(1381 Grothkouicze z kop., 1389 Grodgouicze, 1400 n. Grodkouicze, 1490 Grathcoycze) 11 km na W od Bochni.

1. 1489 n., 1581 pow. szczyrz. (RP s. 141; ŹD s. 63, 446); 1470-80 n., 1597 par. Chełm (DLb. 1 s. 264; WR k. 189).

2. 1381 G. nad Rabą (KK 2, 311); 1394, 1396 dęby → p. 3a; 1415 Zbigniew Bąk z G. nie stawił się jako pozywający przeciw Marcinowi z Suchoraby „pro viginti graniciebus” [o 20 kopców granicznych?, może chodzi tu o granice ze Szczytnikami lub Łysokaniami] (ZK 6 s. 122); 1427 kaszt. rozpierski Zbigniew z Góry Wysokiej [Bąkowej, woj. sier.] zwalnia Czcibora z poręki w sporze z kl. staniąt. o granice między G. i Łężkowicami, gdyż w zastępstwie pkom. krak. wyznaczyli je wwda sand. Mikołaj i wwda sier. Jakub z Koniecpola [woj. sier.] (ZK 8 s. 262); 1442 Henryk z G. sprzedaje za 16 grz. Łukaszowi i Janowi Czastkowi z Krakowa staw pod dworem w G. (GK 7 s. 969); 1470-80 G. nad Rabą, graniczą z Targowiskiem i Szczytnikami – częścią wg znaków (DLb. 1 s. 90; 264; 3 s. 10).

3. Własn. szlach. – a. Cz. Bąków. 1389 Zbigniew s. [marszałka] Przedbora [z Brzezia] nie stawił się przeciw Pakoszowi z ziemi sier. [czyli z Chełmu, dziś Chełmo] i Zagajowa [pow. wiśl.] o wieś G., którą Zbigniew trzyma niesprawiedliwie, nie chce wziąć pieniędzy, ani też sprowadzić do sądu matki (SP 8, 5173, 5224)¹Nie wiadomo, czy Pakosz był stryjem Zbigniewa. Wówczas byłby on identyczny z występującym w l. 1365-70 Pakoszem z → Brzezia. Ww. mogli być braćmi stryjecznymi, gdyż w r. 1392 została poświadczona Jadwiga wd. po Pakoszu z Chełmu (Zajączkowscy, Materiały, cz. 1, s. 43), o ile data tej zapiski, znanej z Tek Pstrokońskiego, nie jest popsuta. Żoną Pakosza, piszącego się od r. 1394 z G., była nie nazwana imieniem ciotka Mikołaja s. Piotra z Czarnocina z rodu Lisów (AKP 8, 85 z r. 1396). Jeszcze w r. 1496 Zuzanna i Małgorzata cc. kaszt. rozpierskiego Zbigniewa Bąka (juniora) uważały Stanisława z Brzezia za br. stryjecznego (ZP 20 s. 41-2); 1394-1400 Pakosz z G., Chełmu i Zagajowa (ZK 2 s. 170; AKP 8, 69, 85; SP 8 uw. 95/13, 230/38, 265/90, 289/7, 311/22, 325/72); 1394 tenże Pakosz przeciw pani z Brzezia o 100 zaoranych zagonów i 2200 dębów; 1396 Marcin kmieć z Kłaja przeciw Mikołajowi kmieciowi i włodarzowi z G. o zabranie mu 5 koni, 5 krów, 4 świń i wieprzka; Pakosz z G. przeciw Zbigniewowi z Brzezia o 2050 dębów i o 300 zagonów (zagoni), czyli pole, na którym można wysiać 40 ćw. żyta (ZK 2 s. 170, 371, 411); 1398 Zbigniew [Bąk → 1400 i n.] s. Pakosza z Chełmu w ziemi sier. [i z G.] uzyskuje przeciw ojcu wyrok sądowy, nakazujący pod karami król. podział między nimi po połowie wszystkich dóbr ojczystych ruchomych i nieruchomych oraz wszystkich robocizn [poddanych] z wyjątkiem tych w Zagajowie, które trzyma żona Pakosza. Obaj pokryją wszystkie długi sprzed daty wyroku i uwolnią zastawy (SP 8, 7350); 1399-1400 Wawrzyniec z Czyrzowa przeciw Janowi Kurowi kmieciowi z G. o 1 i 1/2 grz. czynszu i zniszczenie domu (SP 8 uw. 307/17, nr 9555).

1400-33 ur. Zbigniew Bąk z G., Chełmu i Zagajowa, pkom. sier. 1407, 1410, kaszt. rozpierski 1411, poseł do króla duńskiego Eryka 1423, w źródłach poświadczony od r. 1398 (SP 8 uw. 321/29, 324/54, 332/35 i 42, nr 10 711; 2, 1400, 1441, 1864, 1939, 1969, 1991, 2008, 2068, 2119, 2186, 2345, 2467, s. 293, 350, 352; ZK 3b s. 210, 417; 4 s. 127; 6 s. 249; 7 s. 170, 205-6, 232, 267, 275, 288-9, 339, 360, 399; 8 s. 23-4, 125, 161, 172, 174, 183, 185, 261; 9 s. 19, 23-4, 25, 53, 58, 87, 121-2, 126, 144, 146, 244, 253, 279, 285, 292, 294, 320; 146 s. 28-9, 43, 133, 137, 148, 154, 156, 163, 181-2, 211; 196 s. 276, 291, 341; GK 1 s. 313; 3 s. 637-8; 4 s. 30, 46; AKP 8, 614, 725, 1077, 1095; Kozierowski BWW cz. 1 s. 9, 52; DHn. księga 11 s. 203; Bon. 1 s. 139; Fed. s. 180; UŁS s. 97, 116, 195)²Wg UŁS pkom. sier. do r. 1408 był Przecław Bachorza z Iwonia (ziemia sier.), a Zbigniew dopiero w r. 1410. Dotycząca Zbigniewa wiadomość z r. 1407, chyba nie ulega wątpliwości (zob. tekst). W UŁS błędna informacja, że Bąk pisał się z Brzezia w pow. szczyrz. i był marszałkiem nadwornym Władysława Jag. w l. 1399-1409. Urząd ten sprawował Zbigniew Lanckoroński z Brzezia. Bąkowie byli blisko spokrewnieni z Lanckorońskimi (→ przyp. 1), ale nie dziedziczyli w Brzeziu. W dotyczącej Bąka dokumentacji źródłowej pominąłem bardzo liczne wzmianki z dok., na których świadkował jako kaszt. rozpierski; 1407 mieszcz. krak. Szczecina ma w dzierżawie od pkom. sier. Zbigniewa wieś G. (APKr. Acta consularia 427 s. 279); 1414 Zbigniew Bąk z G. nie stawił się w pierwszym terminie przeciw. Mik. Wałachowi z Wronińca [dziś Wroniec] o dok. sądowy w sprawie rezygnacji z dziedziny zw. Stradomma [dziś Stradomka] (ZK 193 s. 175); 1415 tenże Zbigniew bierze w zastaw za 90 grz. półgr od Jana i Mikołaja z Książnic [pow. szczyrz.] połowę robocizny ich kmieci, pół młyna i czynszu od rybaków tamże (SP 2, 1379); tenże Zbigniew wyznacza ż. Katarzynie c. Tomka z Trzycierza [pow. sądec.] po 200 grz. posagu i wiana na całych G. (ZK 6 s. 72, 121); 1416 tenże Zbigniew kupuje za 100 grz. i za połowę dziedziny w Pyzowych w ziemi sier. od Marcina z Łysokań i jego ż. Małgorzaty całą jej cz. po rodzicach tamże. Anna c. Małgorzaty rezygnuje z pr. od tej części; Stanisław kmieć z G.; 1417 kaszt. rozpierski Zbigniew pozyskuje prawem na Jaszku z Cikowic kmiecia w G. (ZK 6 s. 249, 279, 295); 1419-23 Błażej, Błażek kmieć i włodarz z G. (ZK 7 s. 267; 194 s. 242, 258; GK 1 s. 687; 2 s. 37); 1419 Ścibor z Kępanowa zobowiązuje się nie oddawać nikomu dóbr i pieniędzy od Piechny [ż. sędziego łęczyckiego Adama z Tura] i jej dzieci oraz od kaszt. rozpierskiego Zbigniewa Bąka [spadek po przodkach Ścibora, → Bielczyce], z których 1/3 może dać komukolwiek tylko w dożywocie. Jeśli będzie miał potomka, umowa zostanie potwierdzona, a gdy ożeni się, może wyznaczyć żonie posag i wiano na owych dobrach (SP 2, 1607).

1420 kmiecie Piotr, Piotr i Stanisław oraz włodarz Święch z G.; 1422 Piotrek kmieć z G. (GK 1 s. 313, 687); kaszt. rozpierski Zbigniew procesuje się ze zbiegłym z → Łysokań jego kmieciem (SP 2, 1864); 1423 Święch, Piotr i Stanisław kmiecie z G. (GK 2 s. 37); 1426 kmiecie z Łysokań Janusz i Piotr Gomułka oraz z G. Stan. Tłuk, Jakub Litwa i Maciej Kapuścic ustanawiają ww. Zbigniewa [jako dz. G. i cz. w Łysokaniach] swym prokuratorem z pełnym mandatem i pełnomocnictwami w sporze z kl. staniąt. i jego prokuratorem szl. Gryfem [z Chronowa] (GK 3 s. 637-8); tenże Zbigniew pozyskuje 100 grz. długu z tytułu poręki od Mikołaja i Jana ss. zm. marszałka Zbigniewa z Brzezia (ZK 146 s. 46-7); 1429 Bąk gotów był wziąć pieniądze od tegoż Mikołaja (SP 2, 2298).

1434-69 Zbigniew Bąk, Rozpierski z G. i Góry Wysokiej alias Bąkowej, h. Zadora, s. kaszt. rozpierskiego Zbigniewa, kaszt. małogoski 1462, później bez urzędu?, kaszt. rozpierski 1468 (SP 2, 2593, 2681, 2826, 2830, 3144, 3253, 3342, 3763, 3768, 3770, 3789; CE 1/2, 193; ZK 11 s. 77, 88, 202, 212, 294, 304, 538; 12 s. 64, 85, 108, 139, 145, 151, 348, 359-60, 371, 388, 396; 13 s. 49, 87, 93, 99, 118, 363, 371, 425; 14 s. 34, 42; 146 s. 434; 147 s. 133, 160; ZCz. 3 s. 190; ZP 22 s. 156, 228; GK 10 s. 795; Fed. s. 175; UŁS; UM)³Nie jest jasna sprawa sprawowania przezeń urzędu kaszt. małogoskiego, którym po r. 1462 tytułował się Mikołaj Róża z Borzyszowic. Ten w r. 1462 równocześnie z Bąkiem świadkował jako kaszt. zawichojski, a od r. 1466 występował zawsze z tym tytułem; 1436 tenże zobowiązuje się zwrócić Janowi z Chełmu 90 grz. gr pospol. pod warunkiem wwiązania go do wsi G. (SP 2, 2681); 1440 Zbigniew z G. poręczycielem wojewodzica Łabiskiego (Vogewodzicz Labyschky czyli z Łabiszyna na Kujawach, zapewne syn wwdy brzeskiego kujawskiego Macieja; GK 6 s. 437); → Gołkowice; 1442-89, Henryk, Henrych, Enryk, Eryk, Heryk, Emeryk Rozpierski dz. G., Góry Bąkowej, Straszęcina i Grabin [obie wsie pow. pilzn.], h. Zadora, s. kaszt. rozpierskiego Zbigniewa [seniora, → p. 6 r. 1454 (GK 7 s. 969; 8 s. 406; ZK 16 s. 83; ZP 3 s. 57, 120-1; 21 s. 255, 320-1, 327, 382; 22 s. 13, 156, 228, 300; 23 s. 7, 45; 24 s. 67, 343; 34 s. 299, 523, 543; SP 2, 3144, 3763, 3768, 3770, 3789; DLb. 2 s. 260-1; MPH 4 s. 143-91; PSB 9 s. 41-2 kiepski biogram pióra K. Górskiego)⁴W podziale dóbr w r. 1450 Henryk otrzyma! Straszęcin i Grabiny (przedtem zw. Wolą Grabską) oraz Kaszowice w woj. sier., do r. 1465 pisał się jednak z G., później zaś ze Straszęcina, a już sporadycznie z G; 1442 → p. 2; 1443-65 Jakub Bąk Rozpierski z G., h. Zadora, s. kaszt. rozpierskiego Zbigniewa Bąka [seniora] (SP 2, 3144, 3763, 3768, 3770, 3789; ZCz. 3 s. 190; ZK 13 s. 400; 14 s. 47; 146 s. 434; GK 11 s. 860; DLb. 1 s. 264; 2 s. 114); 1443-5 Zbigniew i Jakub z G. w sporze o dobra po Piechnie z Kępanowa, → Golkowice p. 3B (SP 2, 3144; ZK 12 s. 207-8, 247-8, 302, 362; 146 s. 434); 1444 → Golkowice p. 3A; rola w Łysokaniach między rolami Wawrzyńca z Łysokań i pana Rozpierskiego [któregoś z synów kaszt., dziedziców cz. tamże] (ZDM 3, 707); 1445 Katarzyna ż. Jarosława [z Remiszowic, woj. sier.] przeciw Zbigniewowi i Jakubowi z G. ss. Bąka (Banconis) kaszt. rozpierskiego o dobra dziedz. po zm. Ściborze z Kępanowa; ciż skazani na karę XV sądowi i Katarzynie (ZK 12 s. 331, 347); 1446, 1447 → Golkowice p. 3B; 1446 Katarzyna wd. po kaszt. rozpierskim Zbigniewie z G. zastawia za 30 grz. Stanisławowi z Krakuszowic 2 kmieci osiadłych i zagrodę w G. (ZK 13 s. 5-6); 1447 po sporze ze Zbigniewem z G. kl. tyn. uzyskuje wwiązanie do Golkowic (ZK 13 s. 155); 1448 tenże Zbigniew Bąk procesuje się ze Zbigniewem ze Stadnik o dobra dziedz. (SP 2, 3342); tenże Zbigniew Rozpierski ustępuje Stan. Krakuszowskiemu swoją cz. domu na ul. Grodzkiej w Krakowie, między domem wwdy i star. lwowskiego Piotra Odrowąża ze Sprowy i domem zw. Trestka (GK 10 s. 640); 1449-70 Katarzyna c. kaszt. rozpierskiego Zbigniewa [seniora] z G., 1^v ż. Piotra z Dębna [pow. szczyrz.], 2^v ż. Bartosza z Wierzchosławic [pow. pilzn.] i Ogrodzieńca (ZCz. 4 s. 40, 146, 247, 435).

1450-1 ciąg działów dóbr po Piechnie z Kępanowa → Gołkowice p. 3B; 1450 z podziału dóbr między Bąkami Jakubowi przypadają m. in. G. → Golkowice p. 3B; 1463-5 br. Zbigniew, Jakub i Henryk (Henrich) z G. w sporze z siostrą Zbigniewą ż. Mik. Wieruskiego o 1000 grz. (SP 2, 3763, 3768, 3770; ZK 16 s. 72, 77, 99, 114, 139, 182, 208, 221, 244, 261, 304, 306); 1470-80 w G. 5 ł. kmiec., folwark szlach., 2 zagrody z rolami wyłączonymi z ról folw. (DLb. 1 s. 264; 2 s. 114); 1489-92 Andrzej Bąk dz. G. i Gorzkowic [woj. sier.], h. Zadora, s. Jakuba Bąka (GK 23 s. 31, 86, 455; Mp. 5 R 24); 1489-1502 ur. Zbigniew Bąk dz. G., Góry Bąkowej, cz. Góry Motycznej [pow. pilzn.] i Straszęcina, h. Zadora, s. Jakuba Bąka, po ok. 1502 r. nie dziedziczył już w G., w źródłach występował do r. 1536 i czasem pisał się z G. (GK 23 s. 31, 616, 872; 25 s. 515; 26 s. 42, 45, 66, 70; 27 s. 969, 1427; 28 s. 788, 930; ZK 21 s. 442-3; ZP 22 s. 42, 545, 611, 704, 710, 713; 24 s. 55, 59, 277, 291, 514, 525; 34 s. 383, 435, 471; ŹD s. 537); 1489-99 w G. pobór: 1489-91 z 4 i 1/2 ł., 1492-6 z 4 ł., 1497-9 z 3 ł., łan opust. od 1497 (RP s. 141; ŹD s. 446; RP s. 167, 183, 197, 215, 88, 123, 50, 27); 1489 Andrzej i Zbigniew dziedzice G. ss. zm. Jakuba alias Bąka zastawiają za 100 grz. Piotrowi z Książnic całą wieś G. z wyłączeniem folwarku i dworu (GK 23 s. 31, 86); 1491 Zbigniew Bąk z G. zastawia za 250 fl. węg. br. Andrzejowi całą cz. w G., która przypadła mu z podziału dóbr (GK 23 s. 616-7); 1494 tenże Zbigniew zastawia za 50 fl. węg. sztygarowi wielickiemu Mik. Glińskiemu całą wieś G. (GK 24 s. 520-1); 1495 tenże Zbigniew zastawia za 130 fl. temuż Glińskiemu wieś G. (GK 25 s. 200-1); 1496 tenże Zbigniew zastawia za 50 fl. węg. do pełnej spłaty temuż Glińskiemu dwór z folwarkiem i rolami folw. „alias sze wszorem” w G. (GK 25 s. 643-4); tenże Zbigniew kupuje za 900 fl. węg. i za 4 konie wart. 50 fl. węg. od swych kuzynek Zuzanny ż. Jarosława z Łaska [woj. sier.] wojskiego sier. i Małgorzaty ż. Andrzeja z Dziebałtowa [pow. opocz.], cc. kaszt. rozpierskiego Zbigniewa z Góry Bąkowej, całe ich cz. we wsiach: Straszęcin, Grabiny i Wilkogrzeb, z pr. patr. kościoła w Straszęcinie. Dobra te przypadły im po zm. stryju Henryku ze Straszęcina (ZP 3 s. 280-1; 20 s. 41-2); 1497 tenże Zbigniew zastawia za 300 fl. węg. Mik. Glińskiemu wieś G. (ZK 21 s. 385-6).

1502 Zbigniew Bąk dz. G. i Straszęcina oskarżony przez Agnieszkę zw. Fiolówna mieszcz. krak., c. zm. Henryka ze Straszęcina, że po jego śmierci wwiązał się przemocą do jej dóbr dziedz. Straszęcin, Grabiny i Wilkogrzeb, nie mając do nich prawa, gdyż ona jest do nich bliższa (ZP 24 s. 399); Zbigniew Bąk ze Straszęcina przeciw burgr. krak. ur. Marcinowi Broniowskiemu, ponieważ jest gotów przenieść z akt grodzkich do akt ziemskich zapis na dobrach G. i przyprowadzić do sądu Adama z Włodzisławia [dziś Wodzisław], że nie będzie występował z tytułu opieki przeciw zapisowi dla Marcina. Zbigniew jest też gotów wziąć pieniądze albo przejąć wwiązanie [w dobra G.], względnie pozostać przy zapisie w aktach grodzkich (ZK 23 s. 84-5); 1512-25 Mik. Filipowski dz. G., burgr. krak. (MS 4, 1609; AG perg. 3082); 1512 tenże zapisuje w dożywocie matce Regnosce Filipowskiej za cz. dóbr przypadłych jej po śmierci kaszt. wojnickiego Jakuba z Siekluki [pow. pilzn.] 10 grz. czynszu we wsi G., a w razie swej śmierci wyznacza na jej opiekuna swego br. Jakuba burgr. krak. [MS 4, 1609); 1517 tenże Mikołaj dzierżawi Łososinę [Górną] z wsiami: Piekiełko, Kieślówka, Rupniów i Rybie (GK 33 s. 497); 1519 tenże daje kaszt. połanieckiemu i star. biec. Mik. Cikowskiemu cały dwór z rolami i innymi przynależnościami, a sprzedaje mu wieś G. w pow. krak. [= szczyrz.] za dożywotnie posiadanie przysługującej Cikowskiemu stacji w m. Skalbmierzu w wysokości 50 grz. i za 1000 fl. węg. (ZK 159 s. 163-4, 166-9; AG perg. 6055); Zygmunt Stary zgadza się, aby tenże Cikowski dał ww. stację temuż Filipowskiemu za kupioną odeń wieś G. (MS 4, 12 181); tenże Cikowski zeznaje przed sądem ww. czynność prawną, wpisaną do akt król., i ustępuje Stan. Lanckorońskiemu z Brzezia star. kamienieckiemu i cześnikowi sand. wieś G.; tenże Stanisław dz. Brzezia i G. zobowiązuje się zapłacić 100 grz. długu Cikowskiemu pod warunkiem wwiązania go do G. (ZK 26 s. 201-3, 251-2); 1530 w G. pobór z 3 ł. (RP k. 27); 1533 prac. Mikołaj, Zofia i Magdalena dzieci zm. Macieja kmiecia z G. (ZK 48 s. 666); 1547 star. skalski Hieronim Lanckoroński z Brzezia wydzierżawił w r. 1546 na 8 lat za 4000 fl. pol. królowej Bonie swoje wsie dziedz.: Brzezie, Dąbrowę, Szarów, Łysokanie, G. i Czyrzów oraz wsie król. Chorowice, Brzyczynkę i Jastrząbkę (MS 4, 7816).

3 – b. Cz. Lanckorońskich z Brzezia, h. Zadora, włączona do cz. Bąków w r. 1519; 1389, 1394 → p. 3 – a.; 1471 → p. 4⁵Posiadanie przez Lanckorońskich do r. 1519 (wtedy kupili G.) cz. w G. nie jest jasne, gdyż brak o niej danych w materiale z l. 1400-71 zebranym w haśle Brzezie. Dok. z r. 1471 (→ p. 4) jest znany z oryginału.

4. 1471 Kazimierz Jag. nadaje wsiom Stanisława z Lanckorony alias z Brzezia pr. magd., m. in. G., → Brzezie p. 4.

5. 1381 bp krak. Zawisza nadaje kaplicy NMP i mansjonarii w kat. krak. m. in. dzies. w G. nad Rabą (KK 2, 311 – w dok. błędna data 1391; DLb. 1 s. 263); 1470-80 dzies. snop. i kon. po 4 kity z łanów kmiec. wart. od 5 do 6 grz. dla kolegium mansjonarzy w kat. krak.; z folwarku i zagród plebanowi w Górze [Bąkowej]; kolędę w G. wart. 12 gr wybiera pleban z Chełmu (DLb. 1 s. 264; 2 s. 114-5); 1529 w G. dzies. snop. z ról kmiec. wart. 5 grz. ww. mansjonarii; z ról folw. wart. 4 grz. prebendzie w kościele par. w Straszęcinie (LR s. 67, 254).

6. 1416 kaszt. rozpierski Zbigniew Bąk płaci karę XV, gdyż bez powodu spoliczkował Macieja z Górki (SP 2, 4441); 1454 Henryk s. kaszt. rozpierskiego Zbigniewa z Góry [Bąkowej i G.], student Ak. Krak., autor dziełka pt. Tractatus contra cruciferos Regni Poloniae invasores, właściciel księgozbioru złożonego ze 100 woluminów (Ind. s. 96; MPH 4 s. 143-91; → p. 3); 1456 Elżbieta z Łysokań pozywa kmieci z G. o rany krwawe i obrazę słowną (GK 13 s. 179); 1490 Aleksander alias Olechno z Dębicy [pow. pilzn.] po śmierci stryja Henryka alias Henrycha ze Straszęcina przybył wraz z 16 towarzyszami do dworu w Straszęcinie i zabrał przemocą 100 woluminów książek, do których pr. bliższości ma Zbigniew Bąk z G. (ZP 24 s. 61-2); 1525 woźny sądowy Stan. Góra z G. (ZK 27 s. 85).

Uw. → Grodowice.