1419 or. Ossowno (Czer. nr 1149), 1430 Ossowo (PP 6 nr 181; MK 334, 33v), 1441, 1463 Osowno (AE I 72v; ACons. A 43, 117v), 1462 Oszowno Antiqua (AE II 177), 1465 Ossowne (TymWyp.: LZG 1, 51v), 1476 Osowna (AOfPult. 111, 62v), 1520 Antiqua Ossowo, Ossowno Antiqua, Ossnowno (DepTestPult. 204, 44-45), 14,5 km na SW od Liwa.

1. [1419] koło Liwa (MK 3, 99); [1422] dystr. warsz. (MK 3, 82v); 1430 dystr. warsz., koło Liwa (PP 6 nr 181); 1476 pow. liw. (Lub. nr 236); 1457 par. Pniewnik, diec. płoc. (Ep. 33, 109-110v); 1462 n. diec. pozn. (AC 2 nr 1579; AE II 177; NowDzieje 2, 38); 1563 par. Dobre (ŹD 420; ASK I 38, 377); 1578, 1617 par. Czerwonka, diec. pozn. (ASK I 51, 5; Knap.mps 86).

2. 1424 O. graniczy z wsią Pniewnik (MK 3, 42v); 1462, 1520 przez wieś O. biegnie droga z WKLit. przez Liw i Czerwonkę do Warszawy (AC 2 nr 1579; AE II 177; DepTestPult. 204, 44-45); 1473 O. graniczy z obszarem późniejszej wsi Kamionka k. Wiśniewa i Mlęcina [pow. warsz.] (MK 9, 33; SHGWarsz. s. 98, 315); 1478 las nad rz. Kamionką leży między dobrami O. i [Mikołaja] Szostaka [→ Wierzbno i Jaworek] (MK 9, 96); 1482 las Piotrkowski czyli Ossowiński obok wsi Mlęcino [pow. warsz.] (MK 60, 1v); 1483 20 wł. zw. Kobyla Łąka [potem wieś w pow. kam.] w lesie Sulew położone między dobrami O. i Pniewnik (MK 9, 152v; MK 60, 166v); 1505 dobra O. graniczą w Sulkami (MK 18, 237); 1519 15 wł. lasu i dąbrowy w Małej Brzozowicy [pow. kam.] położone między gran. O. i Kobylą Łąką (MK 32, 38; MK 60, 162v); 1512, 1567, 1578 młyn → p. 3. 1547-48 dwór i folw. → p. 6.

3. Włas. szlach. 1419-30 Mikołaj z Piotrkowa Wielkiego [pow. warsz.] dz. w O.: 1419 tenże toczy proces z Tryczem z Barcic [pow. grój.] o podział dóbr O. (Czer. nr 1149; SHGWarsz. 209); [1419] tenże Mikołaj i Adam zw. Trycz z Barcic dzielą między siebie dobra O.: Mikołaj otrzymuje połowę dóbr znajdującą się na lewo od drogi z Liwa do Warszawy [czyli O.], Adam połowę na prawo od tej drogi [później Ossówno Nowe] (MK 3, 99); [1422] tenże kupuje od Jana Tłusto z Kłodna [pow. bł.] jego cz. w O. za 80 kóp gr (MK 3, 82v); 1430 tenże w sporze z Tomaszem z Opaczy [pow. warsz.] przedstawia świadków, którzy zeznają, że Mikołaj miał [niegdyś] od Tomasza przywilej na O. (Warsz. 2, 62); 1433 tenże wspomn. jako zm. (PP 6 nr 449; SHGWarsz. 209).

1430 Tomasz z Opaczy sprzedaje Marciszowi z Wierzuchowa [Pruskiego, pow. warsz.] należącą do niego 1/4 dziedzictwa O. za 70 kóp gr (PP 6 nr 181; SGHWarsz. s. 191, 310).

1463-75 Mikołaj Ossowieński syn Mikołaja, h. Prus, dz. w O. i w Piotrkowie Wielkim [z. warsz.], gdzie występuje w l. 1435-69 (SHGWarsz. 209): 1463 tenże → p. 5; 1465 tenże bierze w zastaw od szl. Mikołaja syna zm. Piotra [Skały?] z Pniewnika 2 rączki miodu [czynszu rocznego], które płaci Adam bartnik ze Słuchocina, za 4 [kopy gr w półgr] bez 10 gr, na tak długo aż Mikołaj nie spłaci mu całej sumy (TymWyp.: LZG 1, 51v); 1474-75 tenże sędzia ziem. liw. (Warsz. 4, 757; MK 5, 179v; MK 60 k. 203, 220, 246; PacElita 85); 1476 tenże wspomn. jako zm. (Lub. nr 236; MK 5, 191v; Warsz. 4, 1051).

1476-1512 Dobrogost, syn Mikołaja, dz. O., Sulek i Piotrkowa Wielkiego: 1476 tenże z braćmi Adamem i Piotrem, synowie zm. ur. Mikołaja z Ossówna, dziedzice O., Woli Starej [Rudno?], drugiej Woli k. tejże [Rudzienko?] oraz trzeciej Woli [Sulki], wymienieni wśród osób posiadających dobra w pow. liw., które ks. Konrad [III] zwalnia od powinności budowy i naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236; MK 5, 191v); 1496-98 tenże podsędek liw. (MK 9, 215; Warsz. 7, 886; PacSpis); 1505 tenże za zgodą swej ż. Doroty, c. zm. Piotra Drozda z Łomianek [pow. warsz.], sprzedaje szl. Pawłowi synowi Gotarda z Nojszewa wieś Sulki z wójtostwem za 250 kóp gr w półgr (MK 18, 237; SHGWarsz. s. 141, 209); 1502, 1508 tenże dz. Piotrkowa Wielkiego (SHGWarsz. 209); 1512 tenże zapisuje swej ż. Dorocie tytułem wiana 130 kóp gr w półgr na połowie swoich dóbr Piotrkowo [Wielkie] i O. oraz na całym młynie w O. (Warsz. 10, 1157; SHGWarsz. 209); 1530 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1476 Adam i Piotr ss. Mikołaja Ossowieńskiego, dz. O. → wyżej.

[Ok. 1491] Paweł syn Mikołaja z O. pożycza Janowi Świętochowskiemu 3 kopy gr pod zabezpieczenie jego pasieki w gaju w Pniewniku (RódŚwięt. 56, wg LZG).

1530 szl. Mikołaj i Adam oraz ich matka Dorota, wd. po Dobrogoście z O., sprzedają sław. Wojciechowi Wilkowi wójtowi w Brzeszniku 1 wł. chełm. w Brzeszniku za 20 kóp i 2 gr (Warsz. 15, 1348-1349).

1530 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. otrzymuje od króla Zygmunta [I] zgodę na założenie w swoich dobrach O. miasta zw. Dobre (MS 4/2 nr 15859; MK 45, 436v; → Uwaga 4).

1531 Stanisław syn Pawła → p. 6; 1542 [tenże?] wybrany na sejmiku ziemskim liw. posłem na sejm do Warszawy (ASLiw 7).

1536 Paweł Ossowiński → p. 5; 1554 tenże dz. połowy miasta Dobre [później → Dobre Nowe] (MS 5 nr 6517; MK 86, 9v-10).

1542 Stanisław Ossowiński (Ossowieński) i Stanisław Kałuski chor. liw. zostają wybrani posłami na sejm ziemski w Warszawie (ASLiw 7).

1564-80 Andrzej Ossowiński (Ossowieński): 1564-80 tenże podkom. liw. → Uwaga 3; 1565 tenże podkom. liwski oraz Stanisław Skubniewski [ze Skubniewa] z polecenia sądu z. liw. przeprowadzają rozgraniczenie między dobrami Krypy i → Suchodół (MuzLiw nr 857); 1567, 1578 tenże → niżej: pobór; 1572 tenże wykonawca testamentu Jakuba ze Szwelic plebana w Dobrem (PułtTest. 3, 318); 1578 tenże jest winny Mikołajowi altaryście w kaplicy Ossowieńskich w kościele par. w Dobrem 6 zł za posługę [tj. msze] (PułtTest. 3, 376).

1567 Franciszek Ossowiński, 1578 tenże wspomn. jako zm., → niżej; 1578 [nieznana z imienia] wd. po nim jest winna Mikołajowi altaryście w kaplicy Ossowieńskich w kościele par. w Dobrem 8 zł za posługę [tj. msze] (PułtTest. 3, 376).

1540-78 pobór: 1540-41 od 5 wł. os. (ASK I 46 k. 82, 115); 1563 od 10 wł. os. (ASK I 38, 377); 1567 z cz. Andrzeja Ossowińskiego podkom. liw. od 5 wł. os. i 1 koła młyń. dor.; z cz. Franciszka Ossowińskiego od 5 wł. os., 2 zagr. i 1 koła młyń. dor. (ASK I 38, 595); 1578 z cz. Andrzeja Ossowińskiego od 5 wł. i 1 koła młyń. dor.; z cz. wd. po Franciszku Ossowińskim od 5 wł. i 1 koła młyń. dor.¹Zapisy 1567 i 1578 sugerują, że w O. był 1 młyn o 2 kołach, podzielony własnościowo (ASK I 51, 5).

Mieszkańcy: 1476 [kmieć?] uczc. Maciej Syrojadka z O. → p. 6.

5. 1441 Andrzej [Bniński] bp pozn. zdejmuje z Macieja pleb. w Liwie ekskomunikę nałożoną za bezprawne zabranie dzies. z O. (AC 2 nr 1121; AE I 72v); 1457 (kop. 1619) Paweł [Giżycki] bp płoc. eryguje w → Pniewniku kościół par. i przyłącza do niego wieś O. w diec. płoc., lokowaną na surowym korzeniu i nie podległą żadnej parafii (Ep. 33, 109-110v, stara sygn.); 1462 w rozgraniczeniu diec. płoc. od diec. pozn. wieś O.A. ma należeć do diec. pozn. (AE II 177; AC 2 nr 1579; NowDzieje 2, 38); 1463 Stanisław Żelawski pleb. w Liwie toczy przed sądem apelacyjnym w Gnieźnie proces [o dzies.] z Janem pleb. w Pniewniku, który występuje jako zachodźca (evictor) imiennie wymienionych szlachciców, w tym Mikołaja z O. (ACons. A 43 k. 117v-118, 130v); 1520 Jan Karniewski pleb. w Pniewniku toczy proces z Mikołajem Żukowskim kanclerzem księstwa maz. i pleb. w Liwie o dzies. z kilku wsi, w tym A.O.; śwd. szl. Szczepan z Chrościc h. Trzaska zeznaje, że od czasu erekcji par. w Pniewniku wsie do niej należące znajdują się w diec. płockiej, oprócz wsi O., której większa cz. należy do diec. pozn., oraz że pleb. z Pniewnika nigdy nie był w spokojnym posiadaniu dzies. ze wsi Skarzyno, Czaple i Żabokliki, ale pobierał dzies. z połowy wsi O.A.; śwd. szl. Piotr ze Szczurowa zeznaje, że większa cz. wsi O. położona po południowej czyli prawej stronie drogi z Warszawy do Liwa i WKLit. należy do diec. pozn. (DepTestPult. 204, 44-45); 1531 konsystorz warsz. przysądza Mikołajowi Żukowskiemu pleb. w Liwie dzies. z Grabowca należącego do dóbr O. (SumPriv. 7-8)²Chodzi o krótki regest w sumariuszu dokumentów znajdujących się w kościele parafialnym w Liwie z ok. 1778. Zapis nie zawiera żadnych szczegółów; 1536 Paweł Ossowiński [z O.?] zobowiązuje się spłacić kościołowi w Liwie należną dzies. z ról folwarcznych i kmiecych (Knap.mps 349); 1547-48 w rozgraniczeniu diec. płoc. od diec. pozn. wieś O., bez dworu i folwarku, należeć ma do diec. pozn. (CP 38 k. 164, 172v; DK perg. 292; NowDzieje 2 s. 38, 548); 1566 dzies. z O. należy do pleb. w Liwie (LiwPam. nlb.); 1583 Tomasz pleb. z Liwa sprzeciwia się wyłączeniu z podległej mu par. Czerwonka wsi Wierzbno, O. i Wyględowo oraz włączeniu ich do nowo utworzonej par. w Wierzbnie (AE XIV 65v-66v; NowDzieje 2, 547; SalinaStruk. 167-168); 1617 O. należy do par. Czerwonka (Knap.mps 86); 1636 ugoda między Wojciechem Molendą pleb. liw. a Marianną Zielińską kasztelanową płoc. w kwestii zmniejszenia wymiaru dzies. z O. z powodu szkód wyrządzonych przez [gwałtowny] wiatr; pleb. ma otrzymać 18 korców żyta, 12 owsa i po 1 grochu i pszenicy (VisLiw 29); 1667 dzies. z O. należy do pleb. w Liwie (Knap.mps 319).

6. 1476 uczc. Maciej Syrojadka z O. witryk kośc. w → Pniewniku toczy proces z Piotrem! [recte: Stanisławem] pleb. tamże i innymi witrykami tegoż kośc. o zniesławienie (AOfPult. 111, 62v).

1531 Stanisław syn Pawła z O., student Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1531e/130).

1530 Wojciech Szostak z O., 1535 Mikołaj Szostak z O., 1542 Mikołaj kowal syn Stanisława Szostaka z O., 1551 Maciej Kuźma z O. syn Wojciecha z O., przyjęci do pr. miej. Starej Warszawy (PrzyjęciaSW nr 487, 581, 752, 965).

Uwaga: 1. W AHPMaz 2, 201 i mapa, zgodnie z zapisami z rejestrów poborowych z 1. połowy XVI w., przyjęto nazwę Osówno Stare.

2. W haśle podawano oryginalną pisownię nazwiska z zachowaniem oboczności: Ossowiński – Ossowieński i zapisu z jednym lub podwójnym „s”.

3. Nie ma pewności, czy z naszym O. łączyć można osobę Andrzeja Ossowieńskiego, który w 1537 spławiał 15 łasztów zboża przez komorę celną na Wiśle we Włocławku (RThel. 5). Nie jest jednak wykluczone, że jest to znany z późniejszych źródeł Andrzej Ossowiński podkom. liw. 1564-80 (ASLiw 30; Ur. 13, 59; ŹD 255), → p. 3: pobór 1567.

4. W 1530 Jan Dobrzyniecki podstoli zakr. założył miasto → Dobre. Wedle zapisu w MK miasto lokowano na gruntach dóbr O. Lokacja została zatwierdzona przez króla 28 IX 1530 (MS 4/2 nr 15859; MK 45, 436v-437v). Miesiąc wcześniej w Dobrem, na prośbę tegoż Jana, bp płoc. Andrzej Krzycki erygował kościół i parafię. W dok. erekcyjnym kilkakrotnie stwierdzono, że osada Żadna czyli Dobre powstała na surowym korzeniu w dobrach → Makowiec (Ep. 14, 414-415). Należący do Dobrzynieckich Makowiec założony został kilka bądź kilkanaście lat przedtem, przypuszczalnie właśnie na gruntach O. Przejście tego terenu na własność Dobrzynieckich mogło mieć związek z małżeństwem Małgorzaty Dobrzynieckiej, siostry Jana, z Pawłem Ossowieńskim oraz podziałem majątku po śmierci ich ojca Mikołaja, który zm. przed 20 VII 1525 (MK 41, 70v; MK 340, 100v; Bon. 4, 341).