(1307 Dzierzenino, 1351 Dzierzenyny, 1362 Dzirszanino, 1372 Derszewini, 1404 Dzerszenyny, 1406 Drzeszeniny, 1412 Drzernini, Drzeszene, 1418 Dzerszoniny, 1428 Dzerszaniny, 1445 Dzerzenini, 1474 Dzyrszenyn, 1489 Dzyerzanovycze, 1529 Dzyerzenyn), dziś Dzierżaniny, 7,5 km na SE od Czchowa.

1. 1487 n., 1581 pow. sądec. (MS 1, 1868; ŹD s. 140); 1470-80 par. Olszowa! (DLb. 2 s. 303)¹Przebadanie dziejów par. Paleśnicy dowodzi, że dane podane przez Długosza w DLb. 2 s. 303 są błędne, gdyż nie było par. w Olszowej. Ponadto Dz. błędnie zaliczył do par. Olszowa (właściwie Paleśnica); 1477, 1529, 1581, 1596 par. Ś. Świerada w Tropiu (OK 2 z 12 VIII; LR s. 312; ŹD s. 140; WR k. 14).

2. 1351 rz. Paleśnica [Paleśnianka] ― p. 4; 1445 lasy wsi Paleśnicy ciągną się od Górowej aż do Dz. (ZCz. 3 s. 224); 1446 → p. 3B.

3A. Własn. rycerska. 1307 Władysław Łok. nadaje Gniewomirowi s. Zbrosława dz. Tropia wieś Dz. z lasem w ziemi krak. i przenosi ją na pr. magd. (ZDM 1, 18)²Dok. ten znalazł się w Archiwum Lanckorońskich, którzy przejęli dobra Jordanów, a więc nie stracił aktualności i potwierdza utrzymywanie się w Dz. części szlach. do końca XIX w; 1404 Andrzej i Rafał ss. Piotra Rożna z Rożnowa ustępują wieczyście za 700 grz. z racji różnych długów swego ojca Żydowi krak. Smerlinowi i jego potomkom wsie Dz., Borową i Paleśnicę, poręczając za swą matkę Małgorzatę i siostrę Femkę (SP 2, 1083); 1418 Andrzej Rożen z Rożnowa wyznacza ż. Dobrochnie c. Wojciecha z Czudca [pow. pilzn.] 2000 grz. posagu i wiana na połowie dóbr rożnowskich, m. in. na wsiach Borowa i Dz. (ZCz. 2 s. 238); 1428 Mikołaj z Dz. (ZCz. 3 s. 44); 1446 Mik. Mikosz dz. Woli [par. Wojakowa] daje ur. Kochnie wd. po Janie Szczepanowskim całą cz. dziedz. w Woli w zamian za jej dziedzictwo w Dz., leżące między granicami Posadowej a Dz. i dodaje jej 10 grz. (ZCz. 3 s. 249); 1470-80 folwark rycerski (DLb. 2 s. 303); 1500 Jan Janiński z Ryglic zastawia za 43 grz. br. Krzysztoforowi z Dz. 4 kmieci w Ryglicach (ZB 4 s. 55, 56-7); Krzysztofor z Dz. ustępuje na rzecz Jana Janińskiego z Ryglic z całej swej cz. macierzystej przypadłej mu po śmierci matki Anny w dobrach Janiny [dziś Joniny] i Ryglice, a zapisane jej przez zm. męża Mikołaja Dzyerzenskyego (ZB 4 s. 56); 1581 w Dz. cz. Spytka Jordana (ŹD s. 140).

3B. Własn. król. 1351 → p. 4; 1406 Radek kmieć z Dz. (ZCz. 1 s. 184); 1412 Pełka [burgr.] z Melsztyna procesuje się z kmieciami z Dz. Grodkiem i Grzegorzem (ZCz. 2 s. 43, 53); 1436 Jan z Koczanowa zapisuje ż. Piechnie 200 grz. posagu i wiana na wsiach Paleśnica, Dz. i Borowa, które trzyma w 200 grz. od króla Władysława Jag. pro servicio suo (ZCz. 3 s. 115); 1442 tenże Jan zastawia za 200 grz. Bernardowi z Gabania wsie Borową i Dz., które ma od króla w zastawie za 200 grz. Koczanowski ma ponadto dostarczyć przywilej od króla na te dobra (ZCz. 3 s. 174); → 1552; 1444, 1446, 1462, 1467, 1469, 1502, 1564 → Borowa; 1469 Jan Gnojnicki [tenut. zastawny] Dz. (ZCz. 4 s. 363); 1470-80 Dz. własn. król., łany kmiece (DLb. 2 s. 303); 1487 Kazimierz Jag. zezwala Agnieszce z Bnina [woj. kaliskie] ż. Jakuba z Dębna kaszt. i star. krak. wykupić z rąk Mik. Kowalewskiego wnuka Mikołaja Koczanowskiego wsie Dz. i Borową w pow. sądec. (MS 1, 1868; Mp. 5 V 62); z podziału dóbr między br. Hieronimem, Jakubem i Janem z Kobylan [par. własna] Jakubowi i Janowi przypada m. in. wieś król. Dz. (MS 1, 1878); 1489 z podziału dóbr między br. Janem i Jakubem z Kobylan Janowi przypada m. in. wieś dziedz.! Dz. (MS 1, 1963); 1527 Stan. Wróblowski tenut. Dz. → p 4; 1530, 1536 w Dz. pobór z 1 ł. i karczmy dziedz. (RP k. 40; RP); 1552 wwda krak. Spytek Jordan zapisuje i daje ż. Annie z Sieniawy 200 grz. na dobrach Borowa i Dz. wg przyw. króla Władysława [Jag.] z r. 1442! → wyżej r. 1436, jeśli dobra te nie należą do wielkorządów krak. (BCzart. rps 1725 s. 13-4); 1581 w Dz. cz. Błońskiego (ŹD s. 140).

4. 1351 Kazimierz W. powierza sławetnemu Piotrowi s. Tworka z Tworkowej las o 60 ł. nad rz. Paleśnicą celem osadzenia wsi o nazwie Dz. na pr. średz. Piotr dostaje sołectwo z 4 wolnymi łanami i ogrodami, szóstym denarem z czynszów i trzecim z kar, obow. do służby wojskowej z jednym lekko zbrojnym, z kopią w pancerzu i hełmie. Król wyznacza 2 ł. pod kościół i 2 ł. na skotnicę. Wolnizna 20 lat, czynsz po 9 sk. z łanu, imm. sąd. (Mp. 3, 693)³Dok. ten bez żadnego uzasadnienia uważa się niesłusznie za przyw. lokacyjny Paleśnicy („Rocznik diec. tarnowskiej”, 1972, s. 606; S. Kuraś, Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV-XV wieku, Wr. 1971, s. 89); 1372 Paszek z Brzany powierza br. Błażejowi i Filipowi z Tworkowej ss. Mikołaja, pronunc residentibus in D., osadzenie wsi Rudy [Kameralnej] na pr. niem. (KK 2, 280); 1412 Grzegorz [sołtys] z Dz. (ZCz. 2 s. 53); 1465 Stanisław sołtys z Paleśnicy pozywa szl. Pawła alias Gładysza z Szymbarku o to, że dzierży dobra wart. 400 grz. oraz młyn i karczmę wart. 100 grz. w Dz. wbrew przywilejowi posiadanemu przez tegoż sołtysa (ZK 152 s. 117); 1477 Piotr sołtys w Dz. → p. 5; 1496 Paweł s. Piotra dz.! [sołtys] w Dz., później zw. Dzierzeńskim, sołtys w Kamienicy Dolnej [pow. pilzn.] (ZP 24 s. 269); 1527 Zygmunt Stary na prośbę tenut. Stan. Wróblowskiego zatwierdza przyw. lokacyjny wsi Dz. z r. 1351 (MS 4, 5273); 1529 sołectwo → p. 5.

5. 1362 Bodzanta bp krak., erygując ołtarz pod wezwaniem Ś. Ducha w kaplicy NMP na zamku w Melsztynie, nadaje mu dzies. w Dz. i Miłkowej (ZDK 1, 61); 1470-80 dzies. snop. z łanów kmiecych i z folwarku plebanowi w Melsztynie (DLb. 2 s. 303); 1477 Tomasz pleb. z Tropia przeciw Piotrowi sołtysowi sive tenutariuszowi w Dz. o pewne dzies. snop. z ról w Dz., należnych plebanowi, które zostają mu przysądzone. Piotr obow. bez przeszkód przyjmować plebana w domu albo we wsi na święcone w Wielkanoc (OK 2 z 12 VIII); 1529 dzies. snop. z całej wsi wart. 2 1/2 grz. prebendzie w kaplicy zamku w Melsztynie, dzies. snop. z ról sołeckich wart. 10 gr i mensalia od sołtysa wart. 5 gr plebanowi w Tropiu (LR s. 281, 312).

6. 1474 Mikołaj s. Wojciecha z Dz., student Ak. Krak. (Ind. s. 210).