ŻELKOWO

1473 or. Zelkowo (MK 5, 172v), 1536 kop. z końca XVI w. Zołkowo (ML II-A 5, 193), 1523 Zelikouo, Zelikowo (MK 339, 78), 1527 Zelcovo (Warsz. 15, 285), 1541 Zelikovo (ASK I 46, 114v), 1578 Żelkowo (ASK I 27, 942), 1578 Żelkow (ASK I 27, 943v), obecnie Żelków, 7 km na WSW od Siedlec.

1. 1476 pow. liw. (Lub. nr 236; MK 5, 190v); 1530 z. czer., pow. liw. (Warsz. 16, 265v); 1563, 1578 par. Niwiski, [diec. pozn.] (ŹD 415; ASK I 38, 363; ASK I 27, 942).

2. 1450 dąbrowa → p. 3; 1473 łąka Biełka, las Rakowiec, rz. Żytnia → p. 4.

3. Włas. szlach. 1450 w ramach działów między Stanisławem, Leonardem i Janem [Piegawką] z → Zaliwia a dziedzicami z Dąbrówki ci pierwsi otrzymują dąbrowę Żelkowską, a wszystkim [komu?] poza Broniszem przypada stara wieś leżąca naprzeciw dąbrowy [Żelkowo?, Wołyńce?] (MK 9, 185v-186; MK 18, 40v-41); 1476 tenże Jan, a także Mikołaj [Zaliwski syn wspomn. Stanisława], Piotr [jego brat rodzony?] oraz Jadwiga i Dorota cc. zm. Leonarada z Zaliwia otrzymują od ks. Konrada [III] dla swoich działów w → Zaliwiu, Z. i Wołyńcach oraz dla ich mieszkańców [zwolnienie z powinności budowy oraz naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236; MK 5, 190v); 1497 [tenże?] Jan Zaliwski z Z. kupuje od Małgorzaty c. Jana Wolimira z Opola jej dział w Opolu za 32 kopy gr w półgr (MK 9, 208).

1491-1523 Jakub z Zaliwia, h. Junosza, syn Jana Piegawki z Zaliwia [tam w l. 1491-1505], właśc. działów w Wołyńcach [tam w 1491], Ż. i Żukowie [tam w 1505]: 1491 tenże otrzymuje przywilej od ks. Konrada [III] na dobra Wołyńce i Z. → p. 4.; 1523 tenże toczy proces ze Szczepanem Wodyńskim chor. wysz. o granice, które Jakub wytyczył w dobrach i lasach Milczibor (MK 339, 78); ), [1539] tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1522 Dziersław kuchmistrz król., 1522-[39] Michał kaszt. liw., 1522 Piotr, 1522 Stanisław, 1522-[39] Feliks Zaliwscy: 1522 ciż otrzymują [działy w] dobrach Wołyńce, → Zaliwie, Z. i Dąbrówka, należące uprzednio do ich brata zm. Andrzeja Zaliwskiego kaszt. wis. (MK 32, 125v); [1539] ciż Michał i Feliks pozwani przez Mikołaja Wilka Walickiego o działy w → Zaliwiu i Z. (Warsz. 15, 284v-285); 1530 tenże Feliks Zaliwski [także Wołyniecki?] z Zaliwia [tam w l. 1518-1539], Wołyńcow, Ż. i Dąbrówki, syn Mikołaja, sprzedaje wykonawcom testamentu Piotra Kozerskiego stolnika soch. czynsz odkupny ze swych dóbr → Wołyńce i Z. (Warsz. 16, 265v-266).

1525-50 Gabriel Żelkowski, 1536-[39] Kasper Żelkowski, 1536 Stanisław [Żelkowski]1Zestawiając zapiski z [1539] (WarszDis. 2, 284v-285) i 1536 (ML II-A 5, 193-195), można zastanawiać się, czy wzm. o Stanisławie, bracie Kaspra i Gabriela z 1536 nie jest wynikiem pomyłki, ponieważ w [1539] nie został on wymieniony pośród innych dziedziców Zaliwia i Ż. Być może to zm. stryj Kaspra i Gabriela noszący imię Stanisław został omyłkowo zapisany jako ich brat ss. Jakuba z Zaliwia i Ż., [1539] Piotr, Jan, Andrzej, Mikołaj, Jerzy ss. Stanisława z Zaliwia i Ż.: 1525 tenże Gabriel ręczy za Piotra Zaliwskiego w jego procesie z ż. Małgorzatą Wąsowską z Wąsowa (Warsz. 14, 626; → Zaliwie); 1536 ciż Stanisław, Kasper i Gabriel → niżej: Jan Wilk; [1539] ciż Piotr, Jan, Andrzej, Mikołaj i Jerzy oraz Kasper i Gabriel → niżej: Jan Piegawka; 1539 tenże Gabriel z Zaliwia wraz z Andrzejem synem Michała Zaliwskiego z Z. prosi o wypis z ksiąg [metryki] książ. [potwiedzający] sprzedaż działów w Zaliwiu i Sokołowie (MS 4/1 nr 6515); 1546-50 tenże Gabriel podsędek liw. (ASLiw 9; MS 4/1 nr 7702; Knap.mps. 356); 1550 tenże Gabriel zapisuje mansjonarzom liw. 1 grz. czynszu rocznego od sumy 10 kóp gr na swych dobrach Z. i Gołębek (Knap.mps 356); 1567 ciż Gabriel, Kasper i Stanisław Żelkowscy wspomn. jako zm. → niżej.

1536 Jan Wilk z Zaliwia toczy proces z Michałem Zaliwskim i jego bratem Feliksem oraz z Janem Piegawką i jego bratankami Stanisławem, Kasprem i Gabrielem z Zaliwia o części w → Zaliwiu i Z. należące do Jana (ML II-A 5, 193-195).

[1539] Jan Piegawka z Zaliwia [tam w l. 1505-39], Z. i Żukowa [tam w 1505] , h. Junosza pozwany wraz z bratankami: Piotrem, Janem, Andrzejem, Mikołajem i Jerzym ss. zm. Stanisława oraz Kasprem i Gabrielam ss. zm Jakuba z Z. przez Mikołaja Wilka Walickiego o działy w → Zaliwiu i Z. (WarszDis. 2, 284v-285).

1540, 1541 pobór od 6 wł. 1 kw. os. (ASK I 46 k. 81, 114v); 1563 pobór od 8 1/2 wł. os., tkacza i kowala (ŹD 415; ASK I 38, 363); 1567 pobór z cz. Jerzego i Andrzeja ss. zm Stanisława, Stanisława syna Jana Zaliwskiego w Z., Gołębku, Zaliwiu i Niedźwiedzim Krzu od 6 wł. os.; z cz. Agnieszki wd. po Kasprze [Żelkowskim] w Z. od 1 wł. 1 kw. os.; z cz. Anny wd. po Mateuszu Zaliwskim w Z. od 2 1/2 wł. os.; z cz. Krzysztofa syna zm. Gabriela Żelkowskiego [w Z.] od 1 1/2 wł. os.; z cz. wdowy po Feliksie Wołynieckim we wspomn. dobrach od 3 wł. os. (ASK I 38, 590); 1578 pobór od 7 wł. 1 kw. os. i 1/2 wł. opust.; Baltazar i Stanisław ss. zm. Kaspra płacą każdy od 1/2 wł. 1 1/2 kw.; Jan syn zm. Macieja Zaliwskiego płaci od 2 1/2 wł.; Krzysztof Żelkowski płaci od 1 wł. os. i 1/2 wł. opust.; Jerzy Zaliwski z bratankami po zm. Mikołaju płaci od 1 1/2 wł.; Jan Zaliwski z Proszewa płaci od 1 kw. i 2 zagr.; sędzia [liw.?] Zaliwski2Michał Zaliwski był sędzią liw. w 1569, Idzi Zaliwski – w 1597 (PiberSpis. Autorka powątpiewa, by w 1582 sędzią liw. był Jerzy Pruszkowski, którego wymienia Uruski 14, 378) płaci od 1 kw. z Wilkowizny3Wilkowizna to zapewne dział Jana Wilka z → Zaliwia wymierzony mu w 1536 (ML II-A 5, 193-195) (ASK I 27 k. 942, 943v); 1621 popis wojskowy z. liw. wymienia łącznie szlachtę z Ż., Gołębka, Dropi[-Domanic] oraz [Niedźwiedziego] Krza (Popis 35v).

4. 1473 Mikołaj syn Stanisława oraz Jan syn Dziersława dziedzice z Zaliwia oświadczają, że sprzedali prac. Maciejowi Rykale z Z. wójtostwo z 1 wł. miary chełm. i łąką Biełka w lesie Rakowiec koło rz. Żytnia w dobrach Z. wraz z daninami z miodu i 1/3 kar sądowych za 5 kóp gr w półgr; Maciej będzie wolny od wszelkich danin, czynszów i prac z tej włóki, lecz w wypadku wojny zobowiązany jest przekazać konia o wartości 1 1/2 kopy gr w półgr do zaprzegu wozu, jeśli zaś nie będzie mieć konia, winien dać woźnicę (MK 5, 172v).

1491 Jakub Piegawka z Zaliwia syn Jana uzyskuje od ks. Konrada [III] obniżenie czynszu świętomarcińskiego z jego dóbr Z. i Wołyńce z 2 gr do 1/2 gr (MK 18, 46).

1 Zestawiając zapiski z [1539] (WarszDis. 2, 284v-285) i 1536 (ML II-A 5, 193-195), można zastanawiać się, czy wzm. o Stanisławie, bracie Kaspra i Gabriela z 1536 nie jest wynikiem pomyłki, ponieważ w [1539] nie został on wymieniony pośród innych dziedziców Zaliwia i Ż. Być może to zm. stryj Kaspra i Gabriela noszący imię Stanisław został omyłkowo zapisany jako ich brat.

2 Michał Zaliwski był sędzią liw. w 1569, Idzi Zaliwski – w 1597 (PiberSpis. Autorka powątpiewa, by w 1582 sędzią liw. był Jerzy Pruszkowski, którego wymienia Uruski 14, 378).

3 Wilkowizna to zapewne dział Jana Wilka z → Zaliwia wymierzony mu w 1536 (ML II-A 5, 193-195).