MYŚLEC

(1280 Myslcha — Mp. 2, 487; Myschlyecz — DLb. 3 s. 359; 1283 Mislcza — Mp. 2, 496; 1292 Mislcha — Mp. 2, 521; 1301 Mislice [Misliec] lub Mislinice [!] — Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna → p. 7, s. 150, nr 2 — edycja dok.; ZDM 1, 12; 1309 Myslcza — MPH 4 s. 735; 1397 Myslcow — ZDM 4, 1131; 1509 Myszlecz — Metryka UK 3 s. 14; 1529 Myslecz — LR s. 44; 1530 Mislecz — RP k. 42; 1536 Myslec — RP; 1563 Mislyecz — RP k. 167; 1564 Mysliecz — LK 1, s. 169) 7 km na S od Nowego Sącza.

1. 1530, 1536, 1581 pow. sądec. (RP k. 39, 42; RP; ŹD s. 132); 1563, 1581, 1596 par. Żeleźnikowa (RP k. 167; ŹD s. 132; WR k. 36v)1Kumor Archidiak. s. 138 sugeruje, że M. został włączony do par. Żeleźnikowa dopiero przed 1581 r., gdyż w składzie tej parafii nie wymienia go Długosz (DLb. 2 s. 300). Jednak M. nie został też wymieniony przez Długosza w składzie żadnej z sąsiednich parafii: Stary Sącz i Biegonice (DLb. 2 s. 235—6, 250), a istniał już w XIII w. Wydaje się, że M. należał do Żeleźnikowej od początku istnienia tej parafii (istniała już w 1326 — MV 1 s. 144), gdyż nie ma podstaw do innej interpretacji. Trzeba przyjąć, że w DLb. M. został po prostu opuszczony.

2. 1309 miejsce nad rz. Poprad, 4 mile od M. → p. 6; 1327 koło M. ma być wzniesiony młyn o 1 kole wodnym nad brzegiem rz. Poprad → p. 4; 1487 w M. brzeg i kąt sołectwa oraz młyn klaszt. nad rz. Poprad, a w razie jego zniszczenia zgoda na budowę młyna po tej stronie Popradu, gdzie będzie przydatne miejsce → p. 4.

3. Własn. książęca, od 1280 kl. Klar. w Starym Sączu -a. Sprawy własnościowe. 1280 ks. Kinga funduje kl. Klar. w [Starym] Sączu i nadaje mu uposażenie, w tym wieś M. (Mp. 2, 487 — z kopii, por. też DLb. 3 s. 359 — z or.; LK 1 s. 172 — reg.); 1283 papież Marcin IV potwierdza nadanie uposażenia kl. Klar. w [Starym] Sączu przez ks. Kingę, w tym wsi M. (Mp. 1, 102; 2, 496); 1292 Wacław II król Czech i ks. krak. na prośbę ks. Gryfiny wd. po Leszku Czarnym potwierdza nadanie uposażenia kl. Klar. w [Starym] Sączu przez ks. Kingę, m.in. wsi M. (Mp. 2, 521); 1327, 1397, 1470—80, 14872Kiryk, Zarys dziejów → p. 7, s. 136 podaje również rok 1485, w którym poświadczona jest własn. klar. starosądec. w M., lecz nie podaje źródła tej wiadomości. Natomiast L. Wiatrowski, Z dziejów latyfundium klasztoru klarysek → p. 7, s. 103 sugeruje, że m.in. M. pod koniec XV w. czasowo nie należał do uposażenia klasztoru. Nie wiadomo na jakim źródle autor oparł to twierdzenie, lecz można się domyślać (również dzięki analizie mapy dołączonej do artykułu — s. 176—7), że ustalenie to podyktowane było brakiem M. w DLb, 1563, 1564, 1581 własn. kl. Klar. w Starym Sączu (Mp. 2, 594; ZDM 4, 1131; Mp. 5 L 118 — reg.; DLb. 3 s. 359; RP k. 167; LK 1, s. 167, 169; ŹD s. 132).

-b. Kmiecie. 1381 Ludwik król Węgier i Polski zwalnia kmieci i innych poddanych (iobaiones, jobagiones)3„Bagio”, „iobagio” — poddany zob. Słownik Łaciny Średniowiecznej w Polsce, t. 1 (A—B), pod red. M. Plezi, Wr.-Kr.-W. 1953—8, szp. 1016—7; t. 5, szp. 1032. Zob. też M. Font, Przedstawiciele drobnej szlachty na pograniczu polsko-węgierskim i losy ich rodzin, w: Cracovia — Polonia — Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, pod red. W. Bukowskiego, K. Ożoga, F. Sikory, S. Szczura, Kr. 1995, s. 427—8, 430, 433 ze wszystkich wsi kl. klar. Ś. Andrzeja w Krakowie i Starym Sączu [m.in. z M.] z poborów, służb, opłat, spy, grobelnego i powinności. Jednak na znak władzy król. każdy kmieć we wszystkich wsiach tych konwentów powinien płacić po 4 gr z łanu osiadłego rocznie oraz dawać 1 ćw. żyta i 2 owsa równej miary. Kmiecie ci powinni pracować 2 dni w roku na wyznaczonym im folw. król., jeden dzień w czasie żniw, a drugi w czasie sianokosów. Ponadto kmiecie będą płacić dobrowolną ofiarę na wyprawę wojenną poza granice Królestwa, a gdyby nie doszła do skutku, będą wolni od następnej. Poza tym będą obow. do dobrowolnej ofiary z okazji ślubów synów i córek król. oraz koronacji. Na koniec król nakazuje, aby słudzy król. wysyłani z racji odzyskiwania zaległych płatności nie mogli wziąć więcej, niż 1 gr z każdej wsi klaszt. (ZDM 1, 165); 1564 kl. Klar. starosądec. skarży się przed lustratorami, że słudzy starościńscy ściągają z poddanych we wsiach klaszt. [m.in. w M.] więcej opłat, danin i robocizn, niż powinni zgodnie z przywilejami uzyskanymi przez kl. i przedstawiają 3 dok. monarsze z 1280, 1292 i 1381 (LK 1 s. 172—3; 2 s. 139, 143; też → p. 3c).

-c. Areał, pobór, młyn. 1327 M. lokowany na 11 ł. czynszowych → p. 4; 1530, 1536 w M. pobór z 1 ł. i młyna dziedz. o 1 kole (RP k. 42; RP); 1563 w M. pobór wg starej kwitacji z 1 ł., wg nowej uchwały piotrkowskiej z 3 ł. i młyna o 1 kole w wysokości 2 zł 24 gr (RP k. 167); 1564 w M. w kluczu sądec. poddani kl. Klar. w Starym Sączu płacą z łanu po 4 gr regaliów, oddają sep po 1 ćw. żyta i 2 owsa, łącznie o wart. 43 gr 13 den. Każdy poddany płaci po 16 den. oprawnego. Kmiecie zaś za sep i oprawę składają się we dwóch na 1 kurę wart. 1 gr, każdy z nich winien odrabiać 4 dni w roku, a jeśli odkupuje robociznę płaci 4 gr. Każda wieś, w tym M., za robociznę daje 2 kapłony, albo płaci 4 gr za każdego. Poddani dają też spisne za sep i za łanowe od całej wsi 2 gr dla zamku sądec. (LK 1 s. 167, 169); 1581 w M. pobór z 3 ł. kmiec. i rzeźnika (ŹD s. 132).

4. 1301—27 Maciej z sołtys M. (ZDM 1, 12; MPH 4 s. 735; Mp. 2, 560, 594); 1301 Maciej z M. (de Mislinice)4S. Kuraś w swej edycji odczytał nazwę M. jako „Mislinice”, zaś A. Rutkowska-Płachcińska, jako „Mislice”. Treść dok. w kontekście innych źródeł wskazuje, że chodzi tu o Macieja Węgra sołtysa w M. poświadczonego w 1309 i 1313 świadkuje na dok. Stefana (Szczepana) włodarza (prokuratora) Gryfiny ks. sądec., który sprzedaje w jej imieniu Florianowi, Przenieszowi i Pawłowi 5½ ł. w Starym Sączu (ZDM 1, 12 = Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna → p. 7, s. 149—50 — edycja dok.); 1309 Węgier Maciej [sołtys] w M. → p. 6; 1313 uczc. Maciej [sołtys] w M. jest świadkiem na dok. Katarzyny opatki kl. Klar. w [Starym] Sączu potwierdzającym sprzedaż sołectwa w → Dąbrowie Mokrej przez sołtysów tej wsi (Mp. 2, 560); 1327 Katarzyna opatka kl. Klar. w Starym Sączu w zamian za wierną służbę Macieja Węgra z M. niegdyś na rzecz ks. Kingi fundatorki klasztoru, a w przyszłości za służbę jego s. Mikołaja dla Katarzyny, nadaje im sołectwo we wsi klaszt. M. lokowanej na pr. magd. na 11 ł. czynszowych, prawo sądzenia mieszkańców M. we wszystkich sprawach, z wyjątkiem trudnych i ciężkich, które będą sądzone na dworze klaszt. (in curia nostra) przez asesorów wyznaczonych przez opatkę za radą sióstr, a na 3 ważniejszych sądach (iudicia solenniora) w roku sołtys nie powinien sądzić bez udziału wysłannika opatki. Daje im trzecią cz. opłat sąd. i szóstą cz. dochodu z czynszu płaconego przez mieszkańców w wysokości 8 sk. z łanu rocznie. Sołtysi będą obow. do innych służebności, podarków i różnych korzyści, a także posyłek, podobnie jak inni sołtysi. Dostają także 1 wolny łan, wolną karczmę, która może być zbudowana w tej wsi oraz młyn o 1 kole, który ma być wzniesiony nad korytem rz. Poprad od strony wsi i użytki z niego wieczyście mają pozostać prywatne, a mieszczanie „civitatis antique” [Starego Sącza] nie będą z nich korzystać. Ponadto opatka daje sołtysom prawo sprzedaży, zamiany i rezygnacji z sołectwa, jednak za zgodą jej i następczyń (Mp. 2, 594)5Kiryk, Zarys dziejów → p. 7, s. 120 przytoczył dok. z datą 1357, którego treść wskazuje, że może chodzić o dok. z 1327. Dok. o takiej treści z 1357 jest nieznany skądinąd, a autor nie podał źródła. Nastąpiła tu pomyłka — 1357 zamiast 1327.

1397 Krystyn z Koziegłów kaszt. i sędzia ziemski sądec. poświadcza, że Mirosław Owieczka z synami Wilczkiem i Mirzem sprzedali sołectwo „in Myslcow”6Kontekst dokumentu wskazuje, że chodzi o wieś M kl. Klar. w Starym Sączu i zobowiązują się do zachodźctwa za swoje dzieci obojga płci. Ponadto Pełka z Naszacowic i Święszek z Nieznamirowic [dziś Znamirowice] ręczą, że w ciągu 3 lat wydadzą konwentowi przywilej na to sołectwo, aby klasztor nie poniósł szkody. Jeśli nie wydadzą, wówczas poręczyciele ci winni będą tej szkody, a wtedy byłaby też szkodą dla Mirosława i jego synów (ZDM 4, 1131).

1487 Kat. Wielogłowska ksieni i cały konwent kl. Klar. w Starym Sączu przyznają wieczyście br. Janowi i Maciejowi młynarzom do 10 grz. na młynie klaszt. nad rz. Poprad wraz z brzegiem „Pothaynczowskie”, na którym teraz wznosi się ten młyn oraz kąt sołectwa w M., z którego mają płacić klasztorowi corocznie na ś. Marcina [11 XI] po 6 gr. W razie zniszczenia tego młyna przez pożar lub powódź, zezwolą im odbudować go z tej strony Popradu, gdzie będzie przydatne miejsce do budowy. Mają dawać z tego młyna klasztorowi corocznie 2 miary, zatrzymując dla siebie trzecią oraz tuczyć dla klasztoru 4 wieprze bez skarżenia się. Z dobrej woli młynarze mogą naprawiać stare [budynki] we dworze klaszt. Mogą też zamienić lub sprzedać młyn za zgodą klasztoru za sumę nie większą od 10 grz. i za polski pieniądz (Archiwum klasztoru klarysek w Starym Sączu, sygn. Gr/a-1 — Inventarium Bonorum Conuentus in Antiqua Sandecz, s. 83—4; też → Mp. 5 L 118 — regest nieprecyzyjny)7Płaza, Sołectwa → p. 7, s. 52 zauważa, że od końca XV w. nie ma wzmianek o sołectwie w M.

5. 1529 kmiecie z M. płacą biskupowi krak. dzies. snop. łącznie z wsiami: Barcice, Olszana, Wolica, Nadziejówka, Moszczenica Niżna i Wyżna, Skrudzina, Mostki [par. Podegrodzie], Zaslonie, Stanęcin i Szczereż (LR s. 44); 1596 kmiecie z M. dają 6 korcy żyta mesznego pleb. w Żeleźnikowej (WR k. 36v).

6. 1309 N. córka Węgra Macieja z M. została nagle i w ciężkich mękach zamordowana. Przyjaciele i inni tam obecni upomnieli jej ojca, aby polecił zm. dziecko [ś. Kindze], która w swej łasce mogłaby je wskrzesić. Wówczas ojciec rzekł „jeśli jest martwa, to jest martwa”. Jednak na usilnie prośby przyjaciół, ofiarował swe dziecko [ś. Kindze]. Wtedy dziecię, w skutek cierpienia serca ojcowskiego nadal pozostające w domu, miało zostać pochowane. Gdy [kondukt żałobny] był już koło rz. Poprad na 4 mile [od M.], wówczas matka zbliżywszy się do zwłok odkryła dziecko, ujrzała je żyjące i zsunęła z niego całun. Wtedy to wszyscy upadłszy na ziemię zaczęli wysławiać Boga i [ś. Kingę] (MPH 4 s. 735 — Miracula Sanctae Kyngae); 1509 Jan s. Oldrzycha z M. (Metryka UK 3 s. 14).

Osoby wywodzące się z M: 1524 Jadwiga Myślecka ze Starego Sącza, 1520—2 Stan. Myślecki z Nowego Sącza, 1560 Zofia Myślecka z Nowego Sącza (J. Bubak, Słownik nazw osobowych Sądecczyzny XV—XVII w., cz. 1, Kr. 1992, s. 427).

7. M. Barański, Dominium sądeckie. Od książęcego okręgu grodowego do majątku klasztoru klarysek sądeckich, W. 1992, s. 19; K. Dziwik, Struktura i rozmieszczenie feudalnej własności ziemskiej w Sądeczyźnie w XV wieku, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 7/8, 1961/62, s. 64, 95; A. Jureczko, W średniowieczu, w: Podegrodzie i gmina podegrodzka. Zarys dziejów, pod red. F. Kiryka, Kr. 2014, s. 97; F. Kiryk, Zarys dziejów latyfundium starosądeckiego, w: Historia Starego Sącza od czasów najdawniejszych do 1939 roku, pod red. H. Barycza, Kr. 1979, s. 120, 136, 138; S. Płaza, Sołectwa w powiecie sądecko-czchowskim w. XIII—XVIII, RS 9, 1968, s. 52; A. Rutkowska-Płachcińska, Sądeczyzna w XIII i XIV wieku. Przemiany gospodarcze i społeczne, Wr. 1961, s. 58 (przyp. 31), 149—50, nr 2 — edycja dok., 162—3, 178; H. Stamirski, Rozmieszczenie punktów osadniczych Sądecczyzny w czasie (do 1572 r.) i w przestrzeni, RS 6, 1965, s. 24, 39; L. Wiatrowski, Z dziejów latyfundium klasztoru klarysek ze Starego Sącza (XIII—XVIII w.), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego”, Seria A, nr 12, Historia II, 1959, s. 98—9, 103, 108.

1 Kumor Archidiak. s. 138 sugeruje, że M. został włączony do par. Żeleźnikowa dopiero przed 1581 r., gdyż w składzie tej parafii nie wymienia go Długosz (DLb. 2 s. 300). Jednak M. nie został też wymieniony przez Długosza w składzie żadnej z sąsiednich parafii: Stary Sącz i Biegonice (DLb. 2 s. 235—6, 250), a istniał już w XIII w. Wydaje się, że M. należał do Żeleźnikowej od początku istnienia tej parafii (istniała już w 1326 — MV 1 s. 144), gdyż nie ma podstaw do innej interpretacji. Trzeba przyjąć, że w DLb. M. został po prostu opuszczony.

2 Kiryk, Zarys dziejów → p. 7, s. 136 podaje również rok 1485, w którym poświadczona jest własn. klar. starosądec. w M., lecz nie podaje źródła tej wiadomości. Natomiast L. Wiatrowski, Z dziejów latyfundium klasztoru klarysek → p. 7, s. 103 sugeruje, że m.in. M. pod koniec XV w. czasowo nie należał do uposażenia klasztoru. Nie wiadomo na jakim źródle autor oparł to twierdzenie, lecz można się domyślać (również dzięki analizie mapy dołączonej do artykułu — s. 176—7), że ustalenie to podyktowane było brakiem M. w DLb.

3 „Bagio”, „iobagio” — poddany zob. Słownik Łaciny Średniowiecznej w Polsce, t. 1 (A—B), pod red. M. Plezi, Wr.-Kr.-W. 1953—8, szp. 1016—7; t. 5, szp. 1032. Zob. też M. Font, Przedstawiciele drobnej szlachty na pograniczu polsko-węgierskim i losy ich rodzin, w: Cracovia — Polonia — Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, pod red. W. Bukowskiego, K. Ożoga, F. Sikory, S. Szczura, Kr. 1995, s. 427—8, 430, 433.

4 S. Kuraś w swej edycji odczytał nazwę M. jako „Mislinice”, zaś A. Rutkowska-Płachcińska, jako „Mislice”. Treść dok. w kontekście innych źródeł wskazuje, że chodzi tu o Macieja Węgra sołtysa w M. poświadczonego w 1309 i 1313.

5 Kiryk, Zarys dziejów → p. 7, s. 120 przytoczył dok. z datą 1357, którego treść wskazuje, że może chodzić o dok. z 1327. Dok. o takiej treści z 1357 jest nieznany skądinąd, a autor nie podał źródła. Nastąpiła tu pomyłka — 1357 zamiast 1327.

6 Kontekst dokumentu wskazuje, że chodzi o wieś M.

7 Płaza, Sołectwa → p. 7, s. 52 zauważa, że od końca XV w. nie ma wzmianek o sołectwie w M.