(między 1208 a 1218 Schov z MPH, 1288 Cechow, Cychow, 1327 Czechow, 1346 Chzchow, 1357 Czchow alio modo Alba Ecclesia, 1359 Alba Ecclesia, 1372 Wyskirche, 1375 Wizkirche, 1419 Czochowyn, 1448 Sczchow, Czychow, 1470-80 Woyskyerche id est Alba Ecclesia, 1475 Czchwow, 1499 Szchową, Cchow, Czkow) 1288 wieś, 1333 m.

1. 1288 kasztelania wojnicka (Tyn. 36b fals. z 1. poł. XV w.); 1423, 1581 pow. sądec. (ZDM 7, 1932; ŹD s. 141); 1461 n. pow. czchowski (ZCz. 4, 219); 1325 n. par. własna; 1325 n. dek. Tarnów; 1343 n. dek. Wojnicz; 1358 dek. Góra [Zbylitowska pow. pilzn] (MV 1 s. 303; 2 s. 194, 297); 1529 dek. Lipnica [Murowana] (LR s. 66).

2. 1327 Władysław Łok. zezwalając na jarmark w Nowym Sączu zwalnia kupców, jadących nań z Krakowa lub skądinąd, od cła w Cz. na 8 dni przed jarmarkiem (Mp. 1, 173); 1358-9 cłem król. w A. E. zawiaduje Jan Bork mieszcz. krak. (Mp. 3, 734); 1364 Kazimierz W. zwalnia kupców zdążających do Muszyny od cła w Cz. (KK 1, 236); 1378 królowa Elżbieta zwalnia kupców z Koszyc, Lewoczy i innych miast na Spiszu od opłaty cła w Cz. (Spraw. węg., 35); 1380 Ludwik Węg. zwalnia mieszcz. sądec. od cła w m. król. Cz. (KMK 1, 57); 1404 most poniżej wielkiej drogi idącej z Cz. do Melsztyna (ZCz. 1 s. 146); 1390- 3 w dochodach m. Krakowa cło w A. E.; 1394 celnik w A. E. (KRK 2 s. 110, 290, 294, 298, 303); 1405 Władysław Jag. zwalnia mieszcz. sądec. od cła w Cz. Nakazuje je uiszczać w [Nowym] Sączu i obracać na naprawę murów. Celnicy czchowscy winni tylko to cło zaznaczyć w swoim rejestrze (AGZ 9, 14); 1419 przedmieście Cz. (ZP 20 s. 14); 1428 n. ulica Polska (Kiryk, Rozwój urbanizacji, maszynopis); 1429 wg spisu podwód w księdze radzieckiej m. Cz. wysyłało konie do Nowego Sącza, Bochni, Ciężkowic i do miast węgierskich (F. Kiryk, maszynopis); 1432 cło w Cz. (KMK 2, 421); 1434 sąd nadworny król. rozstrzygając spór mieszczan nowosądeckich i bardiowskich w oparciu o przywileje Kazimierza W. i Władysława Jag., postanawia, że kupcy z Bardiowa [Węgry] mają wolną drogę do Krakowa przez Grybów aż do Cz. i z powrotem (Mp. 4, 1309; AGZ 9, 32); 1449 rynek w Cz. (ZDK 2, 529); 1450 sąd ziemski krak. rozstrzygając spór o cło między mieszczanami Bardiowa a kl. Klar. w Starym Sączu, orzeka, że kupcy i mieszcz. bardiowscy mają drogę wolną z Grybowa do Cz. (Mp. 4, 1523); las zw. Laska [→ niżej 1559] k. Zimnego Potoku i granic m. Cz. (ZCz. 4 s. 81); 1470-80 rynek w Cz. (DLb. 2 s. 241); 1473 wg uchwały miejskiej kupcy podążający z Węgier do Krakowa i odwrotnie, winni przejeżdżać przez Cz., a droga ta ma biec w Cz. między ogrodami Piotra Myczka i Jaźwieca w kierunku Jurkowa (B. Wyrozumska, Najstarsze uchwały s. 96-7); 1505 Aleksander Jag. nadaje kl. Klar. w Starym Sączu cło wg starego zwyczaju od kupców jadących z Biecza w: Nowym Sączu, Grybowie i Cz. (MS 4, S 1325); 1508 przedmieście (B. Wyrozumska, o.c., s. 98); 1527 jaz k. młyna (AKP 9, 22); 1539 droga publiczna czyli gościniec z Bobowej do Cz. (ZK 406 s. 10-1); 1559 Zygmunt August w związku z zaginięciem dawnych przywilejów potwierdza miastu Cz. posiadanie: wyspy na Dunajcu, ról Pąchry, Zastróżne (Zastrozne), ról w wyższym przedmieściu (in superiori suburbio), zarośli i gajów zw. Zapowiedne, Laska, Koryciska (Koricziska) i Węglarki (Vągliarki) (WAP perg. depozyt 270); 1564 spustoszały młyn na Dunajcu. 2 przedmieścia: górne i dolne (LK 1 s. 96-7).

3. Własn. kl. Bened. w Tyńcu?, następnie król. 1280 por. Czechów; 1288 Leszek Czarny nadaje kl. Bened. w → Tyńcu pr. zakładania wsi i miast na pr. niem., nadaje imm. oraz zatwierdza posiadanie imiennie wyliczonych wsi, m. in. C. (Tyn. 36 fals. w dwu redakcjach z 1. poł. XV w.; por. Z. Mazur, Studia nad kancelarią księcia Leszka Czarnego, Wrocław 1975 s. 79, 98-9); 1333 Wojsław wójt w Cz. pozwala niejakiemu Mikołajowi na zbudowanie młyna o 2 kołach na terenie wójtostwa w Cz.; → p. 4; Heymnann kowal, Wilhelm mieszcz. Cz.; 1393 Spytek z Melsztyna wwda krak. na prośbę młynarza czchowskiego Filipa transumuje powyższy przywilej, pozwala powiększyć liczbę kół w młynie i zastrzega dla siebie 2 miary (ZDM 1, 31, 203); 1357, 1376 → p. 4; 1370 Kazimierz W. otoczył m. Cz. murami (DHn. 9 s. 344); 1403 Wiernek pisarz czchowski (ZCz. 1 s. 117); 1419 Grzegorz Gruda z przedmieścia Cz. (ZP 20 s. 14); 1419-31 Piotr s. Franczka z Cz. (wg ind. WAP); 1419-1560 księgi radzieckie notują rzemieślników różnych specjalności, m. in.: prasołów, browarników, kowali, mieczników, ślusarzy, garbarzy, kuśnierzy, sukienników i płócienników, stelmachów, garncarzy. 1427 występuje 9 prasołów (F. Kiryk, Rozwój urbanizacji, maszynopis); 1423 Władysław Jag. zezwala na odbywanie jarmarku w Cz. w dniu ś. Piotra w Okowach [1 VIII] (ZDM 7, 1932); 1426 występują po raz pierwszy w źródłach tkacze, sukiennicy w Cz. (J. Wyrozumski, Tkactwo małopolskie w późnym średniowieczu, W. 1972 s. 44); 1427-9 Franczek z Cz.; 1428 Mik. Komor z Cz. (wg ind. WAP); 1442-3 wymieniono z imionami i nazwiskami 67 mieszczan, w tym kilku o nazwiskach niemieckich; wśród nich: 4 szewców, 1 słodownik, 1 bednarz, 2 piekarzy, 1 garncarz, 1 tkacz sukna, 2 płócienników, 1 olejarz, 1 krawiec. Rada miejska zgłasza pretensje, że burgrabia nie dba o naprawę młyna (B. Wyrozumska, o. c. s. 94-5); 1463 Jan i Spytek z Melsztyna tenutariusze Cz. stwierdzają prawdziwość przywileju Władysława Jag. [→ 1423] (Mp. 5 J 11); 1464 Franciszek Weinhult i Mik. Nycz mistrzowie i założyciele cechu tkaczy sukienników w Cz., wzorując się na innych miastach Królestwa Polskiego, sporządzają statut regulujący szczegółowo pracę i życie członków cechu; Spytek z Melsztyna tenut. Cz. powodowany skargą mistrzów cechu tkaczy sukienników zabrania przywożenia do Cz. poza czasem jarmarku przez obcych kupców sukna pospolitego, na szkodę miejscowych sukienników i reguluje przywóz i handel tym suknem (Mp. 5 K 1, 11); 1470 uchwałą miejską wszystkie karczunki w lasach miejskich winny być obrócone na wolne pastwiska miejskie (B. Wyrozumska, o. c., s. 96); 1470-80 role w mieście położone w różnych miejscach, nie wymierzone, ogrody mieszczan; miara zbożowa czchowska; słodownia będąca własnością altarii ŚŚ. Piotra i Pawła w Cz. z nadania Pawła Złodzieja z Biskupic [a. 1445], → p. 5. (DLb. 2 s. 239-41); [1472] wg uchwały miejskiej goście winni dostarczyć po 3 dęby długości 7 łokci, a komornicy po 1 dębie na umocnienie miasta (B. Wyrozumska, o. c., s. 96); 1485 → p. 5; 1487 cechy sukiennicze 11 imiennie wyliczonych miast, m. in. Cz., postanawiają za zgodą rajców swoich miast, aby żaden z sukienników nie kupował wełny „z tej strony Wisły”, ani też u kapeluszników, nie skupował wełny po wsiach, z wyjątkiem całej strzyży u szlachcica (M Biecza 79); 1489 Kazimierz Jag. ustanawia w Cz. jarmark w święto 11 Tysięcy Dziewic [21 X] (Mp. 5 Q 127); 1508 rajcy Cz. pobierają od sprzedaży soli prasolne (B. Wyrozumska, o. c., s. 98); 1510 Zygmunt Stary ustanawia wolny targ mięsem, obciążając w zamian czynszem mieszczan zajmujących się rzeźnictwem (F. Kiryk, o. c.); 1518 tenże znosi targ tygodniowy we wsi Opatkowice [Zakliczyn] cieszący się dużą frekwencją mieszkańców Wojnicza, Tuchowa, Ciężkowic i Bobowej ze szkodą dla Cz. (MS 4, 11 607); 1524 Bartłomiej Kleszczek i Wawrzyniec Gall mieszcz. Cz. (MS 4, 4431); 1529 miara zbożowa czchowska; słodownia (LR s. 66, 155); 1530 Cz. płaci 18 grz. 32 gr szosu (RP k. 66); 1559 → p. 2; 1564 mieszcz. płacą szos albo stację, łanowe z 4 ł. roli, która przedtem należała do zamku, dają wóz na pospolite ruszenie, płacą czynsz rzeźniczy, jakkolwiek jatek już nie ma, wierzchowe, gorzałczane; młyn o 3 kołach na Dunajcu z foluszem i traczem oraz łaźnia za tenuty Bonera [1549-60] spustoszała (LK 1 s. 96-7).

4. 1288 → p. 3; 1333 Wojsław wójt Cz. pozwala niejakiemu Mikołajowi zbudować młyn o 2 kołach na terenie wójtostwa czchowskiego i trzymać na pr. dziedz. z obowiązkiem oddawania wójtowi trzeciej miary. Mikołaj winien hodować dwie świnie dla wójta i jedną dla siebie, z połowu ryb na jazie młyńskim oddawać wójtowi 2 cz. Na kamienie i inne urządzenia młyńskie wójt ma wykładać 2 den., a Mikołaj 1 den., a do naprawy grobli wójt winien słać 2 ludzi, zaś Mikołaj jednego człowieka. Świadkiem przywileju jest Rusko podwójci Cz. (ZDM 1, 31); 1393 → p. 3; 1355 Kazimierz W. przenosi m. Cz. z pr. niem. średz. na pr. magd. (ZDM 1, 78); 1357 Kazimierz W. postanawia, że mieszczanie m. królewskiego Cz. podlegają tylko jurysdykcji swojego wójta i ławników, wg pr. niem., a odwoływać się winni do sądu pr. niem. w Krakowie; 1376 Ludwik Węg. potwierdza powyższy przyw. (Mp. 1, 249, 332); 1398 wójt i ławnicy z Cz.; Materna z Bochni procesuje się wg pr. niem. z rajcami Cz. o ojcowiznę [wójtostwo?] w Cz.; 1412 procesujący się Jan sołtys z Siemiechowa i Mikołaj wójt z Zamościa odesłani są przez sąd najwyższy pr. niem. w Krakowie do ich jurysdykcji w Cz.; 1415 sołtys [!] z Cz. i Mikołaj wójt z Zamościa wyjęci są z jurysdykcji wwdy i odesłani przed sąd [pr. niem.] w Czchowie (KSN 689, 748, 765, 884, 2958, 3633); 1421 Janusz wójt w Cz. (ZCz. 2 s. 346); 1440-2 Grzegorz wójt w Cz. (OK 6 s. 117, 397); 1442-3 uchwała miejska stwierdza, że żaden z mieszczan nie może być pozywany do grodu i więziony, jak to jest praktykowane przez burgrabiego czchowskiego (B. Wyrozumska, o. c., s. 95); 1485 rajcy m. Cz.: Marcin Latała, Stan. Krężołek, Jakub Lubnosch, Zazymała i Mik. Nycz; → p. 5 (Mp. 5 P 41); 1486 Spytek z Melsztyna zastawia na wyderkaf Szczepanowi landwójtowi z Cz. 30 grz. na wsi Wytrzyszczka (ZCz. 5 s. 84).

5. Między 1208 a 1218 bp krak. Wincenty [Kadłubek] nadał kapitule krak. dzies. z S. Długosz, powołując się na „stare roczniki” dodaje, że były to dzies. z 19 wsi k. Cz., z 11 wsi snopowe, a z 8 pieniężne należące pierwotnie nie do bpa, lecz do kościołów w → Brzeziu i Cz. (MPHn. 5 s. 130; 10 cz. 2 s. 163-4; DHn. 3 s. 221-2, 238; DLb. 1 s. 174); 1325-7 pleb. Andrzej. Par. oszacowana na 10 grz. (MV 1 s. 137); 1325 świętop. 7 1/2 sk.; 1336-7, 1346-58 świętop. 8 sk. (MV 1-2 wg indeksu); 1350-70 Mikołaj z Wolborza [woj. sieradzkie] pleb. w Cz., notariusz król. (K. Maleczyński, Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, 1, Wrocław 1951, s. 299 i przyp. 362); 1360 Kazimierz W. stwierdza, że połowa pr. patronatu kościoła w Cz. należy do rycerzy: Jakusza z Domasławic, Jana z Rudy [Kameralnej], Zmysława, Mikołaja i Grzegorza z Filipowic oraz Jakusza Siennicy z Drużkowa, a druga połowa przypadła królowi z sukcesji po matce, w wyniku pewnej zamiany „per errorem” (ZDK 1, 59; M. Niwiński, Nieznany dokument Kazimierza W. dla kościoła parafialnego w Czchowie, „Ateneum Kapłańskie”, 42 (1938), s. 503-8); 1380-8 Krystyn pleb. w Cz., podrzędca niepołomicki, nowokorczyński i wiślicki (KK 2, 309; RD s. 1, 7, 21); 1426 rektor szkoły w Cz. (F. Kiryk, o. c.); 1426-49 zm. a. 1451 Marek pleb. w Cz., dz. Kątów [par. Wojakowa], h. Jeleń (ZCz. 3 s. 10, 159-60, 187; ZDK 2, 529; DLb. 2 s. 240; Ep. 3 k. 173v); 1449 ww. Marek pleban kościoła par. pod wezw. NMP uposaża w tym kościele altarię Pięciu Ran Chrystusowych, dając jej dom w rynku w Cz., 90 grz., [siedlisko?]¹Dok. zniszczony, z lukami, tekst niejasny k. domów Grzegorza Andryszowica i Bujaka, folwark przed miastem z sadzawką, rolami dobrze uprawnymi, 4 wołami roboczymi, 3 krowami, 5 cielętami, świniami i ptactwem domowym (ZDK 2, 529; DLb. 2 s. 240); 1451 bp krak. Zbigniew [Oleśnicki] stwierdza, że w czasie wakansu po śmierci Marka pleb. kościoła NMP w Cz. król Kazimierz zaprezentował mgra Piotra z Brzezin, natomiast pozostali patroni: Mikołaj i Jakub z Filipowic, Katarzyna z Drużkowa, Jan i Spytek z Melsztyna, Klemens Wojak, Jakub, Klemens Łakwa oraz bp krak. z tytułu posiadania wsi Ruda [Kameralna] zgłosili innego kandydata. W wyniku porozumienia plebanem został tymczasowo ww. Piotr; 1456 bp krak. Tomasz [Strzempiński] poświadcza, że w czasie sporu króla Kazimierza z ww. patronami kościoła w Cz. o pr. prezenty po śmierci pleb. Marka, na życzenie króla plebanem został mgr Piotr z Brzezin, który teraz zrzeka się tej godności, a bp Tomasz w porozumieniu z królem mianuje pleb. mgra Stanisława z Brzezin (Ep. 3 k. 173v); 1467 tenże Stanisław pleb. w Cz. ustępuje nowo erygowanej prebendzie w Wielogłowach dzies. snop. z ról folw. w Jurkowie alias Kałuszanach, a w rekompensacie otrzymuje dzies. z ról folw. w Tworkowie oraz z ról u wierzchowiny większej sadzawki w Jurkowie wykarczowanych przez Macieja Kraba mieszcz. czchowskiego, z niwy przytykającej do . ról kościoła w Cz., którą niegdyś Jakub Krzemień z Cz. z łaski dziedziców Jurkowa uprawiał oraz 2 ról kątowych wykarczowanych przez braci Mikołaja i Pawła dziedziców Filipowic (Mp. 5 M 13); 1470-80 kościół par. pod wezw. NMP, wymurowany w dawnych czasach z białego kamienia przez mieszczan pochodzenia niemieckiego i zw. przez nich Woyskyerche czyli biały kościół. Pleban Łukasz z Wieliczki h. Drużyna. Pr. patronatu należy do: króla, Jana Melsztyńskiego h. Leliwa, bpa krak. z tytułu posiadania wsi Ruda [Kameralna], Jana Filipowskiego h. Szarza i Jakuba z Drużkowa h. Nowina. Pleb. pobiera: dzies. snop. i kon. wart. do 50 grz. z ról miejskich i ogrodów, dzies. snop. z folwarku ryc. i z młyńskich ról w Jurkowie, 1 wiard. dzies. pien. z łanów sołtysa w Rudzie [Kameralnej], 16 grz. dzies. snop. i kon. z ról kmiec., 23 zagród oraz dzies. z młyna w Filipowicach, 20 grz. dzies. snop. i kon. z łanów kmiec. i 3 folwarków ryc. w Drużkowie, 12 grz. dzies. snop. i kon. z łanów kmiec., zagród, ról karczemnych i z folwarku ryc. w Domasławicach. Wszystkie te ww. wsie tworzą okręg parafialny. Do pleb. należą: dobry folwark, sad, 2 sadzawki, 40 pni bartnych, chmielnik, 2 ogrody, wolne role nadane przez królową Elżbietę, siostrę Kazimierza W., czynsz z ogrodów miejskich, z pewnych domów i siedlisk oraz 50 miar owsa. Bractwo NMP płaci pleb. 2 grz. rocznie. Do altarii Pięciu Ran Chrystusowych ufundowanej przez pleb. w Cz. Marka h. Jeleń [→ wyżej r. 1449] należą: rola z łąkami wolna od czynszu, ogród, siedlisko i dom w rynku płacące 9 grz. czynszu. Do altarii ŚŚ. Piotra i Pawła ufundowanej [a. 1445] przez Paszkę Złodzieja z Biskupic h. Niesobia, rycerza hiszpańskiego należą: 3 ł., karczma z rolami i łąkami w Biskupicach [Melsztyńskich] płacąca 8 grz. czynszu, dom z sadem i ogrodem oraz słodownia w Cz. (DLb. 2. s. 239-41); 1476 bp krak. Jan [Rzeszowski] udziela odpustu tym, którzy złożą ofiarę na restaurację kościoła w Cz. lub zwiozą 6 kamieni lub drzew (RI s. 213); 1485 kościelny sąd komisaryczny, rozstrzygając spór między Łukaszem pleb. w Cz. a rajcami Cz. o sumy wydane na kościół, szpital i szkołę, nakazuje plebanowi zwrócić rajcom 7 grz. i równocześnie zezwala, by pleban z pomocą rajców i mieszczan zbudował kościół drewniany poza m. Cz., w miejscu, gdzie dawniej był lub w innym dowolnym²Może to znany z 1596 r. drewniany kościół Ś. Anny; por. niżej p. 8. Pleban ma przekazać rajcom zarząd szpitala i pieczę nad altarią Pięciu Ran Chrystusowych (Mp. 5 P 41); 1492 br.: Jan i Jerzy oraz nieletni Piotr, Mik., Jan. i Stan. Taszyccy sprzedają Piotrowi [Kmicie] z Wiśnicza star. spiskiemu i sądec. Biernaszowice z pr. patronatu kościoła w Cz. (GK 23 s. 888); 1499 Łukasz pleb. w Cz. (MS 2, 1355); 1529 pleb. w Cz. Marek a Turre Weneta komisarz generalny franciszkanów w Polsce. Pleb. pobiera dzies. snop.: wart. 8 grz. z m. Cz., 7 grz. z Domasławic, 10 grz. z Filipowic, 2 grz. z karczmy i od 4 kmieci w Kubiance, 10 grz. z Drużkowa, 7 grz. z połowy Faliszowic, 5 grz. dzies. pien. z drugiej połowy tej wsi, 10 gr dzies. kon., 3 grz. kolędy, 20 miar owsa wart. 2 grz. 4 gr z wszystkich wsi parafialnych. Do altarii [Ran Chrystusowych] w kościele par. należą czynsze: 1 grz. 3 wiard. z ról w Cz., 24 gr ze słodowni, zaś do altarii ŚŚ. Piotra i Pawła 3 grz. z 3 ogrodów (LR s. 66, 155, 469).

6. Mieszcz. czchowscy przyjęci do pr. miejskiego na Kazimierzu: 1370 Jan; 1372 Mikołaj Albi; kowal Piotr; 1375 szewc Niklos Wizkirche; 1376 kramarz Herman Spiller (Chm. s. 17, 25, 46, 56, 66). Mieszczanie czchowscy przyjęci do pr. niem. w Krakowie: 1398 Jeszszek; 1407 Andris Moler; 1408 Jan Rączka; 1448 Klemens; rzeźnik Szczęsny (Kacz. 845, 1832, 1916, 5772, 9479). 1372 królowa Elżbieta Węg. przebywa [w drodze na Węgry] w Cz. (KMK 1, 41). Pobyty Władysława Jag. w Cz.: 1397, 1408, 1410, 1419, 1423 (GItin. wg indeksu). 1398 i n. roczki w Cz.; 1399 komornicy w Cz. (SP 8, 7332, 8213); 1456 Cz. wystawia na wyprawę wojenną 2 pieszych (Mp. 5 C 75); 1496 statut Jana Olbr. wyznacza Cz. jako miejsce sejmiku dla ziemi sądec. i biec. przed wyprawą wojenną (VL 1 s. 124); 1416 mieszczanin z Cz. sołtysem w Rożnowie (ZCz. 2 s. 159); Studenci Ak. Krak. z Cz.: 1400 Piotr s. Andrzeja; 1404 Mikołaj s. Stanisława; 1405 Marek s. Stanisława; 1406 Wojciech s. Jana; 1430 Maciej s. Błażeja; 1433 Jan s. Floriana; 1436-7 Piotr s. Mikołaja; 1456 Stanisław s. Piotra; 1467 Stanisław s. Macieja; 1470 Filip s. Szczepana; 1473 Maciej s. Jakuba; 1474 Stanisław s. Grzegorza; 1475 Piotr s. Macieja; 1476 Maciej s. Mikołaja; 1497 Jakub s. Jakuba; 1499 Maciej s. Macieja (Ind. 6, 175, 231, 245, 188, 122, 252, 288, 285, 258, 189, 280, 251, 193, 102, 192). 1470-80 Klemens z Cz. altarysta ŚŚ. Piotra i Pawła w kościele par. w Cz. (DLb. 2 s. 241); 1486 Bernard Dominikowic z Cz. służebny rady miejskiej w Krakowie (Kacz. 8266); 1529 Maciej z Cz. pleb. w Tymowej; Stanisław z Cz. pleb. w Święcanach; Maciej z Cz. pleb. w Szerzynach; Hieronim z Cz. altarysta Pięciu Ran Chrystusowych w kościele par. w Cz.; Piotr z Cz. pleb. w Tropiu; Andrzej z Cz. pleb. w Nawojowej (LR s. 60, 103, 116, 155, 312-3).

7. F. Kiryk, Rozwój urbanizacji Małopolski w XIII-XVI wieku, Kraków 1974, maszynopis; H. Langerówna, System obronny doliny Dunajca w XIV w., Kraków 1929, s. 39-42; W. Pałucki, Kasztelania czechowska, W. 1964, s. 9-19; Z. Wojciechowski, Ze studiów nad organizacją państwa polskiego za Piastów, Lwów 1924, s. 37-40, 72; B. Wyrozumska, Najstarsze uchwały miejskie, (wilkierze) Czchowa, „Małopolskie Studia Historyczne”, 9 z. 2 (1966), s. 89-103.

8. Osada wczesnośredn. (Żaki s. 108, 169, 295, 452, 520, 537); obecny gotycki kościół par. pod wezw. Narodzenia NMP ma zachowane elementy kamieniarki z piaskowca z budowy romańskiej pochodzącej z pierwszej połowy XII w. (Z. Świechowski, Budownictwo romańskie w Polsce, Katalog zabytków, Wr. 1963, s. 24); obecny kościół murowany zbudowany 1346, powiększony 1430. Chrzcielnica kamienna gotycka z herbami z 1506. Dwoje żelaznych drzwi gotyckich z XV w. Istniejący obecnie kościółek cmentarny pod wezw. Ś. Anny, z XVIII w. powstał w miejscu pierwotnego drewnianego, istniejącego w 1596 r., w nim posąg Ś. Anny Samotrzeciej z końca XV w. (KatZab. s. 74-6; „Rocznik diecezji tarnowskiej na r. 1972”, s. 142-5).