GRODNA

(1398 Grodna alias Wirzbicza, 1398 Grodeczna, 1470-80 Grodno, 1508 Grodna, 1510 Grodnya, 1574 z Grodniej), dziś Grudna Kępska, 3 km na E od Biecza.

1. 1530, 1581 pow. biec. (RP k. 48; ŹD s. 116); 1581, 1596 par. Sławęcin (ŹD s. 116; WR k. 93)1DLb. 1 s. 493-4 nie podaje przynależności par. wsi G., pozostawiając nie wypełnione miejsce.

2. 1554 Zygmunt August wyznacza komisarzy do rozgraniczenia Przedmieścia Bieckiego [pomiędzy G. a Bieczem – MAd.] i G., należących do tenuty Stanisława Bonera (MBiecza 262).

3. Własn. król., stwo biec. 1398 → p. 4; 1416 Mikołaj [sołtys] z G. pozywa Tomasza kmiecia z G. o ranę (ZB 1a s. 57); 1470-80 w G. łany kmiece, ogrody, karczma (DLb. 1 s. 493-4)2W DLb. 1 s. 493 pozostawiono puste miejsce na wpisanie imienia dziedzica i jego herbu. Długosz nie posiadał danych do wypełnienia formularza; 1508 ze wsi król. G. w stwie biec. czynsz płatny w 2 ratach na ś. Jana Chrzciciela [24 VI] i ś. Marcina [11 XI] od kmieci po 42 gr oraz od karczmarza po 36 gr (RB s. 423, 526); 1510 z G. czynsz wart. 2 grz. 24 gr, od karczmarza wart. 1 grz. 24 gr, oraz od zagrodników wart. 24 gr (RB s. 457); 1525 Zygmunt Stary nadaje Sewerynowi Bonerowi burgr., żupnikowi i wielkorządcy krak. w dożywocie tenutę biec., przyłączając do stwa biec. 2 ł. w Lubczy i folwark w G., wykupione uprzednio przez Bonera od kmieci odpowiednio za 22 grz. i 30 grz. (MBiecza 162; MS 4, 14 380-2)3Boner wykupił folw. sołtysi w G. (→ p. 4; p. 5, r. 1595). Z tej zapiski wynika, że sołectwo nie znajdowało się wówczas w rękach szlach. Por. → Glinik Niemiecki, przyp. 1; 1530 brak danych o poborze w G. (RP k. 48); 1566 Tobiasz Chomętowski otrzymuje w dożywocie wsie G. i Głęboka (MS 5, 3488); 1574 Henryk Walezy Tobiaszowi Chomętowskiemu tenut. G. i Głębokiej, który zmusza kmieci tych wsi do pańszczyzny w każdy dzień tygodnia, do uciążliwych robocizn w odległym o 4 mile jego folwarku w Zwierzynku oraz do dalekich powozów, nakazuje, aby nie pociągał kmieci ww. wsi do pańszczyzny ponad 2 dni z łanu, a z półłanka 1 dzień na tydzień, zgodnie z prawem, nie przymuszał ich do pracy na innych folwarkach jak tylko na król. oraz nie wymuszał posług transportowych dalszych niż do najbliższych miasteczek na targ (AKP 9, 104); 1581 ze wsi król. G. pobór z 3 ł., kmiec., od 1 zagr. bez roli, od 2 komor. z bydłem i z 1/2 karczmy (ŹD s. 116).

4. 1398 w sprawie między królem a br. Mikołajem Wierzbą i Jakubem z G. o dobra G. alias W. ww. bracia przedłożyli dok. król. [Kazimierza W.], wg którego posiadają oni 24 ł. w wyniku zamiany z królem Kazimierzem [W.]. Sąd nadworny postanawia, że wszystkie łany ponad tę ilość wykarczowane lub znajdujące się w granicach tej wsi mają należeć do króla lub sołectwa, ale bracia zachowają swe uprawnienia dziedz. do tego sołectwa (in dicta scultecia efficiantur in perpetuum; SP 8, 7344, por. też 7598)4Wierzbowie byli sołtysami w Gliniku Niemieckim. Ich ojciec, Mikołaj Wierzba, występuje w źródłach w l. 1379-98 jako ławnik sądu pr. niem. w Bieczu (GB 1 s. 2, 20, 26, 31, 49, 62; → Glinik Niemiecki; → Głęboka, 1381 r.). W r. 1401 została wymieniona wd. po nim, Sieciesława, która procesowała się z żoną Mik. Drwala sołtysa w Gliniku (Niemieckim?) (GB 1 s. 87-9, 93); 1398-1425 Mik. Wierzba z G., 1425 niegdyś z G., s. Mikołaja Wierzby, brat Jakusza, Grzegorza i Kachny (GB 1 s. 73, 95; ZB 1a s. 57, 60-1, 65-6; ZP 20 s. 16; 21 s. 301, 565; 22 s. 527, 540; 23 s. 264, 298; 34 s. 152-3, 179; ZDM 5, 1358; → Glinik Niemiecki); 1398-1436 Jakusz, Jakub z G., 1432 niegdyś z G., sołtys w → Gliniku Niemieckim 1397-1403, s. Mikołaja Wierzby, brat Mikołaja, Grzegorza i Kachny (GB 1 s. 74-5, 94-5; ZP 20 s. 161; 21 s. 279; 34 s. 161, 177); 1402-9 Grzegorz, do 1402 sołtys w → Gliniku Niemieckim, s. Mikołaja Wierzby, brat Mikołaja, Jakusza i Kachny (SP 9 s. 303 i wg ind.; GB 1 s. 95; ZP 34 s. 352).

1413-29 [1462] Jan z G. (ZB 1a s. 8; ZK 378 s. 8; ZP 3 s. 75, → przyp. 5; 20 s. 147, 247; 21 s. 565; 23 s. 260, 264; 34 s. 147-8); 1416-23 [1462] Bronisz z Lublicy [pow. pilzn.] i G. (ZP 3 s. 73, → przyp. 5; 22 s. 521; 23 s. 264; 25 s. 201; 34 s. 154, 161, 163, 173, 177); 1417 Świętochna ż. Mikołaja z Pilzna pozywa Paszka Bogorię z Glinnika [pow. pilzn.] na termin do Nowego Miasta Korczyna, na trzeci dzień po powrocie króla z Litwy, o sołectwo w G. (pro sculteciam Grodna in tota villa; ZK 6 s. 381; ZP 34 s. 163); 1418 Jakusz z G. oddalił przysięgą roszczenia Świętochny [ż.] Mikołaja Pukły o przywilej na sołectwo w G. (ZP 34 s. 177); 1419 Mik. z G. procesuje się z Klemensem z G., ongiś ze Smarzowej [2 km na SW od Grodnej w pow. pilzn.] (ZP 21 s. 301); 1419-23 Klemens z G. [zapewne identyczny z Klemensem Miłowanem sołtysem w G. 1423-4] (ZP 21 s. 301; 25 s. 201); ok. 1420 [lub wcześniej] Klemens niegdyś ze Smarzowej przekłada terminy sądowe przeciwko Broniszowi i Pełce z G. (ZP 22 s. 467); 1420 Jan z G. sprzedaje 3 1/2 ł. w G. wraz z cz. sołectwa, młyna, karczmy i sadzawki (ZP 21 s. 568, zapiska niekompletna); Dorota [1] ż. Bronisza z G. (ZP 22 s. 521); 1420 [1462] Beata ż. Jana z G. (ZP 3 s. 75 [→ przyp. 5]; 21 s. 565); po ok. 1420 Jakusz z G. sprzedaje tejże Beacie swój dział w G., tj. 4 kmieci i 1 ł. z siedliskiem oraz 1/4 karczmy; taż Beata dz. Lublicy sprzedaje za 60 grz. Jadwidze z Biezdziedzy [pow. pilzn.] cz. dziedzictwa w Lublicy (ZP 22 s. 475-6)5Na skutek niekompletności kart i przemieszania składek w ZP 22 ww. zapiski można datować tylko w przybliżeniu. Od s. 479 następują wpisy z 1424 r. ZP 3 s. 75 (kopia z 1631 r.) umieszcza ww. transakcje pod 1462 r; 1423-4 Klemens Miłowan sołtys w G. (GB 2 s. 138; → Głęboka, Jasło p. 4); 1425 Paszek Bogoria dz. Wiśniowej [pow. pilzn.] powierza szl. Mik. Wierzbie niegdyś z G. osadzenie na pr. niem. wsi nad rz. Pstrągową [dziś wieś Pstrągówka, pow. pilzn.] (ZDM 5, 1358); 1432 Jakub niegdyś z G. (ZP 21 s. 279; → p. 6); 1457 Jakusz i Bronisz z G. procesują się z Paszkiem Bogorią (ZP 34 s. 161); 1462 Jadwiga z Biezdziedzy i Lublicy [2] ż. Bronisza z G. (ZP 3 s. 73-4; → przyp. 5)6Część informacji o osobach piszących się z G. może nie dotyczyć posiadaczy sołectwa w G., lecz odnosić się do dziedziców Grodnej w pow. pilzn. i par. Siedliska. Brak jednoznacznych przesłanek pozwalających na rozdzielnie informacji dotyczących tych pobliskich wsi. Na G. wskazuje zapiska z 1398 r. oraz związki z Głęboką (1 km na S od G.) i Glinikiem Niemieckim. Precyzyjne dane pochodzą dopiero z połowy XV w.: 1443-46 Mik. Winiarski dz. Grodnej w pow. pilzn. (ZP 20 s. 537; 22 s. 505, 507; AGZ 13, 2852). W r. 1415 Jan z G. był spowiadany przez plebana z Siedlisk (ZP 20 s. 147); 1470-80 folwark [sołtysi] (DLb. 1 s. 493-4); 1525 folwark [sołtysi] w G., → p. 3 i przyp. 3; 1529 folwark [sołtysi] w G., → p. 5; 1595 folwark sołtysi w G., → p. 5.

5. 1470-80 z łanów kmiec. w G. dzies. snop. nieswobodna wart. 1/2 grz. kanonikowi III prebendy zw. Jasielską w kol. Ś. Floriana w Kleparzu (DLb. 1 s. 493-4)7W 1184 r. bp krak. Giedka nadał nowo ufundowanej kol. Ś. Floriana w Kleparzu dzies. „in universa terra sive districtibus Byeczensi et Szmigrodensi” (zapewne chodzi o okręgi grodowe), bez wyliczania poszczególnych wsi, z których opłaty miały być ściągane („absque restrictione et specificatione villarum”; DLb. 1 s. 477-8, por. też ZDK 1, 3 i S. Kuraś, Osadnictwo i zagadnienia wiejskie w Gorlickiem do połowy XVI w., [w:] Nad rzeką Ropą, Kraków 1968, s. 64). W 1343 r. desygnowani przez króla sędziowie rozstrzygnęli spory kanoników z bpem krak. o zakres uprawnień kolegiaty do dzies. z ww. obszarów, wynikłe w okresie rozwoju akcji lokacyjnej. Kanonicy kl. Ś. Floriana otrzymali prawo do pobierania dzies. z ok. 70 wsi (najpewniej tych najstarszych lub lokowanych przed 1343 r.) oraz z obszarów, które będą sukcesywnie karczowane dla istniejących już ww. wsi, zaś dzies. z pozostałych osad oraz ze wsi nowo lokowanych teraz i w przyszłości, w tym także lokowanych wewnątrz granic starych wsi, została przysądzona bpowi krak., zgodnie z przywilejem Jarosława arcbpa gnieźn. W wypadku przeniesienia wsi na nowe miejsce lub dokarczowania do wsi nowych terenów dzies. miał pobierać ten, komu przysługiwała ona dotychczas (DLb. 1 s. 478; KK 1, 149, 175). W par. Sławęcin dzies. na rzecz kolegiaty Ś. Floriana była opłacana przez 5 wsi (łącznie z G.; DLb. 1 s. 484-5, 490-1, 493-4). W 1749 r. w sporze pomiędzy kolegiatą a mansjonarzami kościoła par. w Bieczu o dzies. z 9 wsi k. Biecza (Harklowa, Strzeszyn, Racławice, Rozembark, Binarowa, Glinik Polski, Majscowa, Grudna [= G.] i Duląbka; powodem procesu były różnice w interpretacji nadania dzies. stołu bpiego dla mansjonarzy z →1598 r.) kanonicy powołali się na przyw. z 1184 r. oraz na DLb. [t. 1], datując tę księgę na 1440 r. (OK 182 s. 504-8; ZDK 1, 3 i uwagi wyd. na s. 5 – 6). W świetle powyższych ustaleń należy uznać, że G. mogła istnieć przed r. 1343; 1516 ze wsi G. dzies. kanonikom ww. kolegiaty (BJ rps 6035 III k. 74 V); 1529 w G. dzies. pien. wart. 36 gr bpowi krak. (LR s. 37); z ról folw. w G. dzies. snop. wart. 2 grz. prepozytowi szpitala [Ś. Ducha] w m. Bieczu (LR s. 239; MBiecza 172); dzies. snop. z całej wsi G. wart. 24 gr kanonikom kol. Ś. Floriana w Kleparzu (LR s. 299); 1595 z folw. sołtysiego we wsi król. G. dzies. wart. 10 grz. prepozytowi kościoła i szpitala Ś. Ducha w m. Bieczu (MBiecza 352); 1598 kardynał Jerzy Radziwiłł do uposażenia mansjorarzy, czyli wikariuszów, przy kościele par. w Bieczu dodaje z własnych dochodów dzies. snop., m. in. we wsi król. G. (MBiecza 355).

6. Po wyzbyciu się sołectwa w G. Wierzbowie nadal pisali się z G., mimo że nic już w tej wsi nie posiadali. Przenieśli się na Ruś, gdzie poświadczeni są od połowy XV w.: 1449-60, zm. 1460/1, Jan Wierzba z G. (ZB 1 s. 263; AGZ 11, 13 wg ind.); 1466 Jan Wierzba, br. ww. Jana, oraz jego bratankowie Zdarzyło, Bogusław i Stanisław (AGZ 16, 355); 1492-1504 Jan Wierzba z G. (ZP 22 s. 634; 24 s. 273; AGZ 19 wg ind.).

1 DLb. 1 s. 493-4 nie podaje przynależności par. wsi G., pozostawiając nie wypełnione miejsce.

2 W DLb. 1 s. 493 pozostawiono puste miejsce na wpisanie imienia dziedzica i jego herbu. Długosz nie posiadał danych do wypełnienia formularza.

3 Boner wykupił folw. sołtysi w G. (→ p. 4; p. 5, r. 1595). Z tej zapiski wynika, że sołectwo nie znajdowało się wówczas w rękach szlach. Por. → Glinik Niemiecki, przyp. 1.

4 Wierzbowie byli sołtysami w Gliniku Niemieckim. Ich ojciec, Mikołaj Wierzba, występuje w źródłach w l. 1379-98 jako ławnik sądu pr. niem. w Bieczu (GB 1 s. 2, 20, 26, 31, 49, 62; → Glinik Niemiecki; → Głęboka, 1381 r.). W r. 1401 została wymieniona wd. po nim, Sieciesława, która procesowała się z żoną Mik. Drwala sołtysa w Gliniku (Niemieckim?) (GB 1 s. 87-9, 93).

5 Na skutek niekompletności kart i przemieszania składek w ZP 22 ww. zapiski można datować tylko w przybliżeniu. Od s. 479 następują wpisy z 1424 r. ZP 3 s. 75 (kopia z 1631 r.) umieszcza ww. transakcje pod 1462 r.

6 Część informacji o osobach piszących się z G. może nie dotyczyć posiadaczy sołectwa w G., lecz odnosić się do dziedziców Grodnej w pow. pilzn. i par. Siedliska. Brak jednoznacznych przesłanek pozwalających na rozdzielnie informacji dotyczących tych pobliskich wsi. Na G. wskazuje zapiska z 1398 r. oraz związki z Głęboką (1 km na S od G.) i Glinikiem Niemieckim. Precyzyjne dane pochodzą dopiero z połowy XV w.: 1443-46 Mik. Winiarski dz. Grodnej w pow. pilzn. (ZP 20 s. 537; 22 s. 505, 507; AGZ 13, 2852). W r. 1415 Jan z G. był spowiadany przez plebana z Siedlisk (ZP 20 s. 147).

7 W 1184 r. bp krak. Giedka nadał nowo ufundowanej kol. Ś. Floriana w Kleparzu dzies. „in universa terra sive districtibus Byeczensi et Szmigrodensi” (zapewne chodzi o okręgi grodowe), bez wyliczania poszczególnych wsi, z których opłaty miały być ściągane („absque restrictione et specificatione villarum”; DLb. 1 s. 477-8, por. też ZDK 1, 3 i S. Kuraś, Osadnictwo i zagadnienia wiejskie w Gorlickiem do połowy XVI w., [w:] Nad rzeką Ropą, Kraków 1968, s. 64). W 1343 r. desygnowani przez króla sędziowie rozstrzygnęli spory kanoników z bpem krak. o zakres uprawnień kolegiaty do dzies. z ww. obszarów, wynikłe w okresie rozwoju akcji lokacyjnej. Kanonicy kl. Ś. Floriana otrzymali prawo do pobierania dzies. z ok. 70 wsi (najpewniej tych najstarszych lub lokowanych przed 1343 r.) oraz z obszarów, które będą sukcesywnie karczowane dla istniejących już ww. wsi, zaś dzies. z pozostałych osad oraz ze wsi nowo lokowanych teraz i w przyszłości, w tym także lokowanych wewnątrz granic starych wsi, została przysądzona bpowi krak., zgodnie z przywilejem Jarosława arcbpa gnieźn. W wypadku przeniesienia wsi na nowe miejsce lub dokarczowania do wsi nowych terenów dzies. miał pobierać ten, komu przysługiwała ona dotychczas (DLb. 1 s. 478; KK 1, 149, 175). W par. Sławęcin dzies. na rzecz kolegiaty Ś. Floriana była opłacana przez 5 wsi (łącznie z G.; DLb. 1 s. 484-5, 490-1, 493-4). W 1749 r. w sporze pomiędzy kolegiatą a mansjonarzami kościoła par. w Bieczu o dzies. z 9 wsi k. Biecza (Harklowa, Strzeszyn, Racławice, Rozembark, Binarowa, Glinik Polski, Majscowa, Grudna [= G.] i Duląbka; powodem procesu były różnice w interpretacji nadania dzies. stołu bpiego dla mansjonarzy z →1598 r.) kanonicy powołali się na przyw. z 1184 r. oraz na DLb. [t. 1], datując tę księgę na 1440 r. (OK 182 s. 504-8; ZDK 1, 3 i uwagi wyd. na s. 5 – 6). W świetle powyższych ustaleń należy uznać, że G. mogła istnieć przed r. 1343.