DĘBNO

(1254 campus et pratum Dambno z or. lub fals. z XIV w., 1325 (1335) hereditas Dambna z kop., 1396 dambno, 1400 Dubno, 1402 Døbna, 1445 Dabno, 1497 Dampno, 1504 Demno, 1524 Dambno, 1529 Debno, 1581 Dembno Spiskie) 13 km na SE od Nowego Targu.

1. 1456 n. pow. sądec. (GK 13 s. 91; ŹD s. 145); 1325 [1335] n. par. własna (Mp. 1, 198); 1596 dek. Nowy Sącz (WR k. 57).

2. 1325 (1335) D. między Dunajcem a Białą, las nad Dunajcem → p. 4; 1400 D. położone między zamkiem Czorsztynem a Nowym Targiem (SP 8, 9720); 1456 D. nad Dunajcem (GK 13 s. 91); 1460 D. blisko Dunajca i poniżej Nowego Targu → p. 3; 1526 Zygmunt Stary nadaje plebanowi w Maniowach m. in. uprawnienia łowieckie w lasach król. aż do dworu król. w D. (J. Łepkowski i J. Jerzmanowski, Ułamek z podróży archeologicznej po Galicji odbytej w r. 1849, „Biblioteka Warszawska”, 3 (39), W. 1850, s. 426).

3. Własn. rycerska, przed r. 1254 kl. Cystersów w Szczyrzycu, następnie szlach., od r. 1477 król. w tenucie czorsztyńskiej. 1254 Bolesław Wstydl. z matką Grzymisławą poświadczają, że br. Klemens i Marek ss. zm. Marka wwdy krak. potwierdzili kl. szczyrz. darowiznę zm. komesa Czadra wwdy krak., który nadał mu m. in. pola i łąki Ludzimierz i D. (Mp. 1, 40 - dok. autentyczny, lub też fals. z XIV w.); 1325 [1335] → p. 4; 1380 Ludwik Węg. polecił star. krak. Sędziwojowi z Szubina [woj. kaliskie] odebrać klasztorowi szczyrz. m. in. D. i wcielić je do dóbr król. (DLb. 3 s. 438 - wiadomość nieprawdziwa); 1396 pani Śmiłowa z Żeleźnikowej przeciw Czciborowi i pani [Morzce] Spytkowej z Kępanowa o dziedzictwo D. (ZK 2 s. 408); 1398 Piechna matka Śmiła z Żeleźnikowej ustanawia pełnomocnikiem Jaszka Polaninowskiego w sprawie, którą ma z Czciborem z Kępanowa (SP 8 uw. 267/18); tenże Czcibor z Piechną c. Piotrasza [matką Śmiła] o dziedzictwo D. (SP 8 uw. 267/25); Halszka [ż.] Śmiła z Żeleźnikowej wyznacza w zastępstwo Piechnę w sprawie z Czciborem (SP 8 uw. 267/26); 1399-1400 Piechna [z Kępanowa] c. Śmiła z Bielczyc [i Żeleźnikowej] oddala na zasadzie przedawnienia roszczenia Ścibora [Czcibora] z Kępanowa do wsi D., położonej między zamkiem Czorsztynem a Nowym Targiem, o którą ją pozywał (SP 8, 9720, uw. 289/42; 1402 → Bielczyce p. 3; 1419 Adam z Tura [woj. łęczyckie] podsędek łęczycki ustępuje z wszystkich dóbr wyznaczonych mu lub zapisanych przez ż. Piechnę na rzecz jej najbliższych krewnych. Piechna zaś wyznacza mu w dożywocie swoje wsie Żeleźnikową i D., za zgodą swego najbliższego krewnego Ścibora [Czcibora] z Kępanowa. Po śmierci Adama dobra te wrócą do najbliższych krewnych Piechny, która zastrzega tylko 30 grz. wyznaczonych Mikołajowi z Marszowic [pow. szczyrz.], wystawionych na Łękawie. Adam zaś rezygnuje z pieniędzy po ojcu na Stępocicach na rzecz Ścibora i krewnych Piechny. Z kolei Piechna w wypadku braku potomka i po swej śmierci owe 30 grz. wzięte z Łękawy za zgodą Ścibora przeznacza Mikołajowi z Marszowic na Stępocicach. Ścibor zaś nie będzie pozbywał dóbr od Piechny i jej dzieci i od Zbigniewa [Bąka z Bąkowej Góry w woj. sier.] kaszt. rospierskiego z wyjątkiem trzeciej ich części, którą będzie rozporządzał na czas swego życia, a jeśli się ożeni, będzie mógł wyznaczyć żonie posag i wiano (SP 2, 1604-7).

1444, 1450 → Bełzów, Bielczyce; 1445 Jan z Bełzowa zastawia do pełnej spłaty za 50 grz. Piotrowi z Gabania całe dziedzictwo D., a jeśli nie uwolni mu wsi D., to da Piotrowi wwiązanie do Bełzowa (ZK 12 s. 363-4); 1446, 1456 → Bielczyce; 1456 Mikołaj z Bełzowa wydzierżawia Goworkowi z Suchodołu [Sudołu] wieś D. nad Dunajcem w pow. sądec. na 3 lata za rocznym czynszem 8 grz. (GK 13 s. 91); 1457 → p. 4; 1460 Mik. Bełzowski ongiś z Bełzowa sprzedaje za 200 grz. gr krak. Piotrowi Komorowskiemu całą wieś D., położoną blisko Dunajca i poniżej Nowego Targu (ZK 15 s. 97-8); 1470-80 wieś D. należała ongiś do kl. szczyrz., formularz nie wypełniony (DLb. 3 s. 445).

1487 Kazimierz Jag. zapisuje 100 fl. węg. i 50 grz. gr pol. br. Janowi i Mikołajowi z Janiewic [woj. bełskie] na wsiach Ostrowsko i D. w pow. sądec. (MS 1, 1885)1W r. 1477 Kazimierz Jag. skonfiskował dobra Mik. Komorowskiemu, m. in. D., odziedziczone przezeń po zm. br. Piotrze; 1492 Jan Olbr. zaświadcza, że Jan Wojnowski i jego ż. Barbara c. Jana Janiowskiego rotmistrza oraz Mik. Janiowski zawarli ugodę w sprawie dóbr dziedz. Janiewice k. Szczebrzeszyna oraz dóbr król. Ostrowsko i D. w pow. sądec.; 1497 Jan Olbr. nadaje Janowi Jabłońskiemu dobra wd. Katarzyny Janiewskiej i jej córek Ostrowsko i D. w pow. sądec. (MS 2, 16, 818); 1504 Aleksander Jag. zezwala Feliksowi Gilowskiemu [Jelowskiemu] wykupić z rąk Barbary Ostrowskiej wd. po Janie Wojnowskim [z Jelowic] wsie D. i Ostrowsko; 1505 tenże król zezwala Janowi Jordanowi z Zakliczyna kaszt. biec. i żupnikowi krak. wykupić z rąk Jana Jelowskiego wsie król. D. i Ostrowsko (MS 3, 1786, 1960); 1508 Zygmunt Stary zezwala Auktowi [Adauktowi] z Paniewa [woj. brzesko-kujawskie] star. żydaczowskiemu i stryjskiemu, tenut. zamku Czorsztyn na wykupienie z rąk Barbary wd. po Janie Wojnowskim [z Jelowic] wsi D. i Ostrowsko przynależnych od dawna do tego zamku; 1518 tenże król zezwala dworzaninowi Feliksowi Wierzbięcie wykupić z rąk Andrzeja Pielsza [z Rogów] i jego ż. Barbary [wd. po Janie Wojnowskim] wsie D. i Ostrowsko w pow. sądec.; 1525 tenże król zezwala Jakubowi Gołaszowskiemu i jego ż. Poliksenie wykupić z rąk Feliksa Wierzbięty z Bilska wsie Ostrowsko i D. (MS 4, 514, 11 419, 14 258); 1526 aula regia → p. 2; 1530, 1536 pobór z 2 1/2 ł., karczmy i młyna o 1 kole dorocznych (RP k. 40; RP); 1564 D. w tenucie Wierzbięty, 15 kmieci osiadłych na 117 prętach, jedno gospodarstwo puste, ale płacą z niego czynsz i odbywają robociznę. Kmiecie płacą czynsz, z którego szóstą część pobiera wójt czyli 24 gr, płacą wirtelowe z 10 wirteli, tj. z pozostałych ról, obiedne po 8 gr i po gble owsa, a przed 4 laty dawali na 3 obiady, dają kury, sery i jaja. „Kiedy się wina trafi, tedy ją u pana przeprawiają klubem lnu albo jarząbki”. Dają też kmiecie daninę rybną, tego roku dali 3 kopy ryb suchych - pstrągów albo lipieni, jeśli trafią się łososie, oddają je dzierżawcy. 5 zagr. płaci czynsz po 12 gr. Wszyscy dają królewszczyznę do Nowego Sącza, za robociznę z siedliska płacą po 8 gr. Karczma i młyn (LK 1 s. 176-7).

4. 1325 (1335) br. Jaszek Lesziczki [Lasocki], Piotr, Marcin i Jerzy ss. Zbigniewa ze Szczyrzyca [rycerskiego] powierzają Urbanowi z Grywałdu osadzenie na pr. magd. dziedzictwa D., położonego między rz. Dunajcem i Białą wraz z przynależnym doń lasem „Dunayecz fluvium ascendendo versus montem Kyrzchbrzyk, descendendo fluvium Dunayecz usque ad introitum Bele in Dunayecz2Tzn. w jedną stronę w górę Dunajca w kierunku góry Kyrzchbrzyk (może to góra Kiszber na lewym brzegu Dunajca), w drugą stronę w dół Dunajca aż do ujścia Białej do Dunajca”. Urban dostaje sołectwo z 2 wolnymi ł. miary frank, z wyjątkiem świadczeń kościelnych. Wolnizna 20 lat, czynsz po wiardunku srebra z łanu i 6 gr bpowi krak. tytułem dzies. Sołtys wolny od służby dla dziedzica, ponieważ jest narażony na granicy węgierskiej na liczne napaści, natomiast Urban i sołtys Harklowej, również należącej do ww. dziedziców, z każdego łanu będą płacić po 1 wiardunku tytułem dzies. plebanowi w D., a kościół Ś. Michała Archanioła dziedzice wyznaczają na macierzysty [tzn. parafialny]. Sołtys dostaje pozwolenie budowy młyna o 2 kołach lub 2 młynów po 1 kole na Dunajcu albo gdzie indziej, będzie pobierał szóstą cz. z czynszów, a z kar trzeci denar. Na uposażenie kościoła dziedzice przeznaczają 1 ł. frank. i 3 pręty oraz dla wikarego (clerieus) siedlisko z ogrodem. Kmiecie obow. do obiednego 2 razy w roku lub opłaty 2 wiardunki, a sołtys do jednego. Sołtys dostaje m. in. zezwolenie na polowanie na wszystkie zwierzęta z zachowaniem praw dziedziców, a plebanowi zezwala mieć rybaka na własne potrzeby. Kmiecie obow. do oddawania honorów dziedzicom: na Boże Narodzenie po kurczęciu (pullus) z łanu, na Wielkanoc po 12 jaj, na Wniebowzięcie NMP po 2 sery (Mp. 1, 198 - datę z r. 1325 na 1335 poprawia wyd. ze względu na świadków, już w r. 1457 or. był bardzo zniszczony); 1404 Mikołaj i Szczepan sołtysi w D. (ZK 4 s. 34); 1457 Mik. Bełzowski z D. na prośbę Stanisława sołtysa w D. potwierdza dok. z 2 II 1325 [1335] (MS 4 S 909); 1518 Zygmunt Stary potwierdza dok. Mik. Bełzowskiego dz. D. z r. 1457 w sprawie wójtostwa w D. (MS 4, 11 620); 1524 Zygmunt Stary z powodu niespełnienia obowiązków wojennych przez szl. Jana sołtysa z D. nadaje to sołectwo Feliksowi Wierzbięcie z Bielska (MS 4, 4588); 1564 wójt ma szóstą część z czynszów kmiecych czyli 24 gr, płaci jedno obiedne, ma też szóstą część z czynszu karczmy i młyna oraz trzecią część z kar (LK 1 s. 176-7).

5. 1325 (1335) w D. kościół Ś. Michała Archanioła uznany za parafialny, a kościół w Harklowej za filialny w stosunku do niego, uposażenie → p. 43Parafia ta nie występuje pod nazwą D. w rachunkach świętop. z XIV w. (MV 1-2 i Rejestr Świętop. z 1. 1373-4). W dek. Długie Pole czyli późniejszy Nowy Targ wymieniano Clessino. W nazwie tej B. Kumor, Archidiakonat sądecki, s. 167-8, upatrywał par. D., gdyż nazwa D. figuruje dopiero w wizytacjach z l. 1596 i 1608, a brak w nich nazwy Clessino lub Klyschno (to brzmienie nazwy występuje w księdze uposażeń diec. krak. z r. 1513, opartej na starych rejestrach parafii). Nie zwrócił on jednak uwagi, że zarówno Clessino, jak i D. figurują w rachunkach świętop. z l. 1551 - 63 (Gromnicki, Świętop.). Wg K. Dobrowolskiego, Najstarsze osadnictwo Podhala, s. 5, pod nazwą Clessino mogą się kryć Kluszkowce; 1400 papież Bonifacy IX poleca bpowi Todi [Włochy], prepozytowi w Prostejowie [Morawy] oraz plebanowi w Niedzicy [Spisz], aby wprowadzili Pawła s. Więcława kanonika z kl. Ś. Małgorzaty w Libichowej w posiadanie kościoła par. w D. wraz z kościołem filialnym w Harklowej oraz kaplicami w Knurowie i Szlembarku. Klasztor ten ma od dawna pr. prezentowania plebanów, obecnie zaprezentował Pawła, ponieważ kanonik Piotr objął kościół par. w Mszanie (ZDK 1, 147); 1529 dzies. pien. wart. 1 grz. bpowi krak. (LR s. 43); 1581, 1596 kościół Ś. Michała Archanioła, w par. jedna wieś D. Spiskie (ŹD s. 145; WR k. 57).

7. K. Dobrowolski, Najstarsze osadnictwo Podhala, Lwów 1935; toż [w:] Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, t. 8, Wr. 1970; B. Kumor, Archidiakonat sądecki, ABMK, 8-9, 1964; S. Górzyński, Z dziejów osadnictwa i pasterstwa Podhala i Tatr w wiekach XII- XVIII, [w:] Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, t. 4, Wr. 1962; S. Zachorowski, Węgierskie i polskie osadnictwo na Spiszu do połowy XIV w., „RAUh”, 52, Kr. 1909, s. 238-9; SG 2 s. 22, 15/1 s. 408.

8. Kościół drewn. zapewne z 2 połowy XV w., konstrukcji zrębowej z wieżą na słup, częściowo obity gontem, z fragmentami wyposażenia z XV w., odrzwia ostrołukowe, obraz ŚŚ. Katarzyny i Agnieszki na desce, fragment tzw. frontale późnoromański ok. r. 1300 (KatZab. 1 s. 350-1; A. Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku, Wr. 1981, s. 209-11).

1 W r. 1477 Kazimierz Jag. skonfiskował dobra Mik. Komorowskiemu, m. in. D., odziedziczone przezeń po zm. br. Piotrze.

2 Tzn. w jedną stronę w górę Dunajca w kierunku góry Kyrzchbrzyk (może to góra Kiszber na lewym brzegu Dunajca), w drugą stronę w dół Dunajca aż do ujścia Białej do Dunajca.

3 Parafia ta nie występuje pod nazwą D. w rachunkach świętop. z XIV w. (MV 1-2 i Rejestr Świętop. z 1. 1373-4). W dek. Długie Pole czyli późniejszy Nowy Targ wymieniano Clessino. W nazwie tej B. Kumor, Archidiakonat sądecki, s. 167-8, upatrywał par. D., gdyż nazwa D. figuruje dopiero w wizytacjach z l. 1596 i 1608, a brak w nich nazwy Clessino lub Klyschno (to brzmienie nazwy występuje w księdze uposażeń diec. krak. z r. 1513, opartej na starych rejestrach parafii). Nie zwrócił on jednak uwagi, że zarówno Clessino, jak i D. figurują w rachunkach świętop. z l. 1551 - 63 (Gromnicki, Świętop.). Wg K. Dobrowolskiego, Najstarsze osadnictwo Podhala, s. 5, pod nazwą Clessino mogą się kryć Kluszkowce.