(1288 Mussina — KK 1, 89—90 z or.; [1364] Nouaciuitas Muszina — KK 1, 235 w transumpcie z 1391; 1364 Nouacivitas — KK 1, 236 w transumpcie z 1391; 1457 Muschina — OK 10 s. 113; Muszina — Sroka Dokumenty 2, 220; 1504 Mussyna — MK 19 k. 165v; 1527 Muschyna — Ep. 14 k. 14; 1564 Muszyna — AS rps 19 s. 216) miasto.

W haśle zastosowano skrót musz. — muszyński.

1. 1581 pow. sądec.; 1596, 1612 par. własna pod wezw. Wniebowzięcia NMP i Marii Magdaleny, dek. sądec. (ŹD s. 148; WR k. 28; AMetr., AVCap. 32 s. 81; Kumor Archidiak. s. 98—9).

2. 1364 droga do M. → p. 3; 1366 kap. spiska przytacza treść dok. Ludwika Węg. z t.r., który nadaje mgr. Jakubowi protonotariuszowi wwdy Mik. Konta [zm. 1367] Czarny Las król. w 2 miejscach w dystr. zamku Plaveč [Słowacja], w celu lokacji 2 wsi. Jedna cz. lasu [w zakolu Popradu] przylega od wschodu do posiadłości M., od południa do posiadłości Orlov i Andrejová, od zachodu od posiadłości Stara, od północy do rz. Poprad (Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, ed. G. Fejér, t. 8, cz. 3, Budae 1834, nr 334, s. 622—4; Supplementum analectorum terrae Scepusienis, col. M. Schmauk, t. 2, Szepesváraljae 1889, nr 84, s. 129—31).

1410 Ścibor ze Ściborza po spaleniu Starego i przedmieść Nowego Sącza powrócił na Węgry trudną górską drogą, przekraczającą Poprad i biegnącą dalej w kierunku M. → p. 6; 1466 droga z zamku M. [i in. miejscowości klucza] do Bardiowa → p. 3; 1470—80 mówi się, że koło M., między wsiami → Milik i Szczawnik, znajduje się dużo złota (DLb. 3 s. 356).

1523 M. graniczy z dobrami Piwniczną [dziś Piwniczna Zdrój] → p. 3a; 1557 dwór w M. (list datowany ex curia Musina) (Fokt, Gródek → p. 7); 1570 za m. Piwniczna są kontrowersje graniczne zarówno od strony Lubowli [Słowacja], jak i M., ale lustratorzy ich nie rozstrzygają, gdyż zajmują się drogami (LDK s. 38); 1585 w wydanym przez Jerzego Horwatha dz. zamku Plaveč (Połocha) [Słowacja] przywileju na sołectwo we wsi Slovenska Andreiovka [dziś cz. Orlova, Słowacja] należącej do tegoż zamku określa jej granicę. Zaczyna się nad Popradem, w miejscu gdzie wpada do niego potok biegnący od Orlova [Słowacja] zw. Kotarny Potok i po przejściu tego miejsca biegnie w górę tegoż potoku aż do podnóża góry, na wierzchołku której zwraca się w lewą stronę i wchodzi na zbocze [następnej] góry, dochodząc do jej szczytu, gdzie prowadzi do skały zw. Dupnik [1668 — Dupnia], a od niej schodzi w dolinę i do potoku zw. Wolak? [1668 — „Wołyai”] inaczej Dolny Kurczyn od strony dziedziny zw. Legnawa [m. Legnava, Słowacja], wzdłuż którego k. granic tejże Legnawy i miasta M. schodzi do wspomn. rz. Poprad, której biegiem dochodzi do punktu wyjścia (ANKr., Akta miasta Muszyny, dok. dep. 81 — dok. zniszczony, w wielu miejscach nieczytelny; AKapKrak., rps Inv.B.2 k. 644v—5 [streszczenie dokumentu w inwentarzu z 1668]); 1589 granice M. poczynają się od „wierzchu Zimnego” [szczyt w grzbiecie Dubnego], od Leluchowa i ciągną się do rz. Poprad, następnie od Legnawy po Kurczynów [dziś Magura Kurczyńska, Słowacja] do Czarnego Wiru (Weru) [dziś brzeg Popradu o tej nazwie w M. — UN 9 s. 92] z jednej strony i potem „po wierzch Folwarcznego” [dziś cz. M. nosi nazwę Folwark — UN 9 s. 92] i na górę prosto za zamek M., a dalej grzbietem tej góry aż do rz. Powroźnik [1668 → Powroźniczka, może dzisiejszy potok Kryniczanka, prawy dopływ Muszynki — UN 9 s. 98; E. Pawłowski, Nazwy wodne Sądecczyzny, Kr. 1996, s. 25]. Od tej rzeki zaczynają się granice między M. i Powroźnikiem (AKapKrak., rps LP 8 k. 92v—3); 1614 Miastko leży w odległości 1½ mili od M. Rozdziela je wysoka góra Rakowski [dziś góra Rakowskie w Powroźniku — UN 9 s. 98; Mapa Obrębów] (AKapKrak., rps Rev.V.741 k. 1); 1645 w M. 29 [mieszczan] posiadających role, 35 mieszczan posiadających tylko ogrody i 35 nieposiadających ogrodów; dwór w dolnej części miasta, do którego należało 5 zagród, z których 3 przeniesiono za Zamczysko z powodu wylewów Popradu, gdzie na tzw. Bednarkach posiadali swoje grunty zw. Przyrobki, które po spustoszeniu zamku zarosły lasem; przy drodze 2 chałupy, w których mieszkają rzemieślnicy; w M. stary dwór dwupiętrowy z kuchnią, stajniami, spichlerzem, oborą i stodołą; przed dworem młyn na przekopie [młynówce] z 3 kołami, po drugiej stronie przekopy piła, nowy browar, obok winiarnia z drewna pozostałego po rozbiórce starego browaru; za Zamczyskiem młynik stępny na Popradzie, przeniesiony potem na rz. Szczawnik z powodu wylewów; 2 ogrody dworskie, jeden przy dworze, drugi na „na Cosach”; folwark obok dworu, do którego należy pole Mikowo nad Popradem naprzeciwko Czarnego Wiru i granicy węg. i Legnawy, obok góry Bednarka z pastewnikiem i lasem z polami dawnymi i nowo wyrobionymi po granice wsi Milik i Złockie i po potok Szczawnik płynący obok Zamczyska (Kiryk, Miasta → p. 7, s. 27; AKapKrak., rps Inv.B.1 s. 631—3, 637) 1668 miasto M. położone niedaleko granicy węg., jest usytuowane między wysokimi górami, na powierzchni 2 stajań. Granice M. biegną od Leluchowa do rz. Poprad i na szczyt Góry Legnawskiej państwa węg., dalej Czarnego Wiru (Wieru) [tj. brzegu] Popradu i wzdłuż Pańskiego Pola na Zamczysko [tj. do ruin zamku, dziś Baszta w M. — UN 9 s. 92], a stamtąd do Jastrzębika [dziś miejscowość na północny wschód od Muszyny — UN 9 s. 94], skąd wierzchem do [rz.] Powroźniczki [→ 1589: rz. Powroźnik] i dalej do „Sczaby Michałowej” przy rz. Muszynce; na końcu miasta dwór między rz. Muszynką a Popradem; młyn przy dworze o 2 kołach, drugi młyn stępny przy zamku oba na rz. Muszynce (AKapKrak. rps Inv.B.2 k. 645—7).

1564 wielki gościniec z Krakowa na Węgry biegnie przez Sącz [Nowy], Królową [par. Mystków] i M. k. zamku bpstwa krak. do Bardiowa [Słowacja] (AS rps 19 s. 216).

3. Własn. ryc. następnie bpstwa krak. w kluczu musz. (→ Uw. 2).

1288 Paweł [z Przemankowa, dziś Przemyków] bp krak. oraz komes Mironieg s. zm. komesa Dzierżykraja kaszt. poł. i jego ż. Bogusława [c. Dzierżykraja z Niegowici], bratanica zm. Wysza niegdyś scholastyka krak. i dz. w Niegowici zawierają ugodę w sporze o dwie wsie: Świniarsko, położoną w okręgu sądec. (in Sandech) i M., leżącą przy granicy węg. (sub Ungaria), które są w posiadaniu biskupa. Mironieg w imieniu żony pozwał biskupa przed sąd książęcy, twierdząc, że prawa do ww. wsi należą do Bogusławy, jako jedynej spadkobierczyni Wysza. Dowiadując się jednak, że Wysz przekazał te 2 wsie bpstwu krak. zapisem testamentowym w intencji zbawienia zawierają z biskupem ugodę, potwierdzając ww. darowiznę w imieniu wszystkich spadkobierców darczyńcy. Biskup z kolei wraz z kapitułą zobowiązują się nie niepokoić ww. Bogusławy o inne dobra Wysza, które posiadają z zapisu testamentowego. Rozjemcą w sprawie był Wojciech [dziekan krak.]. Książę Leszek [Czarny] zatwierdza ugodę (KK 1, 89—90)¹Książę otrzymał do zatwierdzenia egzemplarz ugody, należący do małżonków, bo treść dok. transumowanego jest zredagowana przez Mironiega w pierwszej osobie. S. Zachorowski (Węgierskie i polskie osadnictwo → p. 7, s. 58), błędnie interpretując fragm. dok. z 1288, uznaje Wysza br. Dzierżykraja za stryja Mironiega. Tymczasem Dzerżykraj zm. bezpotomnie a Mironieg był synem innego Dziersława kaszt. poł. z rodu Półkoziców i przodkiem Marszowskich, Niewiarowskich, Ligęzów oraz Rzeszowskich (zob. J. Kurtyka, Krąg rodzinny Jana Pakosławowica ze Stróżysk i Rzeszowa. Ze studiów nad rodem Półkoziców z XIII i XIV wieku, „Przemyskie Zapiski Historyczne” 6—7, 1989—1990, s. 50).

[1364, 26 XI]²Datacja dokumentu jest niepełna — brak daty rocznej. Wiadomo, że wystawiony został w Krakowie we wtorek w oktawie Ś. Katarzyny, a więc między 26 XI a 2 XII. Nie ma podstaw do tego, żeby datować go na 1368/9 jak proponuje F. Kiryk (Rozwój → p. 7, s. 134; Miasta → p. 7, s. 24), a za nim K. Przyboś (Pierwsze archiwalia → p. 7, s. 207). Szczególnie rok 1368 jest niemożliwy, gdyż nie zgadza się z itinerarium króla (30 XI 1368 przebywał w Poznaniu). Za to pewny jest pobyt króla w Krakowie od 19 XI do 1 XII 1364, co uprawdopodobnia datowanie go na ten rok (A. Gąsiorowski, Itinerarium króla Kazimierza Wielkiego. Materiały 1333—1370, RH 64, 1998, s. 196, 200) Kazimierz W. informuje wójta, rajców i ogół mieszczan [pospólstwo] Nowego Miasta M., że zostali wprowadzeni w błąd przez pewnych występnych ludzi, jakoby drogę prowadzącą do M. zamierzał przekierować do innych miast, i nigdy o tym nie myślał. Obiecuje, że drogi w żaden sposób nie zmieni i jednocześnie zobowiązuje mieszczan do naprawy mostu (KK 1, 235); 1364, 29 XI Kazimierz W. oznajmia swemu wiernemu słudze Hankowi (Anko) wójtowi w Nowym Mieście [M.], że uzyskawszy wiarygodne informacje co do jego zamiarów od Piotra [ze Szczekocin] star. sądec. zezwala mu przyjmować bez przeszkód z obcych stron kupców i inne zdatne osoby w celu ich osiedlania i rozwoju miasta. W zamian otrzymują zwolnienia od cła w → Czchowie tak, jak inni mieszkańcy, zaś w krótkim czasie za aprobatą baronów i radą tegoż Hanka przywilej zostanie rozszerzony na inne [miasta] w granicach Królestwa, tak jeśli chodzi o cło, jak inne przypadki (KK 1, 236); 1391 Władysław Jag. na prośbę Jana [Radlicy] bpa krak. odnawia i potwierdza 2 dawne dok.³W dok. Władysława Jag. transumowana jest treść 2 dok. Kazimierza W., jednak przy opisie fizycznym stwierdzono, że przedłożono mu „literas […] sigillo ipsius minori in pressula pergameni pendenti consignatas”, a więc opatrzoną jedną pieczęcią, co wskazuje, że był to jeden dokument, być może złożony z dwóch połączonych pergaminów Kazimierza W. wydane dla miasta M. [→ wyżej 1364]. Ponadto zezwala mieszkańcom miast i wsi należących do zamku Muszyna kupować w żupie bocheńskiej i wielickiej sól wedle wagi i miary i za takie pieniądze, jak jest zwyczajowo sprzedawana na Węgry (KK 2, 380)⁴Dok. Władysława Jag. zachował się w 2 egzemplarzach, które wyglądają na oryginały. Pierwszy z nich to pergaminowy dyplom królewski, bez pieczęci, z zachowanym po niej sznurkiem (AKapKrak., dyplom pergaminowy 218); drugi stanowi zapewne współczesny odpis (drugi egzemplarz) pergaminowy opatrzony na końcu klauzulą w formie uniwersału biskupa krak. skierowanego do poddanych z klucza zamku Muszyna (→ Muszyna zamek p. 3d), zachowany bez pieczęci z nacięciem po pasku pergaminowym (AKapKrak., dyplom pergaminowy 219). Edycji dokonano na podstawie drugiego perg. Kiryk, Rozwój → p. 7, s. 137 błędnie interpretuje fragment powyższego dok., jakoby król zezwolił mieszkańcom M. na handel solą z Węgrami. Mowa jest jedynie o prawie do kupowania takiej soli za taką cenę (a nie mniejszą), jaka obowiązuje dla soli eksportowanej na Węgry. Przywilej kupowania soli w żupach bez pośredników był więc ograniczony barierą ceny, aby nie dopuścić do uszczuplenia król. monopolu na handel solą, w tym przypadku z Węgrami.

1457 Grzegorz Rak niegdyś [mieszcz.] z Krakowa obecnie z M. zobowiązuje się zwrócić w ratach w określonych terminach Maciejowi Skórzni (Skorznya) bakałarzowi 6 grz. długu (OK 10 s. 113)⁵Jest on zapewne tożsamy z Grzegorzem Rakiem, który w 1446 przyjął pr. miej. w Krakowie (Kacz., 5641); 1461 Stan. Potrzeba burgr. muszyński do rajców m. Bardiowa z prośbą o zwolnienie Wawrzyńca z M., oskarżonego niesłusznie przez ich woźnicę Stefka, który wobec burgrabiego przyznał się do winy (Sroka Dokumenty 2, 176; IB, 1376); tenże Potrzeba powiadamia rajców m. Bardiowa, że ich człowiek niesłusznie oskarżył Kruchana z → Miastka o bezprawne kupno koni. Kruchan wyjaśnił, że kupił konie za własne pieniądze, określił datę transakcji i przedstawił jako świadków trzech litkupników: Grzegorza i Hanusza z M. oraz popa (bajtka) z Miastka, z których dwaj pierwsi poświadczyli, że sprzedali mu te konie. Oskarżyciel może przybyć do M. i przedstawić swoją sprawę burgrabiemu (Sroka Dokumenty 2, 177)⁶W haśle → Miastko p. 3 Grzegorz i Hanusz błędnie określeni jako mieszkańcy Miastka. Można też przypuszczać, że targ koński odbył się w M; 1465 Racibor z Trutnova? (de Trvtow) [Czechy] burgr. musz. skarży się rajcom m. Bardiowa na ludzi z zamku Makovicy [dziś Zborovskỳ Hrad k. Zborova, Słowacja], którzy zagradzają drogę do Bardiowa drzewami i wymuszają opłaty na ludziach bpa krak. [z klucza M.] jadących do Bardiowa. Domaga się, aby ta droga została oczyszczona z drzew, a ludzie biskupa mieli zapewnione bezpieczeństwo (Sroka Dokumenty 2, 202)⁷Nie ma pewności, że ludzie o których wspomina burgrabia byli to mieszczanie z M. Chodziło tu zapewne o mieszkańców klucza dóbr zamku Muszyna, wśród których byli zapewne też mieszkańcy miasta M. To dotyczy zresztą innych podobnych wzmianek, które S.A. Sroka podał jako przykłady kontaktów Bardiowa z M., choć w tekście nie występuje nazwa miasta (Sroka, Średniowieczny Bardiów → p. 7, s. 144—5); 1467 woźnica Król mieszcz. musz. przewozi piwo z Bardiowa do M. → p. 4; 1490 Stanisław burgr. musz. prosi radę m. Bardiowa o oddanie płótna zabranego jego żonie przez poborców tricesimy (Sroka Dokumenty 3, 485); 1491 Stan. Biały burgr. musz. do ławników m. Bardiowa, aby wyegzekwowali od Jana Czarnego szrotarza [szynkarza lub człowieka zajmującego się wożeniem beczek z piwem] 2 fl. i orta długu, które winien jest Fabianowi z M., okazicielowi listu (Sroka Dokumenty 3, 523); 1492 tenże Biały do rady m. Bardiowa z prośbą o pomoc przeciwko burgr. Makowicy, którego ludzie ograbili Szymona z M. na drodze do Bardiowa, a który uchyla się od osądzania sprawców. Prosi o informację, czy w zapowiedzianym [przez burgrabiego] terminie rozprawa sądowa się odbędzie, czy nie, i czy jeśli ów Szymon zechce udać się na targ do Bardiowa, to będzie miał wolną drogę (Sroka Dokumenty 3, 542).

1504 Aleksander Jag. udziela sław. Stan. Tarnowskiemu z Poznania i Pawłowi z Gdańska zgody na poszukiwanie metali różnego rodzaju na terenach należących tak do króla, jak i do szlachty i dóbr duchownych w woj. krak. i na Spiszu, na terenie wymienionych miejsc w tym M. (MS 3, 1648 = MK 19, k. 165v—166v.

1511 Achacy Jordan z Zakliczyna star. musz. do rajców Bardiowa o zwrot przędzy zabranej bezprawnie w tym mieście jego poddanym [tj. bpa krak.] z M. przez poborców tricesimy [tj. cła od towarów], którą przewozili do tkacza w Bardiowie na zrobienie płótna (Sroka Dokumenty 4, 718); 1521 Jan Nogaj burgr. musz. informuje ławę m. Bardiowa, że niejaki Daniło ojciec Olechny zeznał przed sądem wielkim pr. niem. i wołoskiego w M. pod przewodnictwem tegoż burgrabiego, że Olechno, mieszkający w okręgu bardiowskim, od ponad 4 lat nie zapłacił mu 2 fl. za sól i żąda jego osądzenia (Sroka Dokumenty 5, 899); 1523 kapituła krak. wyznacza archidiakona Jana Chojeńskiego i kantora Bernarda Wapowskiego do przeprowadzenia rozgraniczenia między M. i m. król. Piwniczna (AKapKrak., rps Aa 2 k. 376v); 1524 Zygmunt I nadaje mieszkańcom miasta M., należącego do uposażenia stołu biskupa krak. przywilej na urządzanie dwóch jarmarków — na ś. Onufrego [12 VI] i na ś. Franciszka [4 X] oraz na targi cotygodniowe w poniedziałki (MS 4, 13793 = MK 36 s. 648—9; ANKr., Akta miasta Muszyny, dok. dep. 80 — w transumpcie Tomasza Rożnowskiego kan. i oficjała krak. z 1524); 1529 M. płaci bpowi krak. czynsz 3grz. i 14 gr (LR s. 46).

1589 Piotr Myszkowski bp krak. na prośbę poddanych z miasteczka M., należącego do bpstwa krak., z powodu spalenia się i zniszczenia ich dokumentów, ponownie określa prawa i obowiązki jego mieszkańców na wzór innych miast należących do tegoż bpstwa. Nadaje im pr. produkcji piwa i gorzałki oraz ich wyszynku w mieście i w karczmach w przyległych do miasta wsiach. Ponieważ we dworze w M. jest browar, który działa ze szkodą dla miasta, biskup określa, że starosta będzie mógł z tego browaru dawać na wyszynk do wsi [starostwa] raz na 6 tygodni 12 beczek piwa. Mieszczanie mogą szynkować w tym mieście wina, jednak sprzedaż ma wyznaczać i kontrolować wójt z ławą. Ustanawia w mieście 2 jarmarki — na ś. Michała [29 IX] i na Gromniczną [2 II] oraz targ tygodniowy w poniedziałki. Zezwala im na zakładanie jatek mięsnych, chlebowych i innych, z których będą zobowiązani płacić czynsz na ś. Marcina [11 XI] — posesjonaci (mający role i ogrody) po talarze, a nieposesjonaci (którzy nie mają żadnych ról ani ogrodów) po ½ talara. Inni mieszczanie posesjonaci od ról i ogrodów mają płacić po 1 grz. czynszu. Komorników i rzemieślników zwalnia z opłat oraz robocizn i poleca staroście, aby nie wymuszał na nich tych robót. Zwalnia wszystkich mieszkańców od obowiązku podróży, spławiania i zbijania drewna przeznaczonego do spławu. Daje im prawo połowu ryb w rz. Poprad. Ponieważ mieszczanie uskarżali się na biskupiego rządcę musz., iż domaga się od nich większych miar słodowych niż dotąd oddawali według zwyczaju, biskup ustala, że odtąd winni oddawać od każdego słodu po 6 miar musz. Zabrania pod karą 30 grz. produkcji i sprzedaży gorzałki, piwa i innych trunków sołtysom z wsi należących do klucza dóbr M., z wyjątkiem produkcji na własny użytek. Mieszczanie będą zobowiązani do przewozu wina bpiego z Muszyny do Sącza, a gdyby nie mogli jechać, każdy posiadający rolę winien płacić po ½ talara do rąk starosty. Biskup, na podstawie relacji wyznaczonych przez niego komisarzy, zatwierdza granice miasta (→ p. 2) i nakazuje starostom musz. przestrzeganie praw mieszczan określonych w niniejszym przywileju (AKapKrak., rps LP 8 k. 92v—3v; Kuraś Ordynacje 58 — fragm.); 1593 w M. 10 domów „szynkownych”, 20 „chałup”, 5 rzemieślników, 7 komorników, 1 skrzypek, 3 półł. miej. (BJ rps 5043 k. 254v); 1596 bp krak. Jerzy Radziwiłł potwierdza miastu M. spalone w niedawnym pożarze przywileje miej., m.in. ordynację bpa Myszkowskiego, której treść mieszczanie przedłożyli w formie wypisu z ksiąg kap. krak. [tj. Liber privilegiorum] (Kiryk, Miasta → p. 7, s. 27; ANKr., dok. dep. 82); 1597 mieszcz. M. pozywają przed sąd biskupi sołtysów wsi należących do klucza musz. o to, że wbrew przywilejowi bpa krak. Piotra Myszkowskiego dla M. [→ 1589] warzą piwo i palą gorzałkę oraz szynkują te trunki i inne sprowadzane skądinąd, a nie z M. Wnoszą o karę 30 grz. od każdego sołtysa. Sołtysi z wsi tego klucza, tj. z Czarnego Potoku [niezid.], → Muszynki, → Milika, Zubrzyka, Krynicy, Andrzejówki i z → Miastka, okazują pr. dawniejsze, niż pr. miasta M., w którym dano im karczmy z prawem produkcji i wyszynku piwa i wódki. Sąd zachowuje sołtysów w ich prawach z takim zastrzeżeniem, że gdyby sami nie warzyli piwa, to nie wolno im sprowadzać go skądinąd do swoich i in. wsi, lecz muszą sprzedawać piwo musz. (Kuraś Ordynacje, nr 63); 1645 dwór [bpa krak.] zatrudnia 4 chałupników (piwowara, bednarza, ślusarza i dobosza); kilku nieposiadających pr. miej. kmieci daje pańszczyznę do dworu (Kiryk, Miasta → p. 7, s. 27; AKapKrak. rps Inv.B.1 s. 632, 634); 1668 w M. szos płaci się z 28 domów, 3 ł. poborowe, 7 komor., 3 kowali, 1 krawiec, 1 rzeźnik, 2 szewców, 1 garncarz; pod miastem 28 ł. inwentarskich, 1 ł. uprzywilejowany, 106 osiadłych mieszczan, 1 uprzywilejowany, 6 zagr. na ogrodach „pańskich”, 4 „chałupy pańskie pod dworem” (AKapKrak. rps Inv.B.2 k. 643 i 645).

4. 1364 Hanek wójt w Nowym Mieście [M.], rajcy → p. 3; 1463 Jan Wolski star. musz. przybył do M. z pewnymi dobrymi ludźmi, aby złożyć sąd przeciwko [rozbójnikowi] Tomaszowi Thorczi w celu odzyskania od niego dóbr jego ludzi → Muszyna zamek p. 3b; 1467 wójt i ławnicy M. do ławników m. Bardiowa skarżą się na Bartłomieja (Bartela) z Kurova [Słowacja], który miał przed sądem ławniczym w M. sprawy sądowe z mieszczanami z M. o długi i domagał się zadośćuczynienia. Wójt i ławnicy wyznaczyli termin rozprawy za 2 tygodnie, ale tenże Bartela nie czekał na rozprawę, lecz zatrzymał woźnicę Króla mieszcz. z M., który wiózł z Bardiowa piwo zakupione za pieniądze swego sąsiada (vicinus) i uwięził go. Wójt i ławnicy musz. domagają się od ławników Bardiowa rozstrzygnięcia, czy Bartłomiej miał prawo zatrzymać mieszczanina na wolnej drodze król. i domagać się dla siebie opłaty za przewóz piwa (Sroka Dokumenty 2, 220).

1486 Mikołaj wójt M. → p. 6.

1499 powód oskarża NN o to, że usunął go od prac w [mieście] M. oraz o 70 grz., których pozwany nie chciał mu dać ani za nie zadośćuczynić (Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis, Bd 2: 1481—1511, wyd. L. Łysiak, K. Nehlsen, V. Stryk, Frankfurt am Main 1997, nr 736; Fokt, Gródek → p. 7)⁸Zdaniem Fokta, Gródek → p. 7 w zapiska dotyczy prac budowlanych na zamku. Wydaje się jednak, że sprawa dotyczyła miasta, skoro trafiła ona w drodze apelacji do sądu wyższego pr. niem. (w Wiślicy).

1521 sąd wielki pr. niem. i wołoskiego pod przewodnictwem burgr. musz. Jana Nogaja → p. 3; 1527 [Jan] Nogaj burgr. musz. domaga się od m. Bardiowa odesłania poddanych bpa krak. Jana Dziona, Piotra Biwarada, których aresztował niejaki Bienia, przed sąd sołtysa [wójta] musz. (scultetum Musynsky), bo jeśli okaże się, że są to rzeczywiście poddani biskupa, sam chce ich osądzić (Sroka Dokumenty 5, 1057); 1529 wójt w M. płaci bpowi krak. czynsz 10 cetnarów żelaza i 2 cetnary ołowiu (LR s. 46); 1589 wójt i ławnicy → p. 3.

5. Kościół parafialny, plebani (→ też Uw. 3). 1400 zakonnik Piotr z kl. kan. reg. od Pokuty w → Libichowej [-Trzcianie] poprzednio pleb. w → Dębnie [dek. Nowy Sącz] obecnie pleb. w M. → Libichowa-Trzciana p. 3a (ponadto: ZDK 1, 147; Bullarium 3, 688; Katalog dokumentów pergaminowych BJ, nr 67; Trajdos, O pierwszym → p. 7, s. 12—5); 1467 pleban w M. → Muszyna zamek p. 3c; 1527 bp krak. Piotr [Tomicki], jako patron kościoła par. w M. udziela Janowi z Olkusza prowizji na probostwo w kościele par. w M., wakujące po śmierci poprzedniego pleb. Grzegorza (Ep. 14 k. 14; Stamirski, Poprawki → p. 7, s. 376; Stamirski, Muszyna → p. 7, s. 64⁹H. Stamirski określa plebana zm. w 1527 mianem Grzegorz Mins, ale jest to zapewne wynik niepoprawnego odczytu, powinno być: „Gregorius illius ultimi rectoris”. Podobnie błędnie jako o „Grzegorzu Mina” pisze też Trajdos, Parafia → p. 7, s. 32); 1535 bp krak. [Piotr Tomicki] ustanawia Stanisława z Krakowa br. z kl. Ś. Marka w Krakowie, wybranego przez kapitułę [klasztoru] (fratrem conventus sui canonice electum) z prezenty przeora tegoż klasztoru plebanem w M. po śmierci poprzedniego pleb. Grzegorza z Rogoźna (Ep. 13, k. 490; Stamirski, Poprawki → p. 7, s. 376; A. Bruździński, Kanonicy regularni od pokuty na ziemiach polskich, Kr. 2003, s. 191; Trajdos, Parafia → p. 7, s. 31); 1569 konsekracja kościoła w M. → 1612.

1596 kościół par. pod wezw. Wniebowzięcia NMP, pr. patr. należy do bpa krak.; do parafii należy tylko miasto M.; uposażenie plebana stanowi kwarta łanu, dwa kawałki roli w dwóch miejscach i 5 ogrodów oraz meszne w wymiarze 40 gbeli żyta i tyleż owsa miary lipańskiej? (mensura Liepiensi, Lipany na Słowacji?), którą nie w całości płacą; dom plebana średnio dobry z ogrodem; dom dobry z ogrodem dla nauczyciela, któremu wszyscy mieszczanie płacą czynsz 4 gr (WR k. 28r—v; S. Kot, Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI—XVIII wieku, Lwów 1912 s. 187); 1612 kościół par. drewniany pod wezw. Wniebowzięcia NMP i Ś. Marii Magdaleny, konsekrowany w 1569. Nowy kościół wzniesiony przez bpa Maciejowskiego. Do parafii należy tylko miasto M., bo mieszkańcami okolicznych wsi w większości są Rusini [Wołosi], którzy mają swoje cerkwie, zaś nieliczni katolicy przybyli do miasta i tam się zatrzymali. Ponadto w dni świąteczne przybywają do M. liczni katolicy z Węgier. Pleban pobiera dzies. z miasta M. w wysokości 35 ćw. żyta i tyleż owsa; czynsz z 5 domów stojących na terenie kościelnym; z zarządzenia bpa Maciejowskiego pobiera od sołtysa z wsi Piorunka i Czarna [dziś Czyrna] czynsz 10 grz.; do uposażenia plebana należy rola i łąka oraz kawałek roli i ogród, które uprawia; mały dom pleb. w ruinie z ogrodem; plebanowi poleca się odzyskać do uposażenia czynsz mieszkańców wsi Złockie, nadany parafii przez bpa Radziwiłła; również z wsi nowo założonej Bieliczna, której za 3 lata kończy się wolnizna powinni według swego przywileju oddawać księdzu katolickiemu (pro sacerdote catholico) po 2 ćw. żyta i tyleż owsa z łanu; w M. żonaty nauczyciel szkoły (AMetr. AVCap. 32 [wizytacja kościoła par. w M. z 1612] s. 81—7); 1618 w M. dwa kościoły drewniane; pierwszy dawny poza obrębem miasta, konsekrowany; drugi nowo wybudowany za zgodą bpa Maciejowskiego naprzeciwko dworu, dotąd niekonsekrowany (AMetr. AVCap. 39 [wizytacja dek. sądec. z 1618] s. 158; Kumor Archidiak. s. 100).

6. Wydarzenia i incydenty w M. i okolicy. 1410 Ścibor z Ściborzyc [woj. inowrocławskie, dziś Ściborze] wwda siedmiogrodzki po dokonaniu najazdu na teren Królestwa Polskiego z 12 chorągwiami króla Węgier Zygmunta [Luksemburskiego], w trakcie którego spalił i ograbił Stary Sącz, przedmieścia Nowego Sącza i kilka wsi, wycofał się na Węgry trudną, górską drogą przez rz. Poprad w kierunku M. (DHn. 11 s. 169; F. Sikora, Kilka uwag o konflikcie zbrojnym węgiersko-polskim w roku 1410, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP”. Prace Historyczne 12, 1987, s. 105—6); 1474 najazd węg. na zamek M. → Muszyna zamek p. 3a; 1441 Paweł Fajner w liście z M. prosi radę m. Bardiowa pisze list do m. Bardiowa wydany w M. z prośbą o zwrot pieniędzy (Středověké listy ze Slovenska, ed. V. Chaloupecký, Bratislava-Praha 1937, 11); 1522 zbójnik san. Piotr Surma w zeznaniu złożonym przed sądem w Sanoku przyznał się m.in. do tego, że pieniądze skradzione kupcom po części zakopał u sołtysa w Śnietnicy, a po części odesłał do M. (Sroka, Średniowieczny Bardiów → p. 7, s. 93, przypis 59; Sroka Dokumenty 5, 920); 1528 burgr. zamku M. w liście do m. Bardiowa dementuje pogłoski, jakoby planowany był przemarsz najemnych wojsk króla węg. Jana Zapolyi przez posiadłości podległe zamkowi M. [m.in. miasto M.] w celu spustoszenia Bardiowa → Muszyna zamek p. 3c; przed 1589 w pożarze M. spaliły się miejskie przywileje → p. 3; przed 1589 i 1596 pożary M., w których miasto utraciło swoje przywileje → p. 3; przed 1596 niedawnego czasu „z przypadku nieszczesnego” część większa M. została spalona tracąc przywileje; 1603 przed kilku laty większa część miasteczka M. została spalona (ANKr., Akta miasta Muszyny, dok. dep. 82—3; Kiryk, Miasta → p. 7, s. 27).

Osoby wywodzące się z M. 1479 szl. Muszyński [być może wywodzący się z M.] służebnik król. z orszakiem w liczbie 74 pieszych, których król przyjmuje na dalszą służbę (AGZ 9, 87); 1486 Grzegorz s. Mikołaja wójta z M. mieszczanin w Grybowie oskarżony przez bardiowian, że wspólnie z rozbójnikami dokonywał napadów na drodze na Węgry (Sroka Dokumenty 3, 395).

7. Literatura (wybór). W. Bębynek, Starostwo Muszyńskie, własność biskupa krakowskiego, Lwów 1914 (wcześniej wyd. w: „Przewodnik Naukowy i Literacki” 42, 1914, z. 1, s. 11—22, 113—28, 211—23, 310—22, 408—21, 518—22, 610—23); K. Fokt, Gródek — zamek — dwór. Zespół rezydencjonalno-obronny biskupów krakowskich w Muszynie, Muszyna 2011 — mps pracy udostępniony przez autora; F. Kiryk, Miasta kresu muszyńskiego, „Przemyskie Zapiski Historyczne” 4—5, 1987, s. 7—34; tenże, Rozwój urbanizacji Małopolski XIII—XVI w. Województwo krakowskie (powiaty południowe), Kr. 1985, s. 135—42, 193—5; tenże, Związki handlowe i kulturalne miast małopolskich ze Słowacją w XV i XVI stuleciu, w: tegoż, Miasta małopolskie w średniowieczu i czasach nowożytnych, Kr. 2013, s. 271—96; F. Kmietowicz, Dzieje Muszyny, Nowy Sącz 1995; tenże, Muszyna. Publikacja 800-lecia Muszyny 1209—2009, Muszyna 1996; K. Przyboś, Pierwsze archiwalia Muszyny, „Almanach Muszyny” 18, 2008, s. 201—7; tenże, Mussina gloria et venerabilia — salve! Muszyno sławna i czcigodna — bądź pozdrowiona!, „Almanach Muszyny” 23,2013 s. 6—16; A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna w XIII i XIV w., Wr. 1961, s. 27—8, 77; S.A. Sroka, Średniowieczny Bardiów i jego kontakty z Małopolską, Kr. 2010; H. Stamirski, Rozmieszczenie punktów osadniczych Sądecczyzny w czasie (do 1572 r.) i w przestrzeni, RS 6, 1965, s. 25—39; tenże, Poprawki i uzupełnienia prac historycznych o Sądecczyźnie, RS 9, 1968, s. 376; tenże, Muszyna i jej starostowie do roku 1781, RS 12, 1971, s. 5—78; M. T. Trajdos, O pierwszym znanym plebanie Muszyny, „Almanach Muszyny” 7, 1997, s. 12—6; tenże, Parafia muszyńska w średniowieczu, „Almanach Muszyny” 17, 2007, s. 25—32; S. Zachorowski, Węgierskie i polskie osadnictwo Spiżu do połowy XIV w., RAUh 52, 1909, s. 205—8.

8. W kościele par. posążki ś. Otylii, ś. Jadwigi oraz posąg Matki Boskiej z Dzieciątkiem, wszystkie z ok. 1470 r. (KatZab. 1 s. 308).

Uw. 1. W dotychczasowej bogatej literaturze dotyczącej osadnictwa Sądecczyzny wiele miejsca poświęcono początkom M. (→ p. 7). W toku ponad stuletniej dyskusji zweryfikowano wiele nieuprawnionych sądów i hipotez opartych na błędnej interpretacji źródeł bądź wynikających wręcz z błędów warsztatowych badaczy. Mimo to niektóre z nich nadal funkcjonują, kolejne zaś są współcześnie wprowadzone do obiegu naukowego. Wynika to m.in. z tego, że badacze w swych pracach pewne źródła z rzekomymi wzmiankami o M. wykorzystują, w kolejnych zaś pomijają je milczeniem, nie podając powodu ich pominięcia, to zaś skłania innych do powtarzania starych błędów i wprowadzania nowych.

Do niedawna uważano, że najstarsza wzmianka o M. pochodzi z 1209 r. i przytaczano dwa dok., w których rzekomo ta nazwa występuje. Pierwszy z tych dok. wystawiony został przez króla węg. Andrzeja II dla proboszcza kap. spiskiej Adolfa z Merano, na mocy którego otrzymał on pewne terytorium w zlewisku Popradu. Terytorium to identyfikowane jest z Žakowcami powyżej Kieżmarku nad Popradem. Wśród świadków wymieniony jest tam „Poth palatinus et Musuniensis comes”. Na mocy drugiego dok. przełożony cześników królowej Dymitr z Raszy otrzymał od tegoż króla Andrzeja cło w miejscowości Újfalu [dziś Pečovská Nová Ves, Słowacja] w komitacie Szarysz z przeznaczeniem na naprawę zamku Ujvar [Liptovský Hrádok, Słowacja] w tymże komitacie „in finibus Polonorum”. Król nakazał wszystkim kupcom, by nie omijali tego cła, jeśli wozić będą towary przez terytorium „a prefata Vjfalu incipiendo usque ad fluvium Poprad versus Muschina”. Wśród świadków występuje również ww. „Poth palatinus et Musinensi comes” (Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, ed. G. Fejér, Budae 1829, s. 76—81 i nowa krytyczna edycja w Codex diplomaticus et epistolaris Slovaciae, t. 1, ed. R. Marsina, Bratislavae 1971, nr 154 i 156 ). Na podstawie dawnej edycji przyjęli to za najstarsze źródła wzmiankujące M.: E. Janota, Zapiski o zaludnieniu dolin Dunajca i Popradu na Spiżu. Przyczynek do monografii Tatr, Kr. 1864, s. 141; Zachorowski, Węgierskie i polskie osadnictwo → p. 7, s. 206; Bębynek, Starostwo → p. 7, s. 54—5; K. Pieradzka, Na szlakach Łemkowszczyzny, Kr. 1939, s. 52; Stamirski, Muszyna → p. 7, s. 6. Na oba te dokumenty powołał się także Kiryk, Rozwój → p. 7, s. 135, przy czym pierwszy z nich przywołał za starszą literaturą, drugi zaś za cytowanym kodeksem Maršiny, ale nie tylko nie wyjaśnił całego zamieszania z rzekomą najstarszą wzmianką o M., ale wręcz utrwalił dotychczasowe błędne przekonanie, jakoby w przytoczonych dok. chodziło o M. Za nim powtórzyli je S. Kołodziejski, Średniowieczne budowle warowne w dolinie Dunajca w świetle nowszych badań, RS 20, 1992, s. 13 i Kmietowicz, Muszyna → p. 7, s. 7—8, 12. Po pierwsze, nowoczesna edycja Maršiny nie pozostawia wątpliwości, iż nie chodzi o M. ani komesa musz. Pota, lecz o węg. m. Mosony [dziś Mosonmagyaróvár] na południe od Bratysławy, określane w źródłach średniowiecznych jako „Musun”, „Musunium” lub „Mosony”, sam zaś Pot występuje jako „comes Posoniensis” (bratysławski). Po drugie wydawca zestawia literaturę węg., która bez wątpienia zalicza go do falsyfikatów, i to późnych, bo z XVII w. Dokument został sfałszowany na podstawie pisma sądowego. Najpewniej chodziło o jakieś prawo do pobierania cła i konieczne było sfałszowanie przywileju dla udowodnienia tych praw. Ponadto wydawca, różnicując wielkość czcionki i oddzielając pierwotną treść od późniejszych dopisków udowadnia bez najmniejszych wątpliwości, że fałszerz wykorzystał treść pierwszego z ww., autentycznego dok. z 1209 r. (tamże, nr 154), przejmując obszerny fragment z dokładnym określeniem terytorium objętego opłatami celnymi. Zwrócił na to uwagę pokrótce ks. S. Pietrzak (O dokumencie z 1209 r. i jeszcze innym falsyfikacie, Almanach Sądecki 5, 1996, nr 1 s. 85—7), za nim zaś szerzej przedstawił okoliczności powstania pomyłki Przyboś, Pierwsze archiwalia → p. 7, s. 201—5. Należy dodać, że zastrzeżenia do autentyczności dokumentu ostrożnie podnosił już wcześniej T. Modelski (Spory o południowe granice diecezji krakowskiej od strony Spisza (w. XIII—XVIII), Zakopane 1928, s. 107), pominęli go zaś w swych rozważaniach Rutkowska-Płachcińska, K. Dziwik (Sądecczyzna wczesnośredniowieczna w świetle źródeł i dotychczasowego stanu badań, RS 3, 1957, s. 317—45 i Struktura i rozmieszczenie feudalnej własności ziemskiej w Sadecczyźnie w XV w., „Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie” 7/8, 1961/2, s. 5—108) oraz S. Płaza (Sołectwa w powiecie sądecko-czchowskim w. XIII—XVIII, RS 9, 1968, s. 5—148), a w późniejszych swych pracach pomija go milczeniem także F. Kiryk.

Dawniejsza literatura (Bębynek, Starostwo → p. 7, s. 55; Stamirski, Muszyna → p. 7, s. 6) a ostatnio Kiryk, Rozwój → p. 7, s. 135, błędnie podaje, że M. wzmiankowana jest w 1301 r. jako własn. bpa krak. Jana Muskaty. O ile w dwóch pierwszych przypadkach należy uznać, że jest to wiadomość wyssana z palca, najpewniej bowiem Bębynek „stworzył” ją nieświadomie, przekręcając datę dok. z → 1391, gdzie odbiorcą darowizny Władysława Jag. jest bp krak. Jan, na rok 1301, o tyle F. Kiryk poszedł za sugestią Żegoty Paulego, który w swoich rękopiśmienych materiałach do dziejów miast zamieścił odpis dok. króla węg. Władysława z 1301 rzekomo dotyczący M. Król nadał wówczas bpowi Janowi Muskacie „castrum Ploche de metis terre Sandecensis”, czyli zamek Pławiec [Plaveč], który Żegota Pauli uznał błędnie za M. (sporządzony przez niego w nagłówku odpisu regest łaciński brzmiał w tym fragmencie: „castrum Ploche (Muszyna) in [!] metis Sandecensis”). W konsekwencji F. Kiryk uznał za pewnik, że M., nadana biskupowi w 1301, została mu skonfiskowana za współdziałanie z wrogami kraju podczas buntu wójta Alberta jeszcze przez Władysława Łok. Tymczasem dok. ten, zachowany w oryginale w Archiwum Kapituły Krakowskiej, i drukowany przez Piekosińskiego w KK 1, 105, doczekał się w historiografii rzetelnej analizy J. Beňko (Listina z r. 1301 na Plaveč. Diplomatická a historická hodnota, „Slovenska archivistika” 16, 1981, z. 2, s. 82—93), który dowiódł, że jest on „fałszerstwem historycznym a zapewne także dyplomatycznym” (zob. S.A. Sroka, Węgierskie epizody działalności Jana Muskaty, w: Z dziejów stosunków polsko-węgierskich w późnym średniowieczu, Kr. 1995, s. 21—8).

Morawski Sądecczyzna, s. 54, za nim zaś Stamirski, Muszyna → p. 7, s. 9, przytaczają za Pamiętnikami Niemcewicza dok. królowej Jadwigi z 1397 dla Mościca ze Stęszewa, któremu królowa zapisała 60 grz. rzekomo na mieście M., zamiast na m. Mosina w Wielkopolsce (Wp. 3, 1980).

Uw. 2. Czas i okoliczności lokacji miejskiej M. są nieznane. W dotychczasowej literaturze przyjmuje się, że nastąpiło to przed 1364 r. B. Kumor przyjął, że lokacja nastąpiła w 1356 r., uznając błędnie za przywilej lokacyjny tego miasta dok. nadający pr. magdeb. wsi Małej Muszynie, czyli późniejszej Muszynce (Kumor Archidiak. s. 99). Anna Berdecka uznaje, że „około 1364 r. królewska wieś Muszyna, położona u ujścia rzeki Muszyny do Popradu, w sąsiedztwie grodu strażniczego, została podniesiona do rangi miasta” (A. Berdecka, Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333—1370), Wr. 1982, s. 34—5). Z kolei F. Kiryk lokację miejską M. powiązał ściśle z powstaniem Miastka, innego miasta należącego do klucza zamku Muszyna. Historyk ten uznał, że starszym ośrodkiem miejskim było Miastko, lokowane przez Kazimierza W. przed 1359 r., a może jeszcze wcześniej. Natomiast miasto M. jego zdaniem powstało przed 1364 r. w wyniku przeniesienia przez króla Kazimierza W. centrum miejskiego z Miastka pod odległy o 10 km zamek muszyński. Zdaniem Kiryka o tym, że Miastko było ośrodkiem starszym od M. świadczy określenie jej w dok. z 1364 jako „Nova Civitas”, czyli nowe miasto, mające sens tylko wtedy, gdy istniało jakieś miasto starsze. Za takie uznał on Miastko (F. Kiryk, Lokacje miejskie nieudane, translacje miast i miasta zanikłe w Małopolsce do połowy XVII stulecia, w: tegoż, Miasta małopolskie → p. 7, s. 10; Kiryk, Rozwój → p. 7, s. 135—7; Kiryk, Miasta → p. 7, s. 9, 23—4). W haśle → Miastko przyjęto jednak, że lokacja Miastka nastąpiła później, po 1391 a przed 1445 i była ona dziełem bpów krak. Wniosek ten oparty został na krytycznej analizie dok. król. z 1391, zachowanego w kopii z ok. 1445 i interpolowanego przed tą datą, w którym po raz pierwszy wzmiankowane jest Miastko (Nowm opidum alias Mastco). Zwrócono uwagę na to, że Kiryk w swojej konstrukcji o chronologicznym pierwszeństwie Miastka nad M. nie uwzględnił miasta Powroźnik, powiązanego z zamkiem Muszyna, istniejącego przed lokacją M.

Rozszerzając w tym miejscu argumentację przedstawioną przy Miastku warto zwrócić uwagę na fakt, że miasto to jest określone jako „nowe miasto” w dok. z 1391 r., zaś ośrodek identyfikowany z M. został określony jako „Nouaciuitas” i „Nouacivitas Muszina” już w dok. Kazimierza W. z 1364 i drugim niedatowanym, ale pochodzącym najpewniej także z tego samego roku (KK 1, 235—6). Trudno zatem na podstawie nazwy dowodzić, że Miastko jest ośrodkiem starszym niż M. Ponadto na podstawie przytoczonych tu wzmianek nie sposób jednoznacznie stwierdzić, do której osady odnoszą się określenia „Nouaciuitas” i „Nouacivitas Muszina” z dok. Kazimierza W. W literaturze przyjęto, że chodzi o M., ale nie można wykluczyć, że odnoszą się one jednak do późniejszego Miastka. Brak zachowanych dokumentów lokacyjnych M. i Miastka, a także innych źródeł z XIV i XV w. dotyczących tych miast oraz lokowanej na terenie klucza osady wiejskiej zwanej później Muszynką nie pozwala na jednoznaczne odtworzenie chronologii osadniczej. Tylko intuicyjnie można domyślać się istnienia ścisłego związku między lokacją na pr. niem. wsi Muszyny (później Muszynka) z lokowanymi na tym obszarze miastami. Na taki związek zdaje się wskazywać z jednej strony zbieżność nazw M. i Muszynki (Mala Mussina), a z drugiej strony bezpośrednie sąsiedztwo Muszynki i Miastka. Pewną komplikację interpretacyjną stanowi też poświadczone w dok. z 1391 r. miasto Powroźnik, a raczej Powroźniki, usytuowane pod zamkiem (opido sub castro dicto Powrosniky) (KK 2, 379), które można lokalizować w miejscu dzisiejszej wsi Powroźnik. Jest to jedyna średniowieczna wzmianka o tym mieście. Brak też w źródłach średniowiecznych informacji o osadzie wiejskiej o tej nazwie (Stamirski, Rozmieszczenie → p. 7, s. 28). Kolejna wzmianka odnosi się dopiero do 1565 r. kiedy to bp krak. Filip Padniewski wydał przywilej na lokację wsi „nad Powroźnikiem rzeką”, która zapoczątkowała nowożytne dzieje tej osady (AKapKrk., rps Inv.B.49 k. 86v). Warto zauważyć też, że wszyscy piszący dotąd o dziejach M. badacze przyjmowali, że za Władysława Łok., Kazimierza W. i w pocz. panowania Władysława Jag. zamek Muszyna z kluczem dóbr, w tym M., były w rękach królewskich w wyniku konfiskaty dokonanej na pocz. XIV w. Jeżeli jednak odrzucimy pozbawiony podstawy źródłowej pogląd o przynależności do bpstwa krak. na przełomie XIII i XIV w. zamku Muszyny z terytorium, a następnie o jego konfiskacie przez monarchów i przyjmiemy, że wieś M. od 1288 r. nieprzerwanie stanowiła własn. bpów krak., zaś pozostałe terytorium należało do panującego, wówczas otwiera się inna możliwość interpretacyjna. Lokacja Miastka mogła być bowiem dziełem królewskim, zaś o reorganizację M. z osady wiejskiej na miejską mogli się postarać właśnie biskupi. Kryteriami własnościowymi można byłoby tłumaczyć utworzenie w tak bliskiej odległości 2 (a licząc Powroźniki 3) miast. Jednak do takich stwierdzeń brak podstaw źródłowych. Dlatego, chcąc pozostać w zgodzie ze źródłami, kwestie datowania i okoliczności lokacji miejskiej M. należy pozostawić otwarte.

Uw. 3. Przedmiotem dyskusji w literaturze naukowej jest też sprawa początków parafii w M. Najstarsza wzmianka źródłowa o kościele par. tamże pochodzi z 1400. Podawane w dawniejszej literaturze jako geneza parafii daty 1320 i ok. 1356 (Bębynek, Starostwo → p. 7, s. 64; K. Pieradzka, Na szlakach Łemkowszczyzny, Kr. 1939, s. 59; Kumor Archidiak. s. 99) należy odrzucić, gdyż nie posiadają oparcia w źródłach (Trajdos, O pierwszym → p. 7, s. 12—6; tenże, Parafia → p. 7, s. 27—9). Na możliwość powstania parafii jeszcze w XIII w. wskazała M. Starnawska, która zwróciła uwagę na przynależność wsi M. do kan. Wysza, współfundatora kl. kan. reg. od Pokuty Ś. Męczenników w Libichowej. Badaczka ta postawiła hipotezę, że właściciel wsi mógł powierzyć klasztorowi opiekę duszpasterską nad jej mieszkańcami i podjąć próbę stworzenia tam parafii (M. Starnawska, Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu, W. 1999, s. 150—1). Hipotezę M. Starnawskiej zdecydowanie odrzucił T.M. Trajdos, zdaniem którego przeczy temu późniejsze pr. patr. biskupów krak. nad kościołem w M. W konsekwencji przychylił się do poglądu H. Stamirskiego (Stamirski, Rozmieszczenie → p. 7, s. 27—9), że parafia w M. powstała za panowania Kazimierza W. (Trajdos, Parafia → p. 7, s. 25—32).

Nie da się jednak zaprzeczyć związkom kl. Marków z par. w M. W jednym przypadku w 1400 r. plebanem jest zakonnik Piotr z Libichowej-Trzciany, zaś w 1535 biskup krak. ustanawia plebanem innego członka tego zakonu brata Stanisława z prezenty przeora kl. Ś. Marka w Krakowie. Ewidentnie zatem kanonicy regularni posiadali jakieś uprawnienia wynikające ze współudziału w patronacie. Te uprawnienia mogły sięgać końca XIII w., gdy pierwszy właściciel M. scholastyk krak. Wysz, współfundator kl. Marków w Libichowej-Trzcianie, zaangażował zakonników w tworzenie parafii w M. Mogło być zatem tak, że wraz z darowizną kan. Wysza biskup krak. jako nowy właściciel wsi przejął patr., ale podzielić się nim musiał z markami, którzy zachowali dla siebie każdorazowe czy tylko okresowe pr. prezenty plebana w M. Niezależnie więc od tego, czy parafia została zorganizowana jeszcze przed 1288 r., czy później, za czasów Kazimierza W., współudział kan. reg. z Libichowej w jej zorganizowaniu wydaje się wielce prawdopodobny.