(1266 Dobsiche z or.¹Podana przez J. Długosza (DH 2 s. 221-2; DH n. ks. 5-6 s. 245; DLb. 3 s. 421-2) wiadomość, jakoby bp krak. Iwo przenosząc klasztor Cystersów z Kacic do Mogiły nadał mu w r. 1225 lub 1226 dzies. z m. Dobczyc, wsi k. Dobczyc i z Winiar, jest błędna, dlatego wbrew F. Kirykowi, Dzieje powiatu myślenickiego, s. 67-8, i innej literaturze, nie uznano owych dat za pierwsze wiadomości źródłowe o D. Dziesięciny te nadał klasztorowi mog. bp Prandota w r. 1266 → p. 5, 1310 Dopzcicz, 1321 Dobschicz, 1326 Dobssicz, 1340 Dopschicze, 1347 Dobshicz, 1362 Dobszycz, 1367 Dobsicze, 1391 Dobeschicz, 1392 Dobszycze, 1396 Dobszce, 1398 Dobsicz, 1477 Dobstzicz, 1478 Dopsicze, 1481 Dobschitcz, 1523 Dopschycze, 1528 Dopszicze) wieś, a. 1310 miasto²W świetle zachowanych źródeł nieprawidłową interpretację dok. z r. 1266 w sprawie dziesięciny przeprowadził F. Kiryk, Dzieje pow. myślenickiego, s. 66. Termin villa w dok. Prandoty (por. p. 5) wcale nie został użyty dla przeciwstawienia wsi D. istniejącemu już miastu D. („idzie tu o dziesięcinę z Dobczyc - wsi, co mogło mieć sens tylko w związku z istnieniem obok - Dobczyc-miasta”). Termin ów, w kontekście „decima duarum villarum super fluvium Rabam positarum, Vinare et Dobsiche”, można rozumieć tylko jednoznacznie, że D. były wówczas wsią, a kontekst ten nie daje żadnej możliwości do snucia domysłów o istnieniu już wtedy m. D. W pracy o rozwoju urbanizacji F. Kiryk stara się wzmocnić słuszność swojej interpretacji tym, że o wsi D. (rzekomo istniejącej w r. 1266 obok miasta) „istniejącej niezawodnie obok miasta i będącej odeń osadą starszą, słyszymy jeszcze w r. 1367” (por. p. 5). Wyrok z tego roku odwołuje się do dok. Prandoty Z r. 1266, a zatem cały czas chodzi o tę samą dziesięcinę. Termin villa został użyty zgodnie z tenorem dok. Prandoty. Dodać wreszcie trzeba, że dzieje sporu o dziesięcinę (por. p. 5) jednoznacznie świadczą o tym, iż wieś D. została w całości włączona do założonego tam przed r. 1310 miasta. W świetle zachowanych źródeł miasto w D. zostało założone przed 1310. W r. 1768 miasto przeniesiono na inne miejsce, a teren po dawnym mieście nosi dziś nazwę Stare Miasto.

1. 1490 n. pow. szczyrz. (ŹD s. 449, 48); 1402 wieś Dziekanowice w dystr. dobczyckim (ZDM 6, 1648); 1434 dystr. dobczycki (ZK 10 s. 147a); a. 1310 miasto → p. 4; 1321 n. par. własna (ZDK 1, 29); 1328 dek. Niegowić (MV 1 s. 297); 1335-52 dek. Szczyrzyc (MV 1 s. 369 n. wg ind.); 1353-8 dek. Niegowić (MV 2 s. 256 n. wg ind.); 1373-4 dek. Kosocice (Rejestr Świętop. k. 2, 26); 1529 dek. własny (LR s. 48 n. → p. 5).

2. 1266 wieś D. nad rz. Rabą (Mog. 28); 1325 Wola Zawada [dziś nie istn.] założona między D. i Skrzynką (Mog. 55); 1359 Kazimierz W. wydzierżawia Janowi zw. Bork mieszcz. krak. na 2 lata m. in. cło dobczyckie (Mp. 3, 734); 1362 rz. Raba i Smarkawa → p. 4; 1367 droga z D. do Dziekanowic (ZDK 1, 65); 1402 → Brzozowa p. 2; 5 niwek w Niezdowie między D., Dziekanowicami i Winiarami i za Rabą (ZK 3 s. 446); 1430 n. Przedmieście → p. 3; 1434 2 ł. plebana z D. „zarabiańskie” [→ p. 5; w UN 8 s. 10 cz. D. nosi nazwę Zarabie]; 1437 2 ł. plebana z D. blisko miasta za rz. Rabą [→ p. 5]; 1460 Turza góra k. D. (DH 5 s. 304); 1470-80 role na górach, role kątowe (DLb. 1 s. 44; 2 s. 185; 3 s. 434-5); 1476 Krzesławice położone za D. (Kniaz. 42); 1485 granice D. z Brzączowicami, → Brzączowice p. 2; 1495 role w Dziekanowicach: Dzielna droga i Trzecierz seu Zawierzbie ,,infra fines et limites oppidi D.”; role za Dzielną drogą ku granicom Sierakowa; rola Trzecierz poczyna się od roli kmiecia Madeja aż do granic Niezdowa, po obu stronach Raby (Mog. 153); 1539 → Dobczyce - zamek i tenuta.

3. Własn. król. w tenucie szlach. → Dobczyce - zamek i tenuta; 1407 Klemens z Moskorzowa kaszt. wiśl. funduje i uposaża altarię Wniebowzięcia Pańskiego i ŚŚ. Jakuba i Klemensa w kościele kat. krak., nadając jej m. in. 10 grz. czynszu zw. szos w m. D., który może być zamieniony przezeń lub przez jego następców na inny dochód; bp krak. Piotr potwierdza ww. dok. (KK 2, 500); po r. 1410 po śmierci kaszt. wiśl. Klemensa Moskorzowskiego jego s. Marcin przez nieprawidłowe gospodarowanie m. in. w m. D. pozbawił dochodów ufundowaną przez ojca w r. 1407 altarię (DLb. 1 s. 244); 1470-80 m. D. własn. król., 36 ł. mieszczan, folwark król. z rolami nowo wykarczowanymi, role na górach, role plebańskie; w D. pewne role kątowe (DLb. 2 s. 185; s. 434-5; 1 s. 44); 1529 czynsz wykupny 15 grz. w m. D. altarii kat. krak. k. altarii Ś. Marcina; do altarii Ś. Klemensa w kat. krak. należy 10 grz. wykupnego czynszu w D. tzw. szosu, który od wielu lat nie jest płacony; altaria Ś. Marcina w kościele kat. krak. ma czynsz wykupny wart. 15 grz. w D. i wsiach doń przynależnych (LR s. 98, 226, 230).

Przywileje i ciężary. 1362 → p. 4; 1494 Jan Olbr. odnawia i potwierdza mieszczanom z D. wszystkie prawa, wolności, zwolnienia, dokumenty i przyw. kościelne i świeckie nadane przez ojca i jego poprzedników (MS 2, 427; AGZ 4, 121); 1511 Zygmunt Stary zwalnia mieszczan z D. od czopowego do 2 kwartałów (MS 4, 9952); 1530 tenże transumuje przyw. z r. 1494 (AGZ 4, 121).

Handel. 1340 Kazimierz W. celem polepszenia stanu swego m. D. uwalnia jego mieszczan od opłat celnych (AGZ 3, 2); 1389 Władysław Jag. potwierdza przyw. Kazimierza W. nadający mieszczanom D. zwolnienie od opłat celnych (ZDM 6, 1563 or. nieczytelny); 1390 piwo z D. kupują mieszcz. Kazimierza (F. Kiryk, Dzieje powiatu, s. 120); 1405 kupcy i przewoźnicy z D. wywożą na Węgry sól wielicko-bocheńską (KMK 2, 293); 1506 Aleksander Jag. potwierdza m. D. prawo zakupu soli z żup wielickich i bocheńskich (F. Kiryk, Dzieje powiatu, s. 83); 1523 dekret Zygmunta Starego w sporze między mieszczanami z D. a opatem szczyrz. Janem i jego poddanymi z Góry [Ś. Jana] o targ tygodniowy, odbywający się w czwartki w tejże Górze ze szkodą dla D. (MS 4, 4318); 1529, 1564 miara zbożowa dobczycka (LR s. 83, 87, 113, 115, 124, 184, 202, 207, 239, 277, 323, 332; LK 1 s. 109); 1530 Zygmunt Stary potwierdza przywileje dla m. D. z l. 1340 i 1494 (DodGL, 1853, 57 s. 228; 58 s. 232; AGZ 4, 121).

Młyn. 1400 Zdzisek młynarz z D. oskarżony przez wwdę łęczyckiego Jana Ligęzę o ukradziony kamień młyński (zalicem, zagwaltem, SP 8, 10757, uw. 350/5); 1441 Bartosz młynarz z D. (ZK 11 s. 506); 1523 Zygmunt Stary zezwala Hermolausowi Jordanowi z Zakliczyna posiadać trzecią cz. młyna pod m. D., którą dał mu jego br. Achacy Jordan z Zakliczyna celnik krak. (MS 4, 4114); 1529 czynsz 8 grz. z trzeciej cz. młyna w D. kolegiacie Ś. Floriana w Kleparzu (LR s. 196).

Rzemiosło. → p. 6 przyjęci do pr. miej. krak.; 1369-79 Jan kowal z D. (Chm. s. 5, 10, 19, 97, 118); 1414 Marcin kołodziej z D. (KSN 3548); 1455 krawcy: Piotr Róg, Stan. Kudłek, Maciej Burek, Marcin Sopuł, Jan Woziwoda, Mik. Gastołd, Mik. Matysza, Maciej Paprocki, Klemens Ziąbr, Tomasz Legarowicz, Małgorzata Metlakowa, Maciej Kuta, Mik. Czech, → p. 5; 1472 br. Stan. i Jan Lanckorońscy z Brzezia tenut. D. zatwierdzają cech szewców w D. (F. Kiryk, Dzieje powiatu, s. 76); 1512 blech w D. (Wypisy 1501-15); jatki rzeźnicze, szewskie, piekarskie i rybne → Dobczyce zamek i tenuta; 1536 n. księgi cechu krawieckiego i kuśnierskiego (WAP Kr. rpsy depozytowe 71-3, por. F. Kiryk, Dzieje powiatu, s. 75 i 159 przyp. 50); przyjęcie do cechu krawieckiego Stan. Forstka z D.; 1537-40 Macieja Kołka, Jana Krawca, Andrzeja Czarnocha i Jana Szostaka (F. Kiryk, Dzieje powiatu, s. 75); 1569 Stan. Czarny z Witowic tenut. D. zatwierdza statut tkaczy-płócienników w D. (F. Kiryk, Dzieje powiatu, s. 76).

Mieszczanie. 1353 Michał mieszcz. z D. sprzedał dom na ul. Ś. Floriana w Krakowie (KRK 1656); 1367 Hanko Dobszicz (Krzyż. 235-6)³Na tym miejscu przytoczono tylko kilka wzmianek o mieszczanach krak. zw. Dobczycami, a wywodzących się z D; 1370 Heinko z D. (Krzyż. 515); 1375 Małgorzata ż. Kunczmana z D. (Krzyż. 1115); Mikołaj s. Mikołaja pisarza z D. (Krzyż. 1114, 1153); 1379 Jan z D. (Chm. s. 118); 1385 Klemens z D. (KRK 2 s. 63); 1391 Małgorzata ż. zm. Jana Dobczyca (Krzyż. 1309-10); Hanko z D. (tamże); 1392 Maciej mieszcz. z D. (KSN 107); 1393-9 Jan z D. (KRK 2 s. 89, 106, 139 i 197); 1393 Hanusz Michał, Maciej i Piotr mieszcz. z D. (KSN 224); 1395 Katarzyna ż. Jana z D. (Krzyż. 2093); 1396 Piotr Czech z D. (KRK 2 s. 155); 1400 Niklos Dobczyc (KRK 2 s. 207); 1404 Andrzej [mieszcz.] z D. (ZK 3b s. 419); 1412 Wyszek mieszcz. z D. (KSN 2999); 1414 uczc. Urszula ż. mieszcz. krak. Mik. Sworczpeszka przeciw rajcom, wójtowi i ławnikom z D.: Więcławowi, Szczepanowi, Mikołajowi s. Rożka rajcom; wójtowi Mikołajowi; Grzegorzowi, Tomkowi, Maciejowi, Jakuszowi, Hankowi zw. Pośladek, Piotrowi i Stanowi ławnikom, w sprawie pozwu przeciw Jakubowi Czanserowi o oprawę posagową w sprzętach domowych wart. 100 grz. gr pras. zm. Małgorzaty wd. po Mik. Czanserze mieszcz. dobczyckim, jej siostry ciotecznej (KSN 3418); 1415 Stanisław mieszcz. z D. oddala prawem roszczenia Marcina burgr. ,,de Castro Vngarie” o konia (ZK 6 s. 130); 1420 Janusz chmielarz z D. (ZK 7 s. 99); Maciej i Andrzej kmiecie z D. (GK 1 s. 243); 1421 Klemens [mieszcz.] z D. (GK 1 s. 462); Jan Malisza [mieszcz.] z D. (GK 1 s. 540, 551); 1423 Czader [mieszcz.?] z D. (ZK 7 s. 227); 1424 Mik. „Vinsco” [najpewniej Wycisło] chmielarz z D. → Brzączowice p. 3; 1425 Mikołaj, Mik. Wycisło mieszcz. z D. → Brzączowice p. 3; 1428 Jan Mączka karczmarz z Lednicy przeciw Machnie ż. Kutki z D. o bezprawne zabranie konia wart. 3 grz. (GK 3 s. 127, 135, 151); 1429-30 Piotr Róg mieszcz. z D. (GK 3 s. 326; 4 s. 32); 1430 Jan kmieć z D. „alias mendicus” [żebrak, biedak] przeciw Andryszowi alias Ośce (Oszka) o chmielnik wart. 1 grz. i tyleż szkody (GK 4 s. 145); Marcin przedmieszcz. z D. przeciw Mikołajowi zw. Skopkowic też przedmieszcz. o krowę wart. 2 grz. (GK 4 s. 145); Piotr Róg mieszcz. z D. (GK 4 s. 36); 1441-3 Małgorzata z D. siostra Krystyna z Popowic (SP 2, 3018, 3058, 3063); 1442 Andrzej mieszcz. z D. (SP 2, 3106); 1443 Małgorzata z D. przeciw Elżbiecie c. Krystyna z Popowic o cz. dziedziny w Popowicach wart. 20 grz., po jej br. Krystynie (SP 2, 3168); 1449 Jakub z D. (Kacz. 5845); 1462 Piotr Pietrzyk mieszcz. z D. i jego ż. Świętochna biorą w zastaw w 26 grz. od Jana Falkowskiego z Kunic karczmę tamże (ZK 17 s. 32).

4. Lokacja, przywileje. Przed 1310 lokacja we wsi D. miasta na pr. niem. (KRK 1, 147)²W świetle zachowanych źródeł nieprawidłową interpretację dok. z r. 1266 w sprawie dziesięciny przeprowadził F. Kiryk, Dzieje pow. myślenickiego, s. 66. Termin villa w dok. Prandoty (por. p. 5) wcale nie został użyty dla przeciwstawienia wsi D. istniejącemu już miastu D. („idzie tu o dziesięcinę z Dobczyc - wsi, co mogło mieć sens tylko w związku z istnieniem obok - Dobczyc-miasta”). Termin ów, w kontekście „decima duarum villarum super fluvium Rabam positarum, Vinare et Dobsiche”, można rozumieć tylko jednoznacznie, że D. były wówczas wsią, a kontekst ten nie daje żadnej możliwości do snucia domysłów o istnieniu już wtedy m. D. W pracy o rozwoju urbanizacji F. Kiryk stara się wzmocnić słuszność swojej interpretacji tym, że o wsi D. (rzekomo istniejącej w r. 1266 obok miasta) „istniejącej niezawodnie obok miasta i będącej odeń osadą starszą, słyszymy jeszcze w r. 1367” (por. p. 5). Wyrok z tego roku odwołuje się do dok. Prandoty Z r. 1266, a zatem cały czas chodzi o tę samą dziesięcinę. Termin villa został użyty zgodnie z tenorem dok. Prandoty. Dodać wreszcie trzeba, że dzieje sporu o dziesięcinę (por. p. 5) jednoznacznie świadczą o tym, iż wieś D. została w całości włączona do założonego tam przed r. 1310 miasta. W świetle zachowanych źródeł miasto w D. zostało założone przed 1310. W r. 1768 miasto przeniesiono na inne miejsce, a teren po dawnym mieście nosi dziś nazwę Stare Miasto; 1362 Kazimierz W. celem polepszenia stanu rządzącego się pr. niem. m. D. nadaje pr. magd. na wzór Krakowa dla jego mieszkańców wewnątrz murów i poza nimi. Ustanawia tygodniowy targ w poniedziałki, udziela imm. sąd., określa czynsz z ról mieszcz. po 9 sk. z łanu, z siedliska po 2 gr, z połowy siedliska po 1 gr, a z karczmy 1 gr. Zezwala mieszczanom łowić ryby sakiem (cum nanno!) na swój użytek w płynących w pobliżu miasta rzekach, tj. w Rabie i w Smarkawie [potok płynący od Kobielnika, UN 8 s. 87] w czasie nieobecności króla, a w razie jego pobytu w D. mają zakazany połów już na 1 dzień przed przyjazdem. Król pozwala też mieszczanom na wolny wypas bydła w granicach miasta w dąbrowach i w innych miejscach (AGZ 3, 12); 1424 Władysław Jag. potwierdza nadanie prawa magd. dla D. przez Kazimierza W. z r. 1362 (Proch. 48 reg.; AGZ 3, 99).

Wójtostwo i wójtowie. 1310 Etuenne ż. wójta z D. wraz z wszystkimi dziećmi daje panu Zicuinis z dobrej woli całe wójtostwo i 40 [grz.] na nim (KRK 1, 147); 1356 wg przyw. Kazimierza W. wójt z D. zasiada w sądzie najwyższym pr. magd. na zamku krak. (ZDM 8, 2531); 1392-1404 Jan Hamplin, Amplo wójt w D. (KSN 105, 112, 519, 621, 1443; SP 2, 862; ZK 3 s. 378); 1402 Elżbieta ż. Jana Hamplina wójta w D. (SP 2, 862); 1414-6 Mikołaj wójt D. (KSN 3418, 3447-8, 3452, 3548, 3822; Teut. 1a s. 17); 1470-80 wójtostwo bez roli (DLb. 2 s. 185; s. 434).

Rada i ratusz. 1375 Mikołaj pisarz z D. (Krzyż. 1114, 1153); 1391 Hano rajca (KSN 105); 1414 rajcy: Lacław, Szczepan, Mik. Raszko (KSN 3418, 3451-2); 1512 ratusz (Wypisy 1501-15, 151).

Ława. 1407 Klemens kmieć ze Słomirogu przedstawił dok. sądu gajonego w D. w sprawie sołectwa w Rudniku i Kamyku (KSN 2026); 1416 ławnicy: Jan Pośladek, Piotr Nosek, Piotr Wieprzek, Stano Szczecina, Grzegorz Szewc (KSN 3822); wójt i ławnicy m. D. zeznają, że mieszcz. krak. Mikołaj kramarz nie zlekceważył, ani nie zganił sądu Marcina dz. z D. (KSN 3822); 1538 w D. wobec ławników Dorota Zasańska [ż. właściciela huty szklanej w Zasaniu] zeznaje testament (MS 4, 19 469).

5. 1266 bp krak. Prandota nadaje kl. Cyst. w Mogile przynależną do stołu bpiego dzies. w dwu wsiach nad Rabą Winiarach i D. z zastrzeżeniem, iż klasztorowi nie będzie przysługiwać dzies. z nowizn poniżej granic tych wsi, chyba że nowizny nie przekraczają wielkości 6 pługów (sex oratorum! [aratorum], Mog. 28 z or.)¹Podana przez J. Długosza (DH 2 s. 221-2; DH n. ks. 5-6 s. 245; DLb. 3 s. 421-2) wiadomość, jakoby bp krak. Iwo przenosząc klasztor Cystersów z Kacic do Mogiły nadał mu w r. 1225 lub 1226 dzies. z m. Dobczyc, wsi k. Dobczyc i z Winiar, jest błędna, dlatego wbrew F. Kirykowi, Dzieje powiatu myślenickiego, s. 67-8, i innej literaturze, nie uznano owych dat za pierwsze wiadomości źródłowe o D. Dziesięciny te nadał klasztorowi mog. bp Prandota w r. 1266 → p. 5; 1321 Wierzchosław kanonik i oficjał krak. przysądza kl. mog. dzies. z 2 ł. należących do kościoła w D. przeciw Wawrzyńcowi pleb. w D., którą dawniej wybierał klasztor. Pleban będzie ją oddawał tak jak mieszkańcy innych wsi (ZDK 1, 29); 1326-7 dochody plebana w D. ocenione na 4 grz. (MV 1 s. 125, 196); 1328 świętopietrze 7 sk. (MV 1, s. 297); 1337 18 sk. (MV 1 s. 392); 1335-47 22 sk. (MV 1s. 369, 379); 1337-8 pleban z D. zapłacił pozostałość świętop. czyli 6 sk. (MV 2 s. 173); 1338-45 świętop. w ratach po 10 sk. (MV 2 s. 174-6, 178, 180, 182, 184, 187); 1348-9 świętop. 22 sk.; 1350 15 sk.; 1351 22 1/2 sk.; 1352-4 20 1/2 sk.; 1355 20 sk.; 1356-8 20 1/2 sk. (MV 2 wg ind.); 1367 sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze kl. mog. z Mikołajem pleb. w Drogini o dzies. zbożową z pewnych pól we wsi D. (in villa D.). Sędziowie powołując się na dok. bpa Prandoty, przysądzają kl. mog. dzies. z tych pól, a pleban z Drogini w jej miejsce będzie pobierał dzies. z 3 ł. „in villa D. a fine ipsius ville”, idąc przez drogę, która biegnie z Dziekanowic „ipsam villam D. intrando a sinistris contingue locatis” (ZDK 1, 65); 1419 Franciszek z Brzegu [Śląsk] dziekan kol. Ś. Floriana w Kleparzu przysądza kl. mog. dzies. z sołectwa w Skrzynce przeciw pretensjom Stanisława pleb. z D. i Andrzeja sołtysa ze Skrzynki (ZDK 2, 226); 1434 oficjał krak. Jan z Lgoty rozstrzyga spór między pleb. dobczyckim Stanisławem a kl. mog. o dzies. z 2 ł. „zarabiańskich”, przysądzając ją klasztorowi (Mog. s. 22 reg. z or.); 1437 tenże oficjał przysądza kl. mog. dzies. z 2 ł. plebana z D. Piotra, która należała do klasztoru, i za jej przywłaszczanie przez 2 lata skazał plebana na 6 grz. rekompensaty dla klasztoru i 1 grz. na koszty procesu (Mog. s. 22 reg. z or.); Piotr pleb. z D., godząc się z opatem kl. mog. Mikołajem w sprawie dzies. snop. z 2 ł. plebańskich blisko m. D. za rz. Rabą, przyznaje, że nie ma żadnego prawa do tej dzies., która przynależy opactwu (OK 5 s. 223v); 1443 Wawrzyniec Zawisza rektor szkoły w D. (OK 6 s. 473, 479); 1455 bp krak. Zbigniew potwierdza założenie bractwa kościelnego krawców przy kościele w D. (F. Kiryk, Dzieje powiatu, s. 75 i 159 przyp. 48); 1470-80 kościół mur. Ś. Jana Chrzciciela, pleban ma folwark w D. z 2 ł., z których oddaje dzies. w gonitwę klasztorowi w Mogile, tenże pleban pobiera dzies. z folwarku król., każdy mieszczanin z łanu daje plebanowi po ćw. żyta i owsa tytułem mesznego, a kmiecie ze Skrzynki po 2 korce żyta i po 3 owsa; dzies. snop. z łanów m. D. klasztorowi mog., której wartość waha się od 40 do 50 grz., dają też po 4 kity konopi, pleban z Drogini nie wybiera w D. żadnej dzies., lecz klasztor mog. płaci mu rocznie 2 grz. i daje 8 ćw. owsa; dzies. snop z ról na górach prebendzie Góreckiej w kat. krak.; w par.: D., Kamyk i Skrzynka (DLb. 2 s. 185-6; 3 s. 434-5); dzies. snop. z pewnych ról kątowych [zapewne role na górach → wyżej] w m. D. wart. 4 grz. prebendzie Góreckiej w kat. krak., w której wybieraniu przeszkadza klasztor mog. (DLb. 1 s. 44); pleban z D. zajął dzies. ze starych ról w nowo lokowanej [przed 1450 → Dobczyce zamek i tenuta] wsi Targoszyna (DLb. 1 s. 44); wieś król. Nagnojowice [dziś nie istnieje] w par. D. (DLb. 1 s. 216); 1529 pleb. Stanisław z Lipnicy, uposażenie plebana: meszne w życie 30 ćw. miary dobczyckiej w m. D. i na przedmieściu, meszne w owsie 36 ćw. w Skrzynce, od mieszczan i przedmieszczan nie posiadających ról oraz we wsiach Targoszyna, Burletka, Kurnatka, Brzozowa czynsz łączny 2 grz., dzies. snop. wart. 2 grz. z ról folw. w D., dzies. snop. wart. 16 gr od 4 kmieci w Targoszynie, łącznie wart. uposażenia 13 grz. i 9 gr (LR s. 83); kl. Cyst. w Mogile ma dzies. snop. łącznie wart. 20 grz. m. in. w m. D. od pewnych mieszczan i z całego przedmieścia, z całej Skrzynki z sołectwem i młynem, Rybnika [dziś nie istnieje] i z dwu cz. w Winiarach (LR s. 236); do dek. D. należą par.: D., Rybie, Myślenice, Dobra, Tarnowa, Gruszów, Wilkowisko, Raciechowice, Dziekanowice, Pcim, Łapanów, Skrzydlna, Trzemeśnia, Szyk, Zakliczyn, Droginia, Tymbark, Wiśniowa, Słopnice, Łętownia, Góra Ś. Jana, Łososina, Limanowa (LR s. 48, 58, 59, 83, 87, 113, 115, 123, 126, 136, 166, 183, 188, 202, 207, 239, 242, 277, 323, 330, 332, 334, 339).

Plebani w D. 1321 Wawrzyniec (ZDK 1, 29); 1326-7 Stanisław (MV 1 s. 125, 196); 1347 Mikołaj Węgier (Mp. 1, 223); 1398 wikary Kuchnik (SP 8, 7239); 1419 Stanisław (ZDK 2, 226); 1434 Stanisław (Mog. s. 22); 1437 Piotr (tamże); 1453 Wojciech (SP 2, 3517); 1529 Stanisław z Lipnicy (LR s. 83); 1543 Zygmunt Stary prezentuje na plebana w D. Jana Górskiego z Łaska [woj. sier.], po śmierci Stanisława (MS 4, 7294).

6. Por. dane historyczne w haśle Dobczyce - zamek i tenuta [m. in. pobyty panujących, którzy rezydowali w zamku]; 1311 Władysław Łok. wystawia dok. przy D. w obozie (actum apud D. in castris, Tyn. 41)⁴F. Kiryk na podstawie tej wiadomości niesłusznie uważa, że już przed tym rokiem istniał zamek (castrum) w D. (Dzieje powiatu myślenickiego, s. 65 - 66); 1348 Kazimierz W. prosi papieża Klemensa VI dla swego posła do Stolicy Apostolskiej Radomira s. Floriana z D. o prebendę w katedrze krak. (MV 1, 322); 1392-4 Doman ongiś z D., sołtys w Myślenicach (KSN 224, 330); 1392-5 Jan Dobczyc ławnik sądu wyższego pr. niem. w Krakowie (Krzyż. 1467, 1500, 1971, 2093); 1411 Marcin z Moskorzowa pozywający nie stawił się przeciw Świętosławowi wielkorządcy krak., który go oskarżył o to, że ze swymi ludźmi najechał m. D., czyniąc szkodę na 100 grz. (SP 2, 1265); 1415 Grzegorz Preszko z D., ławnik w Nowym Targu (KSN 3782); 1448 Mikołaj z D. magister sztuk wyzwolonych, pierwszy possessor preb. Biegańskiej w kol. sądec. (DLb. 1 s. 546, 555); 1461 Mikołaj z D. kan. kościoła Ś. Małgorzaty w Nowym Sączu (Teut. 3, s. 235); 1470-1515 Jan Vitreatoris z Trzemeśni, Krakowa i D. zw. Szklarz, Szklarek, s. Macieja z Huty Zasańskiej [dziś Zasań], bernardyn, wykładowca Ak. Krak. (PSB 10 s. 485-7); 1470-1508 Leonard Vitreatoris z D. s. Macieja właściciela huty szkła zw. Hutą Zasańską, astronom, astrolog, matematyk, prof. Akad. Krak., autor traktatów astronomiczno-astrologicznych (PSB 17 s. 71-2); 1499-1508 Jan Vitreatoris z D. s. Jakuba właściciela huty szkła (Huty Zasańskiej), magister artium i wykładowca Ak. Krak. (PSB 10 s. 486).

Przyjęci z D. do pr. miej. krak.: 1396 Piotr Czech; 1405 Wawrzek, 1407 Paweł; 1425 Piotr Tannenberg łagiewnik; 1426 Maciej Fanuk stelmach; Jan Goły; Niklos kuśnierz; 1429 Hannus kuśnierz; Mikołaj; 1437 Marcin rybak sive allecista [handlarz rybami]; 1442 Mikołaj i Mikołaj; 1447 Dobczycki kostenar; Jan; 1453 Andrzej szewc; 1456 Piotr Dobczycki; 1469 Mikołaj subsignator ad Beatam Virginem; 1475 Maciej Szklarz z D. z huty szkła; 1477 Jan Skórka szewc; 1478 Bogusz s. Mikołaja; 1479 Stanisław; 1481 Maczek Kleckura; 1497 Stan. Wanyek garncarz (Kacz. 653, 1611, 1818, 3737, 3880, 3930, 4199, 4815, 5303, 5308, 5712, 5845, 6126, 6311, 7143, 7575, 7739, 7830, 7954, 8853); 1395 Jakusz otrzymał pr. miej. Kazimierza (Chm. s. 330).

Studenci Ak. Krak. z D.: 1400 Jakub s. Jakuba; Mikołaj s. Świętosława; 1417 Mikołaj s. Mikołaja; 1434 Marcin Dominikanin; 1448 Maciej s. Macieja; 1483 Leonard s. Macieja [→ wyżej]; 1486 Maciej s. Macieja; 1497 Kasper i Jan; 1498 Stanisław s. Jakuba; 1499 Jan s. Jakuba [→ wyżej Jan Vitreatoris] (Ind. s. 102, 233, 225, 177, 192, 169, 192, 43, 120, 281, 126).

7. F. Kiryk, Dzieje powiatu myślenickiego w okresie przedrozbiorowym, [w:] Monografia powiatu myślenickiego, t. 1, Kr. 1970; tenże, Rozwój urbanizacji Małopolski w XIII-XVI wieku, Kr. 1974 (maszynopis - hasło Dobczyce); SG 2 s. 59; 15 s. 414-5; L. Zarewicz, Dobczyce. Monografia historyczna, Kr. 1878; Miasto Dobczyce w 20-lecie PRL i 600-lecie nadania praw miejskich, Kr. 1965.

8. Na Starym Mieście w D. osada wczesnośredn. (Żaki s. 113, 520, 527). Osada miejska w D. nie powstała na terenie istniejącej wsi D., jak to przyjmował G. Leńczyk, Zabytki archeologiczne, [w:] Monografia powiatu myślenickiego, s. 17-20, lecz na nowym miejscu, co wykazały najnowsze badania A. Jodłowskiego, Dobczyce w świetle wstępnych badań archeologicznych, „Acta Archeol. Carpathica”, 20, 1980, s. 93-120. Ruiny murów miej. z kamienia, otaczających dawne miasto, częściowo z 1. połowy XIV w., częściowo (m. in. baszta przy północnej ścianie kościoła Ś. Jana Chrzciciela) z XV w.: od E bok czworobocznej bramy wjazdowej; naprzeciw bramy fragmenty prostokątnej baszty z dwiema skarpami; opodal baszty pas murów długości ok. 60 m, z blankami (częściowo zrekonstruowanymi w r. 1901) i z otworami strzelniczymi i ze śladami chodnika straży; od N nie znaczne resztki murów oraz w pobliżu kościoła Ś. Jana Chrzciciela szczątki budowli na rzucie prostokątnym; od W nieznaczne fragmenty murów obronnych. W nowym XX-wiecznym kościele Matki Bożej Wspomożenia Wiernych na Nowym Mieście kamienna kropielnica romańska (KatZab. 1 s. 263); bruk kamienny o szerokości 3 m, stanowiący nawierzchnię drogi od kościoła do zamku, wykuta w skale cysterna na wodę (A. Jodłowski, jw., s. 117); piec garncarski z XIV w. (M. Kwapieniowa, A. Wałowy, Średniowieczny piec garncarski odkryty w Dobczycach, „Mat. Archeol.”, 7, 1966, s. 237-52). Na szczycie pagórka Kopiec kurhan zw. Mogiłką - domniemana mogiła wczesnośredn. (H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska, s. 274).