1252 kop. 1445 Orechow (KatKr. 1 nr 34), 1344 or. Horzechow (NKDMaz. 2 nr 264), 1439 Orzechowo (MK 3, 227v), 1476 Orzechowyecz! (Lub. nr 236; MK 5, 192), 1535 Orzechovo (ASK I 39, 34), 6 km na SW od Liwa.

1. 1439, 1441, 1446, 1447 dystr. czer., koło Liwa (MK 3 k. 227v, 256, 330; MK 4, 50v); 1476 pow. liw. (Lub. nr 236; MK 5, 192); 1563 n. par. Czerwonka, [diec. pozn.] (ŹD 418; ASK I 38, 372v).

2. 1446, 1578 młyn → p. 3; 1565, 1570 wieś Orzechowskich [z O.] graniczy z miastem Liw i wsią król. Czerwonka; przy gran. z O. leży jedno z pól folwarku liw. (LM 1565 II s. 177, 182; ASK LVI L.3 k. 51v, 55).

3. Włas. rycerska, potem duch. – opactwa benedyktynów w Sieciechowie, następnie szlach. potem książ. i ponownie szlach., [XII-XIII w.?] rycerz Piotr syn Piotrka daje klasztorowi benedyktynów w Sieciechowie wsie Kazom, O. i Boguchwałowo na Mazowszu (Koch. nr 90; KatKr. 1 nr 34; DLb. 3, 273; SHGWarsz. 101); 1252 ks. Bolesław [Wstydliwy] potw. temuż klasztorowi posiadanie imiennie wymienionych dóbr, w tym wspomn. 3 wsi maz., i nadaje im immunitet ekon. i sąd. (KatKr. 1 nr 34; J. Gacki, Benedyktyński klasztor w Sieciechowie według pism i podań miejscowych, Radom 1872, s. 35-36)¹Dok. Bolesława Wstydliwego z 1252 zachował się jedynie w późniejszych kopiach. Najwcześniejszą z nich jest wpis do kopiariusza kap. krak. z 1445. Autentyczność dokumentu nie jest obecnie podważana, jednak fragment wyliczający posiadane przez benedyktynów sieciechowskich dobra wraz z ich donatorami uważany jest za interpolację z 2. poł. XIII w. Oparta jest ona wszakże na współczesnych zapiskach klasztornych, a większość wymienionych nadań dla klasztoru miała miejsce zapewne jeszcze w XII w. (E. Wiśniowski, Najstarszy dokument benedyktynów sieciechowskich (1252), „Studia Źródłoznawcze” 4, 1959, s. 57-72). Z tego również czasu pochodzi być może nadanie O. przez rycerza Piotra Piotrkowica. A. Gieysztor, Trzy stulecia najdawniejszego Mazowsza (połowa X – połowa XIII w.), w: Dzieje Mazowsza, t. 1, Pułtusk 2006, s. 144, datuje je na ok. połowę XII w; 1344 pap. Klemens [VI] poleca abpowi gnieźn. rozpatrzyć skargę opata i konwentu kl. w Sieciechowie przeciw książętom mazowieckim, braciom Siemowitowi [III] i Kazimierzowi [I], o bezprawne zabranie 4 wsi, w tym H. (NKDMaz. 2 nr 264; DLb. 3, 273); 1367 (fals. XV w.) król Kazimierz Wielki potw. dokument ks. Bolesława z 1252 (Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, t. 3, Kraków 1887, nr 965; MS 3 supl. nr 44; AGAD perg. nr 5654; MK 19, 141-142)²Dok. Kazimierza Wielkiego jest znany jedynie z późniejszych transumptów. Pierwszym z nich, na którym opierały się kolejne, jest potwierdzenie przez króla Aleksandra z 1504, zachowane zarówno w or. (AGAD perg. 5654), jak i we wpisie do MK 19, 141-142. Z tego ostatniego korzystali wydawcy Kodeksu dyplomatycznego Małopolski i MS. Na to, że dok. z 1367 jest późniejszym falsyfikatem, wskazali już ks. J. Gacki, F. Piekosiński i E. Wiśniowski.

1439 ks. Bolesław [IV] daje Pawłowi Taborowi z Powsinka [pow. warsz.] dziedzictwo O., które przeszło na własność ks. po [bezpotomnej] śmierci Marcina (MK 3, 227v; SHGWarsz. 219); 1441 tenże Paweł sprzedaje Dziersławowi ze Strusina [pow. ciech.] swą cz. w O., którą ma po zm. Marcinie, za 33 kopy gr w półgr (MK 3, 256).

1446 ks. Bolesław [IV] sprzedaje Zdziesławowi i Janowi z Kurzątkowa [pow. sąch.] cz. w dziedzictwie O. wraz młynem, przypadłą mu po bezpotomnej śmierci Szczepana z Kurzątkowa, za 33 kopy gr w półgr i daje im na tę część pr. niem. z czynszem 10 gr pras. z 1 wł. os. i prawem wybierania miodu; Zdziesław będzie posiadać 2/3 nabytej cz., a Jan 1/3 (MK 3, 330).

1447 Dziersław ze Strusina sprzedaje Piotrowi z Falęcina [pow. grój.] swą cz. w O., kupioną od Pawła Tabora, za 33 kopy gr w półgr (MK 4, 50v).

1450 szl. Piotr z O. i szl. Trojan z Wąsosza są winni 80 gr szl. Janowi z Roguszyna (RogWyp.: LZG 1, 16).

1451 szl. Jan z O. razem z Jakubem Szarzydanem z Kryp i Świętosławem z Połazia-Ogrodzonej Łąki [sprzedają] swą cz. [komu? gdzie?, zapiska urwana] (MK 4, 128); 1459 temuż Falisław z Polikowa[-Daćbogów] winien jest 40 gr w półgr, jeśli nie [będzie w stanie] zapłacić gotówką, [może] dać równowartość tej sumy w 2 kopach desek [długości] 5 łokci (TymWyp.: LZG 1, 19v).

1464 Filip i Bolesta z O. h. Boleścic [Jastrzębiec] świadkowie Jana [skąd?] w jego procesie z książętami (ZapLiw. nr 2); 1476 szl. Filip, Mikołaj i Bolesta dziedzice z O. występują wśród osób posiadających dobra w pow. liw., które ks. Konrad [III] zwalnia od powinności budowy i naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236; MK 5, 192).

1505 szl. Andrzej z O. syn zm. Bolesty sprzedaje szl. Janowi i Pawłowi, braciom z Turny i Szostkowego Rzepiska, ss. zm. Wojciecha z Sopęchów [pow. warsz.], pr. bliższości do 2 1/2 wł. w Turnie za 50 kóp gr w półgr (MK 18, 239).

1535-78 pobór: 1535 od 5 1/2 wł. szl. bezkm. (ASK I 39, 34); 1540-41 od 4 wł. i 15 mr. szl. bezkm. (ASK I 46 k. 85, 117v); 1563, 1567 od 8 1/2 wł. szl. bezkm. (ŹD 418; ASK I 38 k. 372v, 597); 1578 od 8 1/2 wł. i 2 mr. szl. bezkm. w 6 działach: z działu Feliksa syna zm. Wawrzyńca Bolesty z bratankiem Janem od 2 wł.; z działu Jana syna zm. Jakuba i Jana syna zm. Adama od 1 wł. i 2/3 półwł.; z działu Stanisława i Feliksa ss. zm. Szymona z żonami od 1/2 wł. i 1/3 półwł.; z działu Jakuba syna zm. Stanisława i Stanisława syna zm. Jana od 1 1/2 wł.; z działu Andrzeja syna zm. Jakuba i ss. zm. Rafała od 2 wł.; z działu Anny wd. po Macieju oraz Zofii wd. po Stanisławie od 1 wł. i 2 mr.; od wszystkich od połowy młyna o 1 kole (ASK I 51, 3).

4. 1446 pr. niem. → p. 3.

5. 1603 dzies. od szlachty w O. stanowi uposażenie wikariuszy kościoła w Czerwonce (AV 1, 38v); 1617 wieś O. należy do par. Czerwonka (Knap.mps 86).

Uwaga: Zdaniem niektórych badaczy identyfikacja położonej na Mazowszu wsi O. należącej do kl. benedyktynów w Sieciechowie z O. w ziemi liw. jest wątpliwa (KowalczykTop. 291; Kowalczyk­Osad. 196³KowalczykNajst. 14-15, dopuszcza jednak identyfikację z naszym O), a O. pojawiający się w cytowanych źródłach z XIII-XIV w. należy identyfikować z Orzechowem nad Narwią w par. Pomnichowo w ziemi zakr. (A. Gieysztor, Trzy stulecia, op. cit., s.144). Zdaje się to potwierdzać lokalizacja wsi nadanych przez Piotra Piotrkowica podana przez Długosza w opisie maz. posiadłości kl. w Sieciechowie: koło Makowa i blisko wsi Gzowo (DLb. 3, 273). Wiemy jednak, że Orzechowo nadnarwiańskie od 1239 z nadania ks. Bolesława I należało do templariuszy, a następnie, być może zaraz po kasacie zakonu w początkach XIV w., przeszło na własność norbertanek płockich (Koch. nr 392; DKM s. 290, nr 5; KN s. 41-42; M. Goliński, Uposażenie i organizacja zakonu templariuszy w Polsce do 1241 r., KH 98, 1991, nr 1, s. 16-17). Inną ważną przesłanką na rzecz łączenia O. w ziemi liw. z dobrami benedyktynów w Sieciechowie jest (jak wskazuje PacMat. 121-122) wspomniana w bulli pap. z 1344 skarga opata sieciechowskiego na bezprawne zajęcie jego dóbr przez ks. Siemowita III i Kazimierza I Trojdenowiców. Ich władztwo obejmowało w tym czasie właśnie dzielnicę czerską z Liwem, z. zakr. zaś znajdowała się wówczas we władaniu ich stryja Siemowita II.

Nie ma pewności, czy z naszym O. łączyć można następujące zapisy: 1496 Mikołaj z O. zostaje skwitowany przez siostrę Katarzynę, c. zm. Piotra z O., ż. Mikołaja z Milewa, z dóbr po rodzicach oraz zapisuje swej ż. Annie tytułem wiana 60 kóp gr w półgr na tych dobrach (MK 18, 148); 1502 Leonard Szmugiewski w imieniu Anny wd. po Mikołaju z O. i jej syna Jana prosi ks. Konrada [III] o uwierzytelnienie pieczęcią większą i wpisanie do metryki książ. wypisu z ksiąg ziem. makowskich dotyczącego oprawy wiana z 1496 (MK 18, 148). Zdaniem K. Pacuskiego (uwagi w Kart. Wolffa) łączenie tego zapisu z O. w z. liw. jest wątpliwe. Z uwagi na to, że jest to wypis z ksiąg ziem. mak., chodzi tu jego zdaniem raczej o Rzechowo w pow. roż. Nie jest również pewne, z którego O. pochodził Jan syn Macieja z O., który w 1541 zapisał się na studia na Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1541e/120). Zapis ten może dotyczyć też i innego O. w diec. pozn., tj. Orzechowa w pow. pyzdrskim, woj. kaliskiego.