nadania tej rączki (TymSąd. 77).

1459! [recte: a. 1455] Mikołaj Niwicki z N. → wyżej; 1465 → tenże niżej.

1465 Wojciech, Mikołaj, zm. Jan³Tak NowDzieje 2, 546, powołując się na niezachowane LZG. Być może zaszła tu jednak pomyłka, a chodziło o Wojciecha i Mikołaja ss. zm. Jana, Gotard syn Wojciecha Niwiccy oraz Jan Bończa, właściciele N. (NowDzieje 2, 546).

1465-1519 szl. Gotard Niwicki z N., syn Wojciecha, ojciec Jana Niwickiego, h. Kościesza?, 1496-1519 sędzia liw. (MK 9, 215; MK 32, 41; PiberSpis; PacElita 86), 1517 ochmistrz dworu ks. Anny [Radziwiłłówny] (MK 340 k. 5v, 6v; PiberSpis): 1465 tenże → wyżej; 1476 tenże wraz ze swym stryjem Pełką z N. otrzymują od ks. Konrada [III] dla swojej wsi N. oraz dla osiadłych tam kmieci i pozostałych mieszkańców zwolnienie z powinności budowy oraz naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236; MK 5, 190v); 1503 tenże zawiera ugodę z Danielem Siedleckim z Siedlca w z. łuk., który dla założenia stawu i rudy wybudował groblę łączącą oba brzegi rz. Żytniej rozdzielającej wsie N. i Siedlec; Gotard i jego spadkobiercy jako dotychczasowi właściciele jednego brzegu Żytniej mają corocznie otrzymywać od Daniela i jego spadkobierców 2 1/2 grz. (MS 3 nr 941; MK 20, 107-108); 1508 tenże ustanawia szl. Jana Błońskiego [z Błonia w z. droh.] swoim pełnomocnikiem we wszystkich procesach [w sądzie ziem. droh.] (NGABM 1759-2-2, 286v); 1511 z tymże toczą proces Mikołaj Zaliwski z Wołyńców wraz z synami Piotrem i Stanisławem o wpisanie do księgi ziem. liw. przy obwoływaniu zabójstwa Stanisława Broszkowskiego [→ Broszków] również takich zarzutów, których im nie udowodniono (Warsz. 10, 833; → Wołyńce, p. 3); 1512 tenże kolatorem kośc. w N. → p. 5; 1513 tenże wraz z synem Janem otrzymuje [od króla Zygmunta I] na jeden rok list żelazny (MS 4/2 nr 10400); 1514 w sporze tegoż z Wawrzyńcem Szostakiem z Chojeczna-Gałek strony reprezentowane są odpowiednio przez Jana Oborskiego i Mikołaja Trzelatkowskiego, którzy mają doprowadzić zwaśnionych do ugody (MK 340, 52); 1518 tenże zastępuje przed sądem książ. swą c. Małgorzatę, wd. po Stanisławie Broszkowskim (Warsz. 11, 808-809; → Broszków).

1476 Pełka z N. stryj Gotarda Niwickiego → wyżej.

1503-24 Jan Niwicki z N., syn Gotarda Niwickiego, h. Kościesza?, 1516-1539 skarbnik czer. (MK 340, 2; MS 4/3 nr 19759; PiberSpis), 1519, 1520 star. nur. (MK 32, 209v; Zakr. 20, 549v; PiberSpis), 1522 podstarości nur. (Warsz. 13, 534), 1524 skarbnik warsz. (MK 32, 239v; PiberSpis): 1503 tenże pozywa przed sądem z. droh. Jana z Błonia [z. droh.] oraz Pawła i Jana z Rzewusek [z. droh.]; jako pełnomocnik tegoż występuje szl. Bartłomiej z Ryszek [z. łuk.], (NGABM 1759-2-2 k. 62v, 63); 1503 tenże płaci Andrzejowi z Kossowa [z. droh.] 35 kóp gr w półgr (NGABM 1759-2-2, 64); 1504 tenże otrzymuje od króla Aleksandra na jeden rok list żelazny obowiązujący na Mazowszu i w Królestwie Polskim (MS 3 nr 1938); 1509 temuż sąd ziem. droh. wyznacza woźnego [Stanisława] Łozę dla pozwania kogo trzeba (ad quemcunque, si necessaria; NGAMB 1759-2-2, 159); 1509 tenże pozywa Jana z Błonia oraz Pawła i Jana z Rzewusek, którzy poręczyli mu za Mikołaja [syna Zawiszy] z Zembrowa i Chodowa [z. droh.], iż ten, będąc winien Janowi Niwickiemu 300 kóp gr, zapisze mu w księgach ziem. droh. ów dług na swych dobrach dziedz. lub działach w Chodowie i Woli Chodowskiej, tak że Jan Niwicki będzie trzymał połowę Chodowa i połowę Woli Chodowskiej przez 3 lata i dalej aż do czasu spłaty wspomn. sumy; Mikołaj nie dopełnił tych zobowiązań, nie chcą dopełnić ich także poręczyciele; pozwani poręczyciele oświadczają, że Mikołaj z Zembrowa otrzymał od Jana Niwickiego trzy konie za 40 kóp gr oraz w gotówce 2 kopy gr, a [Niwicki] zobowiązał się dawać paszę aż do Smoleńska [zapewne podczas wyprawy wojennej, w której brał udział] i 40 kóp gr, za co poręczył jego szwagier Paweł z Rzewuszek, zgodnie z umową [zapis o koniach niejasny]; poręczyciele twierdzą, że nie wzięli żadnych pieniędzy, a jedynie słyszeli, że Mikołaj miał zapisać tak wielką sumę, co dotykało [jego] krewnych groźbą utraty tych dóbr, przy wykupie zaś miał zapłacić nie więcej niż to, co otrzymał [od Niwickiego]; sąd na wniosek Jana Niwickiego nakazuje pozwanym sprowadzić Mikołaja z Zembrowa na przyszłe roki sądowe (NGAMB 1759-2-2, 369-370); 1509 Mikołaj z Zembrowa, zeznaje, że zawarł z Janem umowę o swoje dobra Chodowo i Wola Chodowska, otrzymał od niego [w rozliczeniu] trzy konie po 40 kóp gr i 2 kopy gr w gotówce, a ponadto miał dostać w Smoleńsku 5 kóp gr na paszę, lecz ich nie otrzymał, gdyż Jan Niwicki zerwał umowę, na co ma świadków (NGAMB 1759-2-2, 421); 1509 tenże za pośrednictwem rozjemców zawiera ugodę z Mikołajem Wodyńskim sędzią droh. w ten sposób, że Mikołaj Wodyński zastawia Janowi młyn w Chodowie z brzegiem rz. Liwiec, stawem i mlewem za 70 kóp gr w półgr; grobla powinna być naprawiana przez obie strony, jazy pozostaną jak uprzednio, a gościniec prowadzący do młyna nie może być niepokojony przez żadną ze stron pod karą 200 kóp gr [na rzecz strony poszkodowanej] i 100 kóp gr na rzecz rozjemców, którzy jednocześnie wyznaczają Janowi Niwickiemu woźnego Stanisława Łozę dla dokonania wwiązania w młyn (NGAMB 1759-2-2 k. 162, 403v – wwiązanie); 1509 tenże przekazuje Stanisławowi z Broszkowa młyn na rz. Liwiec w dobrach Chodowo, który trzymał w zastawie od Mikołaja Wodyńskiego (NGAMB 1759-2-2, 462v); 1512 tenże kolatorem kośc. w N. → p. 5; 1513 tenże → wyżej; 1520 tenże oświadcza, że jest winien braciom Marcinowi i Tomaszowi Morawskim z Kossaków [pow. nur.] 5 1/2 kopy gr w półgr, płatne w ciągu dwóch tygodoni pod karą 3 kóp gr w półgr (Warsz. 12, 750); 1522 tenże ustanawia Piotra Bieniędzica [syna Bieniędy] z Czeczotek [pow. warsz.] swym pełnomocnikiem w procesie z Bartłomiejem Zgorzelskim [ze Zgorzały, pow. warsz.] (Warsz. 13, 493); 1522 z tymże podstarościm nurskim sław. Iwan Sieheniewicz z Bielska [na Podlasiu; tenże → Wojsławie, Zaliwie] toczy proces o zagarnięcie w Nurze spławianych Bugiem 380 beczek soli pruskiej, transportowanych z Gdańska do WKLit.; kiedy Sieheniewicz pod przysięgą poda wartość zagarniętej soli, wówczas Niwicki ma zapłacić mu tę kwotę w ciągu 2 tyg. pod sankcją kary pięćdziesiąt (Warsz. 13, 533-534); 1524 tenże uzyskuje od króla Zygmunta [I] potwierdzenie ugody swojego ojca Gotarda z Danielem Siedleckim z 1503 (MS 4/2 nr 13934; MK 36, 708-710); 26 IV 1539 tenże wspomn. jako zm. (MS 4/3 nr 19759).

1537 Tomasz Niwicki, syn Jana, brat [cioteczny] Jerzego Broszkowskiego → p. 6; 1547 [tenże?] Tomasz pleb. w N. → p. 5.

1541, 1542 Mikołaj i Marcin Niwiccy z N., bracia, 1554, 1561 Antoni i Marcin Niwiccy bracia → p. 5.

1563 pobór od 1 1/2 wł. 1 kw. os., 1 tkacza, 2 karczem przewoźnych, 1 karczmarki [prowadzącej wyszynk] gorzałki i młyna dor. o 1 kole (ŹD 415; ASK I 38, 363); 1567 pobór z cz. Marcina Niwickiego od 1/2 wł. os. i 1 1/2 koła młyńskiego dor. oraz z cz. wdowy po Adamie Oborskim od 1 wł. 1 kw. os. (ASK I 38, 589v); 1578 pobór od 1 1/2 wł. 1 kw. os.: pani Ossuchowska z ss. Kasprem i Stanisławem płaci od 1 wł. 1 kw., a pan Niwicki płaci od 1/2 wł. (ASK I 27, 941).

5. 1472 Mikołaj pleb. w N. dokonuje zamiany beneficjów z Janem synem Wielisława z Proszewa pleb. w Brańsku [pow. kam. – zamiana nie doszła do skutku] (Ep. 2, 28).

1480 Florian pleb. z N. wspomn. jako zm.; szl. Anna Orłowska pozywa Jakuba Drogońskiego (Orłowskiego) altarystę w Sochaczewie o 2 fl. węg. zapisane jej w testamencie przez tegoż Floriana; ponieważ Anna nie potrafi tego udowodnić, oficjał uwalnia Jakuba od jej roszczeń, jednak Jakub z sympatii do jej c., Barbary, jako swej krewnej, obiecuje dać dobrą jałówkę (AE III 28v).

1480-1505 Mikołaj Sokołowski, syn Stanisława z Sokołowa [pow. warsz.], h. Korab, 1466-83 pisarz z. czer., 1476-82 star. garw. (AE III 14; PacSpis, NowDzieje 2, 546), pleb. w N.: 1480 bp pozn. Uriel [Górka] przysądza temuż Mikołajowi i jego następcom plebanom w N. dzies. ze wsi Wojsławie i Iganie, należące od dawna do par. niwiskiej (AE III 14); 1505 tenże oraz Jan pleb. w Dąbrówce [pow. kam.] i Grzegorz [wszyscy] ss. zm. Stanisława z Sokołowa toczą proces z Janem, Stanisławem i Tomaszem ss. zm. Mikołaja z Laskowa-Zaścieni [pow. kam.] (Warsz. 8, 996).

1512 Jan Bojemski pleb. w Lewinie [pow. bial.], przez pewne osoby podające się za kolatorów prezentowany na plebana w N. po śmierci tamtejszego pleb. Stanisława Sokołowskiego⁴Zapewne chodzi tu o Mikołaja syna Stanisława Sokołowskiego. NowDzieje 2, 546, błędnie podaje także imię kolejnego plebana: Sebastian, podczas gdy chodzi o Pawła, syna Sebastiana Krasowskiego → niżej, oświadcza wobec bpa pozn. Jana Lubrańskiego, że ani jemu, ani owym osobom nie przysługiwało pr. patronatu wspomn. kościoła, wobec czego rezygnuje z dalszych starań o to beneficjum; bp instytuuje na pleb. w N. Pawła syna Sebastiana Krassowskiego kan. lwowskiego, prezentowanego przez Gotarda z N. i jego syna Jana (AE V 64).

1538 Andrzej Żukowski pleb. w N. (NowDzieje, 2, 546; → Oleksin, → Żuków).

1547 Tomasz [najpewniej syn Jana z N. → p. 6] pleb. w N. (NowDzieje 2, 546).

1541, 1542 Mikołaj i Marcin bracia Niwiccy z N., kolatorzy kośc. w N., za zgodą bpa pozn. Sebastiana Branickiego kolejno odstępują pr. patronatu wpomn. kośc. Jerzemu Broszkowskiemu sędziemu liw., by jednorazowo prezentował kandydata do objęcia par. w N., gdy ta w najbliższym czasie zawakuje (AE VIII k. 185v, 221; → Broszków).

1554 bracia Antoni i Marcin Niwiccy kolatorzy kośc. w N. (NowDzieje 2, 546).

1561 Antoni Niwicki pleb. w N. płaci 2 grz. posp. podatku od 4 grz. w srebrze [rocznego dochodu] (RejArchid. 122).

1563 rejestr poborowy jako przynależne do par. N. wymienia wsie: N., Ostrówek, Wyłazy, Opole, Żelkowo, Gołębek, Niedzwiedzi Kierz, Dropia-Domanice, Wojsławie, Niechnobrza, Kosownica, Sianna, dwie wsie Zaliwie, Kwaśnianka, Wola Proszewska, Chojeczno-Piętki, [Chojeczno-]Gałki, Jata Gałecka, Wołyńce, Lipniaki, Broszków, Gręzowo, Cisie, Nowaki, Piróg, Chojeczno-Wilczonek, Zabiele, Chojeczno-Drozdowa Wola, [Chojeczno]-Kotuń, [Chojeczno-]Mingosy, Czarnowąż, Iganie, Żeliszewo, Łączka, Rososz, Trzemuszka Chlewiska, Łęki, Kobyli Ług Skorcz [→ Dąbrówka-Kobyli Ług], Dąbrówka-Wyłazy, Żuków, Tymianka, Jagodne [Chojeczno-Widliska], Ożarow, Kłódzie, Czerniew, Proszewo, Dąbrówka-Stany, Dąbrówka Stara, Żuków-Ziemaki, Chojeczno-Sybilaki, Chojeczno-Cesarze (ŹD 415-416; ASK I 38, 363-366); 1578 rejestr poborowy jako przynależne do par. N. wymienia obok wspomn. wsi⁵W rejestrze poborowym z 1563 wymieniono dwie wsie Zaliwie: wieś szlachty posiadającej kmieci oraz wieś szlachty zagrodowej; w 1578 wymieniono Zaliwie-Piegawki oraz Zaliwie-Wspinki także wsie: Wiernoszówka, Bębenek, Chojeczno-Polaki, Wieska, Nicponiej-Wólka oraz Wąsówka, pomija natomiast wsie Wola Proszewska oraz Chojeczno-Drozdowa Wola⁶Chojeczno-Drozdowa Wola mogła zmienić nazwę bądź zostać włączona do wsi Chojeczno-Polaki (PacMat. 30) (ASK I 27, 939-944)⁷Wsie Niechnobrza, Kosownica, Sianna, [Chojeczno-]Gałki, Jata Gałecka, [Chojeczno-]Wilczonek, [Chojeczno-]Mingosy, Jagodne [Chojeczno-Widliska] należały od 1547 do par. Oleksin. Wymienienie ich w rejestrach poborowych z 1563 oraz 1578 wraz z wsiami par. niwiskiej świadczy o tym, że zapewne przynależały do tej par. przed założeniem par. oleksińskiej (PacMat. 31); 1603 uposażenie par. w N. stanowią 3 wł. i powinności od jednego zagr. oraz dzies. z N., Wołyńców, Kobylego Ługu [→ Dąbrówka-Kobyli Ług], Dąbrówki [→ Dąbrówka-Stany?], Opola, Cisia, Nowaków, Broszkowa, Proszewa, Żukowa i Wojsławia; rektor szkoły pobiera dziesięciny z osad Dąbrówka-Wyłazy i Starawieś [→ Dąbrówka Stara] (AV 1, 42v; ŁOp. 3, 215).

6. 1484-87 Maciej z N., 1484-85 kościelny (minister ecclesie) w Grabowie [pow. wąs.], 1487 zastępca wikariusza (substitutus) w Pułtusku [pow. nowom.]: 1484 tenże poprzez swego pełnomocnika mgr Piotra mieszcz. pułtuskiego pozywa Stanisława i Jana braci, wójtów z Dybły, o to, że w Wąsoszu, w domu mieszczanina Jana Świelickiego, bez powodu napadli go, pobili i poranili, zadając mu włóczniami krwawe rany (Stanisław w plecy, Jan w głowę); swą krzywdę ocenia na 100 fl.⁸Wójtowie z Dybły ustanawiali też w tym samym czasie pełnomocników (Piotra z Kępy, Tomasza Sokołowskiego kan. pułt., Jana z Mierzyńca [pow. nowom.] i Jakuba z Podskarbic [pow. bial.] w swym procesie z Maciejem z Wąsosza kościelnym w Czyżewie (AOfPult. 112, 81v), nie wiadomo jednak, czy można go utożsamiać z naszym Maciejem z N (AOfPult. 112 k. 77, 82); 1485 tenże Maciej ustanawia swoimi pełnomocnikami w tym procesie Mikołaja bakałarza szkoły i Macieja z Miączyna [pow. zakr.] substytuta [zastępcę wikariusza?] w Pułtusku (AOfPułt. 112, 222); 1485 tenże pozywa Mikołaja z Zarębów [pow. nur.] nauczyciela (minister ecclesie) w Zarębach o zapłatę 1 1/2 kopy gr z tytułu jego części kupionej [wspólnie] dzies., której połowę winien mu dać za pracę w szkole; Mikołaj zaprzecza, [wobec czego] Maciej ma przedstawić dowody; sąd postanawia, że Mikołaj ma zapłacić Maciejowi 1/2 kopy gr do Wielkanocy (AOfPult. 112, 230v); 1487 w procesie tegoż Macieja z N. z Janem wójtem z Dybły, Piotr pleb. w Płocku [którym?] oskarża Macieja, że to on napadł na Piotra w domu Świelickiego w Wąsoszu i zadał mu toporem rany; Piotr domaga się od Macieja 100 fl., jednak ten zaprzecza zarzutom (AOfPult. 112, 29).

1537 Tomasz Niwicki syn Jana Niwickiego, kleryk niższych święceń, okazuje bpowi pozn. Janowi [z Książąt Litewskich] dok. penitencjarza Stol. Apost. dotyczący przyznanej mu dyspensy od wady wzroku i przedstawia dwóch świadków, Jana Skrzetuszewskiego kan. pozn. oraz Jakuba Pomorzeńskiego kleryka diec. gnieźn; pierwszy z nich oświadcza, że gdy był na Mazowszu w dziedzictwie Wierzbno, wysłuchał zeznania Jerzego Broszkowskiego [→ Broszków] brata [ciotecznego] tegoż Tomasza, iż rana, w wyniku której miał uszkodzone lewe oko, została zadana mu przez pewnego ucznia już w wieku dziecięcym i nie była następstwem niczego złego ani haniebnego; drugi ze świadków także słyszał zeznanie Broszkowskiego; wobec powyższych świadectw bp odebrawszy od Tomasza przysięgę i uznawszy, że wada nie powoduje zgorszenia, zgodnie z otrzymanym dokumentem pozwala mu [po otrzymaniu wyższych święceń] odprawiać msze święte (AE VIII 30v-31); 1547 [tenże?] Tomasz pleb. w N. → p. 5.

Uwaga: PacMat. 114, podaje za: T. Jaszczołt, Osadnictwo lewobrzeżnej części ziemi drohickiej w XV i na początku XVI w., w: Sokołów Podlaski, Dzieje miasta i okolic, Białystok-Sokołów Podlaski 2006, s. 123, następującą zapiskę: 1476 Wojciech z synem Piotrem z N. zeznają dług na rzecz Mikołaja pleb. w Jakimowicach [z. droh.]. Jednakże T. Jaszczołt w późniejszym artykule (JaszczołtGran. 33) poprawił swój wcześniejszy odczyt (AOfPult. 111, 76), wskazując, że chodzi o Wojciecha i Piotra z → Rowisk (Nrovyska).

Nazwisko „Niwicki” obocznie i rzadziej występowało także w formie „Niwiski”.