BIAŁYSTOK

1514 [w transl. z poł. XVIII w.] Białystok (LMAVB f. 16-134, 12v), 1514 Бѣлогостока (AMCh 36, 15), 1514 рецѣ Беломстоку (AMCh 36, 43), 1518 Бѣлымъ стоку, рецѣ Билымъ стоку (VZR r. 1867, ks. 4, t. 2, 18), 1533 рецѣ Бѣлого стока, рѣчкою Бѣлым стокомъ (ASD 9 s. 42-43), 1558 Bialy Stok (VUB, f. 4-(A4904)38049, 117), 1563 Bialisthok (PGKE II, 498), rz., obecnie Biała, lewy dopł. Supraśli, przepływa przez Białystok, dł. ok. 33 km, źródło w ok. wsi Protasy, 10 km na SE od Białegostoku, ujście na W od Fast, 10 km na NNE od Białegostoku.

1514 Mikołaj Radziwiłł, kanclerz WKL i wda wil. potw. ugodę zawartą między Aleksandrem Iwanowiczem Chodkiewiczem a Mikołajem Raczkowiczem. Raczkowicz kupił od bojarów z pow. sur.: Bohdana Wiszeniewicza, Bartosza Ancuszkowicza i Hanca Nosowicza grunty nadane im przez króla Kazimierza [Jagiellończyka], położone „na Białymstoku, a po drugiej stronie Białegostoku”. Chodkiewicz nie dopuszczał Raczkowicza do tego gruntu oraz do węgła puszczy dodatkowo nadanego mu przez króla Zygmunta I. Na mocy ugody do Raczkowicza należały z.: od rzeczki B. przez drogą wielką lit., która biegnie przez Klepacze, dalej drogą klepacką przez sianożęć i do rz. B.; gran. nadania król. fragmentu puszczy od drugiej strony rzeki B., drogą kożańską do rz. Supraśli, następnie w dół Supraśli aż do miejsca, gdzie rz. Supraśl zbiega się z rzeką B. (LMAVB f. 16-134, 12v).

1514 marszałek i sekretarz król. Mikołaj Raczkowicz zezwala monasterowi w Supraślu na wzniesienie młyna o 1 kole i budowę stawu na rz. B. na jego brzegu w dobrach → Białystok w zamian za zgodę Aleksandra Chodkiewicza i mnichów na wzniesienie podobnego, należącego do Raczkowicza na ich brzegu oraz reguluje sprawę spornej sianożęci (AMCh 36, 43; ASD 9 s. 33-34; VZR, r. 1867, ks. 4, t. 2, s. 17-19).

1533 Aleksander Chodkiewicz potw. monasterowi w Supraślu dobra Chworostów, Pużycze (oba w WKL, na Polesiu) i Klewinowo nadane w 1529 r. w zamian za dobra Choroszcz. Gran. pierwotnego nadania biegła m.in. rz. B. od ujścia do Supraśli (ASD 9, s. 42-43).

1541 królowa Bona zatwierdza wyrok komisarzy w sprawie sporu między bartnikami z z. biel.: Koczem, Lewką, Lipowieczem, Hryniem, Myszem, Maczką, Hrehorem, Iwanem, Paskiem, Szankiem, Michałem i Wojtkiem z jednej strony, a Mikołajem Bakałarzewiczem z Białegostoku z drugiej strony, który zabraniał im wchodów do barci, a część z nich zniszczył. Bartnicy uzyskali potwierdzenie pr. do korzystania z barci w dobrach tegoż, a tenże pr. do części korzystania z dani miodowej pobranej m.in. nad rzeczkami Supraślą i B. (NGABM 1744-1-1 k. 147-147v).

1558 zamiana gruntów między wsią stwa sur. → Klepaczami a dobrami białostockimi przeprowadzona podczas pomiary włócznej. Poddani z Klepacz otrzymali uroczysko Zimna Woda, którego gran. przebiegała z jednej strony wzdłuż starej gran. dóbr Białystok oraz sięgała do rzeczki B. (VUB, f. 4-(A4904)38049, 117); 1563 gran. tegoż uroczyska po rzeczkę i błoto B. (PGKE II, 498).

1569 w okolicy na płn. od Białegostoku i na odcinku od okolicy → Bacieczek do ujścia stanowiła gran. między Koroną, a WKL.

Uwagi: Rz. B. pojawia się także w dok. Aleksandra Chodkiewicza z nadaniem Choroszczy monasterowi supraskiemu z 13 X 1510 r. (MNKr. perg. 66; ASD 9 s. 13-16) oraz w wyroku wdy wil. Mikołaja Radziwiłła wydanego w sporze między ihumenem supraskim Antonim a poddanymi wielkoks. ze stwa sur. z 1518 r. (AMCh 36, 15; VZR r. 1867, ks. 4, t. 2, s. 15-17). Oba dok. przez Aleksandra Chodkiewicza większość badaczy są uznawane za falsyfikaty1Za autentyczne uważa oba A. Mironowicz, Nieznane losy pierwszych ihumenów supraskich, Białystok 2015. Dok. z 1510 r. nie mógł być wystawiony przez Chodkiewicza, gdyż był on jeszcze w więzieniu oskarżony o rzekomy udział w spisku Michała Glińskiego. Także wspomniany Gliński z br. są wymienieni jako śwd. choć nie było już ich w kraju. Drugi z dok. podaje z kolei jako ihumena Antoniego, nie występującego w innych zachowanych dok. oraz błędnie podaje datę nadania Choroszczy monasterowi. Ze względu na fakt, że dok. te budzą słuszne wątpliwości, wzmianki w nich umieszczone o rz. B. nie zostały tu przytoczone.

1 Za autentyczne uważa oba A. Mironowicz, Nieznane losy pierwszych ihumenów supraskich, Białystok 2015.