NOJSZEWO

1425 kop. XVI w. Nosissewo (Zakr. 52, 582v-583v), 1426 or. Nosiszewo (PP 5 nr 222), 1436 Nossyschewo (MK 3, 187), 1459 Nosszisshevo (Warsz. 3, 521), 1473 Nossischewo (MK 5, 173), 1448 Nosischewo (Warsz. 2, 1125), 1462 Noschyschewo (AE II 177), 1485 Nosczyschewo (Ep. 11, 198), 1505 Noyschevo, Nosczyszewo, Noiczyssewo (Warsz. 8, 996; MS 4 supl. 1318; MK 18, 237v), 1516 Noyszewo (PułtTest. 1, 277), 1520 Noszyschewo (DepTestPult. 204, 44-45), 1530 Nosszisszovo (MUK 2 nr 1530e/086), 1531 Nosczyszowo (MS 4 nr 5808), 1532 Nosishewo, Noiszevo, Nyszevo (PułtTest. 2, 288; Ep. 14, 352), 1535 Nossissevo (ASK I 39, 34v), 1541 Novyseuo (ASK I 46, 118), 1563 Noissewo (ŹD 419), 1567 Noiszewo (ASK I 38, 597v), dziś Nojszew, 10 km na WSW od Liwa.

1. 1426, 1436 dystr. warsz., koło Liwa (PP 5 nr 222; MK 3, 244v); 1436 dystr. czer., koło Liwa (MK 3, 187); 1476 pow. liw. (Lub. nr 236); 1457 n. par. Pniewnik (Ep. 33, 109-110v); 1520 n. diec. płoc. (DepTestPult. 204, 44-45).

2. 1440 barcie → p. 3; 1475 las dębowy (merica) Wyrzyków i Lisia Góra (Lyssagora) w dziedzictwie N. (MK 5, 179v).

3. Włas. szlach. 1425 Wacław, Janusz i Stanisław z N., wraz ze stryjem Jakuszem z Falbogów [z. zakr.], kupują od szl. Mikołaja połowę dziedzictwa Niewęgłosz w z. łuk. za 200 grz. monety krak. (Zakr. 52, 582v-583v; ZDM 5 nr 1356); 1426 ciż sprzedają Stogniewowi ze Słomkowa [z. wysz.] 15 wł. w N. za 90 kóp gr (PP 5 nr 222; SHGWysz. 51); 1436 Marcin ze Skarzyna sprzedaje Bernardowi ze Świdra [pow. czer.] swój dział w N. (MK 3, 187); 1440 Szczepan z N. sprzedaje Pawłowi z Kruszczyna [pow. war.] cz. w Osiemborowie [pow. war.] (MK 3, 244v-245).

1440 Stanisław i Mikołaj z Kuchar [z. ciech.] otrzymują od ks. Bolesława [IV] 6 wł. chełm. w N. wraz z pr. niem., z obowiązkiem służby posp. i wyłączeniem barci (MK 3, 244v).

1448 szl. Falisław z N. toczy proces z Pawłem z Czechowic [pow. bł.] (Warsz. 2, 1125); 1463 tenże z synami → p. 5.

1459-63 Mikołaj Sarna (Sarnka) z N., h. Nowina: 1459 tenże jest pozwany przez Jakuba z Czechowic h. Wierzbowa [Radwan] o zabór jego dóbr Ostrowiec [pow. czer.]; Mikołaj zeznaje, że jest posiadaczem jedynie dóbr N., na co ma przyw. książ. [z 1440?], który przedstawia w sądzie; sąd ustanawia zakład 100 kóp gr (MZH nr 165; Warsz. 3, 521-522); 1462 tenże śwd. (AE II 177; AC 2 nr 15791Tu błędny odczyt nazwy N. jako „Mnischevo”); 1463 tenże → p. 5; 1473 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1473 Anna wd. po Mikołaju Sarnce z N. z dziećmi Janem, Stanisławem, Bartłomiejem i Katarzyną sprzedają Gotardowi, Marcinowi i Leonardowi br. z Czechowic [synom wspomn. Jakuba] dobra dziedz. N., na które mają przyw. książ., za 80 kóp gr w półgr (MK 5, 173; SHGWarsz. 40)

1475 szl. Maciej i Mikołaj br. ze Skarzyna razem z Stanisławem, Mikołajem i Janem swoimi bratankami kupują od księcia [Konrada III] 18 mr. pozostałych po wymierzeniu przy gran. dóbr książ. Czerwonka, w tym 8 mr. w dziedzictwie N. koło dąbrowy Wyrzyków i Lisiagóra (MK 5, 179v).

1473-1505 Gotard Gostasz z N. i [Czechowic, h. Radwan] (SHGWarsz. 40): 1473 tenże → wyżej; 1476 tenże z synem Falisławem, Włodzimierz, Ścibor i Mikołaj oraz pozostali dziedzice z N. wymienieni wśród osób posiadających dobra w pow. liw., które ks. Konrad [III] zwalnia od powinności budowy i naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236); 1483 tenże z bratem Leonardem kupuje od księcia [Konrada III] 6 wł. miary chełm. lasu → Połomia za 30 kóp gr w półgr oraz 4 wł. dąbrowy zw. → Rekowa Łąka w lesie Kruszewiec za 5 kóp gr w półgr (MK 5, 210v); 1484 ciż kupują od księcia Konrada [III] 14 wł. lasu i dąbrowy Połomia i Rekowa Łąka za 70 kóp gr; Gotard kupuje 9 wł., a Leonard 5 wł. (MK 18, 14); 1485 tenże i Włodzimierz z N. są zwolnieni przez discr. Pawła z Bolęcina [z. ciech.] od [spłaty] 5 gr, a Jakub i Helena z N. od spłaty 3 gr (AOfPult. 112, 198); 1503 tenże oraz szl. Andrzej z bratankami Stanisławem i Maciejem ss. Marcina z [Połazia]-Ogrodzonej Łąki kupują od ks. Konrada [III] 20 wł. lasu → Połazie za 140 kóp gr w półgr i otrzymują na nie pr. chełm.; Gotard kupuje 13 wł. i 10 mr. zaś Andrzej i jego bratankowie 6 wł. i 20 mr. (MK 18, 156); 1505 tenże sprzedaje ks. Annie [Radziwiłłównie] 20 wł. lasu Połazie za 100 kóp gr2Zapiska ucięta w miejscu opisu położenia wspomn. lasu (Warsz. 8, 996).

1473-84 Leonard z N. i [Czechowic], 1473-84 Marcin, br. Gotarda → wyżej.

1475 Jakub Nosiszewski, śwd. (DrohG II 1, 75).

1476, 1485 Włodzimierz z N. → wyżej.

1505-31 Paweł syn Gotarda z N.: 1505 tenże kupuje od Dobrogosta syna Mikołaja Ossowieńskiego z Piotrowic! [recte: Piotrków Wielki, pow. warsz., też z Ossówna] i jego ż. Doroty, c. zm. Piotra Drozda z Łomianek [pow. warsz.], wieś Sulki z wójtostwem za 250 kóp gr w półgr (MK 18, 237; SHGWarsz. s. 141, 209); 1513 tenże, lat ok. 40, śwd. szl. Leonarda Ostasza [z N.?], deklaruje, że posiada dobra o wartości ok. 600 kóp gr (PułtTest. 1, 194); [a. 1513] tenże przebywa [czasowo] w Warszawie w domu Stanirzyka mieszcz. warsz. razem ze szl. ze Stanisławem z Połomi (PułtTest. 1, 194); 1521 tenże dopuszcza swego br. Wawrzyńca z Czechowic do użytkowania posagu po swej zm. c. Jadwidze, ż. szl. Szymona z Otrębus [pow. bł.], zabezpieczonego na dobrach tegoż Szymona w Otrębusach (Warsz. 13, 275-276); 1531 tenże prosi króla Zygmunta [I] o potwierdzenie aktu z 1505, wypisanego z metryki książ. (MS 4/1 nr 5808; MS 4/3 supl. nr 1318; MK 44, 845).

1509 szl. Leonard z N. witryk kościoła w → Pniewniku toczy proces z Mikołajem i Prejtorem braćmi z Pniewnika (Ep. 6, 11); 1513 [tenże?] → wyżej.

1516 szl. Jan z N., lat ok. 26 lat, siostrzeniec szl. Michała ze Skarzyna, jego śwd. w procesie z Mikołajem Zeńbockim (PułtTest. 1, 277); 1521 tenże pozwany przez Michała ze Skarzyna swego wuja o przywłaszczenie 2 kóp gr, które Jan odebrał dla Michała od Mikołaja Zeńbockiego w Gdańsku; Jan przed 6 laty był sługą Mikołaja podczas spławu tratew do Gdańska (DepTestPult. 204 k. 70, 78v).

1526 Stanisław Nosiszewski, lat ok. 60, śwd. Anny Brochowskiej dz. w Pniewniku w jej procesie z Janem Karniewskim tamtejszym pleb. (DepTest. 244, 76); 1529 [tenże?] Stanisław z N. zastępuje w sądzie podsędka liw. (NGABM 1759-2-64, 233v).

1529-33 Mikołaj Nojszewski syn Stanisława z N.: 1529 tenże pozwany przez Jakuba Skarzyńskiego komendarza w Pniewniku o to, że w okresie Bożego Narodzenia wtargnął do zakrystii tamtejszego kościoła i go lżył; Jakub domaga się 30 fl. odszkodowania (AOfPult. 117, 315); 1530 tenże student Uniw. Krak. → p. 6; 1532 Mikołaj Zahorski pleb. w Dobrem toczy spór z tymże Mikołajem Nojszewskim; świadkowie: uczc. Jan wójt z Brzozowicy i Jakub Bujno zeznają, że byli obecni przy spisywaniu testamentu przez Zuzannę Pedziową wd. z Brzozowicy [pow. kam.], w którym zapisała ona kościołowi par. w Dobrem 3 kopy gr, które szl. Mikołaj z N. jest winny jej mężowi; śwd. poświadczają, że Jan Pedzio pożyczył [niegdyś] Mikołajowi 3 kopy gr w monecie świdnickiej, a tenże zobowiązał się oddać dług w monecie polskiej (Ep. 14 s. 255, 261, 394; PułtTest. 2, 288-289); 1532-33 tenże → p. 5; 1532 tenże odstępuje od procesu z czcig. Jakubem Skarzyńskim komendarzem w Pniewniku i dlatego ponosi koszty sądowe (Ep. 14, 354); 1533 [Stanisław Machnacki] w imieniu witryków i pleb. kościoła w Dobrem toczy proces z tymże Mikołajem o spłatę długu; tenże oświadcza, że zawarł już w tej sprawie niegdyś ugodę z Mikołajem Zahorskim pleb. w Dobrem, w myśl której dał mu szubę króliczą (pellicea regulina) na poczet należnej wierzytelności 80 gr, dopłacając jeszcze 29 gr (Ep. 14, 508).

1532-33 szl. Stanisław [br. Mikołaja], syn Stanisława → p. 5; 1532 [tenże?]3Z zapisu nie wynika, czy chodzi o Stanisława ojca, czy syna pozywa Jakuba Skarzyńskiego komendarza w Pniewniku o to, że podejmował go z 2 osobami i koniem przez 16 tyg. w swoim domu na własny koszt, w zamian za co Jakub miał mu oddać, to co dostanie tytułem uposażenia (beneficium), ale potem wszystko zatrzymał dla siebie; Stanisław prosi o zwrot poniesionych kosztów utrzymania, które wycenia na 3 kopy gr (Ep. 14, 352); 1545 synowie tegoż, 1551 tenże wspom. jako zm. → niżej.

1532-51 szl. Jan [br. Mikołaja], syn Stanisława → p. 5; 1551 tenże → niżej.

1532-33 Jan Synowiec z N. → p. 5.

1544 Jan i Piotr ss. zm. Jakuba z N. h. Lubicz jako świadkowie Macieja syna Marcina z Roguszyna poświadczają, że wspomn. Maciej jadąc przez las król., nie zabił 2 wołów wartości 6 kóp gr ani 15 macior (scrophae) wartości 5 kóp gr, ani też ich nie zabrał na swój użytek (RogWyp.: LZG 4, 182); 1544 Piotr i Andrzej ss. zm. Jakuba z N. h. Lubicz, świadkowie Jana syna zm. Macieja ze Szczurowa w jego sporze ze Stanisławem synem Mikołaja z Kalisek w pow. droh. o zabranie konia (RogWyp.: LZG 4, 284v).

1545 Leonard z N. oskarżony o zabicie Jakuba Świętochowskiego (RódŚwięt. 60, wg LZG); 1545 Jan i Andrzej ss. Stanisława z N., opiekunowie małoletnich dzieci zm. Jakuba Świętochowskiego ze → Świętochowa (RódŚwięt. 60 wg LZG); 1551 Andrzej Nojszewski syn Jana Kubasza z N., zięć zm. Jana Świętochowskiego (RódŚwięt. 56); 1551 szl. Jan Nojszewski syn zm. Stanisława zapisuje kaznodziei [w Liwie] 1 grz. czynszu rocznego od sumy 10 kóp gr na swych dobrach N. (Knap.mps 357).

1593 Katarzyna Nojszewska h. Lubicz, matka Stanisława Roguskiego → Roguszyno, p. 6.

1535-78 pobór: 1535 od 6 wł. szl. bezkm. (ASK I 39, 34v); 1540-41 od 6 wł. szl. bezkm. (ASK I 46 k. 85, 118); 1563, 1567 od 9 wł. szl. bezkm. (ŹD 419; ASK I 38 k. 374, 597v); 1578 od 9 wł. szl. bezkm. w 3 działach: z działu Jakuba, Ścibora i Stanisława ss. zm. Piotra, Wawrzyńca i Mikołaja ss. zm. Grzegorza od 3 wł.; z działu Leonarda i Sebastiana ss. zm. Jana, Stanisława i Antoniego ss. zm. Łukasza, Jana syna zm. Andrzeja, Wojciecha i Jana ss. zm. Andrzeja od 3 wł.; od 1 zagr. Sebastiana; z działu Piotra syna zm. Mikołaja, Stanisława, Andrzeja i Sebastiana ss. zm. Wita, Jana syna zm. Stanisława, Stanisława, Jakuba i Macieja ss. zm. Andrzeja od 3 wł. (ASK I 51, 6v).

4. 1440 pr. niem. → p. 3.

5. 1457 (kop. 1619) Paweł [Giżycki] bp płocki eryguje kościół par. w → Pniewniku i przyłącza do niego m.in. wieś N. lokowaną na surowym korzeniu i nie podległą żadnej parafii (Ep. 33, 109-110v, stara sygn.); 1463 Jan pleb. w → Pniewniku, występujący w sądzie jako zachodźca (evictor) m.in. szl. Falisława z N. z ss. i Mikołaja Sarnka [z N.], toczy w konsystorzu gnieźn. w trybie apelacyjnym proces [o dzies.] ze Stanisławem Żelawskim pleb. w Liwie (ACons. A 43 k. 117v-118, 130v); 1464 Jan z Wysocza pleb. w Pniewniku toczy proces z Stanisławem Żelawskim pleb. w Liwie o dzies. i pr. parafialne do kilku wsi, m.in. Roguszyno i N.; wyrok sądu polubownego kanoników koleg. warsz.: dzies. z Roguszyna i N. będą pobierane przemiennie przez obu pleb. (LiwPam. nlb.; VisLiw 5-6; SumPriv. s. 1, 9; Knap.mps s. 343; wzm.: AV 1, 40, pod błędną datą 1564!); 1486 papież [Innocenty VIII] zatwierdza wyrok [z 1464] (SumPriv. 1); 1520 szl. Szczepan z Chrościc h. Trzaska zeznaje, że dzies. z kilku wsi, m.in. z N., należy do kościoła w Pniewniku; szl. Piotr ze Szczurowa zeznaje, że N. należy do diec. płoc.; szl. Prejtor [ze Świętochowa] h. Prus zeznaje, że N. należało do par. w Pniewniku do momentu, kiedy plebanię tamże objął Maciej! [Jakub] Karczewski (DepTestPult. 204, 44-45); 1523 sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze Mikołaja Żukowskiego pleb. w Liwie i Jana Karniewskiego pleb. w Pniewniku o dzies. snopową i w płodach rolnych z kilku wsi, m.in. N.: dzies. z N. pobierać ma dożywotnio Jan, potem zaś plebani z Liwa i Pniewnika przemiennie; co do dzies. z pozostałych wsi sąd potwierdza w całości postanowienia pierwszej ugody w tej sprawie [z 1464] (Ep. 11, 180v-182); 1523 tenże Jan pleb. w Pniewniku odwołuje wspomn. ugodę z pleb. w Liwie dotyczącą dzies. (AOfPult. 116, 212); [1524]4O dacie supliki → Liw Stary, przyp. 50 Mikołaj Żukowski pleb. w Liwie dowodząc, że dzies. ze wsi Żabokliki, Czaple, Skarzyno, Szczurowo, N. i Roguszyno należących do diec. płoc. pobierane były początkowo przez kościół par. w Liwie w diec. pozn. i w momencie erekcji kośc. w Pniewniku zostały przyznane tamtejszemu kościołowi, prosi papieża o zatwierdzenie wyroku w sprawie dziesięcin [z 1523], zgodnie z którym Jan Karniewski pleb. w Pniewniku będzie pobierać dziesięcinę z N. aż do swej śmierci, a potem dzies. ta będzie pobierana na zmianę przez obu plebanów (MuzLiw nr 862, 866); 1530 Mikołaj Żukowski pleb. w Liwie pozywa Jakuba Skarzyńskiego komendarza w Pniewniku o zabór dzies. z N. wartości 10 kóp gr, należnej kościołowi w Liwie na mocy wspomn. ugody zawartej między pleb. z Liwa i Pniewnika o przemiennym pobieraniu wspomn. dzies.; Jakub zeznaje, że w bieżącym roku pobrał wspomn. dzies. nie dla siebie, lecz dla przyszłego pleb. w Pniewniku; oficjał uwalnia Jakuba od zarzutu i postanawia, że do czasu powołania nowego pleb. w Pniewniku pobór wspomn. dzies. ma być wstrzymany (AOfPult. 118, 55).

1532-33 czcig. Jakub Skarzyński komendarz, a następnie dzierżawca parafii w Pniewniku5Na rozprawie w kwietniu 1533 Skarzyński występuje już jako dzierżawca parafii w Smlodowie [pow. łomż.] toczy proces ze szl. Stanisławem, Mikołajem i Janem ss. Stanisława i Janem Synowcem z N. o dzies. z N.; Jakub kupił wspomn. dzies. od szl. Andrzeja Żukowskiego rządcy Mikołaja pleb. w Liwie, któremu została ona oddana w sekwestr do czasu zakończenia sporu [o nią] między tymże Mikołajem a Stanisławem Brochowskim pleb. w Pniewniku, lecz Andrzej obrócił wspomn. dzies. na swój użytek, więc Jakub ocenia swą szkodę na 7 kóp gr; wspomn. szl. [z N.] oświadczają, że to oni kupili wspomn. dzies. od tegoż Andrzeja za 3 grz. za zgodą ur. Mikołaja Mińskiego opiekuna (tutor) Stanisława pleb. w Pniewniku (Ep. 14 s. 352, 527).

1532 (wzm. 1778) zgodnie z wyrokiem w sporze między pleb. z Liwa a pleb. z Pniewnika dzies. z N. ma być odtąd pobierana na zmianę przez obu plebanów (SumPriv. 2).

1609 wieś N. należy do par. Pniewnik (Vis. 1609, 55v).

6. 1509 szl. Leonard z N. witryk kośc. w Pniewniku → p. 3.

1530 Mikołaj syn Stanisława z N., student Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1530e/086).

7. JaszczołtNap. 165-167.

Uwaga: W zapisach z XV w., gdy nazwa wsi brzmiała Nosiszewo, jej dziedzice używali nazwiska Nosiszewski. W XVI w., gdy pojawia się dominująca potem nazwa Nojszewo, w źródłach występuje obocznie nazwisko Nosiszewski lub Nojszewski; podajemy je zgodnie z brzmieniem zapisu.

1 Tu błędny odczyt nazwy N. jako „Mnischevo”.

2 Zapiska ucięta w miejscu opisu położenia wspomn. lasu.

3 Z zapisu nie wynika, czy chodzi o Stanisława ojca, czy syna.

4 O dacie supliki → Liw Stary, przyp. 50.

5 Na rozprawie w kwietniu 1533 Skarzyński występuje już jako dzierżawca parafii w Smlodowie [pow. łomż.].